Tua Oraanga

Tetai Apii Anga Tei Taeria ki Tetai Tuatau no te Oraanga Katoa

TEI AKAKITEIA E HAROLD GLUYAS

Kua vai rai te manakoanga kiaku o tetai akaraanga i toku tuatau tamarikianga no etai 70 mataiti e tere atu. Te noo ra au ki roto i te ngai tunuanga kai o toku Mama, te akarakara ra i tetai tataanga tei runga te ingoa “Ceylon Tea.” E tutu katoa to te reira no etai au vaine e akiaki rau ti ra i roto i te au ngai ruperupe matie o Ceylon (ko Tiri Ranaka i teianei). Teia akaraanga, tei tuke tikai mei to matou kainga maro i te Tua Tonga o Autireria, kua akaka tikai i toku manako. Mei teaa tikai te manea e te mareka o teia enua ko Ceylon e! Kare oki au i kite ana i taua taime ra e ka akapou au e 45 mataiti o toku oraanga ei mitinari i runga i taua airani manea tikai.

I ROTO ia Aperira 1922, kua anauia mai au i roto i tetai ao tuke tikai mei to teia tuatau nei. Kua angaanga toku ngutuare tangata i tetai pama titona i te pae mai i te taoni mamao ki vao ia Kimba, tei kiteaia i rotopu tikai i te enua atea o Autireria e i te ope o te tua tonga o te metepara maatamaata i vao roa. E oraanga kino tikai te reira, tei kapiti putuputu mai te tamakianga i te tuatau maro, te au maki no te manumanu, e te vera puka. Kua angaanga pakari toku Mama i te akonoanga ia Papa e ia matou tamariki e ono i roto i tetai kainga ngangaere e maata meangiti ua ake i tetai kapakapa vaanga punu.

I na, kiaku ra, ko a vao roa e ngai ia no te tu rangatira e te mataora tikai. E maara ana au i toku umere i te mapu anga i te kiteanga i te au pupu puakatoro ou i te akaateaanga i te au pu ngangaere tupu aere ua ra, me kore i te au one uriia te tapoki ra i te tua o te enua. No reira kua akamata mai tikai taku apii anga no te oraanga i mua roa ake ka akamata  ei au i te aere atu ki tetai apii meangiti ua, e tai ua puapii e 5 kiro mita te mamao i te aaere anga mei toku kainga.

E aronga irinaki akonoanga toku nga metua, noatu oki e kare raua i aere ana ki te pure​—te tumu no te mamao oki mei to matou pama ki te taoni. Noatu rai, i te akamataanga o te 1930 aere, kua akamata toku Mama i te akarongo i te au akoanga Pipiria tei orongaia e Judge Rutherford, tei akakitekiteia ana i te au epetoma tatakitai mei tetai ngai akatangianga ratio i Adelaide. Kua manako au ia Judge Rutherford e ko tetai tangata tutu aere i Adelaide, e e meangiti ua toku inangaro. Inara i te au epetoma ravarai kua tapapa atu a Mama ma te inangaro tikai i te au akakitekiteanga a Rutherford e kua akarongo meitaki i te pakakina anga mai tona reo mei ta matou ratio taito tei akatakaia e te patiri.

I tetai avatea vera, e te one pueu, kua tapu mai tetai toroka takere tari apinga ki mua i to matou kainga, e kua eke mai ki vao e rua nga tangata tei akamanea meitaki. E nga Kite raua no Iehova. Kua akarongo a Mama ki ta raua karere e kua oronga atu i tetai tauturu no te au puka e manganui, tana i akamata viviki atu i te tatau. Kua akakeu oonuia aia e teia au puka e kare i roa ana kua pati atu aia ia Papa kia akaoro iaia ki ko i te aronga i te pae mai kia rauka iaia i te tuatua atu kia ratou no runga i tana i tamou mai.

