Tatanu Anga i Tetai Tu Manako Mei to Karaiti no te Tu Maata Tikai

“Ko te anoano i te akamaata i o kotou, kia riro ïa ei tavini no kotou.”​—MATAIO 20:26.

1. Eaa to teianei ao manako no te tu maata tikai?

VAITATA atu ki te oire taito o Aiphiti ra ko Thebes (ko Karnak i teia tuatau), mei te 500 kiro mita i te tua i tonga o Cairo, te tu ra tetai tiki e 18 mita te roaroa no Pharao Amenhotep III. Kare e rauka i tetai i te akara i taua tiki maatamaata ma te kore e manako meangiti ra me akaaiteia atu. Ko teia tiki nei, kare ekoko anga e ko te aite anga kia akakeu i te akamori atu i te tutara, e akairo ia no te manako o teianei ao no te tu maata tikai​—i te akariro anga i tetai uaorai ei akara anga maata e te puapinga e te akariro anga i tetai pae kia manako meangiti ua.

2. Eaa te akaraanga ta Iesu i akanoo no tana au pipi, e eaa te au uianga ta tatou e anoano ra i te ui kia tatou uaorai?

² E akatuke atu i teia manako no te tu maata tikai i tei apiiia e Iesu Karaiti. Noatu e koia te “Atu e te Orometua” o tana au pipi, kua apii a Iesu kia ratou e te aere maira te tu maata tikai i te tavini anga i tetai ke. I te ra openga o tona oraanga i te enua nei, kua akaari a Iesu i te aite anga o tana i apii ana na te orei anga i te vaevae o tana au pipi. Mei teaa ra tetai angaanga akaaka no te tavini anga! (Ioane 13:4, 5, 14) Kia tavini atu me kare kia taviniia mai​—ko teea taau e mareka maata ra?  Te akakeu ra ainei to Karaiti akaraanga i roto ia koe i tetai inangaro kia akaaka mei iaia rai? No reira kia akara matatio tatou i to Karaiti manako no te tu maata tikai i te akatuke anga ma te manako e matauia ra i roto i teianei ao.

Kopae i to Teianei Ao Manako no te Tu Maata Tikai

3. Eaa te au akaraanga Pipiria te akaari maira i te tupuanga mii no te aronga tei anoano ra i te kaka no ko mai i te au tangata ra?

³ E manganui te au akaraanga Pipiria te akaari maira i to teianei ao manako no te tu maata tikai te taki atura ki te kino. E akamanako ana ia Hamana ririnui, e tangata rongonui i roto i te paepae ariki o Peresia i te au tuatau o Esetera raua ko Moredekai. Kua taki atu to Hamana noinoi no te kaka ki tona taakamaia anga e ki te matenga. (Esetera 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Akapeea ra a Nebukanesa ngakau parau, tei tuia e te neneva i te take o tona mana ra? Kua akakiteia mai tona manako tau kore no te tu maata tikai i roto i teia au tuatua: “Kare ainei teia ko Babulonia maata, i patuia e au nei ei are no te basileia, i te mana o toku nei ririnui, e kia ngateitei atura toku mekameka nei”? (Daniela 4:30) I na te vai ra oki tetai ko Heroda Ageripa I ngakau parau, tei ariki i te kaka kare i tika ra nona uaorai kare oki i oronga ana i te kaka ki te Atua. Kua “kaiia [aia] e te iro, e mate atura.” (Angaanga 12:21-23) Kare oki i ariki ana i to Iehova manako no te tu maata tikai kua taki atura i teia au tangata nei ki to ratou topa anga taakama anga.

4. Koai tei muri i te tu ngakau parau o teianei ao?

⁴ E mea tau no tatou i te inangaro i te taangaanga i to tatou oraanga i roto i tetai mataara te apai maira kia tatou i te akaepaepa anga e te ngateitei. Inara, te taangaanga ra te Tiaporo i teia anoano na te akamaroiroi anga i tetai tu ngakau parau, koia oki te akaataanga i tona uaorai au anoano. (Mataio 4:8, 9) Auraka rava e ngaropoina e koia “te atua o teianei ao,” e te tauta ra aia i te akamaroiroi i tona manako ki rungao i te enua nei. (2 Korinetia 4:4; Ephesia 2:2; Apokalupo 12:9) I te kite anga i te tumu o taua manako ra, e kopae te au Kerititiano i to teianei ao manako no te tu maata tikai.

