Tua Oraanga

Na Mua i te Kimi i te Patireia​—Tetai Oraanga Tinamou e te Mataora

AKAKITEIA E JETHA SUNAL

I muri ake i te kaikai popongi kua akarongo atu matou i te tuatua akakite i runga i te ratio: “Kua tureia te Au Kite o Iehova, e kua araiia ta ratou angaanga.”

KO TE 1950 te reira, e te angaanga ra matou e a vaine i to matou 20 mataiti anga ei au mitinari o te Au Kite o Iehova i Tominika Repapuriki. Kua tae matou ki reira i te mataiti i mua ake.

Kare ko te angaanga mitinari toku akakoro anga i roto i te oraanga. E tika, i toku tamariki anga kua aere au ki te pure. Inara, toku metua tane, kua akamutu i te aere ki te pure i te tuatau Tamaki I o te Ao. Te ra o toku akapapuanga i roto i te Ekaretia Epitikopo i te 1933, kua tatau te orometua e tai ua irava no roto mai i te Pipiria, e i reira kua akamata aia i te tuatua poritiki. Kua mareka kore a mama e kare roa aia i oki akaou ana ki te pure.

Kua Taui to Matou Tu Oraanga

E rima tamariki i anauia ki toku nga metua, kia William Karl raua ko Mary Adams. Ko Don, Joel, e Karl te au tamaroa. Toku teina, ko Joy, te openga o te tamariki, e ko au te mataiapo. E 13 oku mataiti e i tetai ra i muri ake i te apii, kua kite atu au ia Mama i te tatau anga i tetai puka rikiriki tei neneiia e te Au Kite o Iehova. Te tumu tuatua o te reira The Kingdom, the Hope of the World. “Teia te tuatua mou,” i nana ei kiaku.

Kua tuatua mai a Mama kia matou pouroa no runga i te au mea tana i kite mei roto mai i te Pipiria. Na te tuatua e te akaraanga, kua akamarama meitaki mai aia kia matou no runga i te puapinga o ta Iesu akoanga e: ‘Na mua i te kimi i te basileia e te tuatua-tika nana ra.’​—Mataio 6:33.

Kare au e inangaro roa ana i te akarongo atu. Okotai taime i te tuatua anga au e, “E mama, akamutu i te ako mai iaku me kare kare au e tamaro akaou i te au mereki aau.” Inara kua tuatua tamou ua mai rai aia ma te tau kia matou. Kua apai putuputu aia ia matou tamariki ma ia katoa ki te au apii  Pipiria e raveia ra i roto i te are o Clara Ryan, te noo ra i te ngai kare e mamao roa ana mei to matou kainga i Elmhurst, Illinois, i te U.S.A.

E oronga katoa ana a Clara i te au apiipii akatangi piano. Me rave tana aronga apii i te akatangi anga i te mataiti, kua taangaanga aia i te tuatau i te tuatua no runga i te Patireia o te Atua e te manakonakoanga no te tuakaou anga. No toku inangaro i te akatangi, e kua apiiia ana i te akatangi i te vaiorini mei toku itu mataiti anga, kua akarongo ua atu au i ta Clara e tuatua ra.

Kare i roa ana kua akamata matou tamariki i te aere atu ki te au uipaanga putuputuanga ma Mama i te tuanga opunga o Chicago. E roa te aere anga na runga i te bus e te streetcar, inara e tuanga te reira i te tereni anga ia matou i te ou anga e eaa te aite anga no te reira e kia na mua i te kimi i te Patireia. I te 1938, e toru mataiti i muri ake i te papetito angaia a Mama, kua aru atu au iaia ki tetai uruoaanga a te Au Kite o Iehova i Chicago. Ko tetai teia o te 50 oire tei kapiti taokotaia na roto i te terepaoni ratio no te akakoroanga. Taku i kite i reira kua akakeuia toku ngakau.

