Parataito​—Noou?

“Kua kite au i tetai tangata i roto i te Mesia . . . i apai naia aia ki runga i paradaiso.”​—2 KORINETIA 12:2-4.

1. Eaa te au taputouanga Pipiria ta te manganui e mareka ra?

PARATAITO. Te maara ra ia koe eaa toou manako ngakau i toou akarongo mua anga no runga i te taputou a te Atua no tetai parataito i te enua nei? Penei te maara ra ia koe i te apii anga e ‘ka akapueraia te mata o te matapo ra, e ka akaputataia te taringa o te turi ra e e uua oki te medebara’ i tona ra manea maata. Me kore ra akapeea te totou no te ruko ma te punua mamoe e te punua puakanio ma te nemera? Kare ainei koe i rekareka ana i te tatau anga no te au akaperepere tei mate i te oki akaou anga mai ki te ora ma te manakonakoanga no te noo tamou anga ki roto i taua Parataito ra?​—Isaia 11:6; 35:5, 6; Ioane 5:28, 29.

2, 3. (a) Eaa ka karangaia ai e e tumuanga rai tetai no toou manakonakoanga tei akatumuia ki runga i te Pipiria? (e) Eaa te tumuanga ke mai tei kapitiia mai no te manakonakoanga tei rauka ia tatou?

² E tumuanga tetai no toou manakonakoanga. E tumuanga toou kia irinaki i te au taputou a te Pipiria no runga i taua Parataito ra. Ei akaraanga, te irinaki ra koe i roto i ta Iesu au tuatua ki te tangata rave kino tei tamateia: “Tei iaku nei koe i te Parataito.” (Luka 23:43, NW) Te irinaki ra koe i te taputou: “Te tatari nei ra tatou i te rangi ou e te enua ou tana i tuatua maira, i te vai tika anga o te tuatua-tika ra.” Te irinaki katoa ra koe i te taputou e na te Atua e orei i to tatou roimata; ka kore rava te mate; te mii, te aue, e te mamae ka kore oki ia. Teia te aiteanga ka vai akaou tetai enua parataito!​—2 Petero 3:13; Apokalupo 21:4.

³ Inara ko tetai tumuanga ke mai no teia manakonakoanga Parataito koia oki ko tetai apinga tei riro te au Kerititiano takapini i te ao nei ei tuanga i teianei. Eaa ra te reira? Kua akatupu te Atua i tetai parataito pae vaerua e kua apai mai i tona iti tangata ki roto i te reira. Ko te tuatua “parataito pae vaerua” penei i te akara anga e manako ua, e ngata kia marama, inara kua totouia taua parataito ra, e te vai tikai nei te reira.

Tetai Orama no te Parataito

4. Eaa te orama ta 2 Korinetia 12:2-4 i taiku mai, e i rauka te reira iaai?

⁴ I te piri anga atu ki teia, ka akara ana i ta te apotetoro ko Paulo i tata: “Kua kite au i tetai tangata i roto i te Mesia . . . i apai ravaia taua tangata ra ki runga rava i te rangi tua toru ra. Kua kite au i taua tangata ra, (kare au i kite e, i roto i te kopapa, me kare i roto i te kopapa; ko te Atua tei kite;) E i apai naia aia ki runga i paradaiso e kua akarongo i te tuatua, kare oki e tika i te tangata nei kia tuatua.” (2 Korinetia 12:2-4) Kua aru mai taua irava ra i muri tika ake i te au irava ta Paulo i paruru ei i tona taoonga apotetoro. Tei runga ravao, kare te Pipiria e tuatua ra i tetai tangata ke atu ko tei kite ana i taua tu ra, e ko Paulo oki tei akakite mai i te reira kia tatou. No reira ka tau rai e ko Paulo tei kite i teia orama nei. I roto i teia tu umere nei, eaa te “paradaiso” tana i tomo atu?​—2 Korinetia 11:5, 23-31.

