Tua Oraanga

Inangaro Tikai kia Tavini Atu Rai i tei Anga Mai Iaku

AKAKITEIA E CONSTANCE BENANTI

Kua tupu viviki ua te au mea katoatoa! I roto ua i te ono ra, kua rokoia a Camille, ta maua tamaine 22 marama te pakari, e te piva kake e kua mate. Kare i rauka ana i te akakoromaki i toku taitaia. Kua inangaro katoa au kia mate. No teaa ra te Atua i akatika ai i taua tu ra? Kua oripu ua tikai au.

TOKU nga metua e nga tangata teretere mai raua mei Castellammare del Golfo, e oire i Sicily, i Itaria. Kua aere mai raua ki New York City, te ngai i anau ei au ia Titema 8, 1908. To roto i toku pamiri ko toku papa e te mama e ta raua tamariki e varu, e rima tamariki tamaroa e toru tamariki tamaine. *

I te 1927 kua akamata toku papa, ko Santo Catanzaro, i te aere ki te au uipaanga a tetai pupu Aronga Apiipii Pipiria meangiti ua, tei kapikiia te Au Kite o Iehova i taua taime ra. Ko Giovanni De Cecca, e taeake Itaria e tavini ra i ko i te opati maata (tei kapikiia ko Betela), i Brooklyn, New York, te rave ana i te au uipaanga i te ngai e noo ra matou, vaitata ua mai ki New Jersey. Kare i roa, kua akamata a Papa i te tutu aere e kua piri atu ki te angaanga orometua tamou, te rave ua atu anga i taua angaanga ra e mate ua atu aia i te 1953.

I to Mama mapuanga, kua inangaro aia kia riro mai ei paretenia, inara kare tona nga metua i akatika ana i te reira. I te akamataanga, kua akakeu a Mama iaku eiaa e piri kia Papa i roto i te apiianga Pipiria. Inara,  kare i roa, kua kite au i te au tu tuke i roto iaia. Kua muteki ua mai aia, kua maru mai, e e maata tikai te au i roto i te pamiri. Kua reka tikai au i te reira.

I taua taime ra, kua aravei au ia Charles, e tangata aiteite ua ki toku uki e i anauia i Brooklyn. Ko tona pamiri, mei toku rai, no Sicily mai. Kare i roa ana kua akaau maua, e i muri ake i te oki anga mai o Papa mei te uruoaanga a te Au Kite o Iehova i Columbus, Ohio, i te 1931 kua akaipoipo maua. I roto ua i te mataiti, kua anauia mai ta maua tamaine a Camille. I tona mate anga, kare i rauka ana i te akapumaana iaku. I tetai ra, te aue ra a Charles, kua tuatua mai aia kiaku e: “Ko Camille e tamaine aia naku e naau katoa. Eaa ra taua kare ei e noo i tetai oraanga no taua uaorai, i te akapumaana i tetai e tetai?”

Kua Ariki Maua i te Tuatua Mou o te Pipiria

Kua akamaara mai a Charles kiaku e kua tuatua ana a Papa no runga i te manakonakoanga o te tuakaouanga i te oake anga aia i te akoanga i ko i te tanumanga o Camille. “Te irinaki tikai ra ainei koe i roto i te tuakaouanga?” i ui atura au.

“Ae!” i pau mai ei aia. “Eaa ra taua kore ei e kimi maata atu no runga i ta te Pipiria ka akakite mai?”

Taua po ra kare au i vareaia ana e te moe. I te ora ono i te popongi, i mua ake ka akaruke ei a Papa no te angaanga, kua aere atu au ki ko iaia e kua akakite kiaia e ka inangaro maua ko Charles i te apii i te Pipiria. Kua rekareka tikai aia e kua takave mai iaku. Ko Mama, tei runga rai i te roi, kua rongo mai ia maua e tuatua ra. Kua ui mai aia kiaku e eaa tei tupu. “Kare e apinga,” i tuatua atu ei au. “Tera ua kua manako maua ko Charles kia apii i te Pipiria.”

