Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Akono Anga i te Manako Tau no te Inu Anga i te Kava

Akono Anga i te Manako Tau no te Inu Anga i te Kava

Akono Anga i te Manako Tau no te Inu Anga i te Kava

“E akavaavaa tei te wina, e kanga maata tei te kava kona: kare i te tangata pakari tei vare i te reira.”​—MASELI 20:1.

1. Akapeea te tata taramo i te akakite anga mai i tona ariki rekareka anga no etai au mea memeitaki no ko mai ia Iehova?

“TE AU mea memeitaki i o maiia ra, e te au mea tika ravarai, no runga ïa, no runga mai i te Metua o te au mārama ra,” ta te pipi ko Iakobo i tata mai. (Iakobo 1:17) Kua akakeuia ma te akameitakianga no te au mea memeitaki e manganui a te Atua, kua imene te tata taramo e: “Te akatupu nei koe i te ngangaere na te au puaka, e te rakau rikiriki na te tangata: te rauka nei te kai no roto i te enua; E te wina, e rekarekaʼi te ngakau o te tangata nei, te manongi, e inuinu ei tona mata, e te manga e maroiroi ei te ngakau tangata nei.” (Salamo 104:14, 15) Te uaina e tetai atu au kava, mei te rakau rikiriki, te manga, e te inuinu, e au mea memeitaki no ko mai i te Atua. Akapeea tatou i te taangaanga anga i te reira?

2. Eaa ra te au uianga ka akamanako tatou no te inu anga i te kava?

2 Ko tetai mea oronga rekarekaia mai e meitaki ua me taangaanga meitakiia. Ei akaraanga, e “meitaki” te meri, inara “kare te mea meitaki kia kai maata i te meli.” (Maseli 24:13; 25:27) Penei te arikiia ra te inu anga i te “manga wina iti ra,” e kino pakari tikai te inu tau kore anga i te kava. (1 Timoteo 5:23) “E akavaavaa tei te wina,” i akamatakite mai ei te Pipiria, “e kanga maata tei te kava kona: kare i te tangata pakari tei vare i te reira.” (Maseli 20:1) Eaa, i reira, te akataka maira i te akavare angaia e te kava? * Eaa te maata o te maata rava? Eaa ra te manako tau no runga i teia?

‘Tei Akavareia’ e te Kava​—Akapeea Ra?

3, 4. (a) Eaa ra te akaari maira e te akaapaia ra te inu anga kia tae roa kia kona i te kava i roto i te Pipiria? (e) Eaa ra etai au akairo anga no te kona kava?

3 I Iseraela i taito, ko tetai tamaiti tei kaituauau tataraara kore e te kona kava kua peiia ki te toka kia mate takiri. (Deuteronomi 21:18-21) Kua akamatakite te apotetoro ko Paulo i te au Kerititiano e: “Auraka kotou e kapiti atu i te tangata e karangaia e taeake kia riro ei tangata kanga, e te noinoi apinga, e te akamori idolo, e te akakino, e te kona kava, e te aru; auraka katoa e kai atu i te manga i reira.” Te taka meitaki ra e, te inu anga kia tae roa kia kona i te kava te akaapaia ra i roto i te au Tuatua Tapu.​—1 Korinetia 5:11; 6:9, 10.

4 Te akataka anga i te au akairo no te kona kava, te akakite maira te Pipiria e: “Auraka e akara i te wina kia muramura mai, kia panapana i roto i te kapu ra, e topa ngoie iora ki raro. Kia tae oki ki te openga ra, e tau tona kakati ki to te ovi, rato atura oki tona kava mei to te vipera ra. E riro oki to mata i te akara i te [“au mea tuke rai,” NW]; e tupu oki te manako kino ki roto i to ngakau na.” (Maseli 23:31-33) Te inu maata anga ra ka kakati mei te poitini o te ovi, te akatupu anga i te maki, te oripuanga o te manako, pera katoa kare e kite mai. Penei ka kite tetai kona kava i te “au mea tuke rai” penei ka manako akavare aia me kore ra te manako moemoea ua ra. Penei kare katoa aia e arairaiia ana i te tuatua anga i te au manako e te au anoano viivii ko tei matauia e araiia ana.

