“E Angaanga te Tangata Karape Katoa ma te Kite”

TE ARATAKIANGA mei te Tuatua a te Atua, te Pipiria, “e apinga anoano maataia ïa i to te auro​—i te auro maata ra e te memeitaki.” (Salamo 19:7-10) Eaa ra? No te mea ‘te ture a tei pakari [Iehova], e tumu ia no te ora: e akaariu ke atu ei i te ereere o te mate.’ (Maseli 13:14) Me taangaanga ia, kare te ako mei te Au Tuatua Tapu e ka akameitaki ua i te tu o to tatou oraanga ka tauturu katoa ia tatou i te kopae i te au ereere te ka akakino i te reira. Mei teaa tikai te puapinga maata kia kimi tatou i te kite o te au Tuatua Tapu e kia akatano ki ta tatou i tamou mai!

Mei tei rekotiia ia Maseli 13:15-25, kua oronga mai te Ariki ko Solomona o Iseraela taito ra i te akoanga te ka tauturu ia tatou kia rave ma te kite e rauka ai ia tatou te rekareka i tetai oraanga meitaki e te roa. * Te taangaanga anga i te au materi tika ua, te akaari maira aia e akapeea te Tuatua a te Atua i te tauturu anga ia tatou kia rauka te arikianga ma etai ke, kia vai tiratiratu ua i roto i ta tatou angaanga orometua, kia rauka mai te tu tau no runga i te ako, e i te iki ma te kite pakari i to tatou au taeake. Te akamanako katoa ra aia i te kite pakari o te akarukeanga i tetai tuanga no ta tatou uanga e pera katoa i te akoanga ia ratou na roto i te aroa.

Te Oronga Maira te Pakari Meitaki i te Tu Akaperepereia

“E akaperepereia mai te tuatua pakari meitaki ra:” i karanga ei a Solomona, “ko te aerenga ra o te aronga rave ara ra, e mea manamanata ïa.” (Maseli 13:15) Te tuatua o te reo mua no te “tuatua pakari meitaki,” me kare te marama meitaki, “te akataka maira i te manako meitaki, te tukuanga tika tau, e te au manako kite pakari,” i akakite ei tetai tataanga. Ko tetai tangata te rauka ra  taua au tu ra kare e kite ana i te ngata o te rauka anga mai te akaperepereanga a etai ke.

E akamanako ana i te tu pakari meitaki i akono ei te apotetoro ko Paulo i tona taeake Kerititiano ko Philemona i te tuku anga kia oki atu te tavini o Philemona tei oro ke ra ko Onesimo, tei riro mai ei Kerititiano. Kua raurau a Paulo ia Philemona kia ariki akaou ia Onesimo na roto i te tu takinga meitaki, mei te tu rai e ka ariki katoa aia i te apotetoro uaorai. Ko te tika, kua oronga a Paulo i te tutaki me kua kaiou a Onesimo i tetai apinga kia Philemona. Ae, ka rauka ua ia Paulo i te taangaanga i tona mana akaaere e kia akaue ia Philemona kia rave i te mea meitaki ra. Inara kua iki te apotetoro i te akono i te manamanata ma te karape e te aroa ua. Na te rave anga i te reira, kua papu ia Paulo e ka rauka iaia ta Philemona taokotaianga, i te akakeu anga iaia kia rave maata atu i tana i patiia kia rave. Kare ainei tatou e akono katoa i te au taeake irinaki na roto i teia mataara?​—Philemona 8-21.

I tetai tua, te mataara o te pikikaa ra, e mea manamanata ia, me kare e “maro” ia. (New International Version) Na roto i teea tu? Tei tau ki tetai tangata kite ei, te aiteanga o te tuatua tei taangaangaia i konei koia oki e “ketaketa me kore e pakari, te tou ra ki te tu manako kore o te aronga kino. . . . Ko te tangata tei mou tikai ki roto i tona au mataara kino, manako kore e te inangaro kore i te ikuikuanga pakari a etai ke, tei runga ia i te mataara ki te kino.”

Te tuatua akaou ra a Solomona e: “E angaanga te tangata karape katoa ma te kite: kareka te neneva ra, e akapueu ia i tana tuatua neneva.” (Maseli 13:16) Kare teia tangata karape i tetai tangata kikite. Kua piri atu te tu karape i konei ki te kite e te kapiti atura ki tetai tangata kite pakari tei akamanako meitaki i te au apinga i mua ake ka rave ei. Me te aro atura i te akaapaanga taukore me kore e te aviri katoa, ka akono meitaki te tangata karape i tona ra ngutu. Ka tauta aia ma te pure kia akaari i te ua o te vaerua tapu kia kore aia e riri takiri roa atu. (Galatia 5:22, 23) Kare te tangata kite pakari e akatika i tetai atu tangata me kare i te turanga kia akatere iaia. Mari ra, ka noo maru ua aia e ka kopae i te au manamanata e tupu putuputu ana ki tetai tangata e riri viviki ua ana me akaririia atu ia.