“Ka anoanoia tatou katoatoa kia apii i te Pipiria,” ko tana pauanga ia. I reira kua akamata matou katoatoa, kapiti mai i toku au tungane e toku nga teina​—11 te katoaanga​—tei akamata i te apii kapiti ei pamiri.

Kua riro te apiianga Pipiria i te akapumaana iaku, e aere marie ua rai e oti kua riro mai toku manako oripu ua e te taitaia ei manakonakoanga. E tai mataiti i muri mai, i te 1935, kua akamata maua ko Charles i te akakitekite i te tuatua mou o te Pipiria ki etai ke. I roto ia Peperuare 1937, i muri ake i te akarongo anga i tetai akoanga i ko i te opati maata i Brooklyn tei akamarama mai mei roto i te Tuatua Tapu i te puapinga maata o te papetitoanga ki te vai, kua papetitoia maua ma etai aronga ke mai i ko i tetai otera vaitata ua mai. Kua apai au i teia takainga kare anake ua e no toku manakonakoanga kia kite akaou i taku tamaine a tetai ra mari katoa ra no te mea kua anoano tikai au i te tavini i Tei Anga mai ia tatou, taku i kite mai e i inangaro.

Tomo Anga ki te Angaanga Orometua Tamou

Kua riro te tuatua anga ki etai ke no runga i taku i kite ei mea rekareka e te puapinga, no te mea i taua taime tikai e maata te ariu maira ki te karere Patireia e kua piri mai ki te akakitekite aere anga i te reira. (Mataio 9:37) I te 1941, kua riro mai maua  ko Charles ei nga painia, ta te Au Kite o Iehova e kapiki ana i to ratou au orometua tamou. Kare i roa i muri mai, kua oko mai maua i tetai terera, e kua akaruke a Charles i te vakatori maani piripou a te pamiri kia akaaere toku tungane a Frank. Kare i roa, kua rekareka tikai maua i te tae mai anga tetai reta i te akakite mai kia maua e kua tukunaia maua ei nga painia takake. I te akamataanga, kua tavini maua i New Jersey, e i muri mai kua tukunaia atu maua ki New York State.

I te 1946, ia maua i ko i te uruoaanga i Baltimore, Maryland, kua patiia mai maua kia ripoti atu ki ko i tetai uipaanga ma te au komono takake o te Au Kite o Iehova. Kua aravei maua ia Nathan H. Knorr raua ko Milton G. Henschel. Kua tuatua mai raua kia matou no runga i te angaanga mitinari e, no runga tikai, i te angaanga tutu aere i Itaria. Kua pati mai raua ia matou kia akamanako no runga i te tikaanga kia aere ki te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada.

“E akamanako no runga i te reira,” i akakiteia mai ei kia matou, “e oti ka oake mai ei i ta kotou pauanga.” I muri ake i te akaruke anga i te opati, kua akara atu maua ko Charles i tetai e tetai, kua uri atu, e kua oki tika atu ki roto. “Kua akamanako maua no runga i te reira,” i tuatua atu ei maua. “Kua papa maua no Gileada.” E tai ngauru ra i muri mai, kua tae maua ki te itu o te pupu o Gileada.

Kare roa e ngaropoina to maua au marama i tereni ei. Te mea tikai tei umere maua koia oki ko te tu akakoromaki e te aroa o te au puapii, i te akapapa anga ia matou no te aro atu anga i te au tu ngata i roto i te au ngai ke. I muri ake i te karatuati anga i roto ia Tiurai 1946, kua tukunaia atu maua kia tutu aere no tetai tuatau i New York City, e maata rai te iti tangata Itaria i reira. E oti i reira kua tae mai te ra maata! Ia Tiunu 25, 1947, kua akaruke atu maua no Itaria, ta maua tukuanga angaanga mitinari.

Akanoo Marie Anga i Roto i ta Maua Tukuanga Angaanga

Kua aere atu maua ki tetai tua mai na runga i tetai pai tei taangaangaia ana no te au akakoroanga vaeau i mua ana. E 14 ra i muri mai i te moana, kua tomo atu matou ki te ava o Itaria i Genoa. Te vai ra rai te au kino a te Tamaki II o te Ao i roto i te oire, tei ope ua akenei e rua mataiti i muao. Ei akaraanga, te ngai o te rerue, kare e io maramarama no tei pomuia ana. Mei Genoa kua aere atu maua na runga i te rerue tari kako ki Milan, te reira te opati manga e tetai kainga mitinari.