Inara, ko toku inangaro i te akatangi imene te puto katoa ra i toku ngakau. Kua karatuati mai au mei te apii turua i te 1938, e kua akapapa a Papa kia apiiia au ki te American Conservatory of Music i Chicago. No reira i te tuatau o nga mataiti e rua tei aru mai, kua apii au i te akatangi imene, te akatangi anga i roto i te pupu akatangi imene e rua, e kua akamanako no runga i tetai angaanga i roto i taua turanga ra.

Ko Herbert Butler, toku puapii vaiorini, kua akaruke ia Europa kia noo ki Marike. No reira kua oake atu au i te puka rikiriki Refugees, * te manako anga e penei ka tatau aia i te reira. Kua tatau aia, e i muri ake i taku apii i tera mai epetoma, kua karanga mai aia: “E Jetha, e meitaki taau akatangi, e me ka tamou ua atu koe i taau au apii, ka rauka mai tetai angaanga naau i roto i tetai pupu akatangi imene i runga i te ratio me kare i te apiipii anga i te akatangi imene. Inara,” i tuatua mai ei aia iaia e mirimiri ra i te puka rikiriki taku i oake ana kiaia, “i toku manako ko teia te tumu taau e inangaro nei. Kore oki koe e maani i teia e ko taau angaanga i roto i te oraanga?”

Kua manako pakari au no runga i te reira. Ma te kore e tamou ua atu i taku apii, kua ariki au i te patianga a Mama kia aere atu ki te uruoaanga a te Au Kite o Iehova i Detroit, Michigan, i roto ia Tiurai i te 1940. Kua noo maua ki te au puakapa i roto i te oire terera. Ae, kua aru mai rai taku vaiorini iaku, e  kua akatangi au i roto i te pupu akatangi imene o te uruoaanga. Inara i roto i te oire terera, kua aravei au i te au painia e manganui (aronga tutu evangeria tamou). Kua mataora pouroa ratou. Kua iki au kia papetitoia e kua tuku atu i taku pepa no te angaanga painia. Kua pure au kia Iehova kia tauturu mai iaku kia rave ua atu rai i te angaanga orometua tamou i toku oraanga katoatoa.

Kua akamata au i te painia i te ngai e noo ra au. I muri mai, kua tavini au i Chicago. I te 1943, kua neke atu au ki Kentucky. I taua tuatau maana, no mua ua ake te uruoaanga tapere, kua rauka mai taku pepa kia aere atu ki te pupu rua o te Apii Gileada, te ngai ka rauka mai iaku te terenianga no te angaanga mitinari. Akamataia te pupu i roto ia Tepetema 1943.

I taua uruoaanga i taua tuatau maana ra, kua noo au ma tetai Kite tei oronga mai kiaku i tetai ua atu apinga taku e inangaro ra mei roto i te kaparata kakau o tana tamaine. Kua piri atu tana tamaine ki roto i te vaeau, e kua akakite mai aia ki tona mama kia tua pouroaia tana au apinga. Kiaku, e akatupu anga teia au apinga nei i ta Iesu taputou: “E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra; e kapiti katoaia mai taua au mea katoa ra ia kotou.” (Mataio 6:33) Kua pati viviki te rima marama i Gileada, e te karatuatianga mai ia Tianuare 31, 1944, kua tapapa rekareka au i te aere atu ki roto i te angaanga mitinari.

Kua Iki Katoa Ratou i te Angaanga Tamou

Kua tomo atu a Mama ki roto i te angaanga painia i te 1942. I taua tuatau ra, te aere ra rai toku ai tungane e toru e toku teina ki te apii. E aravei putuputu ana a Mama ia ratou i muri ake i te apii e kua apai atu ia ratou ki roto i te angaanga orometua. Kua apii katoa aia ia ratou kia tauturu i te akono anga i te au angaanga i te kainga. Koia uaorai e ara putuputu ana i te po i te raveanga i te auri kakau e tetai atu angaanga tau kia rauka iaia i te aere atu ki te angaanga orometua i te ao.

