Tua Oraanga

Kite Anga Eaa te Mea Tika e te Rave Anga i te Reira

AKAKITEIA E HADYN SANDERSON

Kua akakite ana a Iesu ki tana au apotetoro e: “E ao to kotou, te aronga i kite i teianei au tuatua, kia akono kotou i te reira.” (Ioane 13:17) Ae, penei kua kite tatou eaa te mea tika, kareka ra i tetai au taime, ko te mea ngata koia oki ko te rave anga i te reira! Inara, i muri ake i te ora anga tere atu i te 80 mataiti, e 40 tei akapou au ki roto i te angaanga mitinari, kua papu tikai iaku e e tika tikai te au tuatua a Iesu. Ka arataki tika tikai te rave anga i ta te Atua e akakite maira ki te mataora. Kia akamarama atu au.

I TE 1925, e toru rai oku mataiti i reira, kua aere toku nga metua ki tetai akoanga Pipiria i roto i to matou oire i Newcastle, Autireria. Kua riro te akoanga, “Kare te Au Mirioni Ua Atu e Ora Nei e Mate,” ei akapapu ki toku mama e kua kitea iaia te tuatua mou, e kua akamata aia i te aere putuputu ki te au uipaanga Kerititiano. Kareka, toku papa, kua kore vave ua tona inangaro. Kua patoi aia i te akarongo ou o toku Mama e kua tamataku mai i te akaatea me kare aia e akaruke i te reira. E inangaro tikai to toku mama i toku papa e te inangaro ra kia taokotai mai i te pamiri. Noatu rai, kua kite aia e puapinga roa atu te akarongo i te Atua, e kua akakoro rai aia i te rave i te mea tika i mua i tona aroaro. (Mataio 10:34-39) Kua akaruke toku papa, e i muri mai e kite ua ana au iaia i tetai taime ua ake.

I te akamanako anga, kua mareka tikai au i te tu tiratiratu o toku mama ki te Atua. Kua taki atu tana ikianga ki tetai oraanga no te au akameitakianga pae vaerua no toku tuaine pakari ake, ko Beulah, e au. Kua apii katoa mai te reira i tetai apiianga puapinga kia maua​—me kite maua eaa te mea tika, e tauta pakari rai maua i te rave i te reira.

Au Timataanga no te Akarongo

Kua tauturu maroiroi mai te Aronga Apiipii Pipiria, tei kapikiia te Au Kite o Iehova i taua taime ra, i to matou pamiri. Kua neke mai toku mama  ruau ki konei ia matou e kua ariki katoa i te tuatua mou o te Pipiria. Kua riro mai raua ko Mama ei nga oa piri tikai i roto i te angaanga tutu aere, kua riro to raua tu ngateitei e te oaoa ei apai mai te akangateiteianga a te tangata.

I taua taime ra, kua akono te au taeake Kerititiano pakarikari iaku e kua oronga mai i tetai terenianga puapinga tikai noku. Kare i roa ana kua kite au i te taangaanga i te kati akakiteanga i te oronga i tetai tuatua akamataanga mama ua ki te tangata i roto i to ratou au kainga. E akatangi aere katoa ana au i te au akoanga Pipiria tei rekotiia i roto i tetai ponikarapa e kua piri atu ki roto i te au matianga ma te au kati akakitekite tuatua na runga i te mataara maata o te oire. E ngata tikai teia, i te mea e manamanata toku e mataku i te tangata. Inara, kua kite au eaa te mea tika e kua akakoro rai i te rave i te reira.

I muri ake i te akaoti anga te apii, kua akamata au i te angaanga na tetai pangika, tei kapiti mai i te aere anga atu ki te au manga ke e manganui o te pangika i roto i te tuanga o New South Wales. Noatu oki e iti ua te Au Kite i taua tuanga ra o te enua, kua tauturu ra toku terenianga i te akamaroiroi i toku akarongo. E tata mai ana a Mama i te au reta akamaroiroi ei akaketaketa iaku i te pae vaerua.