Ka taangaanga katoa te tangata karape ma te kite i te raveanga i te au iki anga. Kua kite aia e kare te au angaanga pakari i te maataanga o te taime e apinga tamanako ua, rave anga no te au manako ngakau, me kore kia aru patete ua i te urupu. No reira, ka tuku taime aia i te kimikimi i te turanga e vai ra. Kua akara meitaki aia i te au tikaanga e kua akataka e eaa te au ikianga e tuera maira kiaia. I reira ka kimi ei aia i te au Tuatua Tapu e ka iki ei e ko teiea oki te au ture Pipiria me kare te au kaveinga tei tau. Ka vai tika ua te mataara o taua tangata ra.​—Maseli 3:5, 6.

“Te Karere Pikikaa Kore ra, e Tau ïa ki te Ora”

Ei Au Kite no Iehova, kua orongaia mai kia tatou te akakitekiteanga o tetai tuatua orongaia mai e te Atua. Te au tuatua o te materi te ka aru mai ka tauturu ia tatou kia vai tiratiratu i te akatupuanga i ta tatou akauenga. Te karanga ra te reira: “E tupu te pekapeka i te karere tuatua kino ra: kareka te karere pikikaa kore ra, e tau ïa ki te ora.”​—Maslei 13:17.

 Te akapakarianga i konei tei runga oki i te au tu o te tangata kave tuatua. Akapeea me ka taviriviriia me kore ka tauiia te karere e te tangata te apai ra i te tuatua? Kare ainei ka rauka iaia tetai utunga pakari? E akamanako ana ia Gehazi te tauturu o te peroveta ko Elia, tei oronga ma te noinoi i tetai tuatua pikikaa ki te rangatira o te nuku vaeau o Suria ko Naamana. Te repera o Naamana i akaoraia mai ei kua aere ki runga ia Gehazi. (2 Ariki 5:20-27) Akapeea me ka riro mai te karere kia tiratiratu kore e ka akamutu takiri i te akakitekite i te tuatua? “[Me] kore ra koe e tuatua i te ako anga atu i taua tangata kino i tona aerenga ra,” i karanga ei te Pipiria, “ka mate rai taua tangata kino ra i roto i tana ra ara, e umuumu ra au i tona toto i toou ra rima.”​—Ezekiela 33:8.

I tetai tua, e akaora anga kiaia uaorai te karere tiratiratu e ki taua tangata ra tei akarongo mai kiaia. Kua raurau a Paulo ia Timoteo: “Kia matakite ia koe, e taau e apii ra; e tamou tika rai i te reira: tei te akapera oki e oraʼi koe, e te aronga katoa e akarongo mai ia koe ra.” (1 Timoteo 4:16) E akamanako ana i te akaoraanga ta taua akakiteanga tiratiratu o te nuti meitaki o te Patireia ka akatupu mai. Ka akaaraara te reira i te au tangata tu ngakau tau e ka arataki ia ratou ki te tuatua mou ei akarangatira mai ia ratou. (Ioane 8:32) Noatu e ka ngere te tangata i te oronga mai i te akarongo ki te tuatua, ka rauka te karere tiratiratu i te ‘akaora ia koe uaorai.’ (Ezekiela 33:9) Auraka roa tatou e kopae i te akatupu i ta tatou akauenga kia tutu aere. (1 Korinetia 9:16) Kia matakite ua tatou kia “tutu aere i te tuatua,” auraka e tavai i te reira me kore kia tatuka i te reira ki te au tukutuku ua anga.​—2 Timoteo 4:2.

‘Ko tei Akono i te Ako ra, ka Akangateiteiia ia’

Ka tau ainei tetai tangata kite pakari i te riri i tetai uatu ako tauturu tei rauka iaia? Te karanga ra a Maseli 13:18: “Te putaua e te akama, tei te tangata kare e tika kia apiiia ra: ko tei akono i te ako ra, ka akangateiteiia ia.” E mea pakari kia tatou i te ariki i te au ako noatu kare i patiia ana. Penei ka riro te ako tau ei tauturu tikai me kare tatou i kite ana e te inangaroia ra e tatou te reira. Te arikianga i taua ako anga ka kopae tatou i te au ngakau taitaia e ka tauturu ia tatou i te kopae i te tumatetenga. Ka apai mai te ngateitei kore me kopaeia te reira.