Ia Tianuare i te 1943, iaku e painia ra i Kentucky, kua akamata katoa toku tungane ko Don i te painia. Kua tamaromaroa teia ia Papa, tei manakonako ana e ka aere pouroa tana au tamariki ki tetai apiianga koreti, mei ta raua ko Mama i rave ana. Vaitata e rua mataiti i muri ake i te painia anga, kua patiia mai a Don kia rave ua atu i tana angaanga orometua tamou ei tuanga no te pupu i te opati maata o te ao no te Au Kite o Iehova i Brooklyn, New York.

Kua akamata a Joel i te painia i roto ia Tiunu i te 1943 e te noo ra rai i te kainga. I taua tuatau kua tauta aia inara kare i rauka i te akakeu ia Papa kia aere atu ki te uruoaanga. Inara, i muri ake i to Joel tauta anga ma te kore i puapingaia kia akamata i tetai apii Pipiria no te kainga i taua ngai ra, kua ariki a Papa e kia rave raua i tetai apii anga kiaia i roto i te puka “The Truth Shall Make You Free.” Kua mama ua iaia i te pau i te au uianga, inara kua maro aia ia Joel no te akapapu anga a te Tuatua Tapu no tei akakiteia ra i roto i te puka. Kua tauturu te reira ia Joel kia akariro i te tuatua mou o te Pipiria e nana uaorai.

Kua manakonako a Joel e ko te Selective Service Board tei oronga ana kia Don i tetai akatika anga ei orometua e kia rave akapera ia rai te reira kiaia. Inara i te kite anga te pupu e e akara anga mapu ou ua a Joel kare ratou i oronga ana kiaia i te tikaanga ei orometua e kua tono atu i tetai akakite anga kiaia kia ripoti ki te angaanga vaeau. I tona patoi anga i te kauraro atu ki te pati anga, kua tukunaia mai tetai pepa no te opu iaia. I muri ake i te kiteaia anga aia e te FBI, e toru ona ra i te noo anga ki roto i te are auri o Cook County.

Kua oronga a Papa i to matou are ei tutaki no te akamataraanga mai ki vao. Mei reira mai, kua rave rai aia i te reira no tetai Au Kite mapu tei aro atu i tetai turanga mei te reira. Te tau kore no runga i teia tumu nei kua akariri te reira i toku papa, e kua aere atu raua ko Joel ki Washington, D.C., kia kimi no runga i tetai pati anga. I te openga ra, kua rauka mai ia Joel tona tika anga ei orometua, e kua akakoreia atu te akava anga. Kua tata mai toku papa kiaku i ko  i taku tukuanga angaanga mitinari e, “i toku manako ka tau tatou kia akameitaki atu ia Iehova no teia autu anga!” Te tae anga kia Aukute 1946, kua pati katoaia mai rai a Joel kia tavini ei mema no te aronga angaanga i te opati maata i Brooklyn.

Kua painia a Karl e maata te au taime i te tuatau orote o tana apii i mua ake ka akamutu ei aia i te apii turua i te akamata anga o te 1947 e kua akamata i te angaanga painia tamou. Te kino ua atura to Papa turanga i te pae kopapa, no reira kua tauturu a Karl iaia i tana pitiniti no tetai tuatau i mua ake ka akaruke ei no te akamata atu i tetai tukuanga angaanga painia i tetai ngai ke. Te tae anga ki te tuanga openga o te 1947, kua akamata a Karl i te angaanga kapiti ma Don raua ko Joel i te opati maata i Brooklyn ei mema no te pamiri Betela.