5. Na teea tu e kino ei te inu maata anga i te kava?

5 Akapeea ra me te inu ra tetai i te kava inara te matakite ra e auraka e inu e tae roa atu ki te kona anga i te kava? E meangiti ua te akairo ta etai pae tangata ka akaari mai no te kona kava noatu e kua inu maata i te kava. Inara, i te manako anga e kare taua ravenga e kino ana te o atura ki roto i tetai tu no te akavare anga ia koe uaorai. (Ieremia 17:9) Ma te marie ua, penei ka akatupu tetai i te irinaki anga ki runga i te kava e ko tei riro mai “ei inu maata i te wina.” (Tito 2:3) No runga i te ravenga te riro anga mai ei tangata kai kava ra, te karanga ra te vaine tata ko Caroline Knapp e: “Te riro anga mai ei tangata kai kava e ravenga aere marie ua te reira.” E ereere kino tikai ia te inu maata anga i te kava!

6. Eaa ra tetai ka kopae ei i te inu maata anga i te kava pera katoa te kai?

6 E akamanako katoa ana i ta Iesu akamatakite anga: “E matakite ra ia kotou, ko te opue aea to kotou ngakau i te maata o te kai e te kona, e te pekapeka o teianei ao, ka rokoia mai ei kotou e taua rā ra, kare i manakoia atu. E rokoia mai oki tei noo i te ao katoa nei i te reira, mei te ereere ra.” (Luka 21:34, 35) Kare e umuumuia te inu anga kia taeria ki te kona kava i mua ake ka akariro ei te reira i tetai tangata ra kia varea moe me kore kia kope​—i te pae kopapa pera katoa i te pae vaerua. Akapeea ra me taenaia mai aia e to Iehova ra ra e tei roto i taua turanga ra?

Ka Taki Atu te Inu Tau Kore Anga i te Kava ki Teaa

7. Eaa ra te inu tau kore anga i te kava kare e tau ana ki te akauenga tei akakiteia ia 2 Korinetia 7:1?

7 Te taki atura te vaito kore anga o te kava i tetai ki te au kino e manganui​—i te pae kopapa e i te pae vaerua. Ko te au maki tei akatupuia no te inu tau kore anga i te kava ko te maki kai ate, te hepatitis no te kai kava, e etai au maki no te akatereanga i te roro e te uo ivi mei te au maki manako. Me roa te inu tau kore anga i te kava ka taki katoa atu ki te cancer, ki te toto vene, e etai atu au maki pukuatu e te maki kopu. Te inu tau kore anga i te kava kare e rotai katoa ana ki te akauenga Tuatua Tapu: “E tamā ua tatou ia tatou uaorai i te au viivii katoa o te kopapa e te vaerua, ma te akaope marie i te akonoanga tapu i te mataku anga atu i te Atua.”​—2 Korinetia 7:1.

8. Kia tau kia Maseli 23:20, 21, eaa te ka tupu mai mei te inu tau kore anga i te kava?

8 Te aite anga katoa no te inu tau kore anga i te kava ko te kaimoumou anga i te moni, pera katoa te ruti anga i te angaanga. Kua akamatakite te Ariki ko Solomona o Iseraela taito e: “Auraka koe e kapiti katoa ki te aronga i kona i te wina ra: ki roto i te aronga e kaituauau i te puaka.” No teaa ra? Kua akataka mai aia e: “Ko te konā kava oki, e te kaki nui ra, ka putaua ïa; e na te moe ua e akakakau mai ki te kakau ngaengae.”​—Maseli 23:20, 21.

9. Eaa ra ei mea pakari no tetai tangata kia kopae mei te inu anga i te au kava me ka akaoro aia i tetai apinga akaoro?

9 Te tou anga ki tetai ua atu kino, te karanga ra The Encyclopedia of Alcoholism e: “Te akaari maira te au apii anga e te akatupu ra te kava i te akamarie anga mai i te tu karape o te akaoro anga, kapiti mai te viviki i te ariu anga, te akatereanga, te matakite, te kite mata anga e te manako meitaki.” Te au turanga no te kairo anga i te akaoro ki te inu anga e tumatetenga tikai. I Marike ua, e ngauru tauatini ua atu tei mate e e anere tauatini ua atu te u ra i te au mataiti ravarai no te au tumatetenga i runga i te mataara te piri atura ki te kava. Ko tei rokona tikai ia e teia kino nei ko te au mapu, kare e kite roa ana i te akaoro meitaki pera katoa i te inu anga. Ka rauka ainei i tetai ua atu tangata i te akaoro i muri mai i te inu maata anga i te kava e oti akera i taua taime rai te karanga ra e te akangateitei ra i te ora ei mea orongaia mai no ko mai i te Atua ra ko Iehova? (Salamo 36:9) I te akamanako anga i te tu tapu o te oraanga, e mea meitaki no tetai tangata ra e auraka oki e inu i te au kava me ka akaoro aia.

