Tua Oraanga

Ka Tutaki Maata a Iehova i te Aronga e Akono Tikai i Tona Arataa

AKAKITEIA E ROMUALD STAWSKI

I te akamata anga te tamaki o te ao i roto ia Tepetema 1939, tei te tua tokerau o Porani te ngai pakari tikai te tamakianga. Ei tamaiti iva mataiti ua e inangaro ra i te akara, kua aere atu au ki te ngai tamakianga i te pae ua mai i te akara. Ko taku i kite atu e mea rikarika tikai​—te vai aere ua ra te au kopapa mate i runga i te one, e kua ki ua te reva i te auai kare e meitaki i te akaea. Noatu toku manako maata e kia tae ora ua ki te kainga, kua tu ua maira tetai au uianga ki roto i toku manako: “Eaa ra te Atua i akatika ai i taua au apinga kino ra kia tupu? Tei toai tua ra aia?”

VAITATA ki te openga o te tamaki, kua maroia te au mapu tane kia angaanga na te kavamani o Tiamani. Tetai ua atu tei patoi kua akatautauia ki runga i te pu rakau me kore i te ana ma te akairo “tangata pikikaa” me kore “tangata orureau” i runga i tona umauma. To matou oire, ko Gdynia, tei rotopu i nga nuku e tamaki ra. I te aere anga matou ki vao i te oire i te tiki vai, kua taa aere ua te katiriti e te pomu na runga ake i to matou katu, e kua mate atu taku teina a Henryk. No te kino o te turanga, kua akaneke atu taku mama ia matou toko a tamariki ki te ngai i raro ake i te are akaruru ei. I roto i taua ngai ra kua mate atu taku teina rua mataiti, ko Eugeniusz, i te maki kea (diphtheria).

I reira kua ui akaou au kiaku uaorai e: “Teiea ra te Atua? Eaa ra aia i akatika ua ai teia au tu kino?” Noatu oki e Katorika maroiroi au e te aere putuputu ki te pure, kare ra aku au pauanga i rauka mai ana.

Kua Ariki Au i te Tuatua Mou o te Pipiria

Kua rauka mai te pauanga ki taku au uianga mei tetai ngai manako koreia. Kua ope te tamaki i te 1945, e i te pae mua o te mataiti i te 1947, kua tapae mai tetai o te Au Kite o Iehova ki to matou  kainga i Gdynia. Kua tuatua atu toku mama ki te Kite, e kua rongo atu au i tetai au mea e tuatuaia ra. I te akara anga te tau ua ra, no reira kua ariki maua i te patianga kia tae ki tetai uipaanga Kerititiano. E tai ua marama i muri mai, noatu kare i tinamou ake i roto i te tuatua mou o te Pipiria, kua piri atu au ki tetai pupu Kite i reira e kua tutu aere ki etai ke no runga i tetai ao meitaki atu, kare e tamaki e te tu kino. Kua oronga mai teia i te rekareka maata kiaku.

I roto ia Tepetema 1947, kua papetitoia au i ko i te akaputuputuanga kotinga i Sopot. Tera mai marama ia Me, kua akamata au i te angaanga painia tamou, te akapou anga i te maata anga i toku taime i te tutu i te karere o te Pipiria ki etai ke. Kua patoi pakari te orometua i reira i ta matou angaanga e kua akakeu kia takinga kinoia matou. Tetai taime, kua rave kinoia matou e tetai pupu tangata riri, kua pepei ia matou ki te toka, e kua papa ia matou. I tetai atianga ke mai kua akanauru te au paretenia e te au orometua i reira i tetai pupu tangata kia rave kino ia matou. Kua akaruru matou ki roto i te are o te akava, inara kua koropiniia te are e taua pupu ra, ma te tamataku anga mai e ka papa ratou ia matou. I te openga, kua tae mai tetai au akava ke mai, e kua apainaia atu matou ma te paruruanga ketaketa.