5. Ka oronga mai ainei te mea i rauka ra, te rongonui, e te apinganui i te merengoanga mutu kore? E akataka mai.

⁵ Okotai manako ta te Tiaporo e akamaroiroi ra koia oki te ingoa maata i roto i teianei ao, te au akapaapaanga mei te au tangata, e te au pute ki i te moni te akatupu maira i tetai oraanga mataora. E tika ainei te reira? Te akapapu maira ainei te mea i rauka, te rongonui, e te apinganui i tetai oraanga kiia e te merengoanga? Te akamatakite maira te Pipiria kia tatou e auraka e akavareia e taua manako ra. Kua tata te ariki pakari ko Solomona e: “Kua akara iora au i te au mea katoa i raveia, e te au angaanga tika katoa ra; kua varea katoaia oki te reira e te tangata tupu nei. E mea puapinga kore katoa te reira e te kai i te matangi.” (Koheleta 4:4) E manganui te aronga tataki tai tei oronga i to ratou oraanga kia rauka te apinganui i roto i teianei ao ka rauka i te akakite mai i te tika anga o taua ako anga Pipiria tei akauruia mai. Ko tetai akaraanga ko tetai tangata tei tauturu i te akapapa, te patu, e te teiti (test) i te pai mareva tei apai atu i te tangata ki te marama. Kua manako aia: “Kua angaanga pakari tikai au e kua meitaki tikai no taku i rave. Inara e puapinga kore ua te reira, i te mou anga mai i te mataora mutu kore noku ra e te au o te manako.” * Te manako o teianei  ao no te tu maata tikai, noatu e i roto i te ngai o te pitiniti, te au tarekareka anga, me kare i te tamataoraanga, kare e akapapu mai ana i te merengoanga mutu kore.

Tu Maata Tikai mei te Tavini Anga kua Akakeuia e te Aroa

6. Eaa te akaari maira e e manako tarevake to Iakobo raua ko Ioane no te tu maata tikai?

⁶ Ko tetai tupuanga i roto i te oraanga o Iesu te akaari maira e eaa tikai te o maira ki te tu maata tikai. Te aere ra a Iesu e tana au pipi ki Ierusalema no te Pasa i te 33 T.N. I te aere anga atu, e rua nga katini o Iesu, ko Iakobo raua ko Ioane, kua akaari mai i tetai manako tarevake no te tu maata tikai. Na roto i to raua metua vaine, kua tuku raua i teia patianga kia Iesu: ‘Kia tae i toou basileia, kia noo maua nei, tetai ki toou rima katau, tetai oki ki toou rima kaui.’ (Mataio 20:21) I rotopu i te ngati Iuda, kia noo i te rima katau me kare i te kaui kua manakoia e e akaepaepa anga maata. (1 Ariki 2:19) Kua rave noinoi a Iakobo raua ko Ioane i tetai pati anga kia rauka mai te ngai akataka maata ia. Kua inangaro raua i te akatumu i to raua tuanga ki teia au taoonga mana. Kua kite a Iesu e eaa tei roto i to raua manako e kua rave atu i tetai tuatau i te akatikatika i to raua manako tarevake no te tu maata tikai.

7. Akapeea a Iesu i te akataka anga mai i te mataara ki te tu maata tikai no te Kerititiano mou?

⁷ Kua kite a Iesu e i roto i teia ao akaparau, ko te tangata tei manako maataia koia tei akatere e tei akaue i tetai ke na te pata anga i tona rima e rauka ai tana pati anga katoa ra i te akonoia. Inara i rotopu i te au pipi a Iesu, ko te tavini anga akaaka ra ko te reira te turanga no te manako anga i te tu maata tikai. Kua tuatua a Iesu e: “Ko te anoano i te akamaata i o kotou, kia riro ïa ei tavini no kotou; E ko te inangaro kia maata aia i o kotou na, ei tavini akaaka aia no kotou.”​—Mataio 20:26, 27.