Te akamutu anga a Joy i tana apii turua, kua akamata aia i te painia. I reira i te 1951, kua piri atu aia ki tona ai tungane i te Betela. Ko tana angaanga te tama are e i roto katoa i te Tipatimani no te Kopenga. I te 1955 kua akaipoipo aia ia Roger Morgan, ko tetai mema o te pamiri Betela. I etai itu mataiti i muri mai, i te ikianga kia rauka mai tetai ngutuare no raua uaorai, kua akaruke raua ia Betela. Kare i roa ana, kua utuutu raua e rua nga tamariki, te tavini katoa ra ia Iehova.

Te o pouroa anga te tamariki ki roto i te angaanga tamou, kua oronga a Mama i te akamaroiroianga te anoanoia ra, kia rauka katoa ia Papa i te akatapu i tona oraanga kia Iehova e kua papetitoia i te 1952. E 15 mataiti, e tae ua atu ki tona matenga, kua maroiroi tikai aia i te kimi i te au mataara kia akakite i te tuatua mou no te Patireia ki tetai ke, noatu rai e te akatupu maira te maki i te au takotinga anga.

I muri ake i tetai tuatau poto i to Papa maki anga, kua rave ua atu a Mama i te painia e tae ua atu ki tona matenga. Kare oki ona motoka, kare rai aia i na runga ana i te patikara takatakai. E vaine poto ua te tu, ka na raro ua aia i te aere ki te au ngai ravarai, e putuputu te taime ki vao ake i te oire, i te rave anga i te au apii Pipiria.

Ki Roto i te Angaanga Mitinari

I muri ake i te karatuati anga mei te Apii Gileada, kua painia matou ko tetai pupu i tokerau i New York City e tai mataiti e tae ua atu te rauka anga mai to matou au pepa no te tere e inangaroia ra. I te openga ra, i te 1945 kua akaruke matou no ta matou tukuanga angaanga i Kupa, i reira i akatano marie ei matou kia tau ki tetai mataara ou no te oraanga. E meitaki te ariki anga ki ta matou tutu aere anga, e kare i roa ana e maata ta matou pouroa au apii Pipiria e rave ra. Kua tavini matou i reira no tetai au mataiti. I reira kua tukuna akaouia matou ki Tominika Repapuriki. I tetai ra kua aravei au i tetai vaine tei maro mai iaku kia aravei atu i tetai ana client, e vaine Varani ko Suzanne Enfroy te ingoa, ko tei inangaro i te tauturu kia marama i te Pipiria.

E ngati Iuda a Suzanne, e i to Hitler tomo anga ki roto ia Varani, kua akaneke atu tana tane iaia e ta raua tamariki e rua ki tetai enua ke. Kua viviki ia Suzanne i te akakite ki etai ke atu i te au mea tana i kite. Kua tuatua atu aia na mua ki te vaine tei pati mai ana iaku kia atoro iaia, e i reira kia Blanche, e oa no Varani mai. Kua tere atu raua roai ki mua no te papetitoanga.

“Eaa taku ka rave i te tauturu i taku tamariki?” i ui mai ei a Suzanne kiaku. Te apii ra tana tamaiti i te  pae rapakau, e te apii ra tana tamaine i te ura ballet, i te inangaro anga kia ura i ko i te Radio City Music Hall i New York. Kua tuku atu a Suzanne i te au kopenga no te Punanga Tiaki e te Awake! kia raua. Tei tupu, ko ta Suzanne tamaiti, tana vaine, e te maanga o tana vaine kua riro pouroa mai ei Au Kite. Kua taitaia te tane a Suzanne, ko Louis, no runga i te manako inangaro o tana vaine i te Au Kite o Iehova no te mea kua araiia i teianei e te kavamani o Tominika Repapuriki ta ratou angaanga. Inara i muri ake i te neke anga te katoa anga o te ngutuare ki Marike, kua riro katoa mai rai aia ei Kite.

