E Kimi ia Iehova, Tei Timata i te Ngakau
E Kimi ia Iehova, Tei Timata i te Ngakau
“E kimi kotou iaku, e e ora ïa kotou.”—AMOSA 5:4.
1, 2. Eaa te aiteanga me tuatua te au Tuatua Tapu e ‘te akara ra Iehova i te ngakau’?
KUA akakite te Atua ko Iehova ki te peroveta ko Samuela e: “E akara oki te tangata ki te tu i vao ake, karekā Iehova e akara ïa i te ngakau.” (1 Samuela 16:7) Akapeea ra a Iehova i ‘te akara anga i te ngakau’?
2 I roto i te au Tuatua Tapu, e taangaanga putuputuia ana te ngakau ei akatutu i te tu tangata i roto—tona au anoano, tona au manako, tona au manako ngakau, e tona aroa. No reira me tuatua te Pipiria e te kite ra te Atua i te ngakau, tera te aiteanga te akara mamao atura aia i te akaraanga o vao ua e te tamou ra ki runga i te tu tikai o te tangata.
Te Timata ra te Atua ia Iseraela
3, 4. Kia tau kia Amosa 6:4-6, eaa te au turanga e vai ra i roto i te patireia tai ngauru kopu o Iseraela?
3 I te akara anga mai Tei Timata i te ngakau ki raro i te patireia tai ngauru kopu o Iseraela i te tuatau o Amosa, eaa Tana i kite? Te tuatua ra a Amosa 6:4-6 no te au tangata tei ‘moe ki runga i te roi nio elephan[i], e tei akāvai ki runga i to ratou nooanga roroa ra.’ Te ‘kai ra ratou i te au punua mamoe no roto i te anana ra, e te au punua puakatoro no roto i te akaangai anga ra.’ Ko taua au tangata ra kua “kimi i te au mea akatangiia ra no ratou uaorai” e kua “takumete kia inu i te wina ra.”
4 I te akamata anga, penei e tau tikai te akara anga o teia tutu. I roto i te marekaanga o to ratou au kainga taurekareka, kua mataora te aronga apinganui i te kai e te uaina memeitaki rava e kua tamataoraia e te au apinga akatangi memeitaki roa atu. Kua tu katoa ratou i te au “roi nio elephan[i].” Kua kitea mai e te aronga ko apinga taito te au nio erepani manea tikai te tarai ngaia i Samaria, te oire maata o te patireia o Iseraela. (1 Ariki 10:22) Akara anga tikai, e maata teia au mea tei tapiriia ki te au apinga o te are e kua akamaneaia ki roto i te auaro paruru.
5. Eaa ra te Atua i mareka kore ei i te ngati Iseraela i te tuatau o Amosa?
5 Kua mareka kore ainei te Atua ko Iehova e te mareka ua ra te ngati Iseraela, te kai ra i te au kaikai reka, te inu ra i te uaina memeitaki, e te akarongorongo ra ki te au akatangianga imene manea? Kare roa! Ko te tika, nana oki, i oronga mai i taua au apinga maata ra kia mataora te tangata. (1 Timoteo 6:17) Te mea tei mareka kore ei a Iehova koia oki ko te au anoano tarevake o te tangata, te turanga kino o to ratou ngakau, to ratou tu akangateitei kore i te Atua e to ratou aroa kore i te au taeake ngati Iseraela.
6. Eaa te turanga pae vaerua o Iseraela i te tuatau o Amosa?
6 Ka poitirere roa te aronga ‘tei akāvai ki runga i to ratou nooanga roroa, e kai ra i te punua mamoe no roto i te anana, e inu ra i te wina, e te maani i te au apinga akatangi no te imene anga.’ Kua uiia ki taua au tangata ra: “E ae oki kotou to tei akamamao ke atu i te ra kino ra”? Tikaanga ka taitaia tikai ratou i te au turanga i roto ia Iseraela, inara kare ratou “i aue i te mate o Iosepha.” (Amosa 6:3-6) I te akara mamao anga atu ki roto i te turanga puapinga o te iti tangata, kua kite te Atua e ko Iosepha—me kore ko Iseraela—tei roto tikai i tetai turanga tumatetenga i te pae vaerua. Inara, te rave ua ra te tangata i ta ratou au angaanga i te au ra ma te kore e manata atu. Mei tera rai te tu o te tangata e manganui i teia tuatau nei. Penei te kite ra ratou e te noo nei tatou i roto i te au tuatau ngata, inara me kare ra ratou uaorai e kino ana, kare ratou e manako atu no runga i te turanga o etai ke e kare e akaari mai i te inangaro i roto i te au mea pae vaerua.
