Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata Mei te Puka Rua a Te Au Ariki

Au Manako Maata Mei te Puka Rua a Te Au Ariki

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata Mei te Puka Rua a Te Au Ariki

KUA akamata atu te puka Rua a te au Ariki mei te ngai i akamutu ei te puka Mua a te au Ariki. E papaanga te reira no tetai 29 ariki​—e 12 mei te patireia apa tokerau o Iseraela e 17 mei te patireia apa tonga o Iuda. Te akakite katoa maira te puka Rua a te au Ariki i te au angaanga a te au peroveta ko Elia, Elisaia, e Isaia. Mei te mea e kare i akapapa meitakiia te au tuatau tikai tei aru mai, kua kapiti katoaia mai te au tupuanga mei te taime i akapouia ai a Samaria e Ierusalema. I te katoatoa, te kapiti maira te puka Rua a te au Ariki i tetai tuatau e 340 mataiti​—mei te 920 M.T.N. ki te 580 M.T.N. i te akaoti mai anga te peroveta ko Ieremia i te tataanga i teia puka.

Eaa te puapinga o te puka Rua a te au Ariki kia tatou? Eaa ta te reira e apii maira ia tatou no runga ia Iehova e tana au raveanga? Eaa te au apiianga ka rauka mai ia tatou mei te au angaanga a te au ariki, te au peroveta, e tetai aronga ke ra te taikuia ra i roto i te puka. E akara ana tatou eaa ta tatou ka tamou mai mei te puka Rua a te au Ariki.

KUA MONO ATU A ELISAIA IA ELIA

(2 Ariki 1:1–​8:29)

Kua topa te Ariki o Iseraela ko Ahazia ki raro i roto i tona kainga e kua makiia. Kua rauka iaia i tetai akakiteanga no te mate mei te peroveta ko Elia. Kua mate atu a Ahazia, e kua aere mai tona teina ko Iehorama ki runga i te terono. I tera taime, ko Iehosaphata te ariki i rungao ia Iuda. Kua apainaia atu a Elia ki runga i roto i tetai puaioio, e kua mono atu tona tauturu, ko Elisaia, iaia ei peroveta. I roto i te 60 mataiti o tana angaanga orometua tei aru mai, e manganui ta Elisaia au temeio i rave ei.​—Akara i te pia “Au Temeio a Elisaia.”

I te meameaau anga te ariki o Moabi kia Iseraela, kua aere atu a Iehorama, Iehosaphata, e te ariki o Edoma i te aravei atu iaia i te tamakianga. Kua orongaia te autuanga kia ratou no te tu tiratiratu o Iehosaphata. I muri mai, kua parani te ariki o Suria i tetai tamakianga poitirere kia Iseraela. Inara, kua kanga a Elia i te parani. Kua riri tikai te ariki o Suria e kua tono akera i te “oroenua, e te kariota, e te nuku maata ra” i te opu ia Elia. (2 Ariki 6:14) Kua rave a Elia e rua temeio e kua anga ke atura i te au Suria ma te au. Aere rai, kua koropini atura te Ariki o Suria ko Bene-adada ia Samaria. Kua akatupu teia i tetai onge kino tikai, inara kua totou a Elisaia e ka ope te onge.

I etai taime i muri mai, kua aere atu a Elisaia ki Damaseko. Te Ariki ko Bene-adada, kua maki i teianei, kua pati atu ia Hazaela i te ui e me ka ora mai aia mei tona maki. Kua akakite atu a Elisaia e ka mate te ariki e ka tutara a Hazaela i tona ngai. Tera mai ra tikai, kua uti poto a Hazaela i te ao o te ariki i raro i tetai “kakau patapatatue” e kua akamata i te taoonga ariki. (2 Ariki 8:15) I Iuda, kua riro mai a Iehorama te tamaiti a Iehosaphata e ko te ariki, e kua monoia aia e tana tamaiti ko Ahazia.​—Akara i te pia “Au Ariki o Iuda e to Iseraela.”

