Te Ora Nei te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Puka o Genese​—II

MEI te angaia mai anga te tangata mua, ko Adamu, ki te mate anga o ta Iakoba tamaiti ko Iosepha, kua akapapa a Genese e 2,369 mataiti to te tangata tuatua enua. Te au pene mua e 10 pera katoa te irava e 9 o te pene 11, kapiti mai te papaanga mei te angaia anga te punanga o Babela, kua uriuriia i roto i te itiu i mua ake o teia makatini. * Teia atikara te akamanako ra i te au tumu manako mei te toenga o Genese, no runga i ta te Atua au raveanga ia Aberahama, Isaaka, Iakoba e Iosepha.

RIRO MAI A ABERAHAMA EI OA NO TE ATUA

(Genese 11:10​–23:20)

Tetai 350 mataiti i muri mai i te Vaipuke, tetai tangata kua akapapuia e ei turanga takake tona ki te Atua tei anauia i roto i te akapapa anga o te uanga o Sema te tamaiti a Noa. Tona ingoa ko Aberama, i muri mai kua tauiia kia Aberahama. Ta te Atua akaueanga, kia akaruke a Aberama i to Kaledea te oire o Ura e kia riro mai ei tangata noo puakapa i te enua ta Iehova i taputou e kua orongaia kiaia e tana uanga. No tona akarongo e te ariki ua, kua riro mai a Aberahama kia kapiki ia “e oa no te Atua.”​—Iakobo 2:23.

Kua patoi a Iehova i te au angaanga patoi i te kino o te iti tangata o Sodoma e tona au oire i te pae mai, kareka ra kua ora atu a Lota e tana nga tamaine. Kua akatupuia te taputou a te Atua i te anau mai anga te tamaiti a Aberahama ko Isaaka. Te au mataiti i muri mai, kua timata ia to Aberahama akarongo i to Iehova akaueanga atu iaia kia oronga i tana tamaiti ei atinga. Kua papa ua a Aberahama no te akarongo inara kua tapu ia aia e tetai angera. E mea papu tikai e tangata akarongo a Aberahama, e kua akapapu ia aia e na tona uanga, ka akameitaki te pa enua ravarai ia ratou uaorai. Te mate anga o tana vaine akaperepere, ko Sarai, kua apai mai te mii kia Aberahama.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

12:1-3​—I naea ta Aberahama koreromotu i akamata ai i te angaanga, e eaa te roa? Ta Iehova  koreromotu kia Aberama “e ei ia [Aberama] e meitaki ei te au kopu-tangata katoa o te ao nei” papu tikai kua tupu teia i to Aberama tikoti atu anga Eupharati iaia e aere atura ki Kanaana. Penei ko teia te ra 14 o Nisana, 1943 M.T.N.​—e 430 mataiti i mua ake ka akaoraia mai ei a Iseraela mei roto mai ia Aiphiti. (Exodo 12:2, 6, 7, 40, 41) Te koreromotu a Aberahama “ei koremotu mutu kore.” Ka vai ua rai te reira e tae ua atu ki te akameitakiia anga te kopu tangata o te enua nei e te akapou anga i te au enemi katoatoa o te Atua e akatupuia ai.​—Genese 17:7; 1 Korinetia 15:23-26.

15:13​—I naea te akatupu anga o te 400 mataiti tei totouia mai no te takinga kino anga i te uanga o Aberahama? Kua akamata teia takinga kino anga i te 1913 M.T.N. te tupu anga te tamaiti a Aberahama ko Isaaka ki te 5 mataiti tona pakari e tona apa tuakana e 19 mataiti, ko Isemaela, i te “aviri anga” iaia. (Genese 21:8-14; Galatia 4:29) Kua ope te reira i te akaoraangaia o to Iseraela mei te tuikaa i Aiphiti ra i te 1513 M.T.N.

16:2​—Kua tau ainei a Sarai kia oronga i tona tavini vaine ko Hagara ei vaine na Aberama? Ta Sarai oronga anga kua rotai ki te peu o te reira tuatau te vaine pa kia akakeuia i te rave i tetai o ta ratou au tavini vaine ki tana tane kia anau mai tetai tamaiti ei mono anga. Kua matauia teia porikami tei akamata mai na roto mai i te papaanga o Kaina. I te openga iora, kua riro mai ei peu e kua arikiia e etai atu au tangata akamori o Iehova. (Genese 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Inara, kare rava a Iehova i akaruke i tana papaanga mua oko tai vaine me kare oko tai tane. (Genese 2​:21, 22) Ko Noa e tana au tamaroa, kua akaueia “kia maata kotou, e akaki i te enua nei” kua taiku akaouia te reira, no te mea pouroa kua tu tataki tai i te vaine. (Genese 7:7; 9:1; 2 Petero 2:5) E ko teia turanga no te okotai vaine me kore okotai tane kua tuatua akaouia e Iesu Karaiti.​—Mataio 19:4-8; 1 Timoteo 3:2, 12.