10. Akapeea te kava i te akatuke anga i to tatou manako, e eaa ra i kino ei te reira?

10 Te vaito kore anga i te kava te tamamae ra i te tangata e kare e no te pae kopapa ua mari katoa ra i te pae vaerua. “Te wina, e te wina ou, i riro ke ei te ngakau,” ta te Pipiria e akakite maira. (Hosea 4:11) Te akatuke ra te kava i te manako. “Me inu tetai tangata,” i akataka mai ei tetai puka na te U.S. National Institute on Drug Abuse, “ka aere te kava na roto i te akaaere anga kopu ki roto i te akaaere anga o te toto e ka tae viviki atu ki te roro. Ka akamata te reira i te akamarie mai i te au tuanga o te roro te akaaere ra i te manako anga e te manako ngakau. E manako arairai kore to te tangata ra.” I roto i taua turanga, te akara anga maata te ‘akavareia’ ra tatou, i te rave anga i te mea tau kore, e te akatuera anga ki te au timataanga e manganui.​—Maseli 20:1.

11, 12. Eaa ra te kino i te pae vaerua ka tupu mai mei te inu maata anga i te kava?

11 Tei runga ravao, te akaue maira te Pipiria e: “Te kai ra e te inu ra oki, e te au mea ravarai ta kotou e rave na, e rave anake ïa ma te akakakā i te Atua.” (1 Korinetia 10:31) Te oronga ra ainei te inu maata anga i te kava i te kaka ki te Atua? E mea papu e ka inangaro tetai Kerititiano i te kopae i tetai tu no te manakoia anga ei tangata inu maata. Ka apai mai taua tu i te akakino anga ki runga i to Iehova ingoa, kare i te akakaka anga.

12 Akapeea me te turori ra ta tetai Kerititiano vaito kore anga i te kava i tetai taeake irinaki ra, penei ua ake i tetai pipi ou ra? (Roma 14:21) “Tei akatarevake i tetai o teianei aronga tangata rikiriki e akarongo mai iaku nei, e ngari ake aia kia riia tetai toka tavirianga ki runga i tona kaki, e kia akamaremoia ki raro i te moana.” (Mataio 18:6) Te inu maata anga ka akatupu katoa i te ngere anga i te au akameitakianga i roto i te putuputuanga. (1 Timoteo 3:1-3, 8) Auraka oki e akangaropoina i te maroanga ta te inu tau kore anga i te kava ka akatupu i roto i te ngutuare tangata.

Kopae i te Au Kino​—Akapeea Ra?

13. Eaa ra te tumu puapinga i te kopae anga i te inu tau kore anga i te kava?

13 Ko tetai taviri kia kopae i te au kino no te inu tau kore anga i te kava koia oki te kite anga e ko teea te kotinga, kare e no rotopu ua i te inuanga maata e te kona kava, kareka ra i rotopu i te vaito anga e te inuanga maata. Naai e akataka mai e ko teea teia kotinga anga noou? No te mea e manganui te au tumu te o maira, kare e ture pakari e vai ana e mei teaa te maata roa atu i te inu anga i te kava. E mea tau kia kite oki tetai uaorai i tona kotinga e kia vai rai i roto i taua kotinga anga. Eaa te ka tauturu ia koe kia iki e eaa te maata o te maata rava noou ra? E kaveinga ainei tetai te ka riro ei arataki anga?

14. Eaa ra te kaveinga arataki anga te ka tauturu ia koe te kotinga anga i rotopu i te vaito anga e te inuanga maata?

14 Te akakite ra te Pipiria e: “E tāpu koe i te pakari meitaki e te akono; Ko te ora ïa no toou ra vaerua, e ko te apinga manea ïa ki runga i toou ra kaki.” (Maseli 3:21, 22) No reira, te kaveinga arataki anga kia aru, ko teia oki: Ko tetai ua atu manga kava te arairai ra i toou manako e te akaaveave ra i toou manako kite kua maata roa atu taau uaorai inu anga. Inara e mea tau kia tika tikai koe kia koe uaorai i te kite anga e eaa oki taua kotinga ra!

15. Noatu e tai ua inu anga peea ra e kite ei e maata katoa te reira?

15 I etai au turanga, noatu e tai ua inu anga penei e maata rava ia. I te akamanako anga i te kino ki te pepe kare i anauia ake, penei ka iki tetai vaine nui e kia kore e inu katoa. E kare ainei ei mea meitaki kia akakore atu i te inu anga i mua i tetai tangata e manamanata tona no te kava me kore kare tona akava ngakau e akatika i te inu anga? Kua akaue a Iehova i te aronga te rave ra i te au angaanga taunga i te tapenakara e: “Auraka ei wina e te kava kona e inumia e koe . . . kia aere kotou ki roto i te Are uipaanga ra, ka mate aea kotou.” (Levitiku 10:8, 9) No reira, e kopae i te inu anga i te au kava akakona i mua ake ka aere atu ei ki te au uipaanga Kerititiano, te piri anga atu ki roto i te angaanga orometua, e te akono anga i tetai ua atu au apainga i te pae vaerua. Tei runga ravao, i roto i te au enua kua tureia te inu anga i te kava me kore kua akatika uaia ki te aronga me taeria ki tetai mataiti, kia orongaia te akangateitei anga ki te au ture o te enua.​—Roma 13:1.