Te akameitakianga, me kua tau ia, e akateitei ana i to tatou vaerua e e akamaroiroianga tikai te reira. Inara ka inangaro katoaia tatou kia tapapa e kia ariki i te ako. E akamanako ana i nga reta e rua ta te apotetoro ko Paulo i tata kia Timoteo. E te akameitaki ra iaia no tona tiratiratu, kua ki te au reta i te ako no Timoteo. Kua maoraora ua a Paulo i te ako i te tangata mapu no runga i te mou anga ki te akarongo e te akava ngakau  meitaki, akono anga ma tetai i roto i te putuputuanga, akatupu anga i te akamori tu-Atua e te mareka ua, ikuiku anga i etai ke, kopae anga i te apoteiti, e te akatupuanga i tana angaanga orometua. Ka tau meitaki te au mema ou o te putuputuanga i te kimi e kia ariki i te ako mei te aronga pakari mai.

‘Aerenga ma te Aronga Pakari ra’

“Te rauka anga mai i tei inangaroia ra, e mea venereka ia i te ngakau nei:” i karanga ei te ariki pakari, “e te akaruke i te mea kino ra, e mea viivii ïa na te neneva.” (Maseli 13:19) No runga i te aiteanga o teia materi, kua tata tetai tataanga: “Me kua taeria tetai akakoroanga me kore kua akatupuia tetai inangaro, kua ki ia te katoaanga o te tangata ma te manako merengo ua. . . I te mea e kia akatupu i ta tetai akakoroanga ko tetai tupuanga reka roa atu, no reira ko te akaruke i te mea kino ra ka riro tikai ei mea viivii ia na te neneva. Ka akatupu ua ia ta ratou au manakonakoanga na roto i te au ravenga kino, e me ka akaruke ratou i te kino ra, ka ngere ratou i te mataora i te akatupuanga oki i ta ratou au inangaro.” Mei teaa tikai te puapinga kia tatanu tatou i te au inangaro tau!

Mei teaa tikai te akakeuanga ririnui ta to tatou au taeake e rave ra ki to tatou au manako, to tatou au inangaro, e to tatou au inangaro kore! Kua akakite mai a Solomona i tetai tuatua mou ope kore i te tuatua anga aia e: “Ko tei kapiti katoa i tona aerenga ki to te aronga pakari ra, ka pakari katoaïia: ko tei kapiti ra ki te aronga neneva ra, e mate ïa.” (Maseli 13:20) Ae, to tatou kapiti atu anga, noatu na roto i te tarekareka anga, te Internet, e ta tatou ka tatau, e akakeuanga ta te reira ki runga i to tatou tu i teianei e te ka riro mai a muri ake. Mei teaa tikai te puapinga kia iki ma te kite pakari tikai i to tatou au taeake!

“Vaooia te Kainga”

“Te arumaki nei te kino i te aronga rave ara,” i karanga ei te ariki o Iseraela, “ko te meitaki ra te ka orongaia ki te aronga tuatua-tika ra.” (Maseli 13:21) Te aruaruanga i te tuatua tika e akameitakianga ia, no te mea te manako maira a Iehova no te tangata tuatua tika. (Salamo 37:25) Inara, kia kite oki tatou e ka tupu “te au tuatau e te tupu anga kite koreia” kia tatou ravarai. (Koheleta 9:11, NW) Ka rauka ainei ia tatou i te rave i tetai apinga kia teateamamao no te au tupu anga kite koreia?

“Te vaooia nei te kainga o te tangata meitaki no te tamariki a te au tamariki ra:” i karanga ei a Solomona. (Maseli 13:22a) Mei teaa tikai te kainga puapinga ta te au metua ka akaruke me tauturu ratou i ta ratou tamariki kia rauka te kite ia Iehova e kia tatanu i tetai pirianga meitaki kiaia ra! Inara kare ainei e mea pakari katoa kia rave i te au akanoonooanga, me ka rauka, no te oraanga pae materia o te ngutuare tangata e ua ake te mateanga poitirere o tetai o te nga metua? I te au ngai e manganui, ka rauka te au upoko o te ngutuare tangata penei kia akanoo i te initurini, maani i tetai koreromotu i te pae o te ture, e kia akapae i tetai moni.

Eaa te ka rauka kia tuatuaia no runga i te tuanga a te tangata ara ra? “E te vaooia nei te apinga a te tangata ara na te aronga tuatua-tika,” i karanga atu ei a Solomona. (Maseli 13:22e) I te pae mai i te au akameitakianga i teia taime nei, ka riro teia ei mea tika me akatupu a Iehova i tana taputou kia anga i te au “rangi ou e te enua ou” tei roto “te vai tika anga o te tuatua-tika ra.” (2 Petero 3:13) Kua akaateaia i reira te au tangata  kino ra, e “kareka te aronga maru ra, ka noo ïa i te enua.”​—Salamo 37:11.