19:8​—Kare ainei e mea tarevake no Lota kia oronga i tana nga tamaine ki to Sodoma ra? Kia tau ki te au ture Orieni, tei runga i te tangata akamanuiri te apainga i te paruru i te au manuiri i roto i tona are, i te paruru atu anga ia ratou e tae ua atu ki te mate me tae mai. Kua papa a Lota i te rave i te reira. Kua aere mataku kore atu aia ki vao i te urupu, i te tapiri atu anga i te ngutupa i muri iaia, e akara atu ia ratou koia anake ua. I te taime tikai i oronga atu ei i tana nga tamaine, penei e kua manako a Lota e ko tana nga manuiri e nga karere no ko mai i te Atua, e penei kua manako atu aia e ka paruru te Atua i tana nga tamaine mei Tana rai i paruru ana i tona aniti ko Sarai i Aiphiti. (Genese 12:17-20) E tikai, tei tupu mai kua akaoraia atu a Lota e tana nga tamaine.

19:30-38​—Kua akara akatika ua ainei a Iehova ki to Lota kona anga i te kava e te anau anga tana nga tamaine e rua i etai tamaroa nana ei akono? Kare a Iehova i akara akatika ua i te pirianga ainga te metua e te tamaine kare katoa oki i te kona kava. (Levitiku 18:6, 7, 29; 1 Korinetia 6:9, 10) Kua riri tikai a Lota i te “tuatua-tika kore” o to Sodoma iti tangata. (2 Petero 2:6-8) Ko te tika na nga tamaine a Lota i akono kia kona aia, te akakite maira e kua kite raua kare aia e akatika kia piri atu kia raua no te ainga me kare aia i kona. Kareka ra i te mea e manene ratou i te reira enua, kua manako tana nga tamaine e ko teia ua te mataara e kore ei e ngaro te ngutuare tangata o Lota. Te tataanga i roto i te Pipiria te akakite maira i te pirianga o te ngati Moabi (na roto ia Moabi) e te ngati Amona (na roto ia Beniamina) ki te au uanga Iseraela o Aberahama ra.

Au Apiianga no Tatou:

13:8, 9. Mei teaa te manea i ta Aberahama akaari mai anga i te mouanga i te au tu taukore! Auraka rava tatou e akaatinga i te au pirianga au ra no te puapinga o te maata o te moni, toou uaorai anoano, me kare te ngakau parau.

15:5, 6. Ia Aberahama e pakari atura e kare ake rai ana tamaiti, kua tuatua aia ki te Atua no runga i teia. I roto i te reira kua akapapu mai a Iehova iaia. Tei tupu? Kua tuku a Aberahama i te “akarongo i roto ia Iehova.” Me akatuera tatou i to tatou au ngakau kia Iehova na roto i te pure, ariki i tana au akapapuanga mei roto mai i te Pipiria, e akarongo kiaia, ka akaketaketaia to tatou akarongo.

15:16. Kua tapu a Iehova i te akautunga anga o tana akavaanga i te ngati Amori (me kare, ngati Kanaana) e a uki. No teaa ra? No te mea e Atua  akakoromaki aia. Kua tiaki aia e tae ua atu kia ngaro te akameitaki anga tau. Mei ia Iehova rai, te anoanoia ra tatou kia akakoromaki.

18:23-33. Kare a Iehova e akapou marikonga kore ua i te au tangata. Ka paruru aia i tei tiratiratu.

19:16. Te “tavarevare ua ra” a Lota, kua opu mai te angera iaia e tona ngutuare tangata e kua arataki atu ia ratou ki vao mai i te oire o Sodoma. E meitaki kia kore e ngaro ia tatou i to tatou manako anga rapurapu ia tatou e tatari ra i te openga o te ao kino.

19:26. Mei teaa ra te neneva kia tamanamanataia mai, me kore te inangaro i te akara ki muri i teianei ao!

