Kua Aati a Ehuda i te Amo a Tei Takinga Kino Mai

ETUA tika tikai teia no te maroiroi e te kite karape. Kua tupu i etai 3,000 mataiti i topa. Kua akamata te tataanga Tuatua Tapu ma te tuatua: “E kua rave akaou atura te tamariki a Iseraela i te kino ki mua i te mata o Iehova; e kua akamaroiroi aturā Iehova i te ariki o Moabi ia Egalona ei rave ia Iseraela, no te mea kua rave ratou i te kino ki mua i te mata o Iehova ra. E kua akaputuputu maira aia i te tamariki a Amona, e ta Amaleka katoa, kiaia ra, kua aere atura e ta ia Iseraela, e rauka iora ia ratou te oire nu tamara ra. Ao atura te tamariki a Iseraela i te ariki o Moabi ra ia Egalona, e okotai ngauru atura e varu ara i te mataiti ra.”​—Akava 3:12-14.

Kua vai te ngai o te Moabi i te itinga o te Kauvai o Ioridana e te Tai Mate. Inara kua tikoti ratou i te kauvai e kua noo ki tetai ngai i Ieriko, “te oire nu tamara ra,” te akariro anga i te Iseraela ei tavini. (Deuteronomi 34:3) Kua vaitata rai ki te rua ngauru mataiti o te ariki o Moabi, ko Egalona, “e tangata matu maata,” i te keia anga mei ia Iseraela i tetai tutakianga maata tikai te apainga e te taakama anga tikai. (Akava 3:17) Inara, kua riro tana maroanga no te tutaki, i te oronga i tetai atianga kia takoreia atu teia tutara viivii.

Kua karanga mai te tataanga: “Kia tautopa ra te tamariki a Iseraela ia Iehova ra, kua akatupu iorā Iehova i tetai akaora kia ratou, ko Ehuda, te tamaiti a Gera ra, e ngati Beniamina, e tangata rima kaui. E kua akau atura te tamariki a Iseraela i te apinga na te ariki o Moabi na Egalona, i tona rima.” (Akava 3:15) Kua akapapu a Iehova e kia ikiia a Ehuda ei oronga i te tutakianga. Kare i akakiteia mai e me kua rave ana aia i mua ana i teia angaanga. Inara, te mataara i akapapa meitaki ei a Ehuda no te uipaanga e te au ravenga tana i taangaanga te akakite maira e penei kua matau aia i te are ariki o Egalona e eaa tana ka tapapa atu mei reira ra. I roto pouroa i teia, kua riro ei mea puapinga tikai e e tangata rima kaui aia.

Ei Tangata Pirikoki me Kare e Tumu Toa?

Kua uri tikaia, te tuatua “rima kaui” e ‘topiriia, pirikoki, me kare e araiia i te rima katau.’ Ko te aiteanga ainei e kua pirikokiia a Ehuda, penei e rima katau kua taui kinoia? E akamanako ana e eaa ta te Puka Tapu e tuatua ra no runga i te “itu anere i te tangata iki[ia]” no roto mai i te kopu o Beniamina. Te tuatua ra a Akava 20:16 “e tika ia ratou ravarai kia maka i te toka ki te rauru okotai, e pa iora, kare rava e aere ke.” E papu i te akaraanga e kua ikiia ratou no to ratou tu karape i te tamakianga. Kia tau ki etai o te aronga kite, kua akatakaia te “rima kaui” e ko tetai “te taangaanga ra i te rima kaui e pera katoa i te katau,” koia oki, e tangata e taangaanga ra e rua roa rai rima.​—Akava 3:15, The Douay Version.