E akono ana te tangata karape ma te kite noatu e e meangiti ua tana apinga. “Te kainga o te ao i tanumia ra, tei maata ïa i te kai,” i karanga ei a Maseli 13:23, “ko tetai pae ra, no te kite kore ra, tei rokoia e te kino.” Meangiti ua te ka raveia na te angaanga pakari anga e ta te Atua au akameitakianga. Inara, me te ngere ra te tuatua tika, ka apai ke te iki anga tau kore i te au apinga nui.

“E Ako ïa Iaia i Reira ra”

Te anoano ra te au tangata apa i te ako, e te anoano ra ratou i te reira mei te tamariki anga e aere atu. “Ko tei tapupu ua i te papa ra kua makitakita ia i tana tamaiti,” i karanga ei te ariki o Iseraela, “ko tei aroa ra iaia e ako ia iaia i reira ra.”​—Maseli 13:24, NW.

Ko te papa e akairo ia no te mana akaaere. Ia Maseli 13:24, te tou ra te reira ki te mana akaaere o te nga metua. I roto i teia aerenga tuatua, ko te taangaanga anga i te papa o te ako kare oki tona aiteanga ua e kia papa i tetai tamaiti. Mari ra, te akatutu maira i te ravenga no te akatanotano, noatu eaa te tu te ka raveia te reira. I tetai tua, penei ka rava ua te ako tei oronga takinga meitakiia ki tetai tamaiti kia akatano i tetai tu tau kore. Penei ka umuumuia tetai ako anga pakari atu ki tetai tamaiti ke mai. “E meitaki to te ako i te tangata pakari ra, i te pāpā i te neneva e kia anere ua atu te tainga,” i karanga ei a Maseli 17:10.

Ka tau kia akatereia te ako a te nga metua na roto i te aroa e te pakari no te puapinga o te tamariki. Kare roa tetai metua aroa e kopae ana i te au tarevake o tana tamaiti. Kare oki, ka akara aia i te reira e rauka ai te reira i te kopaeia i mua ake ka akatumu oonuia ai te reira. E tika, ka akono meitaki tetai metua aroa i ta Paulo akoanga: “E kotou, e te au metua tane, auraka e akariri atu i ta kotou tamariki, inara e rave atu i te utuutu mai ia ratou i te ako anga e te akatikatikaanga manako a Iehova.”​—Ephesia 6:4, NW.

Akapeea me tukutuku ua tetai metua e kua ngere i te oronga i te akatanotanoanga tei anoanoia? Ka rauka ainei i taua metua ra i te akameitaki anga a muri ake no tana tukutuku ua anga? Kare roa! (Maseli 29:21) Te karanga ra te Pipiria: “Na te pāpā e na te ako e akapakari atu: ko te tamaiti ra kia akaruke takiriia ra, e riro te metua vaine i te akama.” (Maseli 29:15) Kia tapupu i te taangaanga anga i te mana akaaere o te metua te akaari maira i te tu manako kore me kare te ngere anga o te aroa. Inara, ko te taangaanga anga i te mana akaaere ma te takinga meitaki e te pakari, te akaata ra i te manakoanga aroa.

Te tangata kite pakari e te tuatua tika te akono ra ma te kite mou tikai ka akameitakiia. Te akapapu maira a Solomona: “E kai te tangata tuatua-tika e kia pangia te kaki: e paeua ra te kopu o te aronga kino.” (Maseli 13:25) Kua kite a Iehova e eaa te mea meitaki no tatou i tetai ua atu ngai o te oraanga​—te au angaanga a to tatou ngutuare tangata, to tatou pirianga ma etai ke, ta tatou angaanga orometua, me kore me te ako ia ra tatou. E na te akono ma te kite pakari i te ako tei kiteaia i roto i tana Tuatua, kare e ekoko anga e ka rekareka tatou i te mataara meitaki roa atu no te oraanga.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 28]

I te aro atu anga i te akaapaanga tau kore, ka tapu te tangata karape i tona arero

[Tutu i te kapi 29]

Ka akatupu maata te tangata tiratiratu tei tutu i te Patireia i te meitaki maata

[Tutu i te kapi 30]

Noatu e e akamaroiroi anga te akameitaki anga, kia ariki katoa tatou i te akatanotano anga

[Tutu i te kapi 31]

Kare tetai metua aroa e kopae i te au tarevake o tana tamaiti