E 12 A IAKOBA TAMARIKI TAMAROA

(Genese 24:1–​36:43)

Kua akateateamamao a Aberahama no te akaipoipo anga o Isaaka kia Rebeka, e vaine akarongo i roto ia Iehova. Kua anau aia i nga maanga ko Esau raua ko Iakoba. Kua akavaavaa a Esau i tona taoonga mataiapo e kua okoia kia Iakoba, e i muri mai tei rauka mai te akameitaki anga a tona metua. Kua oro atu a Iakoba ki Padana-arama, i reira kua akaipoipo aia ia Lea e Rahela e kua akono i te koro a to raua metua no te nga mataiti e 20 i mua ake ka akaatea atu ei aia e tona ngutuare tangata. Na roto ia Lea, Rahela, e ta raua nga vaine tavini, e 12 tamariki tamaroa pera katoa te tamariki tamaine a Iakoba. Kua kukumi a Iakoba e tetai angera e kua akameitaki ia mai aia ra, e kua tauiia tona ingoa kia Iseraela.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

28:12, 13​—Eaa te tumu maata no te moemoea a Iakoba no te “atamoa” ra? Ko teia “atamoa” e akaraanga mei te ara kakenga toka rai te akakite maira e e pirianga manako tetai i rotopu i te enua e te rangi ra. Te kake anga e te eke mai anga te au angera a te Atua te akaari maira te reira i te angaanga a te au angera i rotopu ia Iehova e te tangata nei tei mareka ra aia.​—Ioane 1:51.

30:14, 15​—Eaa ra a Rahela i akaruke ei tetai tuatau kia nui ei taui anga no tetai ua poroiti? I te tuatau mua, te ua o te rakau poroiti kua taangaangaia ei vairakau akakona e te paruru me kare e akamaru i te maki uti. Te taangaangaia ra teia ua rakau ei akapakari i te akatupu i te manako inangaro no te anoano no te ainga e te akamaata i te ua tangata me kare e tauturu kia nui. (E Pee na Solomona 7:13) I te mea e kare te Pipiria i akamarama mai ana i to Rahela akakoroanga no te taui anga, penei kua manako aia e ka tauturu te ua poroiti iaia kia nui e te ope anga i te akakinoia mai anga aia no te turanga pa. Inara, kua pati te au mataiti i mua ake ka ‘oronga mai a Iehova i te tamariki nana.’​—Genese 30:22-24.

Au Apiianga no Tatou:

25:23. Tei ia Iehova te tu kite no te akamata anga mai no te au pepe kare i anau ake e te taangaanga i tona kite pakari e te iki papu i mua ake i tana e iki ra no tana au akakoroanga. Inara, kare aia i akakoro takere mai ana i te tu openga no te aronga tataki tai.​—Hosea 12:3; Roma 9:10-12.

25:32, 33; 32:24-29. To Iakoba manako maata no runga i te rauka anga mai te taoonga mataiapo e tona kukumi anga i te po katoa ki tetai angera kia rauka te akameitaki anga te akaari maira i tona akaperepere anga tikai e te au mea tapu. Kua akatuanga a Iehova ia tatou ki tetai o te au apinga tapu e manganui, mei to tatou pirianga kiaia e tana putuputuanga, te oko, te Pipiria, e to tatou manakonako anga Patireia. Kia akapapu rai tatou mei ia Iakoba i te akaari anga i te arikianga no te reira.

34:1, 30. Te manamanata koia oki te “tumatetenga” tei akamata ki runga ia Iakoba no to Dina akaoaoa anga atu ki te au tangata kare e aroa no Iehova. Kia iki tatou ei au taeake mou ma te tau.

AKAMEITAKI A IEHOVA IA IOSEPHA I AIPHITI

(Genese 37:1–​50:26)

Na te vareae i akakeu i te au tamariki tamaroa a Iakoba kia oko i to ratou taeake ia Iosepha ei tuikaa. I Aiphiti, kua tukuia a Iosepha ki roto i te are tapekaanga no te mea kua aru aia ma te akarongo e te mataku kore no te au turanga akono tau a te Atua. Kare i roa ana, kua apaina  ia mai aia ki vao mei roto mai i te are tapekaanga kia uri no te au moemoea a Pharao, tei totou e e itu mataiti o te mou te ka aru mai e itu mataiti o te onge. Kua ikiia i reira a Iosepha ei akaaere maata no te kai i Aiphiti. Kua aere mai tona au tuakana ki Aiphiti i te kimi kai no te onge. Kua taokotai akaou te ngutuare tangata e kua noo ratou i te enua meitaki no te tanutanu i Gosena. I runga i tona roi mate kua akameitaki a Iakoba i tana au tamariki tamaroa e kua tuatua atu aia i tetai totou te ka oronga i te manakonakoanga papu tikai e te maata o te akameitakianga i te au anere mataiti te ka aere mai. Kua apainaia atu to Iakoba kopapa ki Kanaana no te tanuanga. I te mate anga a Iosepha e 110 mataiti tona pakari, kua miriia tona kopapa e i te openga ra kua apainaia atu ki te Enua Taputou.​—Exodo 13:9.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