Raro Ake i te Arai Anga Kareka ra te Tavini Ua Atura Rai

Noatu rai e kua araiia te angaanga a te Au Kite o Iehova i Tominika Repapuriki kare i roa ana i muri mai i to matou tukuna angaia ki reira i te 1949, ko to matou akakoro anga ra kia akarongo ki te Atua ei Tutara kare ki te au tangata. (Angaanga 5:29) Kua rave ua atu matou i te kimi na mua i te Patireia o te Atua na te akariro anga i te tuatua meitaki no runga i te reira kia kiteaia, mei ta Iesu i apii ana ki tana au pipi kia rave. (Mataio 24:14) Inara, kua apiiia matou kia “pakari mei te ovi, e te apa kore mei te kupapa ra” ia matou e rave ra i ta matou angaanga tutu anga. (Mataio 10:16) Ei akatauanga, kua riro taku vaiorini, ei tauturu anga maata. Kua apai aere au i te reira me rave au i te au apii Pipiria. Kare taku aronga i apii i riro mai ana ei aronga akatangi vaiorini, kareka ra kua riro mai te maata anga o te au ngutuare tangata ei au tavini no Iehova!

I muri ake i te tukuna angaia te araianga, ko matou tamariki tamaine toko a​—ko Mary Aniol, Sophia Soviak, Edith Morgan, e au​—kua akanekeia atu mei te kainga mitinari i San Francisco de Macorís ki tetai ngai i te manga i Santo Domingo, te oire maata. Inara i te au marama tataki tai, ka rave au i tetai tere ki ta matou tukuanga angaanga mua kia oronga i tetai apiipii anga imene. Na te reira i raukai iaku kia apai au na roto i taku pia vaiorini i te kai i te pae vaerua ki to tatou au taeake Kerititiano e kia oki mai ma te au ripoti no ta ratou angaanga akakitekite anga.

Te tapekaangaia te au taeake no San Francisco de Macorís i Santiago no to ratou tu neutara Kerititiano, kua patiia mai au kia apai atu i te moni na ratou e, me ka rauka, i te au Pipiria, e pera katoa kia tari akaou mai i te au nuti ki to ratou au ngutuare tangata. I roto i te are auri i Santiago, te kite mai anga te au kati i taku pia vaiorini i raro ake i toku rima, kua ui mai ratou e, “No teaa tena?” “Ei tamataora ia ratou,” i pau atu ei au.

I roto i te au imene taku i akatangi ana na tetai Kite i tata iaia i roto i te puakapa tapeka anga a te Nazi. I teianei ko taua imene ra ko te numero 29 i roto i te puka imene a te Au Kite o Iehova. Kua akatangi au i te reira kia rauka i to tatou au taeake mouauri i te kite i te imene i te reira.

E manganui te Au Kite, taku i kite, e kua apainaia ki tetai pama na Trujillo, e tangata maata no te kavamani. Vaitata ua atu te reira ki te ara o te bus, tei akakiteia mai kiaku. No reira i te vaitata anga ki te avatea, kua eke mai au mei te bus e kua ui atura i te mataara. Kua tou te ona o te are toa meangiti ki muri i te pa o te au maunga e kua oronga mai aia i tona oroenua kiaku e tetai tamaiti ei arataki iaku me ka akaruke mai au i taku vaiorini ei tutaki.

 I muri i taua au tua ivi ra, na roto atu maua i te kauvai, te nooanga maua roai ki runga i te oroenua e kau ra. Kua kite atu maua i reira i tetai pupu kake, ma to ratou au uru karakara matie e te auika e kanapanapa ua ra i roto i te ra. E mea tau rekareka tikai! Kua pure au: “Kia akameitakiia koe, e Iehova e, no te anga tau rekareka mai anga ia ratou.” I te openga iora, i te ora a i te aiai, kua tae atu maua ki te pama. Kua tuku takinga meitaki mai te vaeau akaaere kia tuatua au ki te au taeake, e kua akatika rai aia kia oronga pouroa au kia ratou i te au apinga taku i apai mai na ratou, e tetai Pipiria meangiti ua.