Te Puapinga o te Au Akakeu Anga Meitaki

Kare i roa ake ana i muri mai i teia no te ngata tikai ia vao roa kua maroia matou kia neke atu ki te oire maata o Adelaide, e 500 kiro mita te mamao. Kua akamata toku ngutuare tangata i te kapiti atu ki te Putuputuanga o te Au Kite o Iehova i Adelaide e kua tere ki mua i te pae vaerua. Kua akamutu katoa taku apii i to matou neke anga. E 13 ua rai oku mataiti i akamutu mai ei au i te apii, i te oti anga te pupu itu. Tei iaku oki te tu apiapi kore, te ka rauka ngoie ua i te arataki ke iaku mei te au aruaruanga pae vaerua naringa kare te au tauturu a te au taeake meitaki e manganui​—te au painia, me kore te au orometua tamou​—tei inangaro tikai i te kite meitaki iaku.

I te au tuatau i topa kua akaara te akakeuanga o te au taeake maroiroi i tetai tu pae vaerua te moe ua ra i roto tikai iaku. E rekareka ua ana au i te kapiti atu anga kia ratou e kua mareka maata i to ratou tu angaanga pakari. No reira i te tukuna mai anga tetai akakitekiteanga akamaroiroianga i te tavinianga tamou i tetai uruoaanga tei raveia i Adelaide i te 1940, kua akapoitirere au iaku rai na te tukuanga i toku ingoa ki raro. Kare ake rai au i papetitoia ake i taua taime ra e e meangiti ua te kite i te tutu anga. Noatu rai, e nga mea ra i muri mai, kua patiia mai au kia kapiti atu ki tetai pupu painia meangiti i Warrnambool, e taoni e anere ua atu au maire mei ia Adelaide, i te tuanga enua i te pae ua mai i Victoria.

Noatu teia akamataanga ekoko, kare i roa ia ana kua akatupu mai au i te inangaro no te angaanga tutu anga, tetai inangaro kua mataora au i te karanga e kare teia i akameangitiia i te au mataiti i topa. Ko te reira, i te tikaanga, te tauianga maata kiaku ra, e kua akamata au i te tere tikai ki mua i te pae vaerua. Kua kite mai au i te puapinga o te akapiri vaitata atu ki te aronga e inangaro to ratou i te au apinga pae vaerua. Kua kitea mai e au e akapeea to ratou tu meitaki i te apai anga mai i te meitaki i  roto ia tatou noatu ta tatou apiianga e e akapeea tatou e puapingaia ai mei te au apii tei tamouia no tetai tuatau no te oraanga katoa.

Akamatutuia e te Au Timataanga

E meangiti ua toku taime i roto i te tavinianga painia e kua tukunaia te araianga ki runga i te angaanga a te Au Kite o Iehova i Autireria. Kare oki i papu ana e eaa taku ka rave, kua kimi au te aratakianga mei te au taeake, ko tei tou mai e kare oki i araiia te tuatua atu anga ki te tangata no runga i te Pipiria. No reira ma te kapiti atu anga ma tetai atu au paina, kua akamata au i te aere mei tera are ki tera are ma tetai karere mama ua mei te Pipiria. Kua akamatutu teia iaku no te au timataanga tei tu tika mai ki mua.

E a marama i muri mai, kua 18 au e kua kapikiia kia ripoti no te angaanga vaeau. Kua oronga mai teia atianga kiaku kia turu i toku akarongo ki mua i te au opita vaeau e manganui e tetai akava nui maata. I taua taime ra, tei roto etai au taeake e 20 i te are auri i Adelaide no to ratou tu neutara, e kua kapiti katoa atu au kia ratou. Kua tukunaia matou ki te angaanga pakari, te ko toka ra e te akaou ra i te au mataara. Kua tauturu teia iaku i te akatupu i taua au tu mei te akakoromaki e te tautaanga. I te openga iora kua akakeu to matou tu meitaki e te tu tiratiratu i te au kati e manganui o te are auri i te akangateitei ia matou.

