Tauta Mataku Kore kia Akamaroiroi te Tatau Anga i te Pipiria

Kua akaea aia i tona akaea openga i runga i te enua maro anu tikai i te tua itinga o Tiperia, kua akakinoia e kua taakamaia. Tokoiti ua tei maara e koia tetai tangata puapinga maata i te akatere anga ki mua i te pae vaerua o tona au taeake Ereni. Te ingoa o teia painia tei kopaeia ko Seraphim. Na tana tautaanga mataku kore kia akamaroiroi i te tatauanga i te Pipiria i mate ei aia.

KUA ora ana a Seraphim i te tuatau e tuanga a Ereni no te Patireia Ottoman. Tei tau ki te tangata apii Otototi Ereni ko George Metallinos, kua akairoia taua tuatau ra no te “rava kore te au apii tau” e “kare e apiianga i rotopu i te maata anga o te au tangata,” kapiti katoa oki te orometua.

Te vai ra te tuke maata i rotopu i te reo Ereni Koine (matauia) e te reo te tuatuaia ra i taua tuatau, ma tona au reo ke ke e manganui. E maata tikai te tuke anga e ko te reo Koine, tei tataia te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano ra, kare i marama akaouia ana e te aronga kare ratou i apiiia ana. Te tupu mai anga te manamanata, kua iki te akonoanga i te akamaroiroi i te reo Ereni Koine kitea koreia.

I roto i teia turanga nei, kua anauia mai a Stephanos Ioannis Pogonatus ki tetai ngutuare tei kitea meitakiia i runga i te airani o Lesbos, i Ereni, mei te 1670. I runga i te airani ra e maata te tu ngere e te kite kore i te tata. No te rava kore i te au apii kua maroia a Stephanos kia rave i tana apii mua i ko i tetai ngai mongoka i reira. Mei te ou anga mai tikai, kua ikiia aia ei tiakono no te Akonoanga Otototi Ereni e kua orongaia te ingoa ko Seraphim.

Mei te 1693, no to Seraphim inangaro ra i te kite i akakeu ei iaia ra kia aere atu ki Constantinople (ko Istanbul i teianei, Tureki). Kare i roa ana, no tona karape ra i rauka mai ei iaia ra te akangateitei anga a te au tangata rongonui Ereni. Kare i roa ana, kua tonokia atu aia e tetai akaaerenga muna no te enua o Ereni ei rima rave ki te Emepera ko Petero te Tangata Rongonui o Rutia. Te terepu ki Moscow e te oki anga atu kua taki atu ia Seraphim na roto i te maata anga o Europa, te ngai i kite mai ei aia i te tauianga i te aerenga manako no te akonoanga e te kite. I te 1698, kua aere atu a Seraphim ki Engarani e kua akono i tetai au pirianga puapinga maata i London e i Oxford. Kua akaaraveiia atu aia ki te Epitikopo Teitei o Canterbury, te pu o te Akonoanga Anglican, tei riro mai i muri maira ei pirianga puapinga kia Seraphim.

Nenei Anga i Tetai Pipiria

Iaia i Engarani, kua manako a Seraphim e te anoano maataia ra i roto i te au tangata Ereni tetai urianga ou e e mama ua i te marama no te “Koreromotu Ou” (au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano). Na te taangaanga anga i te urianga tei tataia e tere atu i te anere mataiti e te apa i mua atu ana na te mongoka ko Maximus ra, kua akamata a Seraphim i te nenei i tetai urianga ou, kare e tarevake, mama ua i te marama. Kua akamata aia i tana tataanga ma te maroiroi inara kare i roa ana kua pou te moni. I te akara anga meitaki tikai tona turanga te taputou mai anga te Epitikopo Teitei o Canterbury i te oronga mai i te tauturu anga i te pae moni tei anoanoia.  Kua akakeuia no runga i taua turuanga, kua oko mai a Seraphim i te pepa nenei anga e kua rave i tetai papau anga ki tetai tangata nenei.

Inara, rava ua te moni no te tutaki anga i te nenei anga i te Evangeria a Mataio, Mareko e apa ua ia Luka. I na, no te tauianga i te pae porotiki i Engarani ra i taki atu ei i te Epitikopo Teitei o Canterbury kia tipu i tetai ua atu moni tauturu. Ma te mataku kore, kua kimi a Seraphim i te tauturu a etai aronga apinganui e kua rauka i te nenei i tana urianga taui akaouia i te 1703. Na te Taiate no te Akamata Anga i te Evangeria i te Au Enua Tukeke i tutaki i te tuanga o te moni.