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

2:9—No teaa ra a Elisaia i pati atu ei e ‘rua mai rai i tenana vaerua o Elia’? Kia rauka i te rave i te apainga ei peroveta kia Iseraela, ka inangaro katoa rai a Elisaia i taua vaerua ra tei akaariia e Elia, no te maroiroi e te mataku kore. I te kite anga i teia, kua pati atu a Elisaia e rua tuanga o to Elia vaerua. Kua ikiia a Elisaia e Elia ei mono nona e kua riro mai ei tauturu nona e ono mataiti, e no reira kua manako atu a Elisaia ia Elia ei metua tane pae vaerua nona; mei te tama mua i te pae vaerua rai a Elisaia kia Elia. (1 Ariki 19:19-21; 2 Ariki 2:12) No reira, mei te peke anga rai i te tama mua tikai i nga tuanga e rua o te apinga a tona metua tane, kua pati atu a Elisaia e kua rauka mai i reira e rua nga tuanga o te apinga pae vaerua mei Elia mai.

2:11—Eaa te “rangi” te ngai “i riro atura Elia na roto i te puaioio”? Kare oki teia ko te au ngai mamao o te ao tikai e pini ua ake e kare katoa ko te ngai pae vaerua e noo ana te Atua e tana au tamariki angera. (Deuteronomi 4:19; Salamo 11:4; Mataio 6:9; 18:10) “Te rangi” te ngai i aere atu ei a Elia ko te au rangi o te mareva ra. (Salamo 78:26; Mataio 6:26) Te rereanga na roto i te mareva o te enua, i te akaraanga kua apai atu te kariota ai ia Elia ki tetai tuanga akaou mai o te enua, te ngai i noo ua atu ei aia no tetai taime. Ko te tika, i te au mataiti i muri mai, kua tata atu a Elia i tetai reta kia Iehorama, te ariki o Iuda.​—2 Paraleipomeno 21:1, 12-15.

5:15, 16—Eaa ra a Elisaia i kore ei i ariki i te apinga aroa a Naamana? Kua kopae atu a Elisaia i te apinga aroa no te mea kua kite aia e ko te temeio i te akaoraanga ia Naamana na to Iehova mana i rave, kare na tona uaorai. E mea tau kore tikai kiaia kia puapingaia mei tona taoonga ikiia e te Atua. Kare te aronga akamori mou i teia tuatau nei e umuumu atu ana kia puapingaia mei ta Iehova angaanga. Kua akono ariki to ratou ngakau i ta Iesu akoanga: “E mea o mai ua to kotou, e oronga ua atu oki kotou.”​—Mataio 10:8.

5:18, 19—Te pati ra ainei a Naamana kia akakoreia mai tana ara no te piri atu anga ki roto i tetai angaanga akonoanga? I te akara anga kua pakari te ariki o Suria e kua paruparu katoa e no reira kua urunga atu ki runga ia Naamana ei turu. I te piko anga te ariki ki raro i te akamori anga ia Rimona, kua rave katoa rai a Naamana. Kia Naamana, ra, e angaanga matau ua ia i te rave, no te akakoroanga kia turuia te kopapa o te ariki e kare i te oronga anga i te akamori. Te pati ra a Naamana ia Iehova kia akakore mai i tana ara no te akono anga i teia angaanga pa enua nei. I te irinaki anga ia Naamana, kua na ko atu a Elisaia kiaia: “E aere ma te au.”

Au Apiianga no Tatou:

1:13, 14. Te kite anga mei te akarakaraanga e te raveanga ma te tu akaaka ka rauka i te akaora i te au oraanga.

2:2, 4, 6. Noatu e no etai ono mataiti paa ia Elisaia i te tavini anga ia Elia, kare roa aia i maro ana i te akaruke iaia. Mei teaa tikai te akaraanga meitaki no te tiratiratu e te akataeake anga!​—Maseli 18:24.

2:23, 24. Te tumu maata no teia avirianga ia Elisaia i te akara anga e te aao ra tetai tangata upoko pakiko i to Elia kakau angaanga tikai. Kua ariki oki te tamariki ia Elisaia ei komono no Iehova tera ua kare oki i inangaro ana iaia i reira. Kua karanga atu ratou kiaia kia “aere ki runga,” koia oki, kia aere atu ki Betela me kore kia apainaia atu ki runga mei ia Elia rai. Papu e te akaata maira te tamariki i te tu makitakita ki to ratou au metua. Mei teaa tikai te puapinga kia apii te au metua i ta ratou tamariki kia akangateitei i te au komono o te Atua!

3:14, 18, 24. E tika ua ana rai te tuatua a Iehova.