Kare e meitaki ana te au turanga o te oraanga i Itaria i muri ake i te tamaki. Kua akamataia te au tautaanga no te patu akaouanga, kareka ra kua totoa ua te putaua. Kare i roa, kua rokoia au e te manamanata o tetai maki kino tikai. Kia tau ki ta tetai taote, e kino tikai te turanga o toku pukuatu e kua manako aia e meitaki atu kia oki au ki Marike. Te rekareka nei ra oki au e kua tarevake aia. E 58 mataiti i muri mai, te rave nei rai au i taku tukuanga angaanga i Itaria.

No etai au mataiti ua maua ki roto i ta maua tukuanga angaanga kua inangaro toku au tungane i Marike i te oronga mai i tetai motoka no maua. Inara kua patoi atu a Charles i ta ratou apinga oronga, e ikianga tei ariki tikai au. Kia tau ki ta maua i kite, kare e Kite i Itaria i tu i te motoka i taua taime ra, e kua manako a Charles e mea meitaki atu kia tamou rai maua ki te turanga tei aiteite ua ki to maua au taeake Kerititiano. No te 1961 roa i rauka mai ei tetai motoka meangiti no maua.

To matou Are Uipaanga Patireia mua i Milan tei roto i tetai ngai i raro ake i te are ma te taua one ua. Kare e pia pai, e ko te vai ua rai tei raro i to matou vaevae me ua mai. E taeake katoa to matou  e au kioretoka meangiti te orooro aere ua ana mei tera ngai ki tera ngai. Te turama i ta matou au uipaanga e nga koropu mori e rua. Noatu taua au tu ngata ra, e akamaroiroianga tikai te kite i te aronga ngakau tae i te aere mai ki ta matou au uipaanga e i te openga iora kua piri mai kia matou i roto i te angaanga orometua.

Au Tupuanga Mitinari

I tetai taime kua akaruke maua i te puka rikiriki Peace​—Can It Last? ki tetai tangata. Ia maua e mea ra ka aere, kua tae mai tana vaine, ko Santina, ma te au kou kai. Kua manga riri rai aia, te karanga anga mai e e varu ana au tamaine e akono ra e kare ona taime va. I toku atoro akaou mai anga ia Santina, kare tana tane i te kainga, e te taviri pereue ra aia. “Kare oku taime i te akarongo atu,” i tuatua mai ei aia. “Tetai katoa, kare au e kite i te tatau.”

Kua pure muteki ua au kia Iehova e oti kua pati atu e me ka tika kia tutaki au iaia kia taviri mai i tetai pereue no taku tane. E rua epetoma i muri mai, kua rauka mai taku pereue, e kua akamata rai i reira maua ko Santina i te apii putuputu i te Pipiria ma te tauturu a te puka “The Truth Shall Make You Free.” Kua apii a Santina i te tatau, e noatu te patoi a tana tane, kua tere atu rai aia ki mua e kua papetitoia. E rima o tana au tamaine tei riro mai ei Au Kite, e kua rauka katoa ia Santina i te tauturu i te aronga ke atu e manganui kia ariki i te tuatua mou Pipiria.

I roto ia Mati 1951, kua tauiia atu maua ma e rua nga mitinari ke mai​—ko Ruth Cannon * raua ko Loyce Callahan, tei akaipoipo ia Bill Wengert i muri mai​—ki Brescia, e ngai kare e Au Kite. Kua kitea mai ia matou tetai apatimani tei roto te au mea katoatoa, inara e rua marama i muri mai, kua akakite mai te atu kainga kia akaatea matou i roto i te 24 ora. I te mea kare e Au Kite ke atu i taua ngai ra, kare a matou ravenga ke atu mari ra kia aere ki roto i tetai otera, e kua noo matou ki reira e rua marama.