Kua kapitiia mai ki ta Maximus urianga e rua voriumu taito ra te tataanga Ereni mua. E maatamaata e te teiaa te reira. Kua akanooia ta Seraphim urianga tata akaouia i roto i tetai tu tataanga meangiti, vai anake ua ra te urianga Ereni ou, e e angiangi ua e e mama tikai.

Akatupu Maata Anga i Tetai Manamanata

“Papu tikai e, kua akaki teia puka tei akaouia i tetai anoano tikai o te au tangata,” i akakite mai ei te tangata apii ko George Metallinos. “Inara, kua taangaanga a Seraphim i te tuatau i te patoi atu i tetai pupu orometua tei patoi i te au urianga [Pipiria].” Kua riri te au orometua te karanga anga a Seraphim i roto i te kapi rua e kua tata aia i tana urianga ‘no etai au orometua tikai e tetai au tangata porotetani kare i marama ana i te reo Ereni [Koine], no reira na roto i te tauturu anga a te Vaerua Tapu Maata ra ka rauka ia ratou i te tatau e te marama i tetai apinga i roto i te tataanga mua, kia rauka oki i te akakite atu i te reira ki te au Kerititiano noa ua.’ (The Translation of the Bible Into Modern Greek​—During the 19th Century) No reira kua o atu a Seraphim ki roto i tetai manamanata no te urianga i te Pipiria i roto i te au pupu Akonoanga Otototi Ereni.

I tetai tua ko te aronga tei kite e te tupuanga i te pae vaerua e te tu tau o te tangata ra te irinakiia ra ki runga i te maramaanga i te Pipiria. Kua manako katoa ratou e te anoanoia ra te au mema o te au orometua kia akameitaki mai i to ratou uaorai kite no te au Tuatua Tapu. Tei runga ravao, kua irinaki te aronga turuturu i te urianga i te Pipiria e ka rauka te tuatua mou o te Tuatua Tapu i te akakite aereia i roto i tetai ua atu reo.​—Apokalupo 7:9.

Kua taangaanga te aronga patoi i te urianga i te Pipiria i te manakoanga e ko tetai ua atu urianga o te Pipiria ra ka akakino i ta te reira au tumu tuatua e ka akaparuparu i te mana o te akonoanga no runga i te manako e te apiianga. Inara to ratou mataku tikai koia oki te taangaanga ra te au Porotetani i te urianga o te Pipiria e kia tamanamanata mai i te mana o te Akonoanga Otototi Ereni. E manganui te au orometua tei manako e te anoanoia ra ratou kia patoi atu i tetai ua atu peu te akaari ra i te tu tangi ki te au Porotetani, kapiti anga te au tauta anga e kia maramaia te Pipiria e te au tangata noa ua. No reira kua riro mai te urianga o te Pipiria ei akamura anga i te riri i roto i te manamanata i rotopu i te Akonoanga Porotetani e te Akonoanga Otototi.

Noatu e kare ona manako e kia akaruke i te Akonoanga Otototi, kua akakite pu tikai a Seraphim i te kamakura e te akavaavaa anga o tona aronga orometua patoi. I roto i te kapi rua ki tana “Koreromotu Ou,” kua tata aia: “Te anoanoia ra te au Kerititiano ravarai te mataku ra i te Atua kia tatau i te Puka Tapu” kia “riro mai oki [aia] ei tangata aru ia Karaiti e kia akarongo ki [tana] apii.” Kua akakite a Seraphim e te arairai anga i te apii i te au Tuatua Tapu ra no ko mai i te Tiaporo.

Tetai Patoianga Maata

Te tae anga ta Seraphim urianga ki Ereni, kua akatupu mai te reira i te riri o te akaaerenga akonoanga. Kua araiia te urianga ou. Kua tutungiia te au kopi o te urianga, e ko tetai ua atu tangata te mou ra me kore te tatau ra i te reira kua tamatakuia no te akaateaia anga ki vao. Kua arai te pateriareka ko Gabriel III te tuaia anga o ta Seraphim urianga, te karanga anga i te reira e kare e inangaroia e e puapinga kore ua.

Noatu e kare i ngaro ia Seraphim te manakonakoanga, kua kite mai aia e te anoanoia te matakiteanga. Noatu te arai anga tikai a te akonoanga, e aka rai te au orometua e te aronga kare i te orometua tei ariki mai i tana urianga. Puapinga tikai aia i te tua anga i te urianga. Inara, kare i ope ake tana maroanga ma te aronga patoi ririnui.

 Te Akamataanga o te Openga

I te pae mai i te akamaroiroi anga i te tuaanga i te Pipiria, kua o atu a Seraphim ki roto i te au akaaerenga orureau e te akaepaepa enua. E aruaru ei i teia, kua oki atu aia ki Moscow i te tuatau maana o 1704. Kua riro mai aia ei tangata irinakiia na Petero te Tangata Rongonui e no tetai tuatau e poropeta i ko i te Apii Ariki o Rutia. Inara, kua manamanata ra e eaa te ka tupu mai ki tana urianga, kua oki atu a Seraphim ki Constantinople i te 1705.