E tika ia, kua rongonui te kopu tangata o Beniamina, no to ratou au tane rima kaui. Te akakite maira a 1 Paraleipomeno 12:1, 2 i to Beniamina ra ‘e aronga toa ratou ko tei tauturu mai iaia i te tamaki, ko teianei ia, e ana te taoonga, e peke oki te toka kia maka, e peke oki te  kakao kia akainana i roto i te ana, e rua rima te katau e te kaui.’ Penei kua rauka mai teia kite, i karanga ei tetai tataanga puka, “na te tapeka anga te rima katau o te au tamariki ou​—e i reira ‘kua pokaiia tona rima katau’​—​e i te apiianga i te tu karape i te tua kaui.” Te terenianga a te enemi o Iseraela kua matauia e kia aravei atu te au tumu toa rima katau. E no reira kare e puapingaia te terenianga a te enemi me aravei poitirere atu aia i tetai vaeau rima kaui.

“E Tuatua Muna” na te Ariki

Ko te takainga mua a Ehuda e kia teateamamao “tetai koke nana” ra​—e koke mata rua poto te ka rauka ua kia uunaia i raro i tona kakau. Penei kua papu iaia e ka aaia aia. Kua matauia te au koke e kia takai ia ki te tua kaui o te kopapa, e rauka viviki ua te aronga rima katau i te rave mai i te reira. Ei tangata rima kaui, kua tuku a Ehuda i tana apinga tamaki “tākaiia iora e ia ki runga i tona ūā katau i raro ake i tona kakau ra” i te ngai e kare e kimiia e te kati a te ariki. Ma te kore te arairaianga, i reira, “e apai atura aia i te apinga ra ki te ariki o Moabi kia Egalona ra.”​—Akava 3:16, 17.

Kare te au akatakaanga i orongaia mai no te au tupuanga tei akamataia i roto i te akavaanga i Egalona. Te tuatua ngoie ua maira te Pipiria: “E oti akera taua apinga ra i te tukuia e ia ra, kua tuku atura aia i te au tangata i apai mai i taua apinga ra kia aere ana.” (Akava 3:18) Kua oronga atu a Ehuda i te tutaki, e kua aru atu i te aronga tei apai i te tutaki ki tetai ngai e tau meitaki te mamao mei te kainga o Egalona, e i te tuku atu anga ia ratou kua oki akaou atu i muri ake. No teaa ra? Kua aru mai ainei taua aronga ei paruruanga nona ra, no te mea e akonoanga matau rai, penei me kare ra e aronga amo ua i te tutaki? Me te inangaro ainei ra aia kia akaatea ke mai no to ratou uaorai meitaki i mua ake ka rave ei aia i tana i parani? Noatu e eaa tana manakoanga no teia, kua oki atu a Ehuda ma te ngakau toa koia anake ua.

“Kareka aia [Ehuda] uaorai, i oki akera ïa i te au idolo akatikitikiia i vaoo i vaitata i Gilagala ra, e kua tuatua akera: ‘E tuatua muna taku kia koe, e taku ariki e.” Kare te Tuatua Pipiria i akakite mai e akapeea aia i te tomo akaou atu anga kia Egalona. Kare ainei e kia tarotokaka te au kati? Kare ainei ratou i manako ana e kare tetai Iseraela okotai ua e riro ei tamatakuanga ki to ratou atu? Ia Ehuda i te aere mai anga e koia anake ua te akatupu ra te akaraanga e kua pikikaa aia i tona enua tangata? Noatu rai eaa te tu, kua kimi a Ehuda i tetai araveianga koia ua ma te ariki, e kua rauka iaia i te reira.​—Akava 3:19.

Te tuatua ra te tataanga akauruia: “Kua aere aturā Ehuda kiaia; te noo ua ra aia i roto i tetai pia puangaiangi nona uaorai, koia anake ra. Kua karanga aturā Ehuda, E tuatua taku kia koe.” Kare a Ehuda e taiku ra i te karere tuatuaia mei te Atua ra. Te manako ra a Ehuda e kia taangaangaia tana koke. Penei i te tapapa anga i te akarongo i tetai karere mei ko mai i tona atua ko Kemosa, ko te ariki “kua tu maira aia ki runga i tona nooanga.” Mei te uira rai te viviki, kua rave iora Ehuda i te koke e kua ko atura ki roto i te kopu o Egalona. I te akaraanga e kare e potonga tapae o te koke. E no reira, “aere katoa atura te koke ma te pu katoa ki roto, kapi akera te tongaua ki runga i taua koke ra, . . . e kua mama oki i muri mai.” penei na roto mai i te puta me kare na roto mai i tetai taeanga aere ua mai mei te kopu o Egalona.​—Akava 3:20-22.