3:22. Kua akatupu te ata o te marama i te popongi maiata i te manakoanga i te vai e e toto ia, penei paa no te mea ko te one o te au vaarua ou tei koia e karakaraea muramura to roto. Penei ka iki a Iehova kia taangaanga i te au apinga natura umere i te akatupu i tona au akakoroanga.

4:8-11. I te kite anga ia Elisaia e e “tangata tapu no te Atua,” kua akaari atu tetai vaine Sunema i te tu maoraora kiaia. Kare ainei kia akapera rai tatou ki te aronga akamori tiratiratu no Iehova ra?

5:3. Kua irinaki te tamaine Iseraela meangiti ra i roto i te tu kite o te Atua kia rave i te au temeio. Kua rauka katoa iaia te tu mataku kore i te tuatua anga no runga i tona akarongo. E tauta ana ainei kotou e te aronga mapu i te akaketaketa i to kotou akarongo i roto i ta te Atua au taputou e kia rauka te tu mataku kore i te oronga atu i te tuatua mou ki toou au puapii e te au taeake apiipii?

5:9-19. Kare ainei e te akaari maira to Naamana akaraanga e ka rauka ua i tetai tangata akaparau kia kite i te tu akaaka?​—1 Petero 5:5.

5:20-27. Mei teaa ra te aka tutaki no te tauta anga i te akono i tetai oraanga pikikaa! Na te akamanako anga i te ati ngakau kia koe uaorai e te tumatetenga ta te reira ka apai mai i te noo anga e rua tu oraanga ka tauturu te reira ia tatou i te kopae i taua arataa ra.

KUA AKATUIKAAIA A ISERAELA RAUA KO IUDA

(2 Ariki 9:1–​25:30)

Kua ikiia a Iehu ei ariki i rungao ia Iseraela. Kare roa aia i taroaroa ana i te akono anga i te oroanga i te takore atu i te ngutuare tangata o Ahaba. Ma te kite karape kua ‘akapou rava akera [a Iehu ia] Baala i Iseraela.’ (2 Ariki 10:28) I te kite anga e kua tamateia tana tamaiti e Iehu, i reira te metua vaine o Ahazia, ko Atalia, i ‘tu akera, e kua pou i te ta te uanga ariki katoa ra o te patireia o Iuda’ e kua rave atura i te terono. (2 Ariki 11:1) Ko te pepe tamaroa ua rai a Ahazia, ko Ioasa, tei akaoraia e i muri ake i te ono mataiti i te pipini anga kua ikiia atu ei ariki i rungao ia Iuda. I te ikuiku angaia e te kau taunga ko Iehoiada, kua rave ua atu a Ioasa i tei meitaki ra i mua i te aroaro o Iehova.

I muri mai ia Iehu, pouroa te au ariki tei tutara ki Iseraela kua rave i tei kino ra i mua i to Iehova aroaro. Kua mate natura ua atu rai a Elisaia i te tuatau o te mokopuna a Iehu. Te a o te ariki o Iuda tei aru mai ia Ioasa koia oki ko Ahaza, e kare aia i ‘rave i te mea tika i mua i te aroaro o Iehova.’ (2 Ariki 16:1, 2) Inara, tana tamaiti ko Hezekia, kua riro mai ei ariki tei ‘piri tikai kia Iehova.’ (2 Ariki 17:20; 18:6) I te 740 M.T.N., i to Hezekia ariki anga i rungao ia Iuda e te tutara ra a Hosea i rungao ia Iseraela, ko te ariki o Asura ko Salamanesera kua ‘rauka ia Samaria e kua apai keia akera Iseraela ki Asura.’ (2 Ariki 17:6) Tei tupu, kua apainaia mai te aronga ke ki roto i te ngai tikai o te Iseraela, e kua akamataia te akonoanga Samaria.

O te itu ariki tei aru mai ia Hezekia i Iuda, ko Iosia ua tei akono i te au takainga kia tamaia te enua i te akamori pikikaa. I te openga iora, i te 607 M.T.N., kua opu atu te au Babulonia ia Ierusalema e ‘riro akera Iuda i te apai keia mei to ratou ra enua.’​—2 Ariki 25:21.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

13:20, 21—Te turuturu ra ainei teia temeio i te akamorianga i te au tiki a te akonoanga? Kare, kare roa. Kare roa te Pipiria i akaari mai ana e kua akamoriia te au ivi o Elisaia. Na roto i te mana o te Atua i tupu ei teia temeio, e mei te reira rai te au temeio katoatoa ta Elisaia i rave iaia e ora ra.

