Tutu Aere kia Akariro i te Tangata Ei Pipi

“E kia akarongo aturā Akuila ma Peresila [ia Apolo], kua arataki maira iaia ki to raua uaorai ngutuare, e kua akakite tikai atura kiaia i te tuatua a te Atua.”​—ANGAANGA 18:26.

1. Noatu e kua ‘maroiroi tona ngakau,’ eaa ra te anoanoia ra e Apolo?

KUA akara atura a Peresila raua ko Akuila, e nga tokorua akaipoipo Kerititiano o te anere mataiti mua, i te oronga anga a Apolo i tetai tuatua i roto i tetai tunako i te oire o Ephesia. Ma tana au tuatua ma te vaa tukatau e te mana no te akakeuanga, kua opuia mai e Apolo te manako o tona aronga e akarongo maira. E “te maroiroi o tona ngakau,” e te “apii marie atura i te tuatua a te Atu.” Inara, papu tikai e kua ‘kite [a Apolo] i te bapetizoanga a Ioane anake ra.’ Ko ta Apolo tutu aere anga no runga ia Karaiti e tika ia inara kua kotinga uaia. Te manamanata kare i rava ana tona kite. Te umuumuia ra a Apolo kia akamaata mai i tona kite no ta Iesu Karaiti tuanga i te akono anga i to Iehova ra akakoroanga.​—Angaanga 18:24-26.

2. Eaa te akaaoanga ta Peresila raua ko Akuila i ariki?

 ² Ma te tapupu kore, kua oronga atu a Peresila raua ko Akuila ia raua uaorai i te tauturu ia Apolo kia riro mai ko tetai tei akono “i te au mea katoa” ta Karaiti i akaue. (Mataio 28:19, 20) Te karanga ra te papaanga e kua arataki atura raua ia Apolo “ki to raua uaorai ngutuare, e kua akakite tikai atura kiaia i te tuatua a te Atua.” Inara, te vaira te au tika anga no runga ia Apolo te ka taki atu ia etai au Kerititiano kia emiemi i te apii atu iaia. Eaa te au tika anga? E eaa te ka apiiia mai kia tatou mei te au tauta anga a Peresila raua ko Akuila i te uriuri anga i te au Tuatua Tapu kia Apolo? Akapeea te akara akaou anga i teia papaanga tuatua enua e rauka ai i te tauturu ia tatou kia akara ki runga i te akamata anga i te au apii Pipiria i te kainga?

Akara i te Anoano o te Au Tangata

3. No teaa ra i kore ei to Apolo turanga ra e arai atu ia Peresila raua ko Akuila i te apii anga iaia ra?

³ Kua anauia i roto i te ngati Iuda, i te akara anga kua utuutuia a Apolo i roto i te oire o Alekanederea. Ko Alekanederea te oire maata o Aiphiti e e ngai no te apiianga teitei, kua kitea no tona aka ngai vairanga puka. E maata te au tangata ngati Iuda i roto i te oire, i te kapiti anga mai i te aronga kite. No reira, i tataia ai te uri anga Ereni no te au Tuatua Tapu Ebera tei kitea ko te Septuagint ki reira. No reira rai i “pakari oki [ei ra a Apolo] i te tuatua i tataia ra”! E nga tangata maani are kakau a Akuila raua ko Peresila. Kua akakino ainei te vaa tukatau o Apolo ia raua? Kare. No te aroa kua manako raua i te tangata, tona au anoano, e akapeea raua i te tauturu anga iaia.

4. Noea mai e i akapeea i rauka mai ei ia Apolo te tauturu anga tana i anoano ra?

⁴ Noatu te vaa tukatau o Apolo, te anoanoia ra e ia te ikuikuanga. Te tauturu te anoanoia ra e ia kare e kitea i roto i tetai ua atu apii teitei mari ra ka kitea uaia i rotopu i te au mema taeake o te putuputuanga Kerititiano. Kua vaitata a Apolo i te akameitakiia mei te au tumu anga manako te ka tupu mai i tetai nakiro anga tika maata no ta te Atua akanoonoo anga no te ora. Kua “arataki maira [a Peresila raua ko Akuila] iaia ki to raua uaorai ngutuare, e kua akakite tikai atura kiaia i te tuatua a te Atua.”