16. Akapeea koe i te iki anga e eaa te ka raveia me tukunaia mai tetai kava ki mua ia koe?

16 Me ka orongaia mai tetai kava me kore ka tukunaia mai ki mua ia koe, ko te uianga mua kia uiia koia oki: ‘Ka inu ainei au?’ Me iki koe i te inu, kia maara ra i taau uaorai kotinga, e auraka e akamaata atu i taua kotinga. Auraka e akatika i te tangata akamanuiri takinga meitaki kia akakeu ia koe. E kia matakite i te au ngai inu kava te orongaia ra te au kava kare i takotingaia i taua au ngai ra mei te akaputuputuanga akaipoipo. I te au ngai e manganui, te akatikaia ra te tamariki e te ture kia inu i te kava. Tei te nga metua te apainga kia apii i ta raua tamariki no runga i te inu anga i te kava e kia akarakara i ta ratou au angaanga i roto i teia tu.​—Maseli 22:6.

Ka Rauka ia Koe i te Akono i te Manamanata

17. Eaa ra te ka tauturu ia koe i te kite e me e manamanata toou no te inu tau kore anga i te kava?

17 E manamanata ainei noou te inu tau kore anga i te uaina e te kava kona ra? Auraka e vavareia no runga i te reira, me te riro maira te inu tau kore anga i te kava ei ara muna, kare e roa atu me kore i muri maira ka tupu mai te reira kia koe. No reira e akara pakari ia koe uaorai ma te tika tikai. E ui i taua au uianga kimikimi uaorai e: ‘Te inu putuputu ra ainei au kare oki mei taku i rave ana i mua ana? Kua pakari mai ainei taku kava? Te inu ra ainei au i te kava kia akakore atu i te au apiapi, te taitaia, me kore i te au manamanata? Kua akakite mai ana ainei tetai mema ngutuare me kore tetai oa no runga i taku inuinu anga? Kua akatupu ainei taku inu anga i te au manamanata i roto i toku ngutuare? Te ngata ra ainei iaku i te akakore i te kava e tai epetoma, e tai marama, me kore i te au marama ra? Te uuna ra ainei au mei tetai ke i te maata o te uaina me kore i te kava taku e inu ra?’ Akapeea ra me e ae te pauanga ki etai o teia au uianga nei? Auraka e aite ki tetai tangata tei ‘akara i tona mata i roto i te io ra ngaropoina ua iora tona tu iaia uaorai i reira ra.’ (Iakobo 1:22-24) E rave i te au takainga kia akatanotano i te manamanata. Eaa ra taau ka rave?

18, 19. Akapeea e rauka ai ia koe i te akamutu i te inu maata anga i te kava?

18 Kua ako te apotetoro ko Paulo i te au Kerititiano: ‘Auraka e kona i te wina, e tupu ei te kanga maata; kia ki ra kotou i te vaerua.’ (Ephesia 5:18) E iki e eaa oki te maata o taau kava, e kia akanoo i te au kotinga tau. E akapapu meitaki e auraka e akamaata atu i te reira; e akono i te akatere-uaorai. (Galatia 5:22, 23) E au oa ainei toou te maro maira ia koe kia inu maata? Kia matakite. “Ko tei kapiti katoa i tona aerenga ki to te aronga pakari ra, ka pakari katoa ïa,” i akakite mai ei te Pipiria, “ko tei kapiti ra ki te aronga neneva ra, e mate ïa.”​—Maseli 13:20.

19 Me te inu ra koe i te kava kia akakore atu i etai manamanata, e aro tika atu i te manamanata. Ka rauka te au manamanata i te akonoia na te taangaanga anga i te akoanga no roto mai i te Tuatua a te Atua. (Salamo 119:105) Auraka e taroaroa i te kimi i te tauturu a tetai tangata pakari Kerititiano irinakiia. E taangaanga meitaki i te au mea a Iehova kia patu i toou tu i te pae vaerua. E akaketaketa i toou pirianga ki te Atua. E pure putuputu kiaia​—no runga tikai i toou au tu paruparu. E pati ki te Atua kia ‘makitoro marie mai i toou manako e toou ngakau.’ (Salamo 26:2) Mei tei uriuriia i roto i te atikara i mua akenei, e rave ua atu rai koe i te aaere na te arataa o te tu tiratiratu.