I roto i tetai nenei akaou anga o tana urianga i taua mataiti rai, kua kiritiia mai e Seraphim te kapi rua o te neneianga mua. Kua kapitiia atu e ia tetai tataanga i mua ma te mama ua te akamaroiroi ra i te tatau anga i te Pipiria. Kua rauka i teia tataanga te tuaanga atea roa, e kare ra e rekoti no tetai manako kino no ko mai i te akaaerenga pateriareka.

Noatu rai, i te 1714 kua tupu mai tetai akakino anga maata no ko mai ia Alexander Helladius, e tangata teretere Ereni e e tangata patoi i te urianga o te Pipiria. I roto i tana puka Status Præsens Ecclesiæ Græcæ (Te Turanga i Teianei o te Akonoanga Ereni), kua patoi pakari tikai aia i te aronga uri reo e te au urianga o te Pipiria. Kua tata a Helladius i tetai pene katoa no runga ia Seraphim, te akaapa anga iaia ei tangata keia, tangata pikikaa, e e tangata apii koreia e e tangata pikikaa tau kore. E tikaanga ainei tetai ki taua au akaapa anga? Kua akakite te tangata tata ko Stylianos Bairaktaris i te manako kite o te aronga apii e manganui te kapiki anga aia ia Seraphim e ‘e tangata angaanga e e painia akamaramaia’ tei patoiia mai no te mea e e kite atu aia i te aronga i tona tuatau. Inara, na te puka a Helladius i akatupu mai i te tamanamanata anga openga no Seraphim.

I Raro Ake i Tetai Tu Tarotokaka Anga

Tae anga ki te tuatau ka oki atu ei a Seraphim ki Rutia i te 1731, kua mate oki a Petero te Tangata Rongonui. No reira kare i rauka ana i te tiakono Ereni ra te paruruanga a te ariki. Te Emepera Vaine ko Anna Ivanovna te tutara ra kua matakite tikai no runga i tetai angaanga manamanata tikai i roto i tona patireia. I roto ia Tianuare 1732, kua akakite aereia i St. Petersburg e te angaanga ra tetai tangata atoro Ereni i te patoi i te au inangaro o te patireia. Ko Seraphim tei tarotokakaia. Kua opuia aia e kua tonokia atu ki te are mongoka i Nevsky no te uiuianga. I ko i te are mongoka ra ko tetai kopi o te puka a Helladius te akaapa anga ia Seraphim no te au kino tukeke. E toru patoianga tei tataia, kua tauta te tiakono i te patoi atu i te au akaapaanga. Mei te rima marama te roa te uiuianga, e e ngata tikai ia Seraphim i te paruru iaia uaorai no te tu tarotokaka anga.

I te mea e kare e akapapuanga tikai i tukunaia ki runga ia Seraphim, kua ora mai aia i te utunga no te mate. Inara, no te au akaapaanga a Helladius, kua emiemi te aronga mana i te akatika ia Seraphim kia aere. Kua akautungaia te tiakono Ereni ei tuikaa ki Tiperia no te toenga o tona oraanga. Kua taiku mai te tikaanga e kua akatumuia te akautunga anga ki runga i te au akaapa anga te vai ra “i roto i te tataanga neneiia e te tangata tata Ereni ko Helladius.” Ia Tiurai 1732, kua tae atu a Seraphim ki Tiperia itinga tei tapekaia ki roto i te au auri e kua tiria ki roto i te are auri rikarika roa atu ko Okhotsk.

E toru mataiti i muri mai, kua mate atu a Seraphim, akarukenaia e kua akangaropoinaia. I tetai au taime, e tarevake e e mako kore rai tana ikianga e te au ravenga, inara ko tana urianga ra tetai o te au urianga Pipiria e manganui te vai ra rai i teianei i roto i te reo Ereni ou o teia tuatau. * I roto i te reira koia oki ko te New World Translation of the Holy Scriptures tei marama ngoie ua, te vai katoa ra i roto i te au reo ke ke e manganui. Mei teaa ra to tatou rekareka e kua akaora mai te Atua ko Iehova i tana Tuatua kia rauka oki i te au tangata i te au ngai ravarai te tuatau kia “rauka te kite i te tuatua-mou”!​—1 Timoteo 2:3, 4.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 12]

Ko Petero te Tangata Rongonui

[Akameitakianga no te Tutu i te kapi 10]

Photos: Courtesy American Bible Society