5. Eaa taau ka rauka i te tuatua no runga i te tu pae vaerua o Peresila raua ko Akuila?

⁵ E maroiroi i te pae vaerua e kua akatumu ngaueue kore meitakiia a Peresila raua ko Akuila ki roto i te akarongo. Penei tikai, kua ‘tika ua rai ia [raua] kia akakite atu ki te tangata katoa e ui mai ia raua i te manako,’ noatu me e tangata apinganui, e tangata putaua, e tangata apii, me kare ra e tavini. (1 Petero 3:15) Kua rauka ia Akuila raua ko tana vaine i te “[“akono meitaki anga,” NW] i te tuatua-mou.” (2 Timoteo 2:15) Papu tikai, e nga tangata apiipii pakari raua i te au Tuatua Tapu. Kua akatuki oonuia a Apolo e te ikuikuanga tei akatumuia ki runga i “te tuatua a te Atua, e te ririnui, e kokoi maata oki to te reira,” i te akakeu anga i te ngakau.​—Ebera 4:12.

6. Akapeea tatou i kite ei e kua ariki a Apolo i te tauturu tei orongaia mai kiaia?

⁶ Kua ariki a Apolo i te akaraanga o tona nga puapii e kua kite meitaki rai i te akariro anga i te tangata ra ei pipi. Kua taangaanga meitaki aia i tona kite tikai i roto i te angaanga akakitekite anga i te tuatua meitaki, i rotopu tikai i te au tangata ngati Iuda. E meitaki tikai a Apolo i te taangaanga anga i te akakeu anga i te ngati Iuda no Karaiti ra. ‘No te ririnui i roto i te au Tuatua Tapu,’ kua rauka iaia i te akapapu atu kia ratou e te akara ra te au peroveta katoatoa ki te tuatau ki mua i te aere mai anga a Karaiti. (Angaanga 18:24, Kingdom Interlinear Translation) Kua akakite katoa mai te papaanga e kua ano atura a Apolo ki Akaia, i reira ra “e turu maata tona i te aronga i akarongo, te aronga no te aroa ua o te Atua i akarongo ei ra. Māro marie atura aia i te ngati Iuda i te ngati tangata, akakite pu tikai atura e, ko Iesu te Mesia, i te tuatua i tataia ra.”​—Angaanga 18:27, 28.

Apiiia Mei te Akaraanga o Tetai Au Puapii

7. I akapeea a Akuila raua ko Peresila i riro mai ei ei nga puapii kite karape ra?

⁷ Akapeea a Akuila raua ko Peresila i riro mai ei ei nga puapii meitaki no te Tuatua a te Atua? I te pae mai i to raua kite i roto i te apii na raua uaorai e te aere anga ki te uipaanga, e to raua piri vaitata anga ma te apotetoro ko Paulo e mea tau e kua tauturu maataia. Kua noo a Paulo e 18 marama i roto i te kainga o Peresila raua ko Akuila i  Korinetia. Kua angaanga kapipiti ratou i te maani anga e te ripea anga i te au are kakau. (Angaanga 18:2, 3) E akamanako ana i te au tuatua oonu no te Tuatua Tapu tei raveia ana. E mei teaa ra te puapinga ki to raua tu pae vaerua no taua taokotaianga kia Paulo tei rauka mai ia raua ra! “Ko tei kapiti katoa i tona aerenga ki to te aronga pakari ra, ka pakari katoa ïa,” i karanga ai a Maseli 13:20. E tupu anga memeitaki te taokotaianga meitaki ki runga i ta raua au peu i te pae vaerua.​—1 Korinetia 15:33.

8. Eaa ta Peresila raua ko Akuila i kite mai i te akarakara anga ia Paulo i roto i tana angaanga orometua?

⁸ I te akarakara anga a Peresila raua ko Akuila ia Paulo ei tangata tutu i te Patireia, kua kite raua i tetai puapii meitaki e rave ra i te angaanga. Te akakite maira te papaanga i roto ia Angaanga e ko Paulo ‘kua tuatua oki i te au sabati ravarai i roto i te sunago [i Korinetia], e ako atura i te ngati Iuda ma te Eleni.’ I muri mai, te kapiti mai anga a Sila raua ko Timoteo kiaia ra, kua “riro rava atura te vaerua o Paulo, kua akakite ua atura ki te ngati Iuda e, ko Iesu te Mesia.” No te meangiti ua te inangaro tei kitea i rotopu i te au mema i roto i te tunako, kua kite a Peresila raua ko Akuila i to Paulo taui anga i tana ngai angaanga tutu anga ki tetai ngai meitaki rava atu, ki tetai are i te pae mai i te tunako. I reira kua rauka ia Paulo i te tauturu ia Keripo, “te tutara o te sunago,” kia riro mai ei pipi. Penei tikai, kua kite a Peresila raua ko Akuila e te akariro anga i taua tangata ra ei pipi e tupu anga puapinga e te uua i te reira ngai. Te karanga ra te papaanga e: ‘Kua akarongo ra a Keripo, e tona ngutuare katoa, i te Atu; e manganui katoa to Korinetia i kite, kua akarongo, e bapetizoia iora.’​—Angaanga 18:4-8.

