“Te Ture a te Aronga Pakari”​—E Tumu ia no te Ora

“A UE te oonu o te apinga nui o te pakari e te kite i te Atua e! e te kimi anga taea kore o tana akatauanga e, tona au aerenga i te kitea kore kia kimi e!” i tuatua maata ei te apotetoro ko Paulo. (Roma 11:33) E kua tuatua te pateriareka tiratiratu ko Iobu e: “Te pakari o te ngakau [o te Atua ko Iehova].” (Iobu 9:4) Ae, ko Tei Anga i te rangi ra e te enua kare e rauka i te akaaiteia no tona pakari. Eaa te ka tuatuaia no te ture, me kore te Tuatua tataia, a Tei Anga ra?

Kua imene te tata taramo e: “Ko te ture a Iehova kare e apa, i te akaariu anga i te vaerua; te tuatua-akakite a Iehova, e mea mou ïa, e pakari ei te kamakura. Te akonoanga a Iehova, e mea tika ïa, e rekarekaʼi te ngakau; te akauenga a Iehova, e mea viivii kore ïa, e māramaʼi te mata nei.” (Salamo 19:7, 8) Mei teaa atura te Ariki ko Solomona o Iseraela taito ra ariki anga i te tikaanga o taua au tuatua ra! Kua akakite aia: “Te ture a te aronga pakari, e tumu ïa no te ora: e akaariu ke atu ei i te ereere o te mate.” (Maseli 13:14) I roto i nga irava mua e 13 o Maseli pene 13, kua akaari mai a Solomona e ka akapeea te akoanga e kiteia ra i roto i ta te Atua Tuatua i te tauturu anga ia tatou i te akameitaki mai i to tatou tu oraanga e te kopae anga i te tuku i te reira ki roto i te kino.

Ngoie Ua i te Apiiia

“E akono te tamaiti pakari i te apii a te metua tane ra: kare ra te akavaavaa e akono i te ako,” i na Maseli 13:1 ei. Ka riro te apiianga mei tetai metua tane ei mea maru me kore ei mea pakari. Ka aere mai te reira penei na roto i te tereni anga na mua, e me kopaeia te reira, i te openga ra ka tupu mai te akautunga. Ka pakari tetai tamaiti me ariki aia i te apiianga a tona metua tane.

“Ko ta [“Iehova,” NW] e akaperepere ra, ko tana ïa e ako mai,” i na te Pipiria ei, e “e pāpā rai aia i te au tamariki katoa tana i kite maira?” (Ebera 12:6) Ko tetai mataara te apii maira to tatou Metua i te rangi ia tatou koia oki na roto i tana Tuatua tataia, te Pipiria. Me tatau tatou i te Pipiria ma te ngateitei e kua taangaanga tatou i ta tatou i kite mai i reira, te apii maira tana Tuatua ia tatou. Ka riro teia ei meitaki no tatou, ko te au mea ravarai oki ta Iehova e tuatua ra e mea meitaki ia no tatou.​—Isaia 48:17.

Ka aere katoa mai te apiianga kia tatou na roto i te tu o te akatikatikaanga mei tetai taeake irinaki te manako maira i to tatou tu oraanga i te pae vaerua. Ko tetai ua atu tuatua tauturu ua te rotai ra ki ta te Atua Tuatua ka manakoia, kare i te manako no tera tangata ra, mari ra te aere maira mei te Tumu maata o te tuatua mou. Ka pakari tatou i te ariki i te reira e te aere maira mei ko mai ia Iehova. Me rave tatou i te reira e ka tuku i te reira kia akatanotano i to tatou manako, kia akameitaki mai i to tatou kite marama i te au Tuatua Tapu, e kia akatika i to tatou au aerenga, te puapingaia ra tatou mei te apiianga. Te tika katoa ra te reira no te akoanga te rauka ra ia tatou mei te au uipaanga Kerititiano e mei te au puka akatumuia ki runga i te Pipiria. Te ariki anga i ta tatou e apiipii ra na roto i te au tuatua tataia me kore tei tuatua uaia e tu meitaki ia o te apiianga-uaorai.

