‘Iki i te Ora kia Ora ua Atu’

“Kua tuku au i te ora e te mate, i te meitaki e te kino, ki mua ia koe: e tenana, ka rave [me kare, e iki] i te ora, kia ora koe.”​—DEUTERONOMI 30:19; NW.

1, 2. Na roto i teea au tu i angaia ai te tangata i roto i to te Atua tu?

“E ANGA tatou i te tangata i to tatou uaorai tu.” Kua tataia taua tuatua a te Atua ra i roto i te pene mua o te Pipiria. E tau ei ki te reira, “kua anga iora oki te Atua i te tangata i tona uaorai tu; i anga aia iaia i te tu o te Atua ra,” i ripoti mai ei a Genese 1:26, 27. No reira nga tangata mua i tuke ei mei tetai au mea anga katoaia i runga i te enua. Kua aite aia ki Tei Anga mai iaia, te rauka anga i te aru i te tu manako anga o te Atua, te akaari anga mai i te aroa, te tuatua tau, te pakari, e te mana. Tei iaia te kite no te akava ngakau i te tauturu anga iaia i te itae i te au ikianga te ka akapuapinga iaia uaorai e te akamareka ra i tona Metua i te rangi. (Roma 2:15) Ei akataka anga poto ua, e anoano rangatira to Adamu. Te akara anga i te akapapa anga o tana tamaiti i runga i te enua nei, kua rave a Iehova i teia manakoanga no tana angaanga: “E i na, te meitaki roa ra.”​—Genese 1:31; Salamo 95:6.

² Ei au uanga na Adamu, kua anga katoaia tatou i roto i to te Atua tu e te tu aiteite. Inara, e ikianga ainei tikai ta tatou e eaa ta tatou ka rave? Noatu e tei ia Iehova ra te tu kite i te kite anga i mua ake e eaa te ka tupu mai, kare ra aia i akakoro takere mai ana i te tu openga o ta tatou au angaanga. Kare roa aia e akatika i tana tamariki i runga i te enua nei kia akatereia e te akakoro anga takere no te openga. E tauturu ei ia tatou kia marama i te puapinga tikai no te taangaanga anga i  to tatou anoano rangatira kia rave i te au ikianga tika, kia na mua katoa ra tatou i te apii i tetai apiianga mei te iti tangata o Iseraela.​—Roma 15:4.

Ikianga Rangatira i Iseraela

3. Eaa ra te ture mua o te Ture Ngauru, e akapeea te ngati Iseraela akarongo mou i te ikianga i te akono i te reira?

³ “Ko au ko toou Atua ra ko Iehova, ko tei arataki mai ia koe mei te enua maira mei Aiphiti, mei te ngutuare i tavini ei ra,” i karanga ai a Iehova ki te ngati Iseraela. (Deuteronomi 5:6) I te 1513 M.T.N., kua kite te iti tangata o Iseraela i tetai akaoraanga temeio ei tuikaa mei Aiphiti e no reira kare e tumu anga kia ekokoia taua au tuatua. I roto i te ture mua o te Ture Ngauru, kua akakite a Iehova na roto i tona vaa tuatua ko Mose e: “Auraka rava toou ei atua ke atu iaku nei.” (Exodo 20:1, 3) I taua atianga, kua iki te iti tangata o Iseraela i te akarongo atu. Kua oronga puareinga ua ratou i ta ratou akamorianga anake ra kia Iehova.​—Exodo 20:5; Numero 25:11.

4. (a) Eaa te ikianga ta Mose i tuku ki mua ia Iseraela? (e) Eaa ra ta tatou ikianga i teia tuatau?

⁴ I etai 40 mataiti i muri mai, kua akamaara pakari atu a Mose i tetai uki tangata ngati Iseraela no runga i te ikianga ta ratou ka rave i teianei. “Te kapiki nei au ki te rangi e te enua ei kite noku ia kotou i teianei rā,” tana i akakite atu, “kua tuku au i te ora e te mate, i te meitaki e te kino, ki mua ia koe: e tenana, ka rave [me kare, e iki] i te ora, kia ora koe e toou katoa uanga.” (Deuteronomi 30:19; NW) Aiteite rai i teia tuatau, ka rauka ia tatou i te iki. Ae, ka rauka ia tatou i te rave i tetai ikianga te tavini akarongo mou anga kia Iehova ma te akamanako anga i te ora mutu kore, me kore to tatou ikianga kia kore e akarongo atu kiaia e te mamae anga i te au tupuanga. E akamanako ana i nga akaraanga e rua no te au tangata tei rave i te au ikianga tuke.