5. Eaa ta Paulo kare i kite, e no reira mei teaa ra te tu o te “paradaiso”?

⁵ Kare te aerenga tuatua e akakite maira e te tou ra “te rangi tua toru” ki te reva takapini i to tatou ao katoa nei, e kare katoa ki te mareva me kore ki tetai atu au ao ke mai, mei tei tamanakoia mai e te aronga kite i te akara i te au mea o te rangi. E taangaanga putuputu ana te Pipiria i te numero toru ei akatutu i te akateiaaanga, te akapakarianga, me kore ei akaketaketa anga. (Koheleta 4:12; Isaia 6:3; Mataio 26:34, 75; Apokalupo 4:8) No reira, ko ta Paulo i kite i roto i te orama e mea akateiteiia me kore e mea akangateiteia. E mea vaerua oki te reira.

6. Eaa te tupuanga tuatua enua e oronga maira i te marama ki ta Paulo i kite?

⁶ Te oronga maira te au totouanga Pipiria o  mua ana i te marama kia tatou. I muri ake i te akarongo kore anga tona iti tangata kiaia, kua akakoro te Atua kia tuku i to Babulonia kia tamaki atu ia Iuda e ia Ierusalema. Kua taopenga te reira ki te akapouanga i te 607 M.T.N., tei tau ki te papaanga Pipiria. Kua akakite te totouanga e ka vai tanea ua te enua no te 70 mataiti; i reira ka akatika te Atua i te ngati Iuda tei tataraara kia oki e kia akamata akaou i te akamorianga mou. Kua tupu teia mei te 537 M.T.N. e aere ua atu. (Deuteronomi 28:15, 62-68; 2 Ariki 21:10-15; 24:12-16; 25:1-4; Ieremia 29:10-14) Eaa ra, i reira, no te enua uaorai? I taua 70 mataiti ra, kua riro mai te reira ei ngai no te rakau ngangaere, ei au ngai tua maro, ei ngai noo anga no te au taae. (Ieremia 4:26; 10:22) Noatu rai, te vai ra rai teia taputou: “E akapumaana oki a Iehova ia Ziona; te au ngai tanea katoa ki ona ra, nana ïa e akapumaana; e nana e akariro atura i tona ngai medebara mei ia Edene, e tona ngai papamarō ra mei te kainga [me kore Parataito, Septuagint] o Iehova.”​—Isaia 51:3; tataanga i raro ake, NW.

7. Eaa ra te ka tupu i muri ake i te 70 mataiti i te akataneaanga?

⁷ Kua tupu te reira i muri ake i te 70 mataiti. Ma te akameitakianga a te Atua, kua taui meitaki mai te au turanga. E akamanako ana i teia: “Te medebara, e te ngai vaiavare ua, e rekareka ïa no ratou ra; e rekareka rai te enua ngangaere, e e pua oki mei te tiare. E maata ïa i te pua tiare anga, e rere ua i te rekareka e te imene. . . . Ei reira te pirikoki e rererere aere ei mei te aili, e imene mai oki te vaa o te murare: e pupu oki te vai na te medebara, e te au mata vai i te ngai tuamarō ra. E riro te vai pikikaa ua ei roto, e te enua keremarō ra ei vai pupui: i te nooanga o te au taae ra, i te ngai moe ei, e tupu ei te mauku e te raupo ra.”​—Isaia 35:1-7.