43:32​—Eaa ra i tau kore ei na to Aiphiti ra i te kaianga i te kai ma to Epera ra? Penei no teia au tu iriiri akonoanga me kare no te iti tangata akaparau. Kua akaviivii katoa to Aiphiti i te au tiaki mamoe. (Genese 46:34) No teaa ra? Penei teia au tiaki mamoe tei raro roa ratou i ta Aiphiti akapapaanga taoonga. Me kare kua kotingaia te enua no te tatanu, kua akavaavaa te aronga Aiphiti i te aronga te kimi ra i te ngai matie no te anana.

44:5​—I akono tikai ainei a Iosepha i te kapu akarakara ei kimi kite? Te kapu ario e te au tuatua no te reira e tuanga no te au mea muna. E tangata akamori tika a Iosepha ia Iehova. Kare aia i akono i te kapu ei akarakaraanga kimi kite, mei ia Beniamina katoa rai kare aia i keia i te reira.

49:10​—Eaa te aite anga no “te sepeta” e “te akava i roto” ra? Te tepeta e rakau poto tei raveia ra e te tangata tutara ei akatutu no te mana taoonga ariki. Ko te akava i roto e rakau roa ei akairo i tona mana kia tuku i te ture. Papu e ko ta Iakoba taiku anga i era i nga mea e rua te akataka maira e ka vai rai te mana taoonga maata e te mana akaaere ki roto i te kopu o Iuda e tae roa mai a Silo. Ko teia uanga o Iuda ko Iesu Karaiti ia, koia ta Iehova i tuku i te mana tutara anga i te rangi. Tei ia Karaiti te mana taoonga ariki e te mana kia tuku i te ture.​—Salamo 2:8, 9; Isaia 55:4; Daniela 7:13, 14.

Au Apiianga no Tatou:

38:26. Kua tarevake a Iuda i tona pirianga ki tana unonga tamaine takaua, ko Tamara. Inara, te akaapaia anga no tana apainga i to ei aia, kua akatika akaaka a Iuda i tona tarevake. Kia viviki katoa rai tatou i te akakite i to tatou au tarevake.

39:9. Ta Iosepha pauanga ki ta Potiphara vaine te akaari maira e te aite ra tona manako i to te Atua manako no runga i te tumu no te tu akono tau e te aratakiia ra tona akava ngakau e te au kaveinga akono i te Atua. Kare ainei tatou e tauta i te reira mei ta tatou i kite tikai i te tuatua mou?

41:14-16, 39, 40. Ka rauka ia Iehova i te apai mai i tetai taui anga no te au turanga no te aronga te mataku ra iaia. Me tupu tetai takinga kino, e meitaki kia tuku i to tatou irinaki anga ki roto ia Iehova e kia akarongo ua atu rai kiaia.

E Akarongo Tamou to Ratou

Ko Aberahama, Isaaka, Iakoba, e Iosepha e au tangata mataku i te Atua no te akarongo. Te papaanga no to ratou oraanga, ka kiteaia te reira i roto i te puka o Genese, te ka riro ei akaketaketa anga i te akarongo e te apii maira ia tatou i te au apii puapinga e manganui.

Ka puapingaia koe mei teia papaanga ia koe e rave ra i taau tuanga no te tatau anga i te Pipiria i te au epetoma no te Apii Orometua Teokaratiki. Te akamanako anga i te akamata anga ka tauturu te reira kia ora te papaanga.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 26]

E tangata no te akarongo a Aberahama

[Tutu i te kapi 26]

Kua akameitaki a Iehova ia Iosepha

[Tutu i te kapi 26]

Kua akaoraia a Lota tuatua tika e tana nga tamaine

[Tutu i te kapi 29]

Kua akaperepere a Iakoba i te au mea tapu. Akapeea koe?