Iseraela—E Iti Tangata te Kino ua Atura
7. Eaa te ka tupu me kare te iti tangata o Iseraela e akarongo i te au akamatakiteanga?
7 Te akataka maira te puka a Amosa i tetai tutu no tetai iti tangata te kino ua atura, noatu te tu akaraanga ia vao. No to ratou akarongo kore i te au akamatakiteanga tu-Atua e te akatika i to ratou tu manako, ka vaoo a Iehova ia ratou ki to ratou au enemi. Ka opuia ratou e to Asura mei to ratou au roi nio erepani taurekareka e ka apai uritumuia ratou ki roto i te tuikaaanga. Kare atura e turanga mareka akaou no ratou!
8. Akapeea ake a Iseraela i o ei ki roto i tetai turanga kino i te pae vaerua?
8 Akapeea ake te ngati Iseraela i o ei ki roto i taua turanga ra? I akamata teia turanga i te tupu i roto i te 997 M.T.N., i te mono angaia te Ariki ko Solomona e tana tamaiti ko Rehoboama e kua akatakakeia te tai ngauru kopu o Iseraela mei nga kopu o Iuda raua ko Beniamina. Ko te ariki mua o te patireia tai ngauru kopu o Iseraela koia oki ko Ieroboama I, “te tamaiti a Nebata.” (1 Ariki 11:26) Kua akapapu a Ieroboama ki te tangata e e ngata roa no ratou kia aere ki Ierusalema i te akamori ia Iehova. Inara, kare tikai aia e manako ana i te turanga o te tangata. Mari ra, te titau ra aia i te paruru i tona uaorai au anoano. (1 Ariki 12:26) Kua mataku a Ieroboama e me aere ua rai te ngati Iseraela ki te iero i Ierusalema no te au oroa mataiti i te akangateitei ia Iehova, i te openga ka taui to ratou tiratiratu ki te patireia o Iuda. Te kimi anga kia paruru atu i teia, kua patu a Ieroboama e rua punua puakatoro auro, e tai ki Dana e tetai ki Betela. No reira i riro ei te akamorianga punua puakatoro ei akonoanga Au-Enua i te patireia o Iseraela.—2 Paraleipomeno 11:13-15.
9, 10. (a) Eaa te au akamaaraanga akonoanga tei akanooia e te Ariki ko Rehoboama I? (e) Eaa to te Atua manako no runga i te au oroa tei raveia i Iseraela i te tuatau o te Ariki ko Ieroboama II?
9 Kua titau a Ieroboama kia oronga ki te akonoanga ou i tetai akara anga ngateitei. Kua akanoo aia i te au akamaaraanga tei aiteite ua ki te au oroa e raveia ana i Ierusalema. Ia 1 Ariki 12:32, ka tatau tatou: “Kua akono aturā Ieroboama i te oroa, i te varu o te marama, i te rā okotai ngauru ma rima o taua marama ra, mei te oroa i Iuda ra; e kua apai aia i te atinga ki runga i te atarau tana i akatu i Betela ra.”
10 Kare rava a Iehova i ariki i taua au oroa akonoanga pikikaa ra. Kua akataka meitaki tikai aia i te reira na roto ia Amosa tere atu i te anere mataiti i muri mai i te tuatau e tutara ra a Ieroboama II, tei riro mai ei ariki no te patireia tai ngauru kopu o Iseraela mei te 844 M.T.N. (Amosa 1:1) Kia tau kia Amosa 5:21-24, kua akakite te Atua: “E mea riri naku, e mea viivii naku ta kotou aronga pokai; kare rai oki au e ongi atu i to kotou rā tapu. Apai ua mai kotou i te au atinga karakaratio, e ta kotou au atinga kai, kare au e mareka atu; e kare rai au e akono i te au atinga au a ta kotou au puaka matu ra. Apai ke atu i taau au peʼe turituri; kare oki au e akarongo atu i te tangi o to au nabala. Kia taʼe ua maira te tuatua-tau mei te vai ra, e te tuatua-tika mei te vai taʼe viviki.”
Au Tu Aiteite i Teia Tuatau
11, 12. Eaa te au tu aiteite i rotopu i te akamorianga i Iseraela i taito e tei kiteaia i roto ia Kerititome?