E Iti Tangata Akaoki Akaouia e te Tauiia

8. Akapeea tatou i kite ei e te tuatua ra a Isaia pene 35 no runga i te tangata?

⁸ E tauianga tikai! Mei te akataneaangaia ki te parataito. Inara, te akaari maira teia e etai atu au totouanga irinakiia e e tienianga katoa tetai i roto i te tangata, tei aiteite ki tetai enua tanea i te riro anga mai ei mea uua. Eaa ka rauka ai ia tatou kia tuatua i te reira? I na, te tuatua ra a Isaia no runga i “tei akaoraia e Iehova,” te ka oki ki to ratou enua “ma te imene” e te ka rauka “te rekareka e te pereperekavana.” (Isaia 35:10) Te tuatua ra te reira, kare i te one tika tikai, mari ra i te tangata. Pera katoa, kua totou a Isaia i tetai ngai ke atu no runga i te iti tangata tei akaoki akaouia ki Ziona: “Ka tapaia ratou, Ko te au rakau tuatua-tika, ei paū rakau na Iehova . . . Mei te enua nei oki e akakao mai i tana au mea tupu ou ra, . . . ka pera katoa ta te Atu ra ta Iehova  akatupu anga mai i te tuatua-tika, e te akameitaki, ki mua i te pa enua katoa ra.” Kua tuatua katoa a Isaia no te iti tangata o te Atua: “E arataki a Iehova ia koe i reira kare e tuku moe . . . e nana e akamatutu i toou au ivi: e riro oki koe mei te kainga i tamauu meitakiia ki te vai ra.” (Isaia 58:11; 61:3, 11; Ieremia 31:10-12) No reira, mei te au turanga reva rai o te enua tika tikai ka rauka i te akameitaki atu, ka rauka rai te au tienianga i roto i te iti tangata ngati Iuda tei akaoki akaouia.

9. Eaa te “paradaiso” ta Paulo i kite, e i naea te akatupuangaia?

⁹ Te tauturu maira teia akatutuanga tuatua enua ia tatou kia marama e eaa ta Paulo i kite i roto i te orama. Ka akao mai te reira i te putuputuanga Kerititiano, tana i kapiki e ‘e koro na te Atua’ e te ka tau kia uua. (1 Korinetia 3:9) Aea ra taua orama ra e akatupuia ai? Kua kapiki a Paulo i tana i kite e e “tuatua,” tetai apinga no te tuatau ki mua. Kua kite aia e i muri ake i tona matenga ka tupu tetai tu apoteiti maata. (2 Korinetia 12:1; Angaanga 20:29, 30; 2 Tesalonia 2:3, 7) I te aronga apoteiti e vai ra e i te akara anga te akapoiri maira ia ratou, kare tikai e tau kia akatutuia te au Kerititiano mou ki tetai kainga manea. Inara, ka tae mai te tuatau no te akamorianga mou kia akateitei akaouia. Ka akaoki akaouia te iti tangata o te Atua ra i reira “te aronga tuatua-tika e kakā mai ei i te basileia o to ratou Metua mei te rā ra.” (Mataio 13:24-30, 36-43) Kua tupu tikai te reira i te au mataiti i muri ake i te akanoo angaia te Patireia o te Atua i te rangi. E i te au raungauru mataiti i aereia, kua kite papuia i reira e te rekareka ra te iti tangata o te Atua i tetai parataito pae vaerua, ta Paulo i kite i roto i taua orama ra.

10, 11. Eaa tatou ka karanga ai e tei roto tatou i tetai parataito pae vaerua noatu to tatou tu apa ua?

¹⁰ E tika, kua kite tatou e e tu apa ua to tatou ravarai, no reira kare tatou e poitirere e te tupu ra te au manamanata i tetai au atianga, mei te reira katoa tei tupu ana i rotopu i te au Kerititiano i to Paulo tuatau. (1 Korinetia 1:10-13; Philipi 4:2, 3; 2 Tesalonia 3:6-14) Inara, ka akamanako ana i te parataito pae vaerua e rekareka nei tatou i teianei. Me akaaiteia atu ki te turanga tau kore i noo ana tatou i roto, kua akaoraia tatou i te pae vaerua. E ka akaaiteite ana i te tuke i to tatou turanga onge i mua ana ki to tatou turanga utuutu meitakiia i te pae vaerua i teianei. Kare e ropi anga mei tei roto rai i tetai enua maro i te pae vaerua, tei te iti tangata ra o te Atua tona marekaanga e te riringiangaia mai o te au akameitakianga. (Isaia 35:1, 7) Kare i akamatapoia i roto i te ngai mei te are tapekaanga rai i te pae vaerua, te kite ra tatou i te marama o te tu rangatira e ta te Atua akaperepereanga. Kua rauka i te manganui tei taringa turi ana ki te au totouanga Pipiria kia akarongo mai ma te marama i ta te au Tuatua Tapu e tuatua ra. (Isaia 35:5) Ei akaraanga, e mirioni ua atu o te Au Kite  o Iehova takapini i te ao katoa nei tei apii i te totou a Daniela, irava ki te irava. E oti kua akamanako oonu atu ratou i te au pene tataki tai o te puka Pipiria a Isaia. Kare ainei taua kai akaoraora i te pae vaerua e oronga maira i te akapapuanga no to tatou parataito i te pae vaerua?