Kua oronga mai tikai taua au reta ra i te tauturu noku i te tuatau tau. Kua akamata te Tamaki II o te Ao, e kua otaia mai au kia retita no te angaanga vaeau. E tangata aere pure maroiroi te manitia o te pangika e e rangatira vaeau i taua ngai ra. I te akamarama anga atu au i toku turanga neutara ei Kerititiano, kua tuku mai aia i tetai ikianga naku​—akaruke i taku akonoanga me kore akaruke i te pangika! Kua kino roa atu te au manamanata i toku ripoti anga ki ko i te ngai retitaanga o te vaeau i reira. Te reira te manitia e kua akara mata ua mai iaku e akavaitata atura ki te kaingakai no te retitaanga. I te patoi anga au i te taina i te au pepa retita, kua riri tikai te au opita. E atianga manamanata tikai, inara kua akakoro atu rai au i te rave i te mea tika. Ma te tauturu a Iehova, kua noo marie ua au e te ngaueue kore. I toku kite anga i muri mai e te kimiia maira au e tetai aronga akakoro kino, kua akapapa viviki ua au i toku au apinga e kua aru atu i te rerue ki vao mai i te oire!

I muri ake i te oki anga mai ki Newcastle, kua peke atu au ki tetai akavaanga ma te au taeake toko itu ke mai tei patoi i te angaanga vaeau. Kua akautungaia matou e te akavanui e toru marama angaanga pakari i roto i te are auri. Noatu kare te tu o te are auri i te mea marekaia, kua riro ra te rave anga i te mea tika i te apai mai i te au akameitakianga. I muri ake i to matou tukuna angaia mai, kua pati mai tetai oa oku i roto i te are auri, e taeake Kite ko Hilton Wilkinson te ingoa, kia angaanga kapiti e ia i roto i tana ngai maanianga tutu. I reira kua aravei au i taku vaine, ko Melody, e angaanga tiaki opati ana i te ngai maanianga tutu. Kare i roa i muri ake i toku tukuna angaia mai, kua papetitoia au ei akairo i toku akatapuanga kia Iehova.

Aruaru Anga i te Angaanga Tavinianga Tamou

I muri ake i to maua akaipoipo anga, kua akatuera atu maua ko Melody i to maua uaorai ngai maanianga tutu i Newcastle. Kare i roa ana kua maata roa mai ta maua angaanga e kua akamata i te tamanamanata i to maua oraanga kopapa e te turanga pae vaerua. I taua taime rai, ko Ted Jaracz, te tavini ra i taua taime ra i ko i te opati manga o te Au Kite o Iehova i Autireria e koia tetai mema o te Pupu Akaaere i teianei, kua tuatua mai kia maua no runga i to maua au akakoroanga pae vaerua. I muri ake i taua uriurianga ra, kua iki maua i te oko atu i ta maua pitiniti e kia akangoie mai i to maua oraanga. I te 1954 kua oko mai maua i tetai terera meangiti, kua neke atu ki te oire ko Ballarat i te tuanga o Victoria, e kua akamata atu i te angaanga ei nga painia, me kore ei nga tangata tutu evangeria tamou.

Ia maua e angaanga kapiti atura ma te putuputuanga meangiti ua i Ballarat, kua akameitaki mai a Iehova i ta maua au tautaanga. I roto te 18  marama, kua maata mai te numero o te au tangata e tae maira ki te au uipaanga mei te 17 ki te 70. I reira kua tae mai tetai patianga kia rave i te angaanga orometua tutaka, me kore te angaanga kotinga, i te tuanga Apatonga o Autireria. No te toru mataiti i aru mai, kua rekareka tikai maua i te atoro aere anga i te au putuputuanga i te oire ko Adelaide e i roto i te au tuanga o te uaina e te anani i te pae i te Kauvai Murray. Tuke takiri roa to maua oraanga! Mataora tikai maua i te angaanga kapiti anga ma te au taeake e te au tuaine aroa. E tutaki maata tikai no te rave anga i te mea ta maua i kite e kua tika!

E Tukuanga Angaanga Mitinari

I te 1958 kua akakite atu maua ki te opati manga i Autireria i to maua akakoroanga kia tae ki te Akaputuputuanga Pa Enua “Anoano Tu-Atua” i New York City i muri mai i taua mataiti rai. Kua pau mai ratou na te tuku anga mai i tetai nga pepa patianga no te apii mitinari i Gileada i Marike. I te mea e e 30 tuma o maua mataiti kua manako maua e e pakari roa maua no te aere ki Gileada. Noatu rai, kua tuku atu maua i ta maua nga pepa patianga e kua patiia mai kia tae atu ki te 32 o te pupu apii. Kia tae te apii ki te tuanga i rotopu, kua tae mai ta maua tukuanga angaanga mitinari​—ki Initia! Noatu to maua matakutaku i te akamataanga, kua inangaro rai maua i te rave i te mea tika e kua ariki rekareka atura i ta maua tukuanga angaanga.