5, 6. Eaa te ikianga ta Iosua i rave, e eaa ra tei tupu mai?

⁵ I te 1473 M.T.N., na Iosua i arataki atu ia Iseraela ki roto i te Enua Taputouia. I roto i tetai akoanga ririnui tei tuatuaia i mua ake ka mate ei aia, kua pati atu a Iosua i te iti tangata katoa ra: “E e mea kino ia kotou kia akamori ia Iehova, e akataka [me kare, e iki] ana kotou i teianei rā i ta kotou e akamori; e ko te au atua ainei ta to kotou ai metua i akamori i tetai pae vai ra, e te au atua ainei o te ngati Amori nei, no ratou te enua ta kotou e noo nei.” E oti, te taiku anga i tona ngutuare tangata ra, kua tuatua aia: “Kareka au e toku ra ngutuare, e akamori ïa matou ia Iehova.”​—Iosua 24:15; NW.

⁶ I mua atu ana, kua raurau ana a Iehova ia Iosua e kia ketaketa e kia maroiroi, te ikuiku anga iaia e auraka e aere ke i te akarongo anga ki te Ture a te Atua. Mari ra, na te tatau anga i te puka o te Ture i te ao e i te po, ei reira i rauka ai ia Iosua i te rave i te reira i meitaki ei tona aerenga. (Iosua 1:7, 8) E no reira kua tupu mai te reira. Kua taki atu ta Iosua ikianga ra ki te au akameitakianga. “Kare rava tetai mea meitaki ta Iehova i tuatua mai ki te ngutuare o Iseraela i poka,” i akakite mai ei a Iosua. “Ope rava akera i te tupu.”​—Iosua 21:45.

7. I to Isaia tuatau, eaa te ikianga ta etai ngati Iseraela i rave, e eaa te au mea i tupu mai?

⁷ Ei tukeanga, e akamanako ana i te turanga i Iseraela i etai 700 mataiti i muri mai. I taua tuatau ra, e manganui te au Iseraela tei aru i te au peu peikani. Ei akaraanga, i te ra openga o te mataiti, kua akaputuputu mai te au tangata ki tetai kaikai anga e reka tikai te au kai tukeke e te uaina venevene. Kare teia ei kapitianga ua na te ngutuare tangata. E ravenga akonoanga te reira te akangateitei ra i nga atua peikani e rua. Kua tata mai te peroveta ko Isaia i to te Atua manako no teia tu akarongo kore: “Ko kotou ra, ko tei akaruke ia Iehova, e kua akangaropoina i toku ra maunga tapu, e kua ārikiriki i te kaingakai na [te atua o te Manuia Meitaki], e kua akaki i te atinga inu na [te atua o Tei Tuatuaia].” Kua irinaki ratou e te vai ra te kokoti anga o taua mataiti ra, kare ki runga i ta Iehova akameitakianga, mari ra ki runga i te akamaru anga i “te atua o te Manuia Meitaki” e “te atua o Tei Tuatuaia.” Inara, te tika anga, to ratou aerenga meameaau e te ikianga akakoroia ra te akapapu maira i to ratou tupu anga openga. “Ko kotou taku e tatau no te koke,” ta Iehova i akakite e, “e piko anake kotou ki raro kia taia: no te mea, iaku i kapiki atu, kare akera kotou i îō mai; iaku oki i karanga atu, kare ra kotou i akarongo mai: kua rave ra kotou i te kino ki mua i toku mata nei, e kua iki ra kotou i tei inangaro koreia e au ra.” (Isaia 65:11, 12; NW) No ta ratou ikianga pakari kore ra e akapouanga  tei aere mai ki runga ia ratou, e kare o te au atua o te Manuia Meitaki e Tei Tuatuaia mana anga i te arai atu i te reira.

Rave Anga i te Ikianga Tika

8. E tau ei kia Deuteronomi 30:20, eaa te o maira i te rave anga i te ikianga tika?

⁸ Te ako anga a Mose ia Iseraela kia iki i te ora, e toru ana takainga i tou mai ta ratou ka rave: “Kia inangaro oki koe i to Atua ra ia Iehova, e kia akarongo koe i tona reo, e kia piri atu koe kiaia.” (Deuteronomi 30:20) Ka akara matatio takitai ana tatou i teia e e rauka ai ia tatou i te rave i te ikianga tika.