I toku tukuna mai anga ki vao i te au marama i muri mai, kua rekareka au i tetai kaikaianga reka tikai e kua rave akaou i te angaanga paina. Inara, kare e maata roa ana te au tokorua painia, e no reira kua patiia mai au me ka rauka iaku i te angaanga ko au anake ua i tetai ngai pama i vao roa i te Tua Tonga o Autireria. Kua akatika oki au e kua aere atu na runga i te pai ki te Tuanga Enua Yorke, kua papa ma te au apinga ua no te tutu anga e tetai patikara takatakai. I toku tae atu anga, kua arataki tetai ngutuare tangata te inangaro ra iaku ki tetai are meangiti ua no te manuiri e kua akono tetai vaine meitaki iaku mei tetai tamaiti anau rai. I te au ra, e na runga ana au i te patikara takatakai i te au mataara one pueu, te tutu aere anga i roto i te au taoni meangiti tei totoa aereia ki tetai tuanga mai o te enua. Kia taeria te au ngai mamao, tetai taime e noo ana au e tai po ki te au otera me kore te au are meangiti ua no te au manuiri. Na roto i teia mataara, kua na runga au i te patikara takatakai e au anere ua atu au kiro mita e kua rekareka i te au tupuanga meitaki tikai e manganui. Kare oki au i manamanata maata roa ana e ko au anake rai i roto i te angaanga tavinianga, e iaku e kite maira i to Iehova tu akono meitaki, kua piri vaitata atu au kiaia.

Akonoanga ma te Au Manako Tukatau Kore

I te 1946, kua rauka iaku tetai reta i te pati anga mai iaku kia apai i te angaanga tutaka ei tavini ki te au taeake (tei kapikiia i teianei ei akaaere kotinga). Kua kapiti mai teia i te atoroanga i te au putuputuanga e manganui i roto i tetai kotinga tei akatuangaia. Ka inangaro au i te akakite atu e kua kite mai au e e akaaoanga tikai te au apainga o teia tukuanga angaanga. I tetai ra kua rongo au i tetai taeake i te tuatuaanga, “Kare a Harold e meitaki roa ana i mua i te atarau, inara e tangata meitaki tikai aia i te angaanga koro.” Kua akamaroiroi maata tikai teia tuatua iaku. Kua kite meitaki au i toku au kotinga no te tuatua anga e te akaaere anga, inara kua irinaki au e ko te angaanga tutu anga te angaanga maata ia no te au Kerititiano.

I te 1947 kua tupu tetai mataora maata no tetai atoroanga na te au Taeake ko Nathan Knorr e Milton Henschel mei te opati maata o te Au Kite o Iehova i Brooklyn. Ko teia oki tetai o te atoroanga mua mei te aere mai anga te Taeake ko Rutherford i te 1938. Kua raveia tetai uruoaanga maata i Sydney tei kapitiia mai ki teia atoroanga. Mei te au painia mapu ke ra e manganui, e inangaro toku i te  terenianga mitinari tei orongaia mai e te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada koi ngaa ua ake nei i te Tua Tonga o Lansing, New York, U.S.A. Kua manako te maata anga ia matou i reira me ka umuumu rai te apii i tetai apiianga maata tikai ei turanga no te tukuanga i te ingoa ki raro. Inara, kua akataka mai te Taeake ko Knorr e me ka rauka ia matou i te tatau i tetai atikara i roto i te makatini Punanga Tiaki e ka maara i te au tumu maata, penei ka puapinga meitaki matou i Gileada.

Kua manako mai au e penei kare au e o atu no te meangiti ua o taku apiianga. Ki toku poitirere, e manganui te au marama i muri mai kua patiia mai au kia tata atu no te terenianga Gileada. Tei aru mai, kua akatikaia au ei tangata apiipii, e kua aere atu au ki te pupu 16, tei raveia i te 1950. Kua riro te reira ei tupuanga umere tei akamaroiroi maata i toku irinakianga. Kua akapapu mai te reira e kare ko te rauka anga i te pae kite te tumu maata no te manuia. Mari ra, ko te maroiroi e te akarongo te au umuumuanga maata ia. Kua akamaroiroi to matou aronga ikuiku ia matou kia rave i tei meitaki ia matou. Iaku e akono ra i ta ratou akoanga, kua meitaki ua toku tereanga ki mua e kua rauka i te aru meitaki tikai i te apii no te ikuikuanga.