11 Taka meitaki e, kua timata a Iehova i te au ngakau o te aronga e piri ra ki te au oroa a Iseraela e kua kopae i ta ratou au akamaaraanga e te au atinga. Pera rai i teia tuatau, te kopae ra te Atua i te au akonoanga peikani a Kerititome, mei te Kiritimiti e te Easter. No te aronga akamori o Iehova, kare e pirianga i rotopu i te tuatua tika e te aati ture, kare e taokotaianga i rotopu i te marama e te poiri.—2 Korinetia 6:14-16.
12 Ka kiteaia tetai au tu aiteite i rotopu i te akamorianga e raveia ra e te ngati Iseraela akamori punua puakatoro e tei kiteaia i roto ia Kerititome. Noatu kua ariki etai au Kerititiano akatutu ua i te tuatua mou o te Tuatua a te Atua, kare ra na te inangaro tikai i te Atua e akakeu ra i te akamorianga uaorai a Kerititome. Me koia ia, ka maro aia i te akamori ia Iehova “ma te vaerua e te tuatua-mou ra” no te mea ko te tu akamorianga ia tana e mareka maira. (Ioane 4:24) I runga ravao, kare a Kerititome e akatika “kia taʼe ua maira te tuatua-tau mei te vai ra, e te tuatua-tika mei te vai taʼe viviki.” Mari ra, e akamoraro ua ana rai aia i te au umuumuanga akono tau a te Atua. Te akatika ra aia i te poneia e tetai atu au ara maata e tae roa atu ki te akameitaki anga i te au pirianga totoma!
“Kia Inangaro i te Meitaki”
13. Eaa tatou ka anoano ei i te aru ki te au tuatua a Amosa 5:15?
13 Ki te katoatoa e inangaro ra i te akamori ia Iehova na te mataara tau, te karanga ra aia: “Kia rikarika i te kino, e kia inangaro i te meitaki.” (Amosa 5:15) E nga manako ngakau pakari tikai te inangaro e te rikarika no roto mai i te ngakau akatutu. I te mea e pikikaa te ngakau, ka tauta pakari tatou i te ka rauka ia tatou i te paruru i te reira. (Maseli 4:23; Ieremia 17:9) Me akatika tatou kia utuutu to tatou ngakau i te au anoano tarevake, penei ka kite tatou ia tatou uaorai i te inangaro anga i te kino e te rikarika anga i te meitaki. E me ariu tatou ki taua au anoano ra na te rave anga i te ara, kare roa te maroiroi o te ao nei e akaoki mai ia tatou ki te akaperepereanga a te Atua. No reira e pure tatou no te tauturu a te Atua kia “rikarika i te kino, e kia inangaro i te meitaki.”
14, 15. (a) I Iseraela, koai ma tei roto i te aronga e rave ra i te meitaki, inara eaa tei raveia ana ki tetai papaki ia ratou? (e) Akapeea tatou me akamaroiroi i te aronga i roto i te angaanga tamou i teia tuatau?
14 Kare te ngati Iseraela katoatoa e rave ra i te kino i mua i te aroaro o Iehova. Ei akatauanga, ko Hosea raua ko Amosa ‘kua inangaro i tei meitaki ra’ e kua tavini tiratiratu i te Atua ei nga peroveta. Kua rave etai i te au koreromotu anga ei au Nazira. I to ratou tuatau ei Nazira, kare ratou e taangaanga i te au apinga maaniia mai mei te vine, i te uaina tikai. (Numero 6:1-4) Eaa ra te manako o tetai au ngati Iseraela i te aerenga akaatinga uaorai o taua aronga rave apinga meitaki ra? Te akaari maira te pauanga rikarika ki taua uianga ra i te maata o te turanga kino o te iti tangata i te pae vaerua. Kua na ko maira Amosa 2:12 e: “Kua akainu ra kotou i te au Nazira ki te wina, e kua karanga kotou ki te au peroveta, na ko atura, Auraka e totou.”
15 I te kite anga i te akaraanga tiratiratu o te au Nazira e te au peroveta, e tau tikai taua au ngati Iseraela ra kia akama e kia akakeuia kia taui i to ratou arataa. Inara, kua kimi ratou ma te aroa kore i te akamaroiroi kore i te aronga tiratiratu mei te oronga anga i te kaka ki te Atua. Auraka rava tatou e raurau i te au taeake Kerititiano painia, mitinari, akaaere tutaka, me kore te au mema o te pamiri Betela kia akaruke i ta ratou angaanga tamou kia oki ua ra ki tei karangaia e e oraanga matauia. Mari ra, e akamaroiroi tatou ia ratou kia rave tamou atu rai i te angaanga meitaki!