9. I akapeea a Peresila raua ko Akuila i te ariu atu anga ki to Paulo akaraanga?

⁹ Kua aru tetai aronga tutu i te Patireia i to Paulo akaraanga i roto i te angaanga orometua, mei ia Peresila raua ko Akuila ra. Kua akamaroiroi te apotetoro i tetai au Kerititiano: “E aru mai kotou iaku mei iaku katoa i aru i te Mesia nei.” (1 Korinetia 11:1) Kia rotai ki to Paulo akaraanga, kua tauturu a Peresila raua ko Akuila ia Apolo kia nakirokiro i te au apii anga Kerititiano. Tei riro mai, kua tauturu katoa rai aia i tetai ke. Kare e ekoko anga e kua tauturu rai a Peresila raua ko Akuila kia akariro i te au tangata i Roma, i Korinetia, e i Ephesia ei pipi ra.​—Angaanga 18:1, 2, 18, 19; Roma 16:3-5.

10. Eaa taau i kite mai mei ia Angaanga pene 18 te ka tauturu ia koe i roto i te angaanga akariro anga i te tangata ei pipi ra?

¹⁰ Eaa ta tatou ka apiiia mai i to tatou akamanakoanga ia Angaanga pene 18? Ae, mei ta Akuila raua ko Peresila i kite mei ko mai ia Paulo, ka rauka ia tatou i te akamako i to tatou tu i te akariro anga i te tangata ra ei pipi na te aru anga i te akaraanga o te au puapii meitaki no te Tuatua a te Atua. Ka taokotai atu tatou ki te aronga tei “rave angaanga maroiroi i te tuatua” e tei “akakitekite tika” ki tetai ke. (Angaanga 18:5, Kingdom Interlinear Translation) Ka rauka ia tatou i te akara e akapeea ratou i te itae anga i te ngakau o te au tangata na te taangaanga anga i te au kite karape no te apii akakeu anga. Ka rauka i taua au kite karape ra i te tauturu ia tatou kia akariro i te tangata ra ei pipi. Me te apii ra tetai tangata i te  Pipiria ma tatou, penei ka akakite atu tatou e kia pati aia i tetai au mema o tona ngutuare me kare o te au tangata tupu kia piri mai ki roto i te apii. Me kare penei ka pati atu tatou iaia kia akakite mai kia tatou i tetai ua atu te ka rauka ia tatou i te oronga atu i tetai apii Pipiria.​—Angaanga 18:6-8.

Akatupu i te Au Tuatau kia Akariro i te Tangata ei Pipi

11. Ka kitea te au pipi ou i ea?

¹¹ Kua kimi a Paulo e tona au oa Kerititiano kia akariro i te tangata ei pipi na te tutu anga mei tera are ki tera are, i te makete, e i roto i ta ratou au teretere​—i te au ngai katoatoa tikai. Ei tangata angaanga maroiroi no te Patireia i te kimi anga i te akariro i te tangata ei pipi, ka rauka ainei ia koe i te akamaata atu i taau au angaanga tavini anga koro? Ka rauka ainei ia koe i te akariro meitaki i te au tuatau kia kimi i te aronga tau e kia tutu aere atu kia ratou? Eaa etai au mataara kua kitea mai e te au pipi e te au taeake papuritia o tatou no te tuatua meitaki ra? Ka akara tatou na mua i te koro no te akakitekite anga terepaoni.

12-14. Kia akatutu i te au puapinga no te akakitekite anga terepaoni, e akakite mai i toou uaorai kiteanga me kare o tetai tei kitea i roto i teia au parakarapa.