Mei te Enua Maro ki te Airani Poe Maata

Aru mai i te karatuati anga, kua tukunaia atu au e tetai mai nga taeake e rua mei Autireria mai ki Ceylon (ko Tiri Ranaka i teianei). Kua tae atu matou ki te oire maata, ko Colombo, ia Tepetema 1951. E vera oki e te mauu, kua tukia to matou au manako e tetai au tu ou akaraia, te au tangi anga, e te kakara. Ia matou e eke maira mei te pai, kua aravei mai tetai o te au mitinari te tavini takere ra i roto i te enua ia matou ma tetai aenga pepa te akakite ra i tetai akoanga ki te katoatoa te ka orongaia a te Tapati te ka aru mai i roto i te ngai maata o te oire. Ki toku poitirere, noku te ingoa i runga i te aenga pepa​—e ko te vaa tuatua oki! Ka rauka ua ia koe i te akamanako i toku mataku. Inara kua apii mai toku au mataiti i te painia anga iaku kia ariki i tetai ua atu tukuanga angaanga tei orongaia mai kiaku. No reira ma ta Iehova tauturu, kua oronga au i te akoanga ki te katoatoa ma te manuia. Kapiti ma te au taeake takaua e a te reira takere i roto i te are mitinari i taua taime ra, kua akamata matou toko toru i te tamou i te reo ngata o te Sinhala e kia piri atu ki roto i te angaanga tutu anga. Te maata anga o te taime kua angaanga matou ko matou ua rai, e kua mataora matou i te kiteanga i te tu ngateitei e te aroa o te au tangata i reira. Kare i roa ia ana i muri mai kua akamata te numero e aere maira ki te uipaanga i te tupu.

I te au tuatau i aereia mai, kua akamata au i te akamanako tikai no runga i tetai tuaine painia manea, ko Sybil, taku i aravei i te teretere anga na runga i te pai i te aere atu anga ki te Apii Gileada. Te teretere ra aia kia aere atu ki te uruoaanga pa enua i New York. I muri akera, kua aere atu aia ki te pupu 21 o Gileada e kua tukunaia atu ki Ongo Konga i te 1953. Kua manako mai au kia tata atu kiaia, e kua tata ua atu rai maua e tae roa i te 1955 e kua aru mai a Sybil iaku i Ceylon, i akaipoipo ei maua.

Ta maua tukuanga angaanga kapipiti mua ei nga tokorua mitinari koia oki ki Jaffna, tetai oire i te tua tokerau ope roa o Tiri Ranaka. I rotopu i te au 1950, kua akamata te au tukeanga i te angaanga poritiki i te akatakake i te au pupu tangata Sinhala e te Tamil, te oronga anga i te tumu anga no te au tamaki anga vaeau i te au ngauru mataiti i muri mai. Mei teaa tikai te pumaana ki te ngakau i te kiteanga i te au Kite Sinhala e te Tamil i te paruruanga i tetai e tetai no te au marama i te taime okotai i taua au mataiti ngata tikai! Kua akameitaki e kua akamatutu mai taua au timataanga i te akarongo o te au taeake.

Tutu Anga e te Apii Anga i Tiri Ranaka

I te akamatau anga ki te au pupu tangata Hindu e te Muslim kua umuumuia te akakoromaki e te  aruaru. Noatu rai, kua aere mai maua i te ariki i nga akonoanga e to ratou au tu akaperepereia. Mei tera e kare oki i te mea matauia i te kite i te au aronga ke i te aru i te au bus o reira, kua riro to maua taeanga ki reira i te apai putuputu mai i te au akara anga matariki tarotokaka. Kua manako mai a Sybil e ka pau atu aia ma tetai tu katakata. Mei teaa tikai te rekareka anga i te kite anga i taua au mata tarotokaka i te tauianga ei au katakata anga manea tikai!