8. Eaa te aite anga e kia riro mai ei tavini, e eaa te au uianga penei ka tau tatou kia ui kia tatou uaorai?

⁸ Te tuatua Ereni tei uriia e “tavini” i roto i te Pipiria te taiku ra i tetai tei tauta karape tikai e te aruaru ra kia rave i te tavini anga i tetai. Te apii ra a Iesu i tana au pipi i tetai apiianga puapinga maata: Te akaue anga i te tangata kia rave i te au mea kare ia e akariro ra i tetai ei mea maata; te tavini anga i tetai ra me akakeuia e te aroa. E ui kia koe uaorai: ‘Akapeea au i te ariu anga atu me ko Iakobo au me kare ko Ioane ra? Kua kite ana ainei au i te tumu e te aere maira te tu maata tikai mei te tavini anga ma te aroa e ko te akakoro anga te reira?’​—1 Korinetia 13:3.

9. Eaa te akaraanga ta Iesu i akanoo no tana i rave ana ki tetai ke?

⁹ Kua akaari a Iesu ki tana au pipi e ko te turanga o te tu maata tikai o te ao kare ko te turanga  ia no te tu maata tikai mei to Karaiti ra. Kare oki aia i rave mai ana i tetai tu teitei roa atu ki te aronga tana i tavini atu me kare i akatupu ana kia manako meangiti ua ratou. Te au tu tangata katoatoa​—te tane, te vaine, e te tamariki, te aronga apinganui, te putaua, e te aronga ririnui, e pera katoa te aronga ara kiteaia​—kua manako maru ua kiaia. (Mareko 10:13-16; Luka 7:37-50) E putuputu te taime kare te tangata e akakoromaki ana i te aronga ma te au kotinga anga. E tuke a Iesu. Noatu e te manako kore ra e te taumaro ra tana au pipi i tetai taime, kua apii maru atu aia ia ratou, i te akaari anga kia ratou e e tu akaaka e te maru tikai tona.​—Zekaria 9:9; Mataio 11:29; Luka 22:24-27.

10. Akapeea to Iesu oraanga katoa i te akaata anga mai i te tavini karapii kore no tetai ke?

¹⁰ Te akaraanga noinoi kore tei akanooia e teia Tamaiti meitaki a te Atua te akaari maira e eaa tikai te aite anga o te tu maata tikai. Kare a Iesu i aere mai ki te enua nei kia tiakiia mari ra kia tavini i tetai ke, i te rapakau anga i te “au maki katoa” e te tatara mai anga i te au tangata mei te akatere anga a te temoni. Noatu e kua roiroi aia e te anoano ra i tetai taime no te akaangaroi, e tuku ua ana aia i te au anoano o tetai ke ki mua ake i tona uaorai, i tona tauta marie anga i te akapumaana ia ratou. (Mareko 1:32-34; 6:30-34; Ioane 11:11, 17, 33) Kua akakeu tona aroa iaia kia tauturu i te tangata i te pae vaerua, i te teretere anga i te ngai mamao i runga i te au mataara reporepo i te tutu aere anga i te tuatua meitaki o te Patireia. (Mareko 1:38, 39) Ma te ekoko kore, kua manako a Iesu i te tavini anga i tetai ke ei mea puapinga maata.