16. Eaa te ngati Iseraela i meitaki atu ei i te tuatau o Mose ia ratou i te tuatau o Amosa?
16 Noatu e manganui te ngati Iseraela e mataora ra i te oraanga pae kopapa mareka ua i te tuatau o Amosa, ‘kare ra i maata ta ratou apinga i te Atua.’ (Luka 12:13-21) E mana ua rai ta to ratou ui tupuna i kai ei no te 40 mataiti i te metepara. Kare ratou i kai i te au puakatoro matu me kore i akavai ua ki runga i te roi nio erepani. Inara, kua akakite tika a Mose kia ratou: “Kua akameitaki mai oki to Atua ra ko Iehova ia koe i te au mea katoa i raveia e to rima: . . . i vaitata rai to Atua ra ko Iehova ia koe, e a akenei ngauru anga i te mataiti; kare akenei koe i ngere ua ake i tetai mea ngiti.” (Deuteronomi 2:7) Ae, i te metepara e rauka ua ana i te ngati Iseraela te au mea ta ratou i anoano tikai. Puapinga roa atu, tei ia ratou te aroa, te paruruanga, e te akameitakianga a te Atua!
17. Eaa ra a Iehova i arataki ei i te ngati Iseraela mua ki te Enua Taputouia?
17 Kua akamaara a Iehova i te au tangata i te tuatau o Amosa e kua apai aia i to ratou ai tupuna ki te Enua Taputouia e kua tauturu ia ratou i te takore pouroa i to ratou au enemi. (Amosa 2:9, 10) Inara eaa ra te Atua i arataki ei te aronga ngati Iseraela mua mei Aiphiti ki te enua taputouia? I raveia aina e kia noo ratou i te oraanga mareka ua e kia kopae i Tei Anga mai ia ratou? Kare! Mari ra, i rave aia kia rauka ia ratou i te akamori iaia ei iti tangata rangatira e te ma i te pae vaerua. Inara kare te au tangata o te patireia tai ngauru kopu o Iseraela i rikarika i te kino e i inangaro i te meitaki. Mari ra, kua oronga ratou i te kaka ki te au atua itoro, kare ki te Atua kia Iehova. E mea akama tikai!
E Akautungaanga ta Iehova
18. No teaa ra a Iehova i akarangatira ai ia tatou i te pae vaerua?
18 Kare te Atua i kopae ana i te tu akama o te ngati Iseraela. Kua akataka aia i tona turanga i tona tuatua anga e: “E akautunga atu ei au ia kotou i ta kotou au ara katoa.” (Amosa 3:2) E tau kia akakeu taua au tuatua ra ia tatou kia akamanako i to tatou uaorai ora mei te tuikaaanga kia Aiphiti o teia tuatau, teia akatereanga kino o te au mea nei. Kare a Iehova i akamatara mai ia tatou i te pae vaerua kia aruaru tatou i te au akakoroanga noinoi. Mari ra, kua rave aia i teia kia rauka ia tatou te oronga i te akapaapaaanga ngakau tae ei au tangata rangatira i roto i te akamorianga ma. E ka aaki pouroa tatou i te tuatua no te mataara e taangaanga nei tatou i to tatou tu rangatira i orongaia mai e te Atua.—Roma 14:12.
19. Kia tau kia Amosa 4:4, 5, eaa ta te maata anga i te ngati Iseraela i inangaro?
19 Te mea mii ra, kua kopae te maataanga o to Iseraela i te karere pakari ta Amosa i akakite. Kua akaari pu ua te peroveta i te turanga maki o to ratou ngakau i te pae vaerua na roto i teia au tuatua tei tataia ia Amosa 4:4, 5: “Ka aere mai kotou ki Betela nei rave ei i te ara; ei Giligala e akamaataʼia i ta kotou au ara; . . . ko ta kotou ïa e anoano, e te au tamariki a Iseraela.” Kare te ngati Iseraela i tatanu i te au anoano tau. Kare ratou i paruru i to ratou ngakau. Tei tupu, kua akamata te maata anga ia ratou i te inangaro i te mea kino e te rikarika i te mea meitaki. Kare taua aronga akamori punua puakatoro ra i taui ana. E akautungaanga ta Iehova, e ka mate ratou i ta ratou ara!