9. Akapeea tatou i te akaari anga i to tatou inangaro no Iehova?

⁹ Kia inangaro i to tatou Atua ra ia Iehova: Te iki ra tatou i te tavini ia Iehova no to tatou inangaro iaia. Te akarongo anga ki te au akaraanga akamatakiteanga i to Iseraela tuatau, e patoi tatou i te au timataanga katoatoa te rave anga i te tu tau kore e kia kopae tatou i te au tu o te oraanga penei te akakeu maira ia tatou kia topa atu ki roto i te ereere a teianei ao no te apinga materia. (1 Korinetia 10:11; 1 Timoteo 6:6-10) Kia piri ra tatou kia Iehova e kia akono i tana au akonoanga. (Iosua 23:8; Salamo 119:5, 8) I mua ake ka tomo atu ei te ngati Iseraela ki roto i te Enua Taputouia, kua ako atu a Mose ia ratou: “I na, kua akakite atu au kia kotou i te au akonoanga, e te au tuatua-tau ta taku Atua ta Iehova i akaue mai iaku ra; ei akono anga na kotou i te enua ta kotou e aere e rave nei ei nooanga. E tenana, e akono meitaki i taua tuatua na, e ka rave; ko to kotou ïa pakari, e to kotou kite, ki mua i te aroaro o te aronga te ka akarongo i teianei au akonoanga katoa.” (Deuteronomi 4:5, 6) Teia te taime e akaari tatou i te inangaro no Iehova na te tuku anga i to Iehova ra anoano na mua i roto i to tatou oraanga. Ka akameitakiia mai tatou me iki tatou i te rave i te reira.​—Mataio 6:33.

10-12. Eaa te au apiianga ta tatou i kite mai i te akamanakoanga eaa tei tupu ana i to Noa tuatau?

¹⁰ Kia akarongo ki to te Atua reo: E ‘tangata ako i te tuatua-tika ra’ a Noa. (2 Petero 2:5) Vaitata rai e kua tamanamanataia te au tangata ravarai o te ao i mua ake i te Vaipuke e “kare rava i akarongo” ki ta Noa ra au akamatakiteanga. Tei tupu mai? “Tae ua maira te vaipuke e pou rava akera ratou katoa i te pakokoia.” Kua akamatakite mai a Iesu e, i te tuatau o “te parutia o te Tamaiti a te tangata nei,” pera rai to tatou tuatau. Ko tei tupu i to Noa tuatau ra te riro ra ei akamatakiteanga pakari ki te au tangata i teia tuatau kare i iki ana i te akarongo ki te karere a te Atua.​—Mataio 24:39, NW.

¹¹ Te aronga te taitoito ra i te au akamatakiteanga a te Atua tei akakiteia mai e te au tavini a te Atua o teia tuatau te kite ra e eaa te ka tupu mai me kare ratou e akarongo atu ki te au akamatakiteanga. No taua aronga taitoito ra, kua akakite mai te apotetoro ko Petero e: “Kua inangaro oki ratou i te akangaro i teia e, na te tuatua a te Atua tei anga i te rangi i taito ra, e te enua i vai ki raro i te tai e tei aranga ki runga i te tai: I mate ei te reira enua i te tapoki angaia e te tai: Kareka te rangi e te enua e vai nei, te tāpuia nei ïa e taua tuatua ra no te ai, kia tae ki te rā akavaanga, e te mate o te aronga akono kore i te Atua ra.”​—2 Petero 3:3-7.

¹² E tukeanga teia ki te ikianga ta Noa e ta tona ngutuare i rave. “No te akarongo oki to Noa, ka akakiteia mai ei aia e te Atua i te au mea kare rai i kitea maira, e rokoia iora e te mataku, i tarai ei i te pai.” No tona akarongo anga ki te akamatakiteanga i ora ai tona ngutuare tangata. (Ebera 11:7) Kia akapapu tatou i te rapurapu ua anga no te akarongo anga i ta te Atua karere e oti te akarongo meitaki anga ki te reira.​—Iakobo 1:19, 22-25.

13, 14. (a) No teaa ra i puapinga maata ai ‘kia piri atu kia Iehova’? (e) Akapeea tatou i te akatika anga ia Iehova, ‘tei anga ia tatou,’ kia akakeu ia tatou?