I taua taime ra, kare e putuputuanga i to matou ngai. Tetai au taime e noo ana matou i te po ki vao ua i roto i te vao rakau. Kua mataora ua matou e kua rauka ia matou i te rave i te angaanga tutuanga noatu teia au turanga. Teia tuatau nei, e maata te au putuputuanga matutu i roto taua ngai ra.

Angaanga Betela e te Tapekaanga

I te 1949, kua patiia mai au ki te Kainga Betela i Łódź. E akameitakianga tikai kia tavini ki tetai ngai mei tera! Te mea taitaia ra, kare i roa ana toku noo anga i reira. I roto ia Tiunu 1950, e tai marama i mua ake ka araiia ai ta matou angaanga e te ture, kua tapekaia au e etai atu au taeake i Betela. Kua apainaia au ki roto i te are auri, e ko tei tupu, kua aro atu au i tetai uiuianga kino tikai.

No te mea e angaanga ana toku papa i runga i tetai pai e tere putuputu ana ki New York, kua tauta te au opita e rave ra i te uiuianga i te maro iaku kia akatika e e akava muna aia no te Marike. E tangi kore tikai te uiuianga taku i na roto. Tera tetai, kua tauta kapiti e a opita i te taime okotai i te maro iaku kia akaapa i te Taeake Wilhelm Scheider, e akaaere ra i ta matou angaanga i Porani. Kua papa ratou i toku nga poro vaevae ki te au rakau petetue. Iaku i runga i te taua e maringi ua ra te toto, i te manako anga e kare e rauka akaou iaku te akakoromaki, kua kapiki atura au, “e Iehova e tauturu mai ana iaku!” Kua poitirere teia aronga e takinokino nei iaku e kua akamutu i te papa iaku. I nga mea miniti ua, kua varea ratou e te moe. Kua pumaana roa au e kua oki akaou mai toku maroiroi. Na teia i akapapu mai iaku e ka ariu aroa ua mai a Iehova ki tona au tavini akatapuia me kapiki ratou kiaia. Kua akaketaketa te reira i toku akarongo e kua apii mai iaku kia tuku i toku irinakianga pu tikai ki roto i te Atua.

I roto i te ripoti openga o te kimikimianga kua kapitiia atu tetai au akakiteanga pikikaa tei karangaia e naku. I toku patoi anga, kua akakite mai tetai opita kiaku e, “Ka akamarama koe i te reira i roto i te akavaanga!” Kua akakite mai tetai tokorua mouauri oaoa kiaku e auraka e manamanata, no te mea ka anoanoia tetai roia akaapa o te vaeau kia akapapu mai i te ripoti openga, te ka oronga mai i tetai tikaanga noku kia patoi i te akakiteanga pikikaa. E kua tika atu rai.

 Angaanga Kotinga e Tetai Mouaurianga Akaou

Kua tukunaia mai au ki vao i roto ia Tianuare 1951. E tai marama i muri mai, kua akamata au i te tavini ei akaaere tutaka. Noatu te araianga, kua angaanga kapiti atu au ki tetai au taeake i te akamaroiroi i te au putuputuanga e te tauturu i te au taeake Kite tei akapueu aereia e te angaanga a te au akava muna. Kua akamaroiroi matou i te au taeake kia rave atu rai i te angaanga orometua. I te au mataiti i muri mai, kua turuturu teia au taeake i te au akaaere tutaka ma te mataku kore e kua akamata i te nenei e te tua muna aere i te au puka Pipiria.

Tetai ra i roto ia Aperira 1951, i muri ake i te uipaanga Kerititiano, kua tapekaia au i runga i te mataara e te au opita akava e aroro ua maira iaku. No tei kore au i paupau i ta ratou au uianga, kua apai ratou iaku ki tetai are auri i Bydgoszcz e kua akamata i te uiui mai kiaku i taua po rai. Kua otaia mai au kia tu ki te pae i tetai paruru are no te ono ra e te ono po, kare e kai me kore e vai e ki roto ua i te auai avaava a te au opita. Kua papaia au ki te potonga rakau e kua tungitungiia ki te avaava. I te matapoiri anga au, kua riringi ratou i te vai ki runga iaku e kua akamata akaou i te uiuianga. Kua pati akatenga au kia Iehova no te maroiroi kia akakoromaki, e kua turu mai aia iaku.