Tetai Oraanga Ngoie Ua

Ma te kore e taime i te rave mai anga i tana koke ra, “kua aere aturā Ehuda ki vao i te tomoanga, topiri atura i te au pa no taua pia ra i muri iaia, taviri tamou atura. E riro atura aia, kua aere maira te au tavini nona ra, kua akara iora, e i na, kua taviri tamouia te au pa o taua pia ra; kua tuatua akera ratou, Kua tapoki aia i ona vaevae i te pia puangiangi ra.”​—Akava 3:23, 24.

Eaa ra teia “tomoanga” i na roto ei a Ehuda i te akaruke anga? “Kare e kiteaia tona aiteanga [o te tuatua Epera] tikai,” i tuatua ei tetai tataanga puka, inara kua manakoia e “‘te ngai tomoanga,’ ko ‘tetai puta,’ ia.” Kua roka ainei a  Ehuda i te ngutupa na roto mai e kua akaruke atu na tetai mataara ke atu? Me kua roka ainei aia i te ngutupa na vao mai ki te taviri i raveia mai mei te ariki tei mate ra? I aere ua atu ana ainei aia e pati i te kati mei te tu ra e kare e apinga i tupu ana? Kare a te au Tuatua Tapu tuatua no te reira. Inara, noatu e eaa te au ravenga ta Ehuda i taangaanga, kare roa te tavini o Egalona i tarotakaka vave ana i tetai apinga i te kiteanga e kua roka ia te ngutupa. Kua manako ua ratou i te ariki e te ‘tapoki ra i ona vaevae.’

I te aere marie ua anga te au tavini o te ariki ra, kua ora atu a Ehuda. I reira kua kapiki atu aia i tona enua tangata e kua karanga atu “ka aru mai iaku: kua tuku mai oki a Iehova i to kotou au enemi ra i te ngati Moabi ki to kotou rima.” Na te opu anga i nga mataara no te oro kia ora i te ngai vai papaku ua ra i Ioridana, kua tipuia e te au tangata o Ehuda te ara ki to ratou enua anau no te Moabi kare o ratou arataki. No reira “kua tae paa ki te ngauru i te tausani to Moabi i mate ia ratou i reira, e tangata mamaata anake e te toa; kare rava tetai i ora. Eke iora Moabi i te rima o Iseraela i taua rā ra. E au iora taua enua ra e varu akera ngauru anga o te mataiti.”​—Akava 3:25-30.

Au Apiianga ta Tatou ka Tamou Mai

Tei tupu i te tuatau o Ehuda te apii maira e te vai ra te tupu anga kino me rave tatou i te tarevake i roto i te mata o Iehova ra. I tetai tua ra, ka tauturu mai a Iehova i te aronga tei ariu ma te tataraara kiaia ra.

Kua puapingaia te parani a Ehuda, kare ra mei te mea no te tua kite karape iaia ra e kare katoa no te mea e no te tua kite kore o te enemi. Te akatupuanga i te akakoroanga tu-Atua kare ia tei runga i te au tumu a te tangata nei. Te tumu maata i puapingaia ai a Ehuda no te mea tei iaia ta te Atua ra turuturuanga iaia i te rave anga i tei tau ki Tona ra anoano kia akaora i Tona iti tangata. Kua akatu mai te Atua ia Ehuda, “kia akatupu oki a Iehova i te au akava no [tona ra iti tangata], e tu a Iehova i vaitata i taua akava ra.”​—Akava 2:18; 3:15.