 Kare ra te aronga aviri, i tetai tua, e ariki ana i te apiianga. “No te mea te manako ra aia e kua kite aia i tei meitaki,” i na tetai puka ei, “kare [aia e ngoie ua] i te apiiia.” Kare aia e ariu mai i te akoanga​—e tu apiianga pakari atu. Inara ka rauka ainei iaia i te akapapu e kua tarevake te apiianga a te Metua? Kare rava a Iehova i tarevake ana, e kare rava aia e pera. Na te kopae anga i te apiianga, te akaneneva ua ra te tangata aviri iaia uaorai. Ma te au tuatua iki meitakiia, mei teaa te manea o ta Solomona akaari anga mai i te puapinga e kia ngoie ua i te apiiia!

Paruru i Toou Arero!

Ei akaari i te puapinga o te arataki angaia e ta te Atua Tuatua i roto i ta tatou tuatua, kua akaaite te ariki o Iseraela i te vaa ki te tumu rakau uua. Te karanga ra aia: “E kai te tangata i te meitaki i te ua o te vaa: kareka te vaerua [me kore te “anoano ua,”] o te aronga rave ara ra, ko te takinga-kino ïa.” (Maseli 13:2) Te au tuatua i tuatuaia ra ko te ua ia o te vaa. E ka kokoti tetai tangata i tana e ruru ra ma tana au tuatua. “Me kua akakoroia ma te takinga meitaki tana au tuatua e te orongaia ra no te akatinamou i te pirianga oaoa ma tona au tangata i te pae mai,” i na tetai tangata kite ei, “ka kai meitaki aia, ka rekareka i tetai oraanga mataora e te ponuiaau.” Ka tuke ra te turanga o te tangata pikikaa ra. Ka inangaro aia i te rave i te ta ua e te takinokino i tetai ke. Ko te raveanga takinga kino tana ka kimikimi, e ko te takinga kino tana ka kokoti ra. Tei tona ngutupa te au ereere o te matenga.

“Ko tei tapapa i tona vaa, kua tiaki ïa i tona ora,” i na Solomona ei. “Ko tei amama ua ra i tona vaa, e mate tona.” (Maseli 13:3) Ko tetai ingoa takinoia, te mamae ngakau, te au pirianga taitaia, e te kino o te kopapa e au tupuanga ia o te tuatua manako kore e te neneva. Ko te ngutu akatere koreia ka apai katoa mai i te tu mareka kore tu-Atua, no te mea te akaapa ra te Atua i te aronga no ta ratou e tuatua ra. (Mataio 12:36, 37) E tikai, te akatere meitaki anga i to tatou vaa ka akaora mai ia tatou mei te kino. Akapeea, i reira, tatou e apii ei i te paruru i to tatou vaa?

Ko tetai mataara mama no te rave i teia auraka e tuatua maata. “Te maata ra i te tuatua ra, kare e kore te ara,” i na te Pipiria ei. (Maseli 10:19) Ko tetai atu mataara koia oki kia akamanako i mua ake ka tuatua ei. Te akakite ra te tata akauruia e: “Te tangata vaa karea ua ra, e tau ïa ki te koputaputa koke ra.” (Maseli 12:18) Me kare i akamanakoia tei tuatuaia ra, ka mamae te tangata i tuatua e tei akarongo maira kiaia. No reira, te oronga maira te Pipiria kia tatou i teia akoanga tau: “Te kimi ra te ngakau o te aronga tuatua-tika ra i tana e tuatua atu.”​—Maseli 15:28.

E Akamaroiroi Ra

“Te inangaro ua ra te vaerua o te tangata moe ua,” i akakite ei a Solomona, “kare ra ana: kareka ko te vaerua o te akamaroiroi ra, ka akamatuia ïa.” (Maseli 13:4) “Te tumu [o teia materi] koia oki e puapinga kore te anoano ua,” i na tetai puka ei, e ko te “angaanga pakari te mea puapinga maata ia. Kua akakinoia te aronga kope e te au anoano . . . te akapou ra ia ratou, e kare a ratou apinga ei akaari no te reira.” Inara, ko te vaerua, me kore te anoano, o te aronga maroiroi te akamerengoia ra​—kua akamatuia.