I tetai tua e meitaki te noo anga i te are auri i Bydgoszcz. I reira kua rauka iaku i te akakite atu i te tuatua mou o te Pipiria ki te au tangata kare tikai e taenaia. E te tika rava, e maata tikai te au tuatau no te oronga i tetai akakiteanga. No to ratou turanga mii, e te manakonakoanga kore, i te maataanga i te taime, kua akatuera viviki ua mai te au mouauri i to ratou taringa e te ngakau ki te tuatua meitaki.

Nga Tauianga Puapinga e Rua

I muri poto ua ake i toku tukuna mai anga ki vao i te 1952, kua aravei au ia Nela, e tuaine painia maroiroi tikai. I painia ana aia i te tua tonga o Porani. I muri mai kua angaanga aia ki roto i tetai “ngai maani varaoa,” e ngai e nenei muna uaia ana ta matou puka. E angaanga ngata tikai, tei anoanoia te tu matakite e te akaatinga anga uaorai. Kua akaipoipo maua i te 1954, e kua painia tamou atu rai maua e tae ua atu ki te anauanga mai, ta maua tamaine, ko Lidia. I reira kua manako maua e kia rauka iaku i te tavini atu rai i roto i te angaanga tutaka, e ngari ake kia akamutu mai a Nela i tana angaanga tamou, kia oki ki te kainga, e akono i ta maua tamaine.

I taua mataiti rai, kua aro atu maua i tetai ikianga puapinga akaou. Kua patiia mai au kia tavini ei akaaere tapere i tetai ngai tei taeria e okotai toru ia Porani. Kua akamanako maua i teia na roto i te pure. Kua kite au e e mea puapinga tikai kia akaketaketa i to tatou au taeake tei araiia. E maata te au tapekaanga, no reira te anoano maataia ra te akamaroiroianga pae vaerua. Ma te turuanga a Nela, kua ariki au i te tukuanga angaanga. Kua tauturu mai a Iehova iaku kia tavini i roto i teia turanga no te 38 mataiti.

Akatere i te “Au Ngai Maani Varaoa”

I taua tuatau ra, na te akaaere tutaka te apainga no te akono i te “au ngai maani varaoa,” e vai ra i roto i te au ngai ngaro. E aru putuputu mai ana te au akava ia matou, i te tauta anga kia kite e kia takore i ta matou au angaanga nenei. Tetai au taime e puapingaia ana ratou, inara kare roa matou e ngere ana i te kai pae vaerua tei anoanoia. Te akakite papu ua maira te reira e te akono maira a Iehova ia matou.

 Kia patiia mai i te rave i te angaanga ngata e te kino maata o te neneianga, ka anoanoia te tangata kia tiratiratu, kia matakite, kia akaatinga uaorai, e kia akarongo. Na taua au tu ra oki i rauka ai i tetai “ngai maani varaoa” kia angaanga meitaki ua atu rai. E mea ngata katoa te kimi anga i tetai ngai muna no te neneianga. Tetai au ngai i te akara anga kua tau, inara kare te au taeake i reira e matakite meitaki ana. I tetai atu au ngai, kare e tau ana te ngai inara e matakite tikai te au taeake. Kua inangaro puareinga ua te au taeake i te rave i te au akaatingaanga umere uaorai. Akangateitei tikai au i te au taeake e te au tuaine tei rauka iaku te akameitakianga o te angaanga kapiti anga atu.