Te teretere anga na runga i te pai, kua tae atu maua ki Bombay (ko Mumbai i teianei) i te popongi metua i te 1959. Anere ua atu aronga angaanga e moe ra e te takoto aere ua ra i runga i te uapu. Kua ki ua te reva i te au tu aunga tuke ake rai. Te iti mai anga te ra, kua kite maua i reira e eaa ta maua ka tapapa atu. Kare roa maua i kite ana i tetai vera mei teia te tu! Kua turou mai, a Lynton raua ko Jenny Dower ia maua, e nga tokorua mitinari, tei painia kapiti mai ana kia maua i Ballarat. Kua apai atu raua ia maua ki te opati manga e te Kainga Betela i Initia, tei reira tetai apatimani apiapi i te taua i runga tei vaitata ua atu ki rotopu tikai i te oire. E ono aronga angaanga tauturu e noo ra i te kainga Betela. Kua akakite mai te Taeake ko Edwin Skinner, tei tavini ana ei mitinari i Initia mei te 1926 mai, kia oko maua e rua nga kiri aao apinga, me kore tetai nga kiri kie, i mua ake ka aere ei maua ki ta maua tukuanga angaanga. Kua tano rai te ingoa kiri aao apinga, no te mea e tari ana te aronga teretere aere i te au tu apinga katoatoa na roto i te reira. E au mea kite matauia te reira i runga i te au rerue o te Initia e e mea puapinga tikai kia maua i roto i to maua au tere i muri mai.

E rua ra i te aere anga na runga i te rerue, kua tae atu maua ki ta maua tukuanga angaanga i Tiruchchirappalli, tetai oire i te tuanga apatonga o Madras (ko Tamil Nadu i teianei). I reira, kua kapiti atu maua ki te au painia Initia takake e toru e akakitekite ana ki tetai 250,000 tangata. Tu taito rai te au turanga o te oraanga. I tetai time, tei raro ua ake i te $4 (Marike) ta maua i toe mai. Inara kia pou taua moni ra, kare roa a Iehova i akaruke ia maua. Kua oronga mai tetai tangata e apii ra i te Pipiria i tetai moni kia maua ei tarau i tetai kainga tau ua no te rave i te au uipaanga. E tai taime kare e rava ta maua kai, kua apai mai tetai taeake takinga meitaki i te pae mai i tetai kai takare na maua. Reka tikai au i te reira, inara no te veravera kua tokamauriia au!

Ki Roto i te Koro

Noatu e tuatua Papaa ana tetai au tangata i Tiruchchirappalli, ko te maataanga ra e tuatua Tamil ana. No reira, kua angaanga pakari tikai maua i te tamou i tetai tuatua akamataanga mama ua no te angaanga koro i roto i taua reo ra. Kua apai mai te reira i te akangateiteianga o te tangata e manganui i taua ngai ra.

Mataora tikai maua i te angaanga orometua mei tera are ki tera are. E tu maoraora tikai to te au tangata Initia, e pati mai ana te maataanga ia maua ki roto kia kaikai. I te mea e 40 tikiri Celcius te vaito o te vera i te maataanga o te taime, e rekareka maata ana maua i te ariki i to ratou tu maoraora. E mea tau kia uriuri i te au mea no runga ia maua uaorai i mua ake ka oronga atu ei i ta maua karere. Putuputu te aronga ngutuare i te ui mai kiaku e taku vaine e: “No teea ngai mai korua? E tamariki ta korua? No teaa ra?” I reira, ka akakite mai e ka rauka ia ratou i te tono ia maua ki tetai taote meitaki tikai! Noatu rai, kua oronga mai taua au pukapukaanga ra i te tuatau no maua kia akaaravei atu ia maua uaorai e kia akamarama atu i te puapinga o ta matou angaanga no runga i te Pipiria.