I te oki anga, kua pure ua au, no te poiri oki i teianei. Kua tae atu maua ki te are toa, kua mau takiri i te ua. I te mea kua akaruke takere te bus openga no taua ra ra, kua pati atu au i te ona o te are toa kia tareva noku tetai toroka e pati ra. Me ka meitaki rai au i te aru i teia nga tangata e rua i roto i te toroka? Kua ui mai tetai ia raua kiaku e: “Kua kite koe ia Sophie? E apii ana aia ki taku tuaine.” Kua akatika au i reira e ko teia ta Iehova pau anga ki taku pure! Kua apai meitaki atu raua iaku ki Santo Domingo.

I te 1953, ko au tetai o te aronga mei Tominika Repapuriki tei tae atu ki te uruoaanga Pa Enua a te Au Kite o Iehova i te Yankee Stadium i New York. Tei reira toku ngutuare tangata katoa, kapiti mai taku metua tane. I muri ake i te ripoti anga e te peea ra te angaanga tutuanga i te tere anga ki mua i Tominika Repapuriki, e tuanga meangiti ta maua ko taku taeake mitinari, ko Mary Aniol, i runga i te porokaramu i te akatutu anga e i akapeea maua i te rave anga i ta maua tutu anga i raro ake i te arai anga.

Au Rekareka Anga Takake no te Angaanga Tutaka

I taua tuatau maana kua aravei au ia Rudolph Sunal, tei riro mai ei tane naku i tera mai mataiti. Kua riro mai rai tona ngutuare tangata ei Au Kite i Allegheny, Pennsylvania, i muri poto ua ake i te Tamaki I o te Ao. I muri ake i te akapou anga i te tuatau i roto i te are auri ei Kerititiano neutara i te tuatau Tamaki II o te Ao, kua rave aia i te angaanga Betela i Brooklyn, New York. I muri poto ake i te reira kua akaipoipo maua, kua patiia mai aia kia atoro i te au putuputuanga ei akaaere tutaka. No te 18 mataiti i aru mai, e aru ana au iaia i roto i te angaanga kotinga.

Kua apai atu ta maua angaanga ia maua ki Pennsylvania, West Virginia, New Hampshire, e Massachusetts, kapiti atu tetai au ngai ke. E noo ana maua ma to tatou au taeake Kerititiano ki roto i to ratou au are. E rekareka anga takake te reira i te akamatau meitaki anga kia ratou e te tavini anga ia Iehova i te pae ia ratou. Te aroa e te tu meitaki tei akaariia mai kia maua e pumaana e e tika tikai. I muri ake i te akaipoipoanga a Joel i toku taeake mitinari o mua ana, ko Mary Aniol, kua akapou raua e toru mataiti i roto i te angaanga tutaka, i te atoro anga i te au putuputuanga i Pennsylvania e i Michigan. I muri mai, i te 1958, kua patiia mai a Joel kia riro akaou mai ei mema no te pamiri Betela, i teia taime ko raua ko Mary.

Vaitata e itu mataiti ia Karl i te Betela i tonokiai aia ki te angaanga kotinga no tetai au marama tokoiti ua kia akamaata atu i te kite. I muri mai kua riro aia ei tangata ikuiku i te Apii Gileada. I te 1968, kua akaipoipo aia ia Bobbie, tei tavini tiratiratu ana i te Betela e tae ua atu ki tona matenga i roto ia Okotopa 2002.

 I te au mataiti e manganui iaia i te Betela, mei tetai au taime ki tetai atu taime e aere ana a Don ki tetai au enua ke i te tauturu i te aronga e angaanga ra i roto i te au opati manga e i roto i te angaanga mitinari. Kua taki atu tana tukuanga angaanga iaia ki te Orieni, Aperika, Europa, e ki te au tuanga tukeke o Marike. E vaine tiratiratu ta Don, ko Dolores, e aru putuputu ana iaia.