Paruru Anga i te Tuatua Meitaki

I taua au mataiti ngata ra, e akaapa putuputuia ana matou no te piri ki te au angaanga aati ture, orureau e kua apainaia ki te akavaanga. Kua riro teia ei manamanata no te mea kare o matou roia i te paruru ia matou. Tetai papaki roia kua turuturu mai, kareka te maataanga kua mataku kia kiteia mai e te katoatoa e kare i inangaro i te akariri atu i te aronga mana. Inara, kua kite a Iehova i to matou au anoano, e i te tuatau tau kua akakeu aia i te au mea ravarai kia tau ki te reira.

Ko Alojzy Prostak, e akaaere tutaka no Kraków mai, kua takinga kinoia i te taime o te uiuianga e kua apainaia ki roto i te are maki o te are auri. Kua riro tona turanga ngaueue kore noatu te tamamaeanga pae manako e te kopapa i te apai mai i te akangateiteianga e te marekaanga o te au mouauri i roto i te are maki. Ko tetai ia ratou e roia ko tona ingoa ko Witold Lis-Olszewski, kua umere tikai aia i te tu mataku kore o te Taeake Prostak. E maata tona taime e tuatua ana kiaia e kua koreromotu e, “Me tukuia au ki vao e ka akatikaia kia rave akaou i taku angaanga, ka inangaro roa au i te paruru i te Au Kite o Iehova.” Kua akatupu rai aia i tana i tuatua.

Kua rauka to Mr. Olszewski uaorai pupu roia, e te tautaanga maroiroi ta ratou i rave e mea umere tikai. I te tuatau kino pakari tikai te patoianga, kua paruru ratou i te au taeake i roto mei te 30 kimianga i te marama​—okotai i te ra! No te mea kua anoanoia kia akakite meitakiia kia Mr. Olszewski no runga i te au oroanga katoatoa, kua tukuia atu au kia akakitekite i teia au mea nei kiaia. Kua angaanga kapiti au kiaia no te itu mataiti i te 1960 ki te 1970.

I taua au taime ra e maata tikai taku i kite mai no runga i te angaanga o te ture. E akara putuputu ana au i te au kimianga, te au tuatua a te au roia​—te mea papu e te papu kore​—te au ravenga a te tua paruru o te ture, e te au akakiteanga a te au oa akarongo i akaapaia. Kua riro pouroa ei mea puapinga i te tauturu anga i to tatou au taeake, i te aronga tikai tei kapikiia mai ei au kite, kia kite eaa te ka tuatua e aea ka muteki ei i mua i te akavaanga.

I te taime ka raveia tetai kimianga, e maata te taime e noo ana a Mr. Olszewski ki ko i te au kainga o te Au Kite o Iehova. Kare no te mea e kare e peke iaia te tutaki i tetai ngai i ko i te otera, mari ra mei tana i tuatua ana i tetai taime e, “I mua ake i te kimianga, ka inangaro au i te kite i to kotou tu.” Kia akameitakiia tana tauturu, e maata te au kimianga tei puapingaia. E maata te taime i paruru ana aia iaku, e kare roa aia i ariki ana i tetai moni mei konei iaku. I tetai atianga ke mai, kua patoi mai aia i te tutaki no e 30 oroanga. No teaa ra? Kua akakite aia e, “Te inangaro nei au i te oronga atu i taku manga tauturu ki ta kotou angaanga.” E kare oki i te manga moni ua. Kare ra te angaanga a te pupu o Mr. Olszewski i ngaro ana mei te aronga mana, inara kare te reira i tapu ana iaia mei te tauturu anga ia matou.

E ngata te akataka mai i te akakiteanga meitaki tei orongaia e to tatou au taeake i te tuatau o taua au kimianga ra. Maata tei aere mai ki te akavaanga i te akarongo rongo i te au kimianga e i te akamaroiroi i te au taeake i akaapaia. I te tuatau maata roa atu te numero o te au kimianga, kua tare au e 30,000 te maataanga o taua aronga turuturu ra i taua mataiti okotai ra. E mea papu roa e e aronga maata tikai te Au Kite!