Te maataanga o te tangata ta maua i akakitekite atu no roto i te akonoanga Initu​—e akatereanga no tetai au irinakianga tuke takiri mei te akonoanga Kerititiano. Kare i taumaro atu no runga i te au  mea ngata o te apiianga Initu, kua tutu ua ra maua i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua​—e ma te au tupuanga meitaki tikai. I roto i te ono marama, vaitata rai mei te 20 tangata tei akamata i te aere mai ki te au uipaanga i ko i to matou kainga mitinari. Tetai o teia au tangata e enitinia ko Nallathambi tona ingoa. I muri mai kua tauturu raua ko tana tamaiti, ko Vijayalayan, mei te 50 tangata kia riro mai ei au tavini no Iehova. Kua tavini katoa ana a Vijayalayan no tetai tuatau i ko i te manga i Initia.

Neke Aere Ua

I raro ake i te ono marama to maua noo anga i Initia kua patiia mai au kia tavini ei akaaere tapere tinamou mua no te enua. Ka kapiti mai teia i te teretere aere anga i roto ia Initia, te akaaere anga i te au akaputuputuanga e te angaanga kapiti anga ma te au pupu reo tuke ke e iva. E angaanga pakari tikai. Kua apapa maua i te kakau e te au apinga no te ono marama ki roto i te avata punu e toru e to maua nga kiri aao apinga e kua aere atu mei te oire o Madras (ko Chennai i teianei) na runga i te rerue. I te mea kua taeria mei te 6,500 kiro mita te atea i te ngai o te tapere, tera te aiteanga ka neke putuputu ua rai maua. I tetai atianga, oti mai maua mei tetai akaputuputuanga i te oire i te tua apatonga o Bangalore i te Tapati. I reira kua aere atu maua ki te tua tokerau o Darjeeling i te au puku maunga o te Himalaya i te rave i tetai akaputuputuanga ke mai i terao mai epetoma. Te tere ki Darjeeling te kapiti maira i te teretere anga no tetai 2,700 kiro mita e te taui anga e rima taime ki te au rerue ke ke.

I te akamata anga to maua au tere, e reka ana maua i te akaari i te teata The New World Society in Action. Kua akamatau teia teata i te tangata ki te katoaanga e ki te angaanga a to Iehova akaaerenga i te enua nei. Putuputu te taime, e au anere ua atu tangata te tae ana ki teia au akaariarianga. Tetai atianga, kua akaari maua i te teata ki tetai pupu e putuputu ra i te pae mataara. I te taime e taviriia ra te teata, kua tu mai te au tumurangi e kua tapokipoki mai na rungao ia matou. I te mea kua akatupu pekapeka ana tetai urupu i te tamanamanata angaia te teata, kua manako au e kia akaari atu rai i te teata inara kia taviviki ua i te reira. E meitaki tikai, kua oti te teata ma te kore e manamanata i akamata ai te topatapata ua i te pururu mai.

I te au mataiti tei aru mai, kua teretere atu maua ko Melody ki te maataanga o te au tuanga o Initia. I te mea e e tuke tikai te au tuanga tataki tai i te pae o te kai, te kakau, te reo, e te ngai, mei te mea rai e te teretere ra mei tetai enua ki tetai. E mea umere tikai te au tu tuke tuke e kiteaia ra i roto i ta Iehova au mea i anga! E tika katoa oki teia no runga i te au manu taae o Initia. E tai taime, i te puakapa anga i roto i te vao rakau i Nepal, kua kite meitaki atu maua i tetai aka taika maatamaata. E manu taurekareka tikai. Kua riro te kite anga i te reira i te akaketaketa i to maua inangaro kia tae ki roto i te Parataito, i reira i te openga iora te vaianga o te au i rotopu i te tangata e te manu.

Au Akatanotanoanga i te Pae Akaaerenga

I taua au tuatau mua ra, kua anoanoia te au taeake i Initia kia akatano vaitata atu ki ta Iehova au akanoonooanga akaaerenga. I roto i tetai au putuputuanga, e noo ana te au tane ki tetai tua o te pia uipaanga ko te au vaine ra te noo maira i tetai tua. Takitai ake taime ka akamata vave te au uipaanga. I  roto i tetai ngai, e akatangiia ana te oe ei kapiki i te au papuritia o te Patireia ki te au uipaanga. I roto i tetai au ngai ke atu, e aere mai ana te au papuritia na te akara anga i te ra. Kare e putuputu ana te au akaputuputuanga e te au atoroanga a te au akaaere tutaka. E inangaro puareinga ua ana te au taeake i te rave i te mea tika, inara ka anoanoia kia tereniia ratou.