¹³ Kia piri atu kia Iehova: Kia ‘iki i te ora kia ora ua atu,’ kare e kia inangaro ua tatou ia Iehova e kia akarongo kiaia mari ra kia ‘piri katoa atu tatou kia Iehova,’ koia oki, e aruaru i te rave i tona anoano. “E ora ra kotou kia mou tamou marie,” i karanga ai a Iesu. (Luka 21:19) Te tika anga tikai, te ikianga ta tatou ka rave no teia tu nei te akaari maira e eaa to roto i to tatou ngakau. “E ao to te tangata kare i tivata i te mataku ra; ko tei akaketaketa ra i tona ngakau, e rokoia ïa e te kino,” i akakite mai ei a Maseli 28:14. Ko Pharao o Aiphiti taito tetai akaraanga no teia tu nei. Te tupu mai anga te au Mate Ngauru takitai ki runga ia Aiphiti ra, kua akaketaketa atu a Pharao i tona ngakau kare ra i akaari mai ana i tona mataku i te Atua. Kare a Iehova i maro atu ana ia Pharao ki  roto i tetai aerenga no te akarongo kore inara kua akatika atura i taua tutara akaparau ra kia rave i te ikianga. Noatu rai, kua akatupuia to Iehova anoano, mei ta te apotetoro ko Paulo e akamarama maira no runga i to Iehova manako ia Pharao: “No reira tika rai oki au i vaoo ei ia koe, ei akakite anga atu ia koe i toku nei mana, e kia akakiteia toku ingoa e pini ua ake te ao katoa nei.”​—Roma 9:17.

¹⁴ E au anere mataiti i muri ake te akaora angaia a Iseraela mei roto i ta Pharao akatere anga, kua akakite te peroveta ko Isaia e: “E Iehova e, ko koe rai to matou Metua; e karakaraea matou, e ko koe tei anga ia matou; e angaanga anake matou na to rima.” (Isaia 64:8) Ia tatou e akatika ra ia Iehova kia akakeu ia tatou na roto i ta tatou uaorai apii e te taangaanga anga i tana Tuatua, ka akono marie tatou i te tu tangata ou. E maata atu to tatou maru e te akakeu ngoie anga, kua riro ei mea ngoie ua no tatou kia piri tiratiratu atu kia Iehova no te mea te inangaro tikai ra tatou i te akamareka iaia.​—Ephesia 4:23, 24; Kolosa 3:8-10.

“E Akakite ra i Taua Au Mea Ra”

15. E tau ei kia Deuteronomi 4:9, kua akamaara atura a Mose ia Iseraela i teea nga apainga e rua tuanga?

¹⁵ Ki te iti tangata o Iseraela te akaputuputu maira e te vaitata ra i te tomo atu ki roto i te Enua Taputouia, kua karanga atura a Mose: “E akono meitaki ra ia koe uaorai, e e tiaki i toou uaorai vaerua, ko te ngaropoina aea ia koe te au mea i akaraia e toou uaorai mata, ko te riro ke ua atu aea oki taua mea nei i roto i to ngakau i te au rā katoa o toou ora anga na; e akakite ra i taua au mea ra ki taau au tamariki, e to au mokopuna.” (Deuteronomi 4:9) Kia rauka mai ta Iehova akameitakianga e kia puapingaia i roto i te enua te vaitata ra i te akatuangaia mai kia ratou, e rua tuanga no te apainga ta te au tangata ka akatupu i mua i te aroaro i to ratou Atua ko Iehova. Auraka e ngaropoina ia ratou te au mea umere ta Iehova i rave ana i mua ia ratou, e kia apii ratou i te reira ki te au uki tangata i te tuatau ki mua. Ei au tangata no te Atua i teia tuatau nei, kia pera rai tatou me te inangaro ra tatou i te ‘iki i te ora kia ora ua atu.’ Eaa ta tatou i kite mai ana ma to tatou nga mata ta Iehova i rave ana no tatou?

16, 17. (a) Eaa tei rauka ana i te au mitinari tei tereniia i Gileada ra te akatupu anga i te angaanga tutu aere anga o te Patireia? (e) Eaa te au akaraanga no te maroiroi kare i topa ana taau i kite mai?

¹⁶ Te rekareka nei tatou i te kite anga e akapeea a Iehova i te akameitakianga i ta tatou angaanga tutu anga e te akariro anga i te tangata ei pipi. Mei te akamataanga mai o te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada i te mataiti 1943, na te au mitinari e arataki nei i te angaanga kia akariro i te au tangata ei pipi i roto i te au enua e manganui. E tae mai ei ki teia tuatau, te akono tamou nei teia aronga karatuati mua o teia apii nei i te maroiroi no te tutu aere anga i te Patireia, noatu e kua ruaine ratou e te arairaiia nei etai pae no te au kotinga anga o te kopapa. Ko tetai akaraanga meitaki ra no Mary Olson, tei karatuati mai mei Gileada i te mataiti 1944. Te ngai mua tana i tavini ana ei mitinari ko Urukuai, e oti ki Koromopia, e i teianei i Pueto Riko. Noatu e kua kotingaia e te au manamanata i te pae kopapa no te ruaineanga, kua akono tamou te Tuaine Olson i tona tu maroiroi no te tutu aere anga. Te taangaanga anga i tona kite no te reo Paniora, kua akapapa aia i te ora i te epetoma takitai kia piri atu ki te au  papuritia o te reira ngai i roto i te angaanga orometua.