Aru i te Tu Akaaka o Karaiti

11. Eaa te au tu te umuumuia ra i roto i te au taeake tei ikiia kia tavini ei aronga akaaere i roto i te putuputuanga?

¹¹ I te openga o te 1800, te tu tau ta te aronga akaaere Kerititiano ka tatanu kua akakiteia mai i te ikiia anga te au tane kia riro mai ei tutaka komono i te tavini atu i te au anoano o te au tangata o te Atua. Eaa te umuumuia ra, kia tau ki te Zion’s Watch Tower o Tepetema 1, 1894, ko te au tane “e tu maru​—kare oki ratou e akatietie . . . , no te manako akaaka e te kimi ra kare i te akakitekite ia ratou uaorai, mari ia Karaiti​—kare e akakite i to ratou uaorai kite, mari i tana Tuatua ma te tu mama ua o te reira e ma te mana.” Te taka meitaki ra, auraka rava te au Kerititiano mou e kimi i tetai apainga kia akamerengo ua i tona uaorai noinoi me kare kia rauka te turanga teitei, te mana, e te akatere anga i rungao i tetai ke. E akamanako ana te akaaere akaaka e te akanoo ra tana au apainga i te “angaanga meitaki,” kare ei turanga akateitei i te apai mai i te kaka kiaia uaorai. (1 Timoteo 3:1, 2) Pouroa te aronga pakari e te au tavini orometua e mea tau kia tavini taakaaka ratou no tetai ke e kia rave i te arataki i roto i te angaanga tapu, i te akanoo anga i tetai akaraanga tau no tetai ke kia aruia.​—1 Korinetia 9:19; Galatia 5:13; 2 Timoteo 4:5.

12. Eaa te au uianga ta te aronga e itae ra i te au akameitakianga i roto i te putuputuanga ka ui kia ratou uaorai?

¹² Ko tetai atu taeake te inangaro ra i te au akameitakianga penei te anoano ra i te ui kiaia uaorai  e: ‘Te akara ra ainei au i te au tuatau i te tavini atu i tetai ke, me kare te manako ra ainei au e kia taviniia mai? Te ariki puareinga ua ra ainei au i te rave i te au angaanga tauturu kare e kiteaia mai ana e tetai pae?’ Ei akaraanga, penei te inangaro ra tetai tangata mapu i te oronga i tetai tuatua i roto i te putuputuanga Kerititiano inara penei ka emiemi i te oronga atu i te tauturu ki te aronga pakarikari. Penei te reka ra aia i te taokotaianga a te aronga tau i roto i te putuputuanga inara te tapupu ra i te o atu ki roto i te angaanga tutu anga. E mea meitaki no taua tangata ra kia ui kiaia uaorai e: ‘Te manako maata ra ainei au ki runga i te au tu o ta te Atua tavini anga te apai maira i te kite e te akapaapaa anga? Te tauta ra ainei au kia kaka i mua i tetai pae?’ Te kimi anga i te kaka noou uaorai papu tikai e kare mei to Karaiti rai.​—Ioane 5:41.

13. (a) Akapeea te akaraanga no te tu akaaka o tetai akaaere i te akakeu anga i tetai ke? (e) Eaa ka karangaia ai e ko te tu akaaka, me kare te manako akaaka, e kare i te mea ikiia no tetai Kerititiano?

¹³ Me angaanga pakari tatou i te aru i te tu akaaka o Karaiti, ka akakeuia tatou kia tavini i tetai ke. E akamanako ana i te akaraanga o tetai akaaere tuanga enua tei tutaka i te au angaanga a tetai o te au opati manga o te Au Kite o Iehova. Noatu e papaanga angaanga maata e te apainga teiaa, kua tapu mai teia akaaere i te tauturu atu i tetai taeake mapu te tauta pakari ra i te akatanotano i te au akanoonoo i runga i tetai matini tuitui. “Kua poitirere au!” ta te taeake i akakite mai. “Kua akakite mai aia kiaku e i angaanga ana rai aia i taua tu matini i tona mapu anga i te tavini anga i te Betela, e kua maara iaia te tu ngata o te reira kia tano ua te au akanoonoo anga. Kua roa maua i te angaanga anga i runga i taua matini noatu e e manganui tetai ua atu au mea puapinga ka rave aia. Kua umere tikai au.” Ko taua taeake ra, e akaaere i teianei i ko i tetai o te au opati manga o te Au Kite o Iehova, te maaraara ua nei rai i taua angaanga no te tu akaaka. Auraka rava tatou e manako e e tu teitei atu to tatou i te rave anga i te au mea akaaka me kare e puapinga maata atu i te rave katoa anga i te au angaanga rikiriki. Kareka ra, ka tau tatou kia akakakau ia tatou uaorai ma te “manako akaaka.” Kare i te mea ikiia. E tuanga te reira no te “akatangata ou” ko ta tetai Kerititiano ka akakakau.​—Philipi 2:3, NW; Kolosa 3:10, 12; Roma 12:16.