¹¹ E akamanako, katoa ana, i te au tienianga i roto i te au tu o te aronga ngakau tae no te au tu ngai katoatoa mai tei tauta mai ana kia marama e kia taangaanga i te Tuatua a te Atua. Te akamataanga, kua tauta tikai ratou kia akaruke i te au tu mei to te manu tei riro ana ei tu no ratou. Penei kua rave ana koe i te reira ma te au tupuanga puapinga tei rauka mai, e kua pera katoa toou au taeake e te au tuaine pae vaerua. (Kolosa 3:8-14) No reira, ia koe e piri atura ki tetai putuputuanga o te Au Kite o Iehova, te piri ra koe ki te iti tangata tei riro mai ei tu ponuiaau maata atu e te rekareka. Kare, kare ratou i apa kore ake, inara kare roa e tano kia akatakaia ratou e ei au riona taetaevao me kore ei au puaka taae rikarika. (Isaia 35:9) Eaa ra ta teia pirianga taokotai au ua i te pae vaerua e akakite maira? Te taka meitaki ra e, te rekareka nei tatou i tetai turanga pae vaerua tei tika rai tatou kia kapiki e e parataito pae vaerua. E te akatutu maira to tatou parataito pae vaerua i tetai parataito i te enua nei ta tatou ka rekareka me vai tiratiratu tatou ki te Atua.

12, 13. Eaa ta tatou ka rave kia vai ua atu ki roto i to tatou parataito pae vaerua?

¹² Noatu rai, te vai ra tetai apinga auraka e ngaropoina ia tatou. Kua akakite te Atua ki te ngati Iseraela: “E akono oki kotou i te au akauenga ravarai taku e akaue atu kia kotou na i teianei rā, kia maroiroi kotou, e kia tae kotou, e kia rauka te enua, ta kotou e aere e rave nei ei nooanga.” (Deuteronomi 11:8) Ia Levitiku 20:22, 24, kua taikuia mai taua enua rai: “E akono kotou i taku au akonoanga ravarai ra, e taku katoa ra au tuatua-tau, e rave ïa kotou: kia kore te enua, taku e arataki ia kotou kia noo nei, e akaruaki ia kotou ki vao. Teia ra taku tuatua kia kotou, Ka noo ïa kotou i to ratou enua, e e oronga ïa au i te reira no kotou ei nooanga, e enua taʼe a vai ua te u, e te meli.” Ae, tei runga te raukaanga mai o te Enua Taputouia i tetai pirianga meitaki tikai ma te Atua ko Iehova. No te mea oki e kare i rauka i te ngati Iseraela i te akarongo kiaia i akatika ai te Atua i to Babulonia kia akavi ia ratou e kia akaatea ia ratou mei to ratou ngai nooanga.

¹³ Penei e maata ta tatou ka rekareka no runga i to tatou parataito pae vaerua. Te taurekareka ra te reva ki te nga mata e te akamaru ra i te au uaua. Te noo au ua nei tatou ma te au Kerititiano tei angaanga tikai kia ariu ke mai mei te au tu mei to te manu. Te tauta ra ratou kia takinga meitaki e kia tauturu. Noatu rai, kia vai ua atu ki roto i to tatou parataito pae vaerua e maata atu te ka umuumuia i to te rauka anga mai tetai pirianga ma teia au tangata nei. Te umuumuia ra tetai pirianga meitaki tikai ma Iehova e kia rave i tona anoano. (Mika 6:8) Na tatou rai i iki kia aere mai ki roto i teia parataito pae vaerua, inara penei ka topa tatou ki vao​—me kore ka akaateaia ki vao​—me kare tatou e angaanga pakari i te akono i to tatou pirianga ma te Atua.

