Kapadokia​—Te Ngai i Noo ei te Tangata i Roto i te Au Ngai Nooanga Taraiia e te Matangi e te Vai

KUA tuatua te apotetoro ko Petero ia Kapadokia. Kua tata aia i tana reta mua tei akauruia, i tetai tuanga, ki “te au tuitarere i pueurikiriki i . . . Kapadokia.” (1 Petero 1:1) Eaa te tu o te enua o Kapadokia? Eaa ra tona au tangata i noo ei i roto i te au ngai nooanga tei taraiia mei roto i te toka ra? Akapeea ratou i kite mai ei i te Akonoanga Kerititiano?

“Kua poitirere matou i te kite e kua ngaro matou i roto i te au vao koni toka e te au poupou toka,” i karanga ai te tangata teretere no Peritane ko W. F. Ainsworth, tei atoro atu ia Kapadokia i roto i te au mataiti 1840 aere. E poitirere ana rai te aronga turoto o teia tuatau i teia tuanga ngai tuke ake rai o Tureki. Putuputu ua ki te ngai okotai mei te au vaeau murare rai i rotopu te au o o Kapadokia koia oki ko te “au tiki” toka tuke rai. Te akaraanga o etai mei te au pu auai maatamaata e 30 mita te teitei me kore e maata atu ki roto i te reva. Ko etai ke kua akatutuia mei te au koni aiti kirimi, te au pou e a tua, me kore e au tamaru tupapaku.

Mei teaa tikai ra te manea i te peni anga te ra i teia au tiki ma te au kara tuketuke i te roa anga o te ra! I te itinga ra e tarona maratea ratou. Tae ki te avatea, kua riro mai to ratou kara mei te nio erepani te maratea, e kua taui te opunga ra ia ratou ki tetai ocher auro. Eaa tei akamata i teia “au vao koni e te au poupou toka”? Eaa ra te au tangata o tera ngai ra i maani ei to ratou are ki roto i te reira?

Taraiia te Matangi e te Vai

Kua akanooia a Kapadokia i roto i te ngakau tikai o te Tuanga Enua o te Anatolia, tei kapiti atu ia Asia e Europa. Ka riro teia ngai ei ngai paraa ua naringa kare tona nga maunga ka e rua. I te au tauatini mataiti i topa akenei, kua tapoki te aruruanga maatamaata o te maunga ka i te ngai ma te nga toka e rua oki tu​—miti kua marokiakia e te tufa paruparu ua, e toka teatea tei tupu mai mei te au reu akatokaia o te maunga ka.

I te akamataanga te au kauvai, te ua, e te matangi i te aro i te tufa paruparu, kua tupu mai te au ngai tariva. I te openga ra, ko te au pari tei kotinga i teia au tariva kua pueu marie ua ei au pa koni tokatoka e manganui, te oronga anga ki te enua i te au toi anga tei kitea koreia i tetai uatu ngai i runga i te enua nei. Etai o te au koni tokatoka kua aere mai tona akaraanga mei te au merikerio tikai. Kua tarai te iti tangata o reira i te au pia ki roto i te au toka paruparu e kua kapiti akaou atu i tetai au pia i te maata mai anga te ngutuare tangata. Kua kite katoa mai ratou i teia au ngai nooanga e anuanu oki i te tuatau vera e te maana i te tuatau anu.

Nooanga i Tetai Tapaeanga Mataara o te Taiate Tangata

Ka vai ua te au tangata e noo ana i roto i te ana i Kapadokia  kia ratou uaorai naringa kare ratou i noo ana i tetai tapaeanga mataara puapinga o te taiate tangata. Kua aere te Silk Road rongonui, na roto ia Kapadokia, te mataara 6,500 kiro mita no te okooko tei kapiti i te Pa Enua Roma kia Tinito. I te pae mai te aronga okooko, kua aaere te au vaeau Peresia, Ereni, e te Roma na runga i teia mataara. Kua apai mai teia au tangata teretere i te au manako ou no te akonoanga.

Tae ki te rua anere mataiti M.T.N., kua kiteia mai te au ngai nooanga o te Ngati Iuda i Kapadokia. E te reira oki te Ngati Iuda no teia ngai nei tei Ierusalema i te mataiti 33 T.N. Te reira ratou i te akono i te Oroa o te Penetekote. No reira, kua tutu aere te apotetoro ko Petero ki te Ngati Iuda o Kapadokia i muri ake i te ririanga o te vaerua tapu. (Angaanga 2:1-9) I te akaraanga kua ariki etai i tana karere e kua apai atu to ratou akarongo ou ki to ratou kainga ra. E no reira, kua tata atu a Petero ki te au Kerititiano o Kapadokia i tana reta mua.

I na, i te aere anga o te au mataiti, kua akamata te au Kerititiano i roto ia Kapadokia i te akakeuia e te au tuatua kite pakari peikani. Kua turuturu pakari katoa e toru arataki puapinga maata o te akonoanga Kapadokia o te a anere mataiti i te apiianga o te Toru Tai kare i tau ana ki ta te Tuatua Tapu. Ko Gregory o Nazianzus, ko Basil Maata, e tona ai taeake ko Gregory o Nyssa ratou.

Kua akamaroiroi katoa a Basil Maata i tetai tu oraanga mongoka. Te au ngai nooanga tu akaaka o te Kapadokia tei taraiia mei te au toka kua tano meitaki no tetai oraanga ngoie ua tana i akamaroiroi. I te tupu anga mai te pupu tangata mongoka, kua akatuia te au are pure i roto i etai o te au koni mamaata mai. Tae ki te 13 anere mataiti, mei tetai toru anere au are pure i taraiia mei te toka. Te manganui o teia kua akaoraia e tae ua mai ki to tatou tuatau.

Noatu e kare te au are pure e te au are mongoka e taangaanga akaouia ana, e meangiti ua te tauianga i te au anere mataiti o te tu oraanga o te au tangata i reira. Te akonoia ra rai te au ana e manganui ei au ngai nooanga. E iti ua te atoro ana ia Kapadokia kua ngere i te umere e akapeea tona iti tangata kite i te taui anga i te au tupu anga natura ki roto i tetai au kainga tau.

[Mapu i te kapi 24, 25]

(No runga i teia, akara i te puka)

KAPADOKIA

TINITO (Cathay)