Akapeea e Rauka ai te Tu Manako Mei to Karaiti no te Tu Maata Tikai

14. Akapeea te manako oonu anga no runga i to tatou pirianga ki te Atua e ki to tatou au taeake tangata i te tauturu anga ia tatou kia tatanu i te manako tau no te tu maata tikai?

¹⁴ Akapeea e rauka ai ia tatou te manako tau no te tu maata tikai? Okotai mataara koia oki na te manakonako oonu anga i to tatou pirianga ki te Atua ko Iehova. Te akangateitei ra tona tu teitei, te mana, e te pakari iaia i rungao ake i te angaanga a te au tangata meangiti ua. (Isaia 40:22) I te manakonako oonu anga i to tatou pirianga ki to tatou au taeake te tauturu katoa ra ia tatou kia tatanu i te manako akaaka. Ei akaraanga, penei e meitaki atu tatou i tetai i roto i tetai au ngai, inara penei e meitaki atu ratou i roto i te au tu o te oraanga e puapinga maata roa atu ia, me kare penei kua ngere ia tatou tetai au tu tei rauka i tetai o to tatou au taeake Kerititiano ra. Ei tumu anga tika, te aronga e manganui tei akaperepereia i roto i nga mata o te Atua kare e rongonui ana no to ratou tu maru e te akaaka.​—Maseli 3:34; Iakobo 4:6.

15. Akapeea te tiratiratu o te au tangata o te Atua i te akaari anga mai e kare o tetai tumu anga kia manako e e teitei ake i tetai atu?

¹⁵ Te akatutu meitaki maira te au tupuanga o te Au Kite o Iehova i raro ake i te timata anga no to ratou akarongo i teia tumu nei. E putuputu te taime, ko te aronga ta te ao e manakoia ra ei aronga noa ua nei tei tamou marie i to ratou tiratiratu ki te Atua i raro ake i te au timata anga pakari. I te akamanako oonu anga i taua au akaraanga ka rauka i te tauturu ia tatou kia akaaka e te apii maira ia tatou e ‘eiaa e maata te manako ia  tatou uaorai, i tei tau ia tatou kia manako ra.’​—Roma 12:3. *

16. Akapeea te katoatoa i roto i te putuputuanga i te tatanu anga i te tu maata tikai i te aru anga i te akaraanga tei akanooia e Iesu?

¹⁶ Pouroa te au Kerititiano, te aronga ou e te ruaine, e mea tau kia kimi i te tatanu i te tu manako mei to Karaiti no te tu maata tikai. I roto i te putuputuanga, e mea tau kia raveia te au angaanga tukeke. Auraka e riri me patiia atu kia raveia te au mea penei te akara anga ra e e mea akaakaia. (1 Samuela 25:41; 2 Ariki 3:11) E te au metua e, te akamaroiroi ra kotou i ta kotou tamariki e te aronga mapu kia angaanga rekareka i roto i tetai tukuanga angaanga tei orongaia atu kia rave ratou, me i te Are Uipaanga Patireia, i te akaputuputuanga, me kare i tetai atu ngai o te uruoaanga ra? Te kite maira ainei ratou ia koe e rave ra i te au angaanga akaaka? Kua maara meitaki i tetai taeake, te tavini ra i teianei i te opati maata i te ao o te Au Kite o Iehova, i te akaraanga o tona nga metua. Kua tuatua aia e: “Te tu i akono ei raua i te angaanga no te tama anga i te Are Uipaanga Patireia me kare i tetai ngai uruoaanga kua akakite mai kiaku e te manako ra raua i te reira ei mea puapinga tikai. E tauturu putuputu ana raua i te rave i te au angaanga ei meitaki no te putuputuanga me kare no te taeakeanga, noatu e mei teaa te tau kore o taua au angaanga i te akara anga. Kua tauturu teia tu nei iaku kia ariki puareinga ua i tetai ua atu tukuanga angaanga i te Betela nei.”