14. Eaa te ka riro ei tauturu ki to tatou noo anga i roto i te parataito pae vaerua?

¹⁴ Tetai tumu puapinga te ka tauturu ia tatou koia oki kia akaketaketa ua atu rai ia tatou ki te Tuatua a te Atua. E akara ra i te reo akatutu ia Salamo 1:1-3: “E ao to te tangata, kare e aaere i te ako a te akono kore i te Atua . . . Ko tei inangaro ra i te ture a Iehova; e tei tana ture tona manako anga i te po e te ao. E tau aia ki te rakau i tanumia ki te pae kauvai ra, ko tei ua i tona ra tuatau tikai, e ko tei kore roa i mae tona rau; ko tana katoa e rave ra, te meitaki ra ïa.” Kapiti katoa mai, te oronga maira te au puka akatumuia ki runga i te Pipiria a te pupu tavini akono meitaki e te pakari i te kai pae vaerua i roto i te parataito pae vaerua.​—Mataio 24:45-47.

Akamatutu Anga i Toou Manako no te Parataito

15. Eaa i kore ei i rauka ia Mose kia arataki i te ngati Iseraela ki roto i te Enua Taputouia, inara eaa tana i kite?

¹⁵ Ka akamanako ana i tetai akaraanga momua ke mai no te Parataito. I muri ake i te ori aere anga te ngati Iseraela na roto i te metepara no te 40 mataiti, kua arataki atu a Mose ia ratou ki te ngai Mataataa o Moabi, i te tua itinga o te Kauvai Ioridana. No tetai au tu apa o Mose i  topa, kua akakoro a Iehova e kare na Mose e arataki i to Iseraela ki tetai tua mai i Ioridana. (Numero 20:7-12; 27:12, 13) Kua pati akatenga a Mose ki te Atua: “E tuku akena koe iaku ki tera pae, taku ïa tuatua ia koe, kia kite au i tenana enua meitaki i tera pae Ioridana.” Noatu oki e kare rai aia e tomo ki roto i te reira, i muri ake i te kake anga i te Maunga ko Pisega e te kite anga i te au tuanga tukeke o taua enua ra, e mea papu e kua kite a Mose e e “enua meitaki” te reira. Mei teaa ra i toou manako te tu o taua enua ra?​—Deuteronomi 3:25-27.

16, 17. (a) Akapeea te Enua Taputouia i te au tuatau taito i tuke ei mei te enua i te au tuatau ua akenei? (e) Eaa tatou ka irinaki ei i mua ana mei te parataito rai te Enua Taputouia?

¹⁶ Me akanoo koe i toou manako ki runga i te tu o te maataanga o taua ngai ra i te taime poto ua akenei, penei ka akamanako koe i tetai enua one tuamaro, te au metepara tokatoka, e te maroka. Inara, e tumuanga tetai kia irinaki e ko te katoaanga o te ngai e tuke tikai ia i te au tuatau Pipiria. I roto i te tianara Scientific American, kua akamarama te tangata kite no te vai e te one ko Dr. Walter C. Lowdermilk e ko te enua i roto i teia ngai kua “takinoia e tetai takinga kinoanga no tetai mareniamu.” Kua tata teia tangata kite no te tanutanu e te akono i te one e: “Ko te ‘metepara’ tei tupu maira ki taua enua tupu ruperupe ra i mua ana na te tangata ia angaanga, kare i te mea natura.” Ko te tika, te akakite maira tana au apiianga e ko ” teia enua ko tetai kainga parataito ia i mua ana.” Te akakite papu ua maira te reira e na te takinga kino a te tangata i takino i tei kiteaia ana e ko “tetai kainga parataito.” *

¹⁷ I te akamanako anga no runga i ta tatou i tatau i roto i te Pipiria, penei ka kite koe e kua tau rai taua taopengaanga. E akamaara ana eaa ta Iehova i akapapu ki te iti tangata na roto ia Mose: “Ko te enua ra ta kotou e aere e rave no kotou nei, e enua maunga ïa, e te o, e inu ua i te vai ua no te rangi mai; E enua i akonoia mai e to Atua ra e Iehova.”​—Deuteronomi 11:8-12.