20. Eaa ra te au ravenga taau ka rave kia rauka i te akono i tetai manamanata e tupu ua atura no te inu maata?

20 Akapeea ra me ka aere ua atu te manamanata no te inu maata anga noatu taau au tauta anga? Ka tau kia aru koe i ta Iesu ako anga: “E te apa ra koe i to rima ra, ka tipu ke atu: e meitaki koe i te rima okotai kia tae ki te ao ra, i te rima rua kia tae ki te po, ki roto i te ai mate kore.” (Mareko 9:43) Te pauanga: Auraka e inu. Ko ta tetai vaine ia ta tatou ka kapiki ko Irene i rave ma te manako papu. “Vaitata rai e rua e te apa mataiti i muri ake i te tu rangimarie,” i karanga ai aia, “kua akamata au i te manako e penei ka meitaki e tai ua inu anga, i te akara ua anga e me ka rauka iaku i te akono i te reira. Inara me ua ake ka manako au na te reira tu, ka tuku viviki au i te tumu manako kia Iehova na te pure anga. Ka tauta pakari au e auraka rava e inu i te kava e tae ua mai te akatereanga ou​—e noatu rai i reira.” Te akakore takiri anga kare e tutaki anga teitei rava no te ora anga i roto i to te Atua ao ou tuatua tika ra.​—2 Petero 3:13.

“E Akaarite i to Kotou Taemoemo Anga, kia Rauka te Korona”

21, 22. Eaa ra te arai anga te ka tapu ia tatou kia kore e taenaia te openga i roto i te oro anga no te ora, e akapeea tatou i te kopae anga i te reira?

21 I te akaaite anga i te aerenga oraanga o tetai Kerititiano ki tetai oro, me kore ki tetai taemoemo anga, te karanga ra te apotetoro ko Paulo e: “Kare ra kotou i kite e ko te aronga e oro i te taemoemo anga ra, e oro katoatoa ïa, okotai ua ra e rave i te korona: E akaarite i to kotou taemoemo anga, kia rauka te korona. E te tangata ravarai e manono kia riro iaia te re ra, e akono ïa i tei tau i te au mea katoa nei. Kia rauka te korona pe ua i peraʼi ratou; kareka tatou kia rauka ïa te korona pe kore. E teianei te oro nei au, kare ra mei te mea kare i kitea; te moto nei au, kare ra mei te mea e, e moto ki te matangi: Te moto nei ra au i taku kopapa kia vi: ko te riro ua aea oki au, ko tei ako ia etai ke ra, ei tangata kite koreia mai.”​—1 Korinetia 9:24-27.

22 Ka oronga uaia te re ki te aronga tei akaoti meitaki i te oro anga. I roto i te oro anga no te ora, te inu tau kore anga i te kava ka tapu ia tatou kia kore e taenaia te openga. Kia akono tatou i te akatere-uaorai. Te oro anga ma te manako papu te umuumuia ra e auraka tatou e rave atu i “te inu nui i te wina ra.” (1 Petero 4:3) Ei tuke anga, te anoanoia ra kia akono tatou i te akatere-uaorai i roto i te au mea ravarai. No runga i te inu anga i te kava, e mea pakari no tatou kia “kopae ke i te tu akono kore i te Atua e te au anoano o teianei ao e kia noo ma te manako tau e te tuatua tika e te akono i te Atua ra.”​—Tito 2:12NW.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 2 Mei tei taangaangaia i roto i teia atikara, te kapitiia ra te “kava” ki te pia, te uaina, e tetai atu au kava pakari.

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa ra te inu tau kore anga i te kava?

• Eaa ra te mamae ka tupu mai mei te inu tau kore anga i te kava?

• Akapeea koe me kopae i te au kino no te inu tau kore anga i te kava?

• Akapeea tetai me akono i te manamanata no te inu tau kore anga i te kava?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 19]

Na te uaina “e rekarekaʼi te ngakau o te tangata nei”

[Tutu i te kapi 20]

Kia kite tatou i to tatou uaorai kotinga anga e kia vai rai i roto i te reira

[Tutu i te kapi 21]

E iki na mua e ko teea te kotinga

[Tutu i te kapi 22]

E pure putuputu kia Iehova no runga i toou tu paruparu

[Tutu i te kapi 23]

Tei te nga metua te apainga kia apii i ta ratou tamariki no runga i te inu anga i te kava