¹² Iaia e akakitekite aere ra mei tera are ki tera are i Paratiri, ko tetai Kerititiano ka kapiki tatou e ko Maria kua oake atu i tetai aenga pepa ki tetai vaine mapu te akaruke ra i tetai are apatimani. I te taangaanga anga i te upoko tuatua o te aenga pepa ei akamataanga, kua ui atu a Maria e, “Ka inangaro ainei koe kia kite maata atu i te Pipiria?” Kua pau mai te vaine: “Ka inangaro au. Ko te manamanata e puapii au, e te oronga anga i te au apii te akapou katoatoa ra i toku taime.” Kua akamarama atu a Maria e ka rauka ia raua i te akamanako i te au tumu tuatua no te Pipiria na runga i te terepaoni. Kua oake atu te vaine i tona numero terepaoni kia Maria, e i taua aiai rai, kua akamata aia i tetai apii i runga i te terepaoni na te taangaanga anga i te poroutia Eaa ta te Atua e Umuumu Maira ia Tatou? *

¹³ Iaia e piri atura i roto i te akakitekiteanga terepaoni, kua poitirere tetai orometua tamou i Etiopia i tona tuatua atu anga ki tetai tangata e kua akarongo atu i tetai tangitangi anga i tetai tua mai. Kua pati mai te tangata kiaia kia ringi akaou mai i muri mai. I te ringi akaou atu anga aia, kua tataraara mai aia e kua karanga mai e i te taime e ringi maira aia, tei roto raua ko tana vaine i te taumaro anga. Kua taangaanga te tuaine i teia tuatua ei tuatau i te tou atu ki te arataki anga pakari ta te Pipiria e oronga maira no te akono anga i te au manamanata o te ngutuare tangata. Kua akakite atu aia kiaia e e manganui te au ngutuare tangata tei tauturuia e The Secret of Family Happiness, e puka tei neneiia e te Au Kite o Iehova. I tetai manga ra i muri ake i te apai atu anga i te puka, kua ringi akaou atu te tuaine i te tangata ra. Kua akakite mai aia e: “Kua akaora teianei puka i toku akaipoipo!” E tikai, kua rave aia i tetai uipaanga a te ngutuare tangata kia oronga atu i te au tumu meitaki tana i tatau ana i roto i te puka. Kua akamataia tetai apii Pipiria, e kare i roa ana kua akamata te reira tangata i te aere putuputu ki te au uipaanga Kerititiano.

¹⁴ Ko tetai tangata tutu Patireia i Tenemaka tei akamata i tetai apii Pipiria na te akakitekite anga i runga i te terepaoni kua karanga mai e: “Kua  akamaroiroi mai te tavini akaaere kia piri atu au ki roto i te akakitekite anga terepaoni. I te akamata anga kua tapupu au, i te karanga anga e: ‘Kare au e reka ana i teia mea.’ Inara, i tetai ra kua akaari au i te mataku kore e kua akamata i te ringi atu i te tangata ngutuare mua. Kua pau mai a Sonja e, i muri ake i tetai pukapuka anga poto ua, kua akatika mai kia orongaia atu te puka tei akatumuia ki runga i te Pipiria. I tetai aiai kua uriuri maua i te tumu manako no runga i te anga anga, e kua inangaro aia i te tatau i te Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation. * Kua akakite atu au e e mea meitaki kia aravei maua e kia uriuri i te tumu manako. Kua akatika mai aia. I toku tae atu anga kua papa a Sonja, e kua apii maua i te au epetoma ravarai mei te reira taime mai.” Kua taopenga mai to tatou tuaine Kerititiano e: “No te au mataiti e manganui e pure ana au no tetai apii Pipiria, inara kare au i tapapa ana e ka rauka mai tetai na te akakitekite anga na runga i te terepaoni.”

15, 16. Eaa te au kiteanga ka rauka ia koe i te akakite mai kia akaari i te puapinga na te matakite anga i te au mataara tukeke i te akamata anga i te au apii Pipiria?

¹⁵ E manganui te rekareka ra i te puapinga no te mea kua taangaangaia te au tuatua kia akakitekite aere ki te au tangata i te au ngai ka kiteaia ratou. Ko tetai vaine Kerititiano i Marike kua paka i tona motoka i te pae mai i tetai vani taritari apinga i roto i tetai ngai paka anga i te motoka. Te kite mai anga te vaine i roto i te vani iaia, kua akamata te tuaine i te akamarama atu i te tu o ta tatou angaanga apii anga Pipiria. Kua akarongo te vaine, kua eke mai mei roto mai i te vani, e kua aere atu ki te pae i te motoka o te tuaine. I karanga ai aia e: “Rekareka tikai au e kua tapu mai koe i te tuatua mai kiaku. Kare aku puka Pipiria na kotou roa akera te tuatau i teianei. Tera tetai, te inangaro nei au i te apii akaou i te Pipiria. E apii mai koe iaku?” Kua akatupu to tatou tuaine i tetai turanga tau no te oronga anga i te tuatua meitaki.