15:1-6—No teaa ra Iehova i akamaki ei ia Azaria (Uzia, 15:6, tataanga i raro ake, NW) ki te maki lepera? “Ketaketa akera ra aia [Uzia], kua akateiteiia tona ngakau . . . , kua rave oki aia i te ara i tona Atua ia Iehova ra, kua aere oki aia ki roto i te nao o Iehova e tutungi i te atinga kakara ki runga i te atarau atinga kakara.” I te kau taunga e ‘patoi atura i te ariki ra ia Uzia’ i te karanga anga kiaia e “aere koe ki vao i tenana ngai-tapu,” kua riri akera aia i te kau taunga e kua rokoia iora e te lepera.​—2 Paraleipomeno 26:16-20.

18:19-21, 25—Kua akatupu ainei a Hezekia i tetai pirianga kia Aiphiti? Kare. E pikikaa ua te akaapaanga a Rabasake, mei tana karangaanga e kua aere mai aia ma ta ‘Iehova tuatua.’ Kua irinaki ua te ariki tiratiratu ko Hezekia ki runga anake ia Iehova.

Au Apiianga no Tatou:

9:7, 26. Te akaari maira te akavaanga teimaa ki runga i te ngutuare o Ahaba e e apinga rikarika kia Iehova te akamori pikikaa e te akamaringi anga toto o te aronga apa kore.

9:20. Kua oronga mai te rongo meitaki o Iehu ei tangata akaoro viviki i te kariota i te akapapuanga o tona maroiroi i te rave anga i tana akaueanga. Kua kiteaia ainei koe uaorai ei tangata tutu maroiroi i te Patireia?​—2 Timoteo 4:2.

9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. Ka papu ia tatou e ko ‘te tuatua no roto i to Iehova nei vaa e manuia ua ana oki.’​—Isaia 55:10, 11.

10:15. Mei ia Iehonadaba rai i te ariki anga ma te ngakau tae tikai i ta Iehu patianga kia kake mai ki roto i te kariota i te pae mai iaia, te turuturu puareinga ua ra te “aronga maata rava” ia Iesu Karaiti, te Iehu o teia tuatau nei, e tana au pipi akatainuia.​—Apokalupo 7:9.

10:30, 31. Mei te mea e kare oki to Iehu rekoti i meitaki ua ana, kua akaperepere tikai a Iehova pouroa tana i rave. E tikai, ‘kare te Atua i te Atua tuatua-tika kore, ka akangaro atu ei aia i taau angaanga i rave.’​—Ebera 6:10.

13:14-19. Mei te mea e kare oki te mokopuna a Iehu ko Ioasa i uapou maroiroi iaia uaorai inara kua ana aia i te kakao e toru ua rai taime ki runga i te enua, kua kotinga ia tona manuia i te autu anga atu i to Suria. Te inangaro ra Iehova ia tatou kia rave i tana angaanga i tuku mai ei ma te ngakau tae tikai e te maroiroi.

20:2-6. Ko Iehova tei “akarongo i te pure.”​—Salamo 65:2.

24:3, 4. No ta Manase akamaringi toto, “kare ïa te reira i akakoreia e Iehova” ia Iuda. Te akangateitei ra te Atua i te toto o te aronga apa kore. Papu ia tatou e ka akaoko a Iehova i te toto apa kore na te akapouanga i te aronga tei apa no te akamaringi anga i te reira.​—Salamo 37:9-11; 145:20.

Puapinga kia Tatou

Te akaari maira te puka Rua a te au Ariki ia Iehova e ko Tei Akatupu i te au taputou. Te akaatea angaia te au tangata o nga patireia e rua, ko Iseraela te mea mua e oti ra ko Iuda, te akaketaketa pakari maira kia tatou e kua tupu tika mai te akavaanga totouia ia Deuteronomi 28:15–​29:28. Te akataka maira te puka Rua a te au Ariki ia Elisaia ei peroveta ma te maroiroi maata no to Iehova ingoa e no te akamori mou. Te akatutuia maira Hezekia raua ko Iosia ei nga ariki tu akaaka tei akangateitei i te Ture a te Atua.