17. Na roto i teea au mataara i rauka ai i te au vaine akaaka kia riro mai ei akameitaki anga ki te putuputuanga ra?

¹⁷ No te tuku anga i te au inangaro o tetai ke ki mua i to tetai uaorai, e akaraanga meitaki to tatou i roto ia Esetera, tei riro mai ei ariki vaine no te Patireia o Peresia i te rima anere mataiti M.T.N. Noatu e te noo ra i roto i tetai are ariki, kua tuku puareinga ua aia i tona uaorai oraanga ki roto i te kino no te au tangata o te Atua, na te angaanga rotai anga ki tona anoano. (Esetera 1:5, 6; 4:14-16) Noatu to ratou au turanga i te pae o te moni, ka rauka i te au vaine Kerititiano i teia tuatau i te akaari i tetai tu mei ia Esetera na te akamaroiroi anga i te aronga taitaia, i te atoro anga i te aronga maki, e te o atu anga ki roto i te angaanga tutu anga, e te tauturu taokotai anga atu ki te aronga pakari. Mei teaa ra tetai akameitakianga o taua au tuaine akaaka ra ki te putuputuanga!

Te Au Akameitakianga Mei to Karaiti no te Tu Maata Tikai

18. Eaa te au akameitakianga tei aere mai no te akaari anga i te tu maata tikai mei to Karaiti ra?

¹⁸ E manganui te au akameitaki anga te aere maira kia koe me tamou koe i tetai tu manako mei to Karaiti no te tu maata tikai. Te tavini karapii kore anga i tetai ke te apai maira i te mataora kia ratou e kia koe. (Angaanga 20:35) Ia koe e angaanga puareinga e te maroiroi no toou au taeake, ka akavaitata atu koe ia koe uaorai kia ratou. (Angaanga 20:37) Tei puapinga maata atu, te manako maira a Iehova i taau i rave i te akamaroiroi anga i te oraanga o te au taeake Kerititiano ei atinga mareka anga no te akapaapaa anga kiaia.​—Philipi 2:17.

19. Eaa to tatou manako tau no runga i te tu manako mei to Karaiti no te tu maata tikai?

¹⁹ Te anoanoia ra tatou tataki tai kia kimi matatio i tona uaorai ngakau e kia ui e: ‘Ka oronga tuatua vaa ua ainei au i te tatanu anga i te tu manako o Karaiti no te tu maata tikai, me kare ka angaanga maroiroi tikai ainei au i te taangaanga i te reira?’ Te taka meitaki ra to Iehova au manako ngakau no te aronga akaparau. (Maseli 16:5; 1 Petero 5:5) Kia akaari ta tatou au angaanga e te reka ra tatou i te akakite i te tu manako mei to Karaiti ra no te tu maata tikai, me i roto i te putuputuanga Kerititiano, i roto i to tatou oraanga ngutuare tangata, me kare i roto i ta tatou au ravenga mei tetai ra ki tetai ra ma te au taeake tangata​—i te rave anga i te au mea pouroa ki to te Atua kaka e te akapaapaa anga.​—1 Korinetia 10:31.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Ka Rauka Ainei ia Koe te Akataka?

• Eaa tatou ka kopae ei i te manako o teianei ao no te tu maata tikai?

• Akapeea a Iesu i te uriuri manako anga i te tu maata tikai?

• Akapeea te au akaaere i te aru anga i te tu akaaka o Karaiti?

• Eaa te ka tauturu ia tatou kia tatanu i te tu maata tikai mei to Karaiti ra?

[Au Uianga Apii]

[Pia i te kapi 17]

Koai oki te Tu Maata Tikai Mei ia Karaiti?

Ko tei inangaro kia taviniia mai me ko tei puareinga i te tavini atu?

Ko tei inangaro kia manakoia mai me ko tei ariki i te au angaanga akaaka?

Ko tetai akateitei iaia uaorai me ko tei akateitei i tetai ke?

[Tutu i te kapi 14]

Tetai tiki maatamaata o Pharao Amenhotep III

[Tutu i te kapi 15]

Kua kite ainei koe eaa tei arataki atu ki to Hamana topa anga?

[Au Tutu i te kapi 16]

Te akara ra ainei koe i te au tuatau kia tavini atu i tetai ke?