¹⁶ E kiteanga to tetai tuaine i Marike e aru maira i tona atoro anga i tetai kainga neti anga: Kua aravei atu aia i tetai pu akaaere no tetai au angaanga i roto i te reira ngai e kua akakite atu kiaia e te inangaro ra aia i te oronga i tana tauturu anga i te akono i te au anoano pae vaerua o te aronga e noo ra i reira. Kua tuatua katoa mai to tatou tuaine e ka rekareka aia i te rave i tetai apii Pipiria i te epetoma kare e tutaki anga ma te katoatoa te inangaro ra i te aere mai. Kua oronga mai te pu akaaere i te akatikaanga kia atoroia te au pia tukeke o te aronga e noo ra i reira. Kare i roa ana, te rave ra aia i te apii Pipiria e toru taime i te epetoma ma te aronga e noo ra i reira e 26 te katoaanga, kua rauka i etai ia ratou i te aere putuputu mai ki ta tatou au uipaanga.

17. Eaa te mataara meitaki i te akamata anga i te apii Pipiria i te kainga?

¹⁷ No etai aronga tutu i te Patireia, e au tupu anga meitaki te ka tupu mai no te oronga ua atu anga i tetai apii Pipiria. I tetai popongi kua rave tetai putuputuanga e 105 papuritia i te tauta takake anga i te oronga atu i tetai apii Pipiria ki te au tangata ngutuare tataki tai ta ratou i aravei atu. E 86 papuritia kua piri atu ki roto i te angaanga koro, e i muri mai i te akapou anga e rua ora i roto i te angaanga tutu anga, kua kitea mai e ratou e vaitata rai e 15 apii Pipiria ou tei akamataia.

E Kimi Ua Atu i te Aronga Tau

18, 19. Eaa te aratakianga puapinga maata mei ia Iesu ka tamou manako tatou, e no te reira eaa ta tatou ka tauta i te rave?

¹⁸ Ei aronga tutu anga i te Patireia, penei te inangaro ra koe i te tamata i te au tuatua tei taikuia mai i roto i teia atikara. E tikai, e mea meitaki i te akamanako atu i te au peu o te reira ngai me akamanako i te au mataara no te akakitekite anga. Ei runga ravao, kia tamou manako tatou i te arataki  anga a Iesu kia kimi i te aronga tau e te tauturu anga i taua au tangata ra kia riro mai ei pipi.​—Mataio 10:11; 28:19.

¹⁹ Ei akatupu i te reira, kia ‘akono meitaki [tatou] i te tuatua-mou ra.’ Ka rauka ia tatou i te rave i te reira na te taangaanga anga i te akakeuanga tei akatumu ngaueue koreia ki runga i te au Tuatua Tapu. Ka rauka teia i te tauturu ia tatou kia akatuki i te ngakau o te aronga te akarongo maira e te akakeu anga ia ratou kia rave i te angaanga. Ia tatou e pure ra ma te irinaki kia Iehova, ka rauka ia tatou kia piri atu i te tauturu anga i etai kia riro mai ei pipi na Iesu Karaiti. E mei teaa ra te tutaki anga tikai no teia angaanga nei! No reira ka tau tatou ‘kia vai meitaki rai tatou ki mua i te aroaro o te Atua,’ i te akangateitei ua anga ia Iehova ei aronga tutu maroiroi i te Patireia, tei tutu aere ra ma te akakoroanga i te akariro anga i te au tangata ra ei pipi.​—2 Timoteo 2:15.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa ra a Apolo i anoano ei kia akakite tikai ia atu te tuatua a te Atua ra kiaia?

• Na roto i teea au mataara i kite ei a Peresila raua ko Akuila mei te apotetoro ko Paulo ra?

• Mei ia Angaanga pene 18, eaa taau i kite no runga i te angaanga akariro anga i te tangata ra ei pipi?

• Akapeea e rauka ai ia koe i te akatupu i te au tuatau kia akariro i te tangata ra ei pipi?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 18]

Ko Peresila raua ko Akuila kua ‘akakite tikai atura i te tuatua a te Atua’ kia Apolo

[Tutu i te kapi 20]

Kua kite meitaki tikai a Apolo i te akariro anga i te au tangata ei pipi

[Tutu i te kapi 21]

Kua tutu aere a Paulo i te au ngai ravarai tana i aere

[Au Tutu i te kapi 23]

Akatupu i te au tuatau kia tutu aere