I tetai atianga, kua tapuia matou i tetai araianga mataara. I muri mai i te ui mai anga te kati e angaanga ra kia maua e noea mai maua e te aere nei maua ki ea, kua aere atu tana au uianga i runga i te au apinga muna tikai.

“Koai teia vaine?”

“Taku vaine akaipoipo,” i pau atu ei au.

“Eaa to korua roa i te akaipoipo anga?”

“Varu mataiti.”

“E tamariki ainei ta korua?”

“Kare.”

“Aue taue! Kua aravei ake ana koe i te taote?”

I te akamataanga kua poitirere maua i teia tu natura ua kia kite, inara i te au tuatau i pati kua kite mai maua e e akaarianga te reira no tetai inangaro tikai i roto i tetai uaorai tei kiteaia e te au tangata i reira no tetai ke. Ko te tika, ko tetai ia o to ratou au tu akaperepere maata rava. Ka rauka ua tetai tangata i te tu ua i tetai ngai tangata no nga mea atianga ua i mua ake ka aravei mai ei tetai tangata iaia e kua ui takinga meitaki mai e me ka rauka iaia na tetai ua atu mataara i te tauturu.

Au Taui Anga e te Au Akamaara Anga

I te au mataiti, kua rekareka maua i te au tukuanga angaanga tuke tuke tei kapiti mai ki ta maua angaanga mitinari i Tiri Ranaka. Kua tukunaia atu au kia tavini i roto i te angaanga kotinga e te tapere e ei mema katoa no te Kumiti Manga. Tae ki te 1996, tei rotopu au i toku 70 anga. Kua rauka iaku te rekareka i te akamaaraanga i te 45 mataiti o te tavinianga mitinari i Tiri Ranaka. I te uipaanga mua taku i aere atu i Colombo, mei tetai 20 tangata tei tae mai. Kua maata atu taua numero i teianei e tere atu i te 3,500! Kua akara maua ko Sybil i teia au aronga akaperepere ei tamariki e ei au mokopuna na maua i te pae vaerua. Noatu rai, e maata atu rai te au angaanga te ka raveia i roto i te enua​—te angaanga te umuumuia ra te au maroiroi e te au tu kite o te aronga mapu atu ia maua. Ma teia i te akamanakoanga, kua ariki maua i tetai patianga mei te Pupu Akaaere kia oki atu ki Autireria. Kua riro teia i te akatika i te au mapu tokorua tau kia aere atu ki Tiri Ranaka ei au mitinari ei mono i to maua ngai.

Tei roto au i teianei i toku 83 mataiti no te oraanga, e kua rekareka maua ko Sybil e te maroiroi ra rai maua i te pae kopapa i te rave ua atu i ta maua tavinianga ei painia takake i toku kainga mua i Adelaide. Na ta maua angaanga orometua e akaaraara ana ia maua i te pae manako e kia rauka ua i te taui. Kua tauturu katoa te reira ia maua kia taui ki tetai mataara tuke tikai no te oraanga i roto i teia enua.

Kua rave ua atu a Iehova i te akono i to maua au inangaro pouroa i te pae materia, e kua oronga mai te au taeake e te au tuaine i roto i to maua putuputuanga i te inangaro maata e te turuturuanga. Kua rauka iaku no teia taime ua nei i tetai tukuanga angaanga ou. Ka tavini oki au ei tekeretere i roto i to matou putuputuanga. No reira, kua kite au e iaku e tauta ra i te tavini tiratiratu ia Iehova, ka aere ua atu rai taku terenianga. I te akamaaraanga i te au mataiti, e putuputu ana au i te umere i tetai tutu tamaiti ngoie ua te tu, kare e manamanata ana e no roto mai i te ngangaere e kua rauka tetai apiianga umere tikai​—ko tetai ia tei aere ua ra no tetai tuatau no te oraanga katoa.

[Tutu i te kapi 26]

To maua ra akaipoipoanga, 1955

[Tutu i te kapi 27]

I roto i te angaanga tutu anga ma Rajan Kadirgamar, tetai taeake i reira, 1957

[Tutu i te kapi 28]

Maua ko Sybil i teia ra