Kare e maata ana ta matou kai: e kapatino e te au varaoa venevene no te kaikai popongi, e kai ua rakau e te varaoa varani e te titi no te kaikai avatea, e te kai ua rakau e te varaoa varani e te titi no te kaikai aiai. Noatu te au tu ngata, kua akameitakiia mai tikai matou. Kare i roa, kua kitea mai ia matou tetai apatimani meangiti, e i ko i te Akamaaraanga o te matenga o Karaiti i te 1952, e 35 tei tae mai i roto i te pia meangiti ua e taangaanga ra matou ei Are Uipaanga Patireia.

Akono Anga Atu i te Au Akaaoanga

I taua taime ra, te pakari ra rai te mana o te au orometua e taangaanga ra ki rungao i te tangata. Ei akaraanga, ia matou e tutu aere ra i Brescia, kua akamaroiroiia tetai au tamariki tamaroa e te au orometua kia pepei mai ia matou ki te toka. Inara, kare i roa, kua akamata e 16 tangata i te apii i te Pipiria kia matou, e i roto i te taime poto ua, kua riro mai ratou ei Au Kite. E koai ra tei roto ia ratou? Tetai o te au tamariki tamaroa tei tamatakutaku mai ana i te pepei ia matou ki te toka! Te tavini nei aia i teianei ei tangata pakari i roto i tetai o te au putuputuanga i Brescia. I te 1955 i to matou akaruke anga ia Brescia, e 40 papuritia o te Patireia e piri ra ki roto i te angaanga tutu aere.

I muri ake i te reira, kua tavini maua e toru mataiti i Leghorn (Livorno), e vaine ua te maataanga o te Au Kite i reira. Tera te aiteanga na matou na te au tuaine e akono i te au angaanga a te putuputuanga te tuku uaia ana na te au tungane. Aru mai kua neke atu maua ki Genoa, te ngai i akamata ai maua e 11 mataiti i mua atu. I teianei, e putuputuanga tetai. Ko te Are Uipaanga Patireia tei runga i te taua mua i roto i te are te ngai tei reira to maua apatimani.

I te tae anga atu maua ki Genoa, kua akamata atu au i tetai apiianga Pipiria ki tetai vaine e tane moto tana i mua ana e koia te manitia o tetai ngai akaetetaetaanga uaua no te aronga moto. Kua tere tikai taua vaine ra ki mua i te pae vaerua e kare i roa kua riro mai ei tuaine Kerititiano no tatou. Inara, kua patoi tana tane, e kua akapera ua atu rai no tetai tuatau roa. E oti i reira kua akamata aia i te aru mai i tana vaine ki te au uipaanga. Kare i tomo ana ki roto i te are, kua noo ra aia ki vao e kua akarongorongo mai. I muri roa mai, i muri ake i to maua akaruke anga ia Genoa, kua kite mai maua e kua pati aia i tetai apiianga Pipiria nana. Kare i roa, kua papetitoia aia e kua riro mai ei akaaere Kerititiano akaperepere. Kua vai akarongo mou ua atu rai aia e tae ua atu ki tona matenga.

Kua apii katoa au i te Pipiria ki tetai vaine tei akaauia ki tetai akava. I te akamataanga, kua akaari  mai aia i te inangaro, inara i muri ake i te akaipoipoanga, kua tuke tona tu. Kua patoi aia iaia, e kua akamutu aia i te apii. I te akamata akaou anga aia i te apii i te Pipiria, kua tamataku tana tane iaia, te karanga anga e me e ake e kite aia ia maua e apii ra, ka pupui aia ia maua roa ai. Inara, kua tere tikai aia ki mua i te pae vaerua e kua riro mai ei Kite papetitoia. Ka tau kia tuatua e, kare rava aia i pupui ana ia maua. Te tika, i te au mataiti i muri mai i te aere anga au ki tetai akaputuputuanga i Genoa, kua aere mai tetai tangata na muri mai iaku, kua tapoki i toku mata ki tona nga rima, e kua ui mai e me ka rauka rai iaku kia tamanako e koai aia. Kare i rauka ana iaku te tapu i toku roimata i te kite anga au i te tane a taua vaine ra. I muri ake i te tatomo anga iaku, kua akakite mai aia kiaku e kua akairo aia i tona akatapuanga kia Iehova na te papetito anga i taua ra tikai!