I te 1959, kua akanoo te akaaerenga o Iehova i te Apii Orometua Patireia. Kua tauturu teia porokarama terenianga i te ao katoa nei i te au akaaere kotinga, te au painia takake, te au mitinari, e te aronga pakari o te putuputuanga i te akono anga i ta ratou au apainga Tuatua Tapu ma te tau tikai. I te akamata anga te apii i Initia i roto ia Titema 1961, kua tavini au ei puapii no te pupu apii. Kua tae marie ua, te au puapinga o taua terenianga ra ki roto i te au putuputuanga takapini i te enua, e kua tere viviki ua ratou ki mua. Te kite anga te au taeake eaa te mea tika, i reira kua akakeuia ratou e te vaerua o te Atua kia rave i te reira.

Kua riro katoa te au uruoaanga mamaata ei akamaroiroi e ei taokotai i te au taeake. Te mea takake tikai i roto i teia au uruoaanga nei koia oki ko te Akaputuputuanga Pa Enua no te “Tuatua Meitaki Mutu Kore” tei raveia i New Delhi i te 1963. Kua aere mai te Au Kite mei tetai tua roa mai ia Initia no te au tauatini ua atu au kiro mita ki te akaputuputuanga, e e manganui tei akapou takiri i ta ratou moni kia tae atu. I te mea e 583 tereketi tei tae katoa mai mei te 27 enua ke, ko te taime mua rai teia no te Au Kite i reira kia aravei e kia piri atu ki tetai numero maata roa o te au taeake tei tae mai.

I te 1961, kua patiia mai maua ko Melody kia riro ei tuanga no te pamiri Betela i Bombay, i reira i muri mai kua tavini au ei mema no te Kumiti Manga. E au akameitakianga ke atu rai tetai i aru mai. No te au mataiti e manganui, kua tavini au ei akaaere tuanga enua i roto i tetai au tuanga o Asia e te Itinga Rotopu. I te mea kua araiia te angaanga tutuanga i te manganui o teia au enua nei, kua anoanoia te au papuritia i reira ‘kia pakari mei te ovi e te apa kore mei te kukupa.’​—Mataio 10:16.

Akamaataanga e te Au Tauianga

I te 1959 i to maua tae mua atu anga ki Initia, e 1,514 papuritia e angaanga maroiroi ra i te reira enua. I teia tuatau, kua tupu takiri atu taua numero ra ki runga atu i te 24,000. Ei akono atu i teia tupuanga, e rua o matou taime i te neke anga ki roto i tetai ngai Betela ou i roto me kore vaitata mai ki Bombay. E oti, i roto ia Mati 2002, kua neke akaou te pamiri Betela​—teia taime ki te ngai ou i akatuia vaitata atu ki Bangalore, i te tua apatonga o Initia. I teia ngai ou nei e 240 mema o Betela, tetai pae na ratou e uri ana i te au puka Pipiria ki roto i te 20 reo.

Noatu kua tapapa rekareka ana maua ko Melody kia neke atu ki Bangalore, no te makimaki pae kopapa kua anoanoia kia oki atu maua ki Autireria i te 1999. I teianei te tavini nei maua ei nga mema no te pamiri Betela i Sydney. Noatu kua akaruke maua ia Initia, te pakari nei rai to maua inangaro no to maua au taeake akaperepere e te au tamariki pae vaerua i taua enua ra. E mea rekareka tikai me tae mai te au reta mei ia ratou!

I te akamanako anga no runga i te 50 mataiti e ara atu o te tavinianga tamou, e akameitakianga maata tikai tei rauka ia maua ko Melody. Te taime mua, ta maua angaanga e akaora mai i te au tutu o te tangata ki runga i te au pepa nenei tutu, inara ko te angaanga akaora i te oraanga o te tangata i roto to te Atua manako te ikianga meitaki roa atu. E au tupuanga puapinga tikai tei rauka mai mei ta maua ikianga kia tuku na mua i te anoano o te Atua i roto i to maua oraanga! Ae, ka arataki tika tikai te rave anga i ta te Atua e akakite maira ki te mataora!

[Au Mapu i te kapi 15]

(No runga i teia, akara i te puka)

INITIA

New Delhi

Darjeeling

Bombay (Mumbai)

Bangalore

Madras (Chennai)

Tiruchchirappalli

[Au Tutu i te kapi 13]

Ko Haydn raua ko Melody i te 1942

[Tutu i te kapi 16]

Te pamiri Betela i Initia, 1975