Eaa te ka tuatuaia no te aronga te tapu ra mei te raveanga i te akatapuanga kia Iehova no te mea te inangaro ra ratou i te kopae i te apainga? Penei ka akaari ratou ia ratou uaorai ei aronga inangaro i to te Atua ao ou, inara te puareinga ra ainei ratou i te rave i tetai apinga no te reira? Ko tetai o te umuumuanga no te aronga i “aere mai mei roto i te mate maata” koia oki kua akono ratou i te akarongo i roto i te atinga oko o Iesu, kua rave i te akatapuanga kia Iehova, e kua akatutu  i to ratou akatapuanga na te papetitoanga ki te vai.​—Apokalupo 7:14, 15.

Akamanako katoa e eaa te o maira ki roto i te itae anga i tetai taoonga akaaere i roto i te putuputuanga. Te anoano i te itae i teia angaanga memeitaki e mea meitaki ia e te akamaroiroiia ra i roto i te au Tuatua Tapu. (1 Timoteo 3:1) Inara, kare e rava ua te akaari anga e te inangaro ra koe. Kia tau no tetai turanga te umuumuia ra te tatanu anga i te au tu e te au raukaanga te anoanoia ra. Te umuumu maira teia i te tauta maroiroi a tetai.

Tuatua Tika​—E Tapuanga

Te tatanu ra tetai tangata tuatua tika i te au tu tau i te Atua e te tuatua ra i te tuatua mou. Kua kite aia e te patoi ra te pikikaa i ta Iehova ture. (Maseli 6:16-19; Kolosa 3:9) No teia, te karanga ra a Solomona: “Te tangata tuatua-tika ra, e riri aia i te tuatua pikikaa: e viivii ra to te tangata kino, e e riro ïa i te akama.” (Maseli 13:5) Kare te tangata tuatua tika e kopae ua i te au pikikaa; ka makitakita ra aia i te reira. Kua kite aia e noatu te akara anga noa ua o te reira, e akapouanga to te au pikikaa ki te au pirianga tangata memeitaki. Pera katoa, kua akakinoia te tu irinakiia o te tangata ariu ua ki te au pikikaa. Ka rave taakama ua te tangata kino ra na te pikikaa anga me kore na roto i tetai mataara ke, e no reira te akatupu ra aia i te akama kiaia uaorai.

Kia akaari i te rave anga i tei meitaki i to te Atua mata e mea puapinga ia, te karanga ra te ariki pakari e: “Ko te tuatua-tika te tāpu i te aronga apa kore i to ratou aerenga: e tatipokiia ra te rave ara e te kino.” (Maseli 13:6) Mei tetai punanga rai, te paruru ra te tuatua tika i tetai tangata, kareka te kino te takinga kino ra iaia.

Auraka e Pikikaa

Te akaari anga e kua maramaia te tu o te tangata, kua tuatua te ariki o Iseraela e: “Te pikikaa nei tetai mei te mea e tangata apinga, e kare ana: te akapeu putaua nei oki tetai, e te maata ra tana apinga.” (Maseli 13:7) Penei kare tetai tangata i te akaraanga e koia rai. Penei ka pikikaa tetai aronga putaua e kua apinganui​—penei kia rave i te akaari anga tutu ua, kia akara e kua manuia ia, me kore kia akono i to tetai tu teitei. Penei ka pikikaa tetai tangata apinganui ei tangata putaua, kia uuna i tana apinganui.

Kare e meitaki te akaari anga pikikaa me kore te uuna anga. Me e meangiti ta tatou au apinga materia, te akapou anga i te moni ki runga i te au apinganui i te akara anga apinganui ka akangere ia tatou e to tatou ngutuare tangata mei te au mea i anoanoia no te oraanga. E te pikikaa ra ei putaua noatu e au apinganui tana penei ka akariro i tetai ei tangata karapii, te akangere anga mei iaia te tu teitei e te tu mataora te rauka  maira mei te oronga ua anga. (Angaanga 20:35) Kia akono i te tika ko te aiteanga kia akono i tetai oraanga meitaki.