Tetai Tukuanga Angaanga Ou

Tae atu ki te 1989 kua takoreia te araianga i runga i ta matou angaanga. E toru mataiti i muri mai kua patuia tetai opati manga ou e kua akatapuia. Kua patiia mai au kia angaanga kapiti ma te Hospital Information Services, e kua ariki rekareka au i taua tukuanga angaanga ra. Ia matou tokotoru i roto i te pupu e angaanga ra, kua turuturu atu matou i to tatou au taeake no te  manamanata o te toto e kua tauturu ia ratou i te paruru i to ratou turanga, no to ratou akava ngakau Kerititiano.​—Angaanga 15:29.

Kua rekareka tikai maua ko taku vaine i te akameitakianga o te tavini anga ia Iehova i roto i te angaanga orometua. E turuturu e e akamaroiroi ua ana rai a Nela iaku. E akameitaki ua ana rai au e me manamanata au ki te au tukuanga angaanga teokaratiki me kore me tiria ki roto i te are auri, kare rava aia e kopekope ana no te kare au i te kainga. I te au tuatau ngata, kua akapumaana aia i etai ke inara kare roa aia uaorai e tuku ua atu ana ki te au taomianga.

Ei akaraanga, i te 1974, kua tapekaia au ma etai au akaaere tutaka ke mai. Ko tetai au taeake tei kite i te reira kua inangaro ratou i te akakite maru ua atu i te reira ki taku vaine. I to ratou kite anga iaia, kua ui atu ratou, “E te tuaine e Nela, kua papa ainei koe no te nuti kino?” Te mea mua, kua paruparu ua aia i te mataku, no te mea kua manako aia e kua mate au. I te kite anga e eaa tikai tei tupu, kua karanga aia ma te pumaana e: “Te ora nei rai aia! Kare oki ko teia tona mouaurianga mua.” Kua akakite mai te au taeake kiaku e kua umere tikai ratou i tona tu ngaueue kore.

Noatu kua kite ana maua i tetai au tupuanga taitaia i te tuatau i topa, e tutaki ua mai ana a Iehova ia maua no te akono anga i tona arataa. Te rekareka nei maua e kua riro ta maua tamaine, ko Lidia, e tana tane ko Alfred DeRusha, ei tokorua Kerititiano meitaki tikai te akaraanga. Kua utuutu raua i ta raua nga tamaroa, ko Christopher raua ko Jonathan, kia riro mai ei nga tavini akatapuia no te Atua, ko tei akamaata atu i to maua mataora. Toku teina, ko Ryszard, e toku tuaine, ko Urszula, e nga tavini Kerititiano akarongo mou katoa raua no te au mataiti e manganui.

Kare roa a Iehova i akaruke ana ia maua, e te inangaro nei maua i te tavini ua atu rai iaia ma te ngakau katoa. Kua kite maua uaorai i te tikaanga tikai o te au tuatua o Salamo 37:34: “E tiaki atu ia Iehova, e akono tikai i tona arataa, e nana koe e akateitei kia rauka ia koe te enua.” Te akara atu nei maua ki mua ki taua tuatau ra ma to maua ngakau katoa.

[Tutu i te kapi 17]

I ko i tetai akaputuputuanga tei raveia i roto i te aua o tetai taeake i Kraków, 1964

[Tutu i te kapi 18]

Maua ko taku vaine, ko Nela, e ta maua tamaine, ko Lidia, 1968

[Tutu i te kapi 20]

Maua ko tetai tamaiti Kite i mua ake i tona vavaianga pukuatu ma te kore e toto

[Tutu i te kapi 20]

Maua ko Dr. Wites, te taote vavai maata no te vavaianga pukuatu ma te kore e toto no te tamariki, i ko i tetai Aremaki i Katowice

[Tutu i te kapi 20]

Maua ko Nela, 2002