20. Akapeea tetai i te aruaru anga i tetai aerenga tei rotai kia Amosa 5:4?
20 Kare i te mea ngoie no tetai ua atu i noo ana i Iseraela i taua tuatau ra kia vai tiratiratu ua kia Iehova. E ngata tikai te patoi i te peu matauia, ei tuatua akatutu ua, mei ta te au Kerititiano, mapu e te pakari, i kite i teia tuatau. Inara, kua riro te inangaro i te Atua e te anoano i te akarekareka iaia ei akakeu i etai ngati Iseraela kia akono i te akamorianga mou. Kua tuku a Iehova kia ratou i te patianga pumaana tei tataia ia Amosa 5:4: “E kimi kotou iaku, e e ora ïa.” Teia tuatau, te aroa nei rai te Atua i te aronga e tataraara ra e te kimi ra iaia na te tamou anga i te kite tika tikai o tana Tuatua e te rave anga i tona anoano. Kare i te mea ngoie i te aruaru i teia aerenga, inara ka arataki te rave anga i te reira ki te ora mutu kore.—Ioane 17:3.
Puapinga Noatu te Onge Pae Vaerua
21. Eaa te onge ka tupu ki te aronga kare e akono ana i te akamorianga mou?
21 Eaa te tiaki maira i te aronga kare i turu ana i te akamorianga mou? E onge kino tikai—e onge pae vaerua! “I na, te tuatua maira te Atu ra ko Iehova, e tae maira te au rā, e unga atu ei au i te onge ki runga i te enua; kare ra i te onge kai, e te kaki i te vai, i te akarongo ra i te tuatua na Iehova.” (Amosa 8:11) Tei roto tikai a Kerititome i te pakarianga o taua onge pae vaerua ra. Inara te kite ra te aronga ngakau tika i rotopu iaia i te puapinga pae vaerua o te iti tangata o te Atua e te akaputuputu maira ki te akaerenga a Iehova. Te tuke i rotopu i te turanga o Kerititome e te vai nei i rotopu i te au Kerititiano te akaariia maira ma te tau tikai i roto i te au tuatua a Iehova: “I na, e kaikai toku aronga tavini, e pongi ra kotou; i na, e inu toku ra aronga tavini, e mate ra kotou i te kaki vai: i na, e rekareka toku ra aronga tavini, e akama ra kotou.”—Isaia 65:13.
22. Eaa te tumu ka pereperekavana ai tatou?
22 Ei au tavini no Iehova, te ariki rekareka ra ainei tatou uaorai i ta tatou au apinga e te au akameitakianga pae vaerua? Me apii tatou i te Pipiria e te au puka Kerititiano e te aere ki ta tatou au uipaanga, au akaputuputuanga, e te au uruoaanga, ka inangaro tatou i te kapiki ma te rekareka no te turanga meitaki o te ngakau. Ka pereperekavana tatou i te marama taka ua o te Tuatua a te Atua i rauka ia tatou, kapiti mai te totou tu-Atua akauruia a Amosa.
23. Eaa ta te aronga e akakaka ra i te Atua ka rekareka?
23 Te vai ra te manakonakoanga i roto i te totou a Amosa, no te tangata ravarai e inangaro i te Atua e e inangaro i te oronga i te kaka kiaia. Noatu to tatou turanga pae puapinga i teianei me kore te au timataanga e kite ra tatou i teia ao manamanata, te rekareka nei ra tatou tei inangaro i te Atua i te au akameitakianga tu-Atua e te kai pae vaerua meitaki roa atu. (Maseli 10:22; Mataio 24:45-47) No reira, ka aere pouroa te kaka, ki te Atua, tei oronga mai i te au mea puapinga ravarai no to tatou puapinga. Kia oronga tikai tatou i reira i ta tatou akapaapaa anga ngakau tae kiaia e tuatau ua atu. E akangateiteianga mataora tikai to tatou me kimi tatou ia Iehova, ko Tei Timata i te ngakau.
Akapeea Koe me Pau?
• Eaa te au turanga e vai ra i Iseraela i te tuatau o Amosa?
• Eaa te au angaanga i roto i te patireia tai ngauru kopu o Iseraela tei aiteite ua ki teia tuatau nei?
• Eaa te onge tei totouia e vai nei i teianei, inara koai ma tei kore i mamae i te reira?
[Au Uianga Apii]
[Au Tutu i te kapi 21]
E manganui te ngati Iseraela tei noo navenave ua inara kare i rekareka ana i te puapinga pae vaerua
[Tutu i te kapi 23]
E akamaroiroi i te au tavini tamou kia akono mou atu rai i ta ratou angaanga meitaki
[Tutu i te kapi 24, 25]
Kare e onge pae vaerua i rotopu i to Iehova iti tangata mataora