¹⁷ Ei vaine takaua i teianei, te tavini nei rai a Nancy Porter, tei karatuati mai mei te Apii Gileada i te mataiti 1947, i Paama. Koia tetai mitinari tei angaanga maata ana i roto i te angaanga tutu anga. “Te apiianga i tetai ke i te tuatua mou Pipiria ra kua riro mai ei tumu anga rekareka,” i ripoti mai ei te Tuaine Porter i roto i tona tua oraanga. * “Te oronga maira i tetai aerenga tau i te pae vaerua tei oronga mai i tetai apainga akapapaia e te tau ua ki toku ora anga.” Te akamanako akaou anga te Tuaine Porter e tetai au tavini akarongo mou i te tuatau i topa, kare e ngaropoina ana ia ratou e eaa ta Iehova i rave ana. Akapeea ra tatou? Te akara rekareka ra ainei tatou i te tu ta Iehova e akameitaki maira i te angaanga Patireia i roto i te ngai e noo nei tatou?​—Salamo 68:11.

18. Eaa ta tatou ka kite mai i te tatau anga i te au tua oraanga o te au mitinari?

¹⁸ Rekareka tikai tatou i ta teia aronga ruaine i akatupu ana e ka akatupu ua rai. E tumu anga akamaroiroianga kia tatou te tatau anga i to ratou au tua oraanga no te mea me kite tatou e eaa ta Iehova i rave ana no teia aronga akarongo mou, te akaketaketa nei te reira i ta tatou tautaanga kia tavini ia Iehova. Te tatau putuputu ra ainei koe i taua au papaanga reka tikai tei neneiia i roto i Te Punanga Tiaki e te manakonako anga i te reira?

19. Akapeea te au metua Kerititiano i te taangaanga meitaki anga i te au tua oraanga tei tataia i roto i Te Punanga Tiaki?

¹⁹ Kua akamaara atura a Mose ki te ngati Iseraela e auraka e ngaropoina ia ratou te au mea katoa ta Iehova i rave ana no ratou e auraka teia au mea nei e takake mai mei to ratou ngakau i te au ra katoa o to ratou oraanga. E oti kua kapiti mai aia i tetai takainga ke: “E akakite ra i taua au mea ra ki taau au tamariki, e to au mokopuna.” (Deuteronomi 4:9) Ei mea rekaia te au tua oraanga. Te inangaro ra te tamariki te maata maira i te au akaraanga meitaki. Kia apiiia mai te au tuaine takaua te au apiianga mei te akaraanga akarongo mou o te au tuaine pakari ake kua akakiteia mai to ratou tua oraanga i roto i Te Punanga Tiaki. Te tavini anga i roto i tetai ngai ma tetai reo ke i roto i to ratou enua te oronga maata maira ki te au taeake e te au tuaine ra te au atianga kia angaanga maata i roto i te tutu aere anga i te tuatua meitaki. E te au metua Kerititiano e, eaa ka kore ei e taangaanga i te au mitinari akarongo mou Gileada e tetai papaki kia oronga atu i tetai akamaroiroianga ki taau tamariki kia iki i tetai oraanga i roto i te angaanga tamou?

20. Eaa ra ta tatou ka rave me ‘iki i te ora’?

²⁰ Akapeea e rauka ai ia tatou takitai nei te ‘iki i te ora’? Na te taangaanga anga i te apinga aroa umere no te anoano rangatira kia akaari kia Iehova e te inangaro ra tatou iaia e na te rave ua atu anga te ka rauka ia tatou i te rave i roto i tana angaanga me ka akatika ua mai aia i taua akameitakianga. ‘Ko Iehova toou ïa ora,’ ta Mose ia i akakite mai, “e ko te roa ïa o toou ra puke rā.”​—Deuteronomi 30:19, 20.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa taau i kite mai mei te au akaraanga no te au ikianga tukeke ta tatou i akamanako ana?

• Eaa te au takainga ta tatou ka rave e rauka ai i te ‘iki i te ora’?

• Eaa nga apainga e rua tuanga tei raurauia mai kia akatupu tatou?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 26]

‘Kua tuku au i te ora e te mate, ki mua ia koe’

[Tutu i te kapi 29]

Te akarongo anga ki to te Atua reo i ora mai ei a Noa e tona ngutuare tangata

[Tutu i te kapi 30]

Ko Mary Olson

[Tutu i te kapi 30]

Ko Nancy Porter