E Akono Mama Ua i te Au Anoano

“Te oko e oraʼi te tangata nei, ko tona ïa apinga,” i karanga ei a Solomona,“kareka te tangata ao ra, kare ïa e kite i te akakino.” (Maseli 13:8) Eaa te apiianga e akakiteia mai nei i roto i teia tuatua pakari?

Te vaira te meitaki no te apinganui, inara te rauka anga te apinganui kare te reira e akapapu mai i te au akameitakianga. I roto i teia au tuatau manamanata e noo nei tatou, te kite putuputu ra te aronga apinganui ia ratou uaorai e to ratou ngutuare tangata i roto i te kino penei ka opuia e ka mouria no tetai tutakianga. I tetai taime, ka rauka i tetai tangata apinganui i te oronga i te tutaki ei oko mai i tona oraanga me kore i tetai mema o tona ngutuare. Inara e putuputu te taime kua tamateia tei opuia. Te manako uaia ra taua tamatakuanga e te aronga apinganui.

Te tangata apinga meangiti kare ona manamanata mei te reira. Koi kore ei i rauka iaia te au apinga tau e te au apinga materia e manganui te rekarekaia ra e te aronga apinganui, kare roa aia e riro ei takete no te aronga opuia. Ko teia tetai o te au puapinga no te akono mama ua anga i ta tatou au apinga e kare e akapou i to tatou taime e te maroiroi ki roto i te aruaru anga o te apinganui.​—2 Timoteo 2:4.

E Rekareka i te “Mārama”

Te akaari maira a Solomona e te rave anga i te au mea i ta Iehova mataara e riro ei ei meitaki no tatou. “Te mārama o te aronga tuatua-tika ra, e rekareka ïa,” i nana ei, “kareka te lamepa o te aronga kino ra, ka tamateia ïa.”​—Maseli 13:9.

Te akatutu maira te ramepa i ta tatou e irinaki ra kia turama i to tatou tu oraanga. ‘E lamepa ta te Atua tuatua i toku nei vaevae, e turama no toku nei arataa.’ (Salamo 119:105) Te vaira ki roto i te reira te kite e te pakari maata no Tei Anga ra. Te maata atu i ta tatou akameitaki anga i to tatou marama anga i to te Atua anoano e te akakoroanga, te pakari maata atu ia te marama i te pae vaerua te arataki ra ia tatou. Mei teaa ia tumu o te rekareka ra! Eaa ra tatou ka manata ei i te pakari o te ao me kore te “tuatua taumāroia ra i tapikipikiia e e kite”?​—1 Timoteo 6:20; 1 Korinetia 1:20; Kolosa 2:8.

No te aronga kino ra, noatu te marama pakari i tana ramepa e te puapinga tikai iaia i te akaraanga, ka tamateia tana ramepa. Ka o atu aia ki roto i te poiri, i reira ka inga tona nga vaevae. Pera katoa, ‘kare e tutaki meitaki’ nona ra.​—Maseli 24:20.

Inara, eaa ta tatou ka rave, me te vaira te manako papu kore no ta tatou ka rave i roto i tetai turanga? Akapeea me kare tatou i papu me ka rauka rai ia tatou i te rave i te reira? Te akamatakite maira a Maseli 13:10 e: “Ko te ngakau parau anake te mea e tupu ei te karo.” Te angaanga anga ma te kore e kite me kore kare i tau i toou mana e mea ngakau parau ia e ka akatupu i te taumaro. Kare ainei i te mea meitaki kia ui ki tetai ke kua  rauka ia ratou te kite e te kite karape? “Kareka te aronga i akarongo i te ako ra, te reira te pakari,” i na te ariki pakari ei.

E Matakite i te Au Tapapaanga Pikikaa

Ka riro te moni ei akakoroanga puapinga. Te rauka anga te moni tau e mea meitaki atu i te akono i tetai tu oraanga akono matakite me kore putaua. (Koheleta 7:11, 12) Inara, ko ta tatou i manako ei au puapinga meitaki ra ka riro ei mea akavare ia. Kua akamatakite mai a Solomona: “Te apinga i rauka i te ravenga puapinga kore ra, ka iti ïa: ko tei rauka ra i te rima opu tikai ra, ka maata ïa.”​—Maseli 13:11.