18. Akapeea ra a Isaiah 35:2 i te oake anga ki te ngati Iseraela tei akataaia i te manako e mei teaa rai te tu o te Enua Taputouia?

¹⁸ E tu matie manea tikai e te uua to te Enua Taputouia e te taiku ua atu anga i tetai au ngai kua riro ei akamaara anga i te au turanga mei te parataito te tu. Te taka ua ra te reira mei te totou i roto ia Isaia pene 35, ko te tupu anga mua ia i te oki anga mai te ngati Iseraela mei Babulonia mai. Kua totou a Isaia e: “E maata ïa te pua tiare anga, e rere ua i te rekareka e te imene: e orongaia mai nona te kakā o Lebanona; te manea o Karamela, e o Sarona; e kite te reira i te kakā o Iehova, te manea o to tatou Atua.” (Isaia 35:2) Te au tuatua no runga ia Lebanona, ia Karamela, e ia Sarona kua riro ei  akamaara atu i tetai tutu mareka tikai e te taurekareka ki te ngati Iseraela.

19, 20. (a) Akataka mai i te ngai o Sarona i mua ana. (e) Eaa tetai mataara no te akaketaketa i to tatou manakonakoanga no te Parataito?

¹⁹ E akamanako ana ia Sarona, e ngai mataataa i te pae tai i rotopu i te au tuaivi o Samaria e te Tai Maata, me kore i te Metiterenia. (Akara i te tutu i te kapi 10.) Kua kiteaia te reira no to te reira manea e te tu uua. No te pipi meitakiia ra ki te vai, kua tau tikai te reira ei ngai kaikai anga na te manu, inara e au vao rakau oka tei reira i te tua tokerau o te au tuanga ngai. (1 Paraleipomeno 27:29; E Peʼe na Solomona 2:1; Isaia 65:10) No reira te totou ra a Isaia 35:2 i tetai akaoki akaouanga e tetai enua e puera ra ma te manea, te riro anga mai mei tetai parataito rai. Te tou katoa ra taua totou ki tetai parataito pae vaerua marekaia, kia tau ki ta Paulo i kite i muri mai i roto i te orama. I te openga, ko teia totou nei, e etai atu, te akaketaketa maira i to tatou manakonakoanga no tetai parataito i te enua nei no te tangata ravarai.

²⁰ Ia tatou e noo ra i roto i to tatou parataito pae vaerua, ka rauka ia tatou i te akaketaketa i to tatou arikianga rekareka no te reira e to tatou mankonakoanga no te Parataito i runga nei i te enua. Akapeea ra? Na te akaoonu anga i to tatou marama no ta tatou e tatau ra i roto i te Pipiria. E taiku putuputu ana te au akatakaanga e te au totouanga Pipiria i te au ngai tikai. Ka inangaro ainei koe kia marama meitaki atu e teiea teia au ngai e eaa to ratou pirianga ki tetai atu au tuanga ngai? I roto i te atikara ka aru mai, ka akara tatou e akapeea e rauka ai ia koe i te rave i te reira ma te puapinga.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa te “paradaiso” ta te apotetoro ko Paulo i kite i roto i te orama?

• No runga ia Isaia pene 35, eaa ra te tupu anga mua o te reira, e akapeea te reira i te piri anga atu ki ta Paulo i kite i roto i te orama?

• Akapeea e rauka ai ia tatou i te akaketaketa i to tatou arikianga rekareka no to tatou parataito pae vaerua e to tatou manakonakoanga no tetai parataito i te enua nei?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 10]

Te Ngai Mataataa o Sarona, e ngai uua i roto i te Enua Taputouia

[Akameitakianga]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Tutu i te kapi 12]

Kua kite a Mose i te reira e e “enua meitaki”