Mei te 1964 ki te 1972, kua rauka iaku te akameitakianga no te aru anga ia Charles i te aere anga aia i te atoro i te au putuputuanga i te akaketaketa atu ia ratou i te pae vaerua. Kua tavini ana maua vaitata rai ki roto i te pae tokerau katoatoa o Itaria​—i Piedmont, Lombardy, e Liguria. E oti kua akamata akaou maua i te angaanga painia vaitata atu ki Florence e i muri mai ki Vercelli. I te 1977, e tai rai putuputuanga i Vercelli, inara i to maua akaruke anga i te 1999, e toru e vai ra. Taua mataiti ra, kua 91 au, e kua akamaroiroiia mai maua kia neke ki te kainga mitinari i Roma, e are taurekareka meangiti ua i roto i tetai ngai au ua me akaaiteia atu.

Tetai Atianga Taitaia

I roto ia Mati 2002, ko Charles, ko tei mareka ua ana i te turanga meitaki o te kopapa, kua rokoia e te maki poitirere ua. Kua kino roa atu tona turanga kopapa e tae ua atu ki tona mate anga i roto ia Me 11, 2002. E 71 mataiti, to maua aue kapiti anga i te au tuatau taitaia e kua pereperekavana kapiti me rauka mai to maua au akameitakianga. Kua riro tona matenga ei ngere maata tikai e te tumatetenga noku.

E akamanako putuputu ua ana rai au i te tutu o Charles, ma tona pereue e tona pare o te mataiti 1930. E akamanako ua ana au i tona mata katakata, me kore mei te mea ra e te rongo ra au i tana kata. Ma te tauturu a Iehova e kia akameitakiia te aroa o te au taeake e te au tuaine Kerititiano akaperepere e manganui, kua rauka iaku te akakoromaki marie i roto i teia tuatau taitaia. Te tapapa pakari atu nei au i te tuatau e kite akaou ei au ia Charles.

Rave ua Atu Anga i Taku Angaanga

Kua riro te tavini anga i Tei Anga mai iaku ko te apinga umere roa atu i roto i toku oraanga. I te au mataiti i aereia mai ana, ‘Kua tongi ana au e kua kite ana i te meitaki o Iehova.’ (Salamo 34:8) Kua kite tikai au i tona aroa e kua kite tikai i tona inangaro. Noatu kua mate taku pepe, e manganui ua atu ta Iehova au tamariki tamaroa e te tamariki tamaine pae vaerua i oronga mai naku​—tei totoa aere ua na roto ia Itaria—​tei oronga mai i te rekareka ki toku ngakau e ki tona.

Ko te tuatua anga ki etai ke no runga i Tei Anga mai iaku te mea inangaro maata roaia atu e au i te rave. No reira au i rave ua atu ei i te tutu aere e te rave i te au apiianga Pipiria. I tetai au taime e tataraapa ana au e kare e maata taku ka rauka i te rave no toku turanga kopapa apikepike. Inara kua kite au e kua kite ua a Iehova i toku au kotinga e te inangaro maira aia iaku e te ariki maira i taku ka rauka i te rave. (Mareko 12:42) E tauta ana au i te akariro e naku te au tuatua a te Salamo 146:2: “E akapaapaa au ia Iehova koi vai ake toku ora: ka imene au i taku Atua koi vai ake au nei.” *

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 13]

Camille

[Tutu i te kapi 14]

Te ra i akaipoipo ei maua, 1931

[Tutu i te kapi 14]

Kare i inangaro ana i te akamataanga, kua akatika a Mama e ka anoanoia matou katoatoa kia apii i te Pipiria

[Tutu i te kapi 15]

Ma te Taeake Knorr i ko i te karatuatianga i Gileada, 1946

[Tutu i te kapi 17]

Ma Charles i mua poto ua ake i tona matenga