Ia tatou e akamanako ra i te tu e te angaanga a te au ariki, te au peroveta, e tetai atura aronga e taikuia ra i roto i te puka Rua a te au Ariki, kare ainei e te kite ra tatou i te au apiianga puapinga tikai e eaa te ka aruaruia e eaa te ka kopaeia? (Roma 15:4; 1 Korinetia 10:11) Ae, “E mea ora oki te tuatua a te Atua, e te ririnui.”​—Ebera 4:12.

[Pia/Tutu i te kapi 10]

AU TEMEIO A ELISAIA

1. Kua veeia te vai o Ioridana.​—2 Ariki 2:14

2. Kua akameitakiia te ruavai kino o Ieriko.​—2 Ariki 2:19-22

3. Kua taiaia te au tamariki marikonga kore e te au tapa.​—2 Ariki 2:23, 24

4. Kua orongaia te vai ki te nuku vaeau.​—2 Ariki 3:16-26

5. Kua rauka i tetai vaine takaua te inu kai.​—2 Ariki 4:1-7

6. Kua nui mai tetai vaine Sunema tei pa i tetai tamaiti.​—2 Ariki 4:8-17

7. Kua akatu akaouia mai tetai tamaiti mei te mate.​—2 Ariki 4:18-37

8. Kua rauka i te kai i te kai poitiniia.​—2 Ariki 4:38-41

Kua angaiia e tai anere tangata ki te 20 varaoa.​—2 Ariki 4:42-44

10. Kua akaoraia a Naamana i tona maki lepera.​—2 Ariki 5:1-14

11. Kua tu a Gehazi i te maki repera o Naamana.​—2 Ariki 5:24-27

12. Kua maaniia tetai pu toki kia papanu ua.​—2 Ariki 6:5-7

13. Kua kite atu tetai tavini i te au kariota angera.​—2 Ariki 6:15-17

14. Kua akamatapoia te nuku vaeau Suria.​—2 Ariki 6:18

15. Kua akaoraia te mata o te nuku vaeau Suria kia kite akaou.​—2 Ariki 6:19-23

16. Kua ora akaou mai tetai tangata mate.​—2 Ariki 13:20, 21

[Au Tutu i te kapi 12]

AU ARIKI O IUDA E TO ISERAELA

Saula/Davida/Solomona: 1117/1077/1037 M.T.N. *

PATIREIA O IUDA TUATAU (M.T.N.) PATIREIA O ISERAELA

Rehoboama ․․․․․․ 997 ․․․․․․ Ieroboama

Abiia/Asa ․․․․ 980/978 ․․․․

․․ 976/975/952 ․․ Nadaba/Baasa/Ela

․․ 951/951/951 ․․ Zimeri/Omeri/Tibeni

․․․․․․ 940 ․․․․․․ Ahaba

Iehosaphata ․․․․․․ 937 ․․․․․․

․․․․ 920/917 ․․․․ Ahazia/Iehorama

Iehorama ․․․․․․ 913 ․․․․․․

Ahazia ․․․․․․ 906 ․․․․․․

(Atalia ․․․․․․ 905 ․․․․․․ Iehu

Ioasa ․․․․․․ 898 ․․․․․․

․․․․ 876/859 ․․․․ Iehoahaza/Ioasa

Amazia ․․․․․․ 858 ․․․․․․

․․․․․․ 844 ․․․․․․ Ieroboama II

Azaria (Uzia) ․․․․․․ 829 ․․․․․․

․․ 803/791/791 ․․ Zekaria/Saluma/Menahema

․․․․ 780/778 ․․․․ Pekahia/Peka

Iotama/Ahaza ․․․․ 777/762 ․․․․

․․․․․․ 758 ․․․․․․ Hosea

Hezekia ․․․․․․ 746 ․․․․․․

․․․․․․ 740 ․․․․․․ Opuia a Samaria

Manase/Amona/Iosi ․․ 716/661/659 ․․

Iehoahaza/Iehoiakima ․․․․ 628/628 ․․․․

Iehoiakina/Zedekia ․․․․ 618/617 ․․․․

Akapouia a Ierusalema ․․․․․․ 607 ․․․․․․

[Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 66 Tetai au tuatau e vaitata atu ki te mataiti akamataanga o te tutaraanga.

[Tutu i te kapi 8, 9]

Kua taakaaka a Naamana iaia uaorai e kua akaoraia e te mana o Iehova

[Tutu i te kapi 8, 9]

Eaa tei tupu kia Elia i tona ‘riro atura anga ki roto i te puaioio’?