Kua Taui to Matou Au Turanga

I muri ake i tetai maki anga roa, kua mate toku metua tane, inara i mua ake ka mate ei aia kua akakite mai aia kiaku e kua mataora tikai aia e kua iki matou i te tavini i te Atua ra ia Iehova. Kua karanga mai aia e e manganui atu te au akameitaki anga maata tei rauka mai ia matou i to te ka rauka mai naringa matou i aruaru i te apii anga koreti tana i manako ana na matou. I muri ake i te tauturu anga au ia Mama kia akapapa i te neke atu ki tetai ngai i te pae mai i toku teina, ko Joy, kua ariki maua ko taku tane i te au tukuanga angaanga painia i New England kia vaitata atu maua ki tona metua vaine, ko tei inangaro mai i ta maua tauturu anga i taua taime ra. I muri mai i te mate anga o tona mama, kua noo mai toku mama e 13 mataiti kia maua. I reira, ia Tianuare 18, i te 1987, kua akamutu aia i tana tukuanga angaanga i te enua nei i te 93 mataiti.

E putuputu te taime, me akameitaki atu te au taeake iaia no tana utuutu anga i tana au tamariki katoatoa kia aroa e kia tavini ia Iehova, ka pau akaaka atu a Mama: “Kua orongaia mai rai te ‘one’ meitaki kiaku kia angaanga.” (Mataio 13:23) Mei teaa ra te akameitaki anga i te riro mai anga ei nga metua mataku i te Atua tei akanoo i tetai akaraanga meitaki no matou i roto i te tu maroiroi e te akaaka!

Noatu Rai na Mua te Patireia

Kua rave ua atu matou i te tuku i te Patireia o te Atua na mua i roto i to matou au oraanga e kua tauta katoa rai i te aru i te ako anga a Iesu no runga i te akakitekite anga ki etai ke. (Luka 6:38; 14:12-14) Tei aru mai, kua oronga meitaki ua mai a Iehova i ta matou e anoano ra. E oraanga tinamou e te mataora to matou.

Kare i ngaro ia maua ko Rudy to maua inangaro no te akatangi anga imene. E tuatau reka te reira me akaari mai tetai i taua inangaro ra me aere mai ki to maua kainga i tetai aiai e ka akatangi kapiti ei matou i ta matou au apinga akatangi. Inara kare te akatangi anga i te ngai angaanga naku. E mea tamataoraanga kapitiia mai te reira i roto i te oraanga. I teianei te rekareka nei maua ko taku tane i te kite anga i te ua no ta maua angaanga orometua painia, i te au tangata ta maua i tauturu ana i te au mataiti i aereia mai ana.

Noatu te au manamanata i te pae kopapa i teianei, ka rauka iaku i te karanga atu e e oraanga mataora tikai e te tinamou to matou kua tere atu e 60 mataiti i roto i te angaanga orometua tamou. I te au popongi ravarai me ara mai au, kua akameitaki au ia Iehova no te pau mai anga i taku pure i toku tomo atu anga ki roto i te angaanga orometua tamou i te au mataiti e manganui i topa akenei, e manako ana au, ‘I teianei, ka peea ra e raukai iaku i te kimi na mua i te Patireia i teia tuatau?’

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 24]

Toku ngutuare tangata i te 1948 (kaui ki te katau): Ko Joy, Don, Mama, Joel, Karl, ko au, e Papa

[Tutu i te kapi 25]

Kua akanoo a Mama i tetai akaraanga maroiroi i roto i te angaanga orometua

[Tutu i te kapi 26]

Ko Karl, Don, Joel, Joy, e au i teia tuatau, i tere atu e 50 mataiti i muri mai

[Tutu i te kapi 27]

Kaui ki te katau: Ko au, Mary Aniol, Sophia Soviak, e Edith Morgan ei au mitinari i Tominika Repapuriki

[Tutu i te kapi 28]

Maua ko Mary (kaui) i te Yankee Stadium, i te 1953

[Tutu i te kapi 29]

Maua ko taku tane iaia i roto i te angaanga kotinga