Ei akaraanga, ka akamanako ana i te ereere o te pere moni. Penei ka akapou tei pere ra i tana moni i rauka pakari mai te manako anga i te re anga i tetai aka moni. Inara mei teaa ra te putuputu i te rave angaia koi kino ei te ngutuare! E eaa te ka tupu me re tei pere moni ra? I te mea kua rauka ua mai te moni, penei kare aia e ariki i te puapinga o te reira. Pera katoa, penei kare i rauka iaia te kite karape no te akono i tana i re ou mai. Kare ainei e ka ngaro viviki tana au apinganui i rauka mai iaia? I tetai tua, ko te au apinga tei akaputu marieia​—ma te meangiti na te rave anga i te angaanga meitaki​—penei ka maata marie mai e ka rauka i te taangaanga meitaki ia.

“Kia tavareia te apinga tapapaia ra, e aati te manava,” i akakite ei a Solomona, “kia tupu ra te mea inangaroia ra, e tau ïa ki te rakau ora.” (Maseli 13:12) I te openga iora ka taki atu te au tapapaanga kare i akatupu ki te au tu maromaroa te akamaki ra ia i te ngakau. Te tupu nei teia i roto i te oraanga i te au ra ravarai. Inara, kare e ko teia te turanga o te au tapapaanga tei akatumu ngaueue koreia ki roto i te Tuatua a te Atua. Ka rauka ia tatou te irinakianga papu tikai e ka akatupuia te reira. Noatu ta tatou i manako ei au mea taroaroa kare ia e taki atu ki te au tu maromaroa.

Ei akaraanga, kua kite tatou e te vaitata mai nei to te Atua ao ou. (2 Petero 3:13) Ma te manakonako anga marie te tapapa rekareka nei tatou i te akatupuanga o ta te Atua au taputou. Eaa te ka tupu ia tatou e akapou nei i te toenga o te taime kia rave maroiroi i te “angaanga a te Atu,” kia akamaroiroi i te au taeake irinaki, e kia akatupu i tetai pirianga vaitata tikai ma Iehova? Kare e ka “aati te manava,” ka rekareka tatou. (1 Korinetia 15:58; Ebera 10:24, 25; Iakobo 4:8) Me tae mai te tupuanga o tetai anoano tapapa roaia, e tumu rakau ia no te ora​—e mea matutu e te oraora.

Ta te Atua Ture​—E Tumu ia no te Ora

Te akatutu anga mai i te anoano kia akarongo i te Atua, te karanga ra a Maseli 13:13 e: “Ko tei akavaavaa i te tuatua ra, e akapouia ïa: ko tei mataku ra i te akauenga ra, ka tutakiia ïa.” Me akavaavaa tetai tangata kaiou i te tuatua penei na te kore e tutaki i te rounu, ka ngere iaia tana i taputou ra ei tutaki. Mei te reira te tu, ka kite katoa tatou i te tu ngere me autu kore tatou i te akarongo i ta te Atua au akauenga. Eaa te au mea ka ngere ra?

“Te ture a te aronga pakari, e tumu ïa no te ora: e akaariu ke atu ei i te ereere o te mate.” (Maseli 13:14) Kia ora ua atu ma te kore te ture a te Atua pakari, ko Iehova, tera te tu kia akangereia i te aratakianga te ka tauturu ia tatou kia akono i tetai oraanga meitaki e te roa. Mei teaa te maata i tei ruti atura! Te aerenga pakari no tatou, i reira, koia oki kia akono meitaki i ta te Atua Tuatua e kia tuku i te reira kia akakeu i to tatou au manako, te tuatua, e te angaanga.​—2 Korinetia 10:5; Kolosa 1:10.

[Au Tutu i te kapi 23]

Ariu anga ki te akoanga a te Tuatua Tapu e tu apiianga-uaorai ia

[Au Tutu i te kapi 24, 25]

“Te kimi ra te ngakau o te aronga tuatua-tika ra i tana e tuatua atu”

[Au Tutu i te kapi 24, 25]

Te rave maroiroi anga i te “angaanga a te Atu,” te akarekareka ra ia tatou