Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

“E Akaaiteite Tatou i te Irava ma te Irava”

“E Akaaiteite Tatou i te Irava ma te Irava”

“E Akaaiteite Tatou i te Irava ma te Irava”

KUA kite tetai tangata i tetai pepa i runga i te taua o tetai rerue e aere ra ki te Oire New York. ‘Ka mate te meta tangata,’ i akakite ei te pepa. No te umere, kua akamata taua tangata orometua ra, i te tatau. Kua umere tikai aia no te mea kare roa aia i ekoko ana i te apiianga o te mate kore o te meta. I taua taime ra, kare i taka iaia e naai i tata i te pepa. Noatu ra, kua kite aia e te tau ra teia maroanga e kua akanooia ki runga i te Tuatua Tapu e kua tau teia manako kia apii meitakiia.

Ko George Storrs taua orometua ra. Kua tupu taua mea ra i te 1837, te mataiti i akamata ai a Charles Darwin i te rekoti i tetai au manako te ka akatupu i tona irinakianga i roto i te mea tupu ua mai. E aere pure ana te manganui o te ao, e te irinaki ra te maataanga o te tangata i te Atua. Manganui te tatau ana e te akangateitei ana i te mana o te Pipiria.

I muri mai kua kitea mai e Storrs e na Henry Grew o Philadelphia, Pennsylvania i tata i te pepa. Kua irinaki tikai a Grew e ko “te tuatua tapu . . . te mea meitaki roa atu i te akamarama mai iaia uaorai.” Kua apii a Grew e tona au taeake i te Pipiria e kua akakoro rai kia akaau i to ratou oraanga e te au angaanga ki te akoanga a te Pipiria. Kua akaari mai ta ratou au apiianga i tetai au tuatua mou manea roa o te au Tuatua Tapu.

I na e kua akakeuia e te tataanga a Grew, kua akara meitaki atu a Storrs e eaa ta te au Tuatua Tapu ka tuatua mai no runga i te meta e kua uriuri i taua mea ra ki tona au oa orometua. Muri ake i te apii pakari anga no te rima mataiti, kua manako a Storrs e kia akakite i teia mea ou manea tana i kite mai mei te tuatua mou o te Tuatua Tapu, ki te katoatoa rava. Te akamataanga, kua akapapa aia e tai akoanga ka rave a tetai Tapati i te 1842. Inara, kua manako aia e ka anoano akaouia tetai au akoanga ke mai kia raveia ei akaoti meitaki i te tumu manako. I te openga, e ono ana au akoanga i te katoatoa no runga i te mate o te meta tangata, tana i nenei i roto i te Six Sermons. Kua akaaiteite a Storrs i te irava ma te irava kia kitea mai te tuatua mou manea tei uunaia ki raro ake i te au apiianga akangateitei kore a Kerititome i te Atua.

Te Apii ra Ainei te Pipiria i te Mate Kore o te Meta?

Te tuatua ra te Pipiria no runga i te rauka anga i te au oa akatainuia o Iesu, te kopapa mate kore ei tutaki no to ratou akarongo. (1 Korinetia 15:50-56) Me e kopapa mate kore te tutaki no te aronga akarongo, i akamanako ei a Storrs, kare i reira te meta o te aronga ara i te mea mate kore. Kare aia i tamanako ua, kua aere ra aia ki te au Tuatua Tapu. Kua akamanako aia ia Mataio 10:28, King James Version, tei tatau: “E mataku atu iaia tei rauka kia takore i te meta e te kopapa i roto ia era.” No reira ka rauka i te takore i te meta. Kua akara katoa aia ia Ezekiela 18:4, tei karanga e: “Te meta e ara ra, ka mate ia.” (KJ) I te akamanako meitaki angaia te Pipiria, kua kite papuia atu te manea o te tuatua mou. “Me kua tano toku manako no runga i teia tumu manako,” i tata ai a Storrs, “e maata i reira te au tuanga o te Tuatua Tapu, kare e taka ana no runga i taua irinakianga ra, te ka taka meitaki atu, ma te tau tikai, e te puapinga maata e te ririnui.”

Inara akapeea i reira no runga i te au irava mei ia Iuda 7? Te tatau ra: “E mei ia Sodoma e Gomora, e te au oire i vaitatao ia raua kua pera katoa, i te oronga anga ia ratou uaorai ei akaturi, e te anoano i ta te kopapa, kua akariroia ei akaraanga, i te mamae anga i te utunga o te ai mutu kore.” (KJ) Me tatau i teia irava nei, penei ka manako tetai aronga e te tamamaeia ra te meta o te aronga tei tamateia i Sodoma e Gomora i roto i te ai e mutu kore ua atu. “E akaaiteite tatou i te irava ma te irava,” i tata ai a Storrs. I reira kua taiku aia ia 2 Petero 2:5, 6, tei tatau: “E kare i vaoo i te ao taito ra, kua akaora ra ia Noa . . . , i te apai anga mai i te vai puke ki rungao i te ao o te aronga akono kore i te Atua; e te akariro anga i nga oire o Sodoma e Gomora ei reu i te akapou anga ia raua, te akariro anga ia raua ei akaraanga ki te aronga e noo ma te akono kore i te Atua a muri atu.” (KJ) Ae, kua akariroia a Sodoma e Gomora ei reu, kua takoreia e tuatau ua atu ma to raua au tangata e noo i reira.

“Te akamaata maira a Petero i te marama no runga ia Iuda,” i akamarama ai a Storrs. “Te akaari meitaki maira nga mea roa ai e mei teaa tikai to te Atua mareka kore i te aronga ara. . . . Ko taua au utunga i tukuia ki runga i te ao taito, o Sodoma e Gomora, e akoanga e te akamatakiteanga te ka vai rai, e mutu kore ua atu, me kore e ‘tuatau ua atu,’ me kore ei ‘akaraanga’ ki te tangata katoatoa e tae ua atu ki te openga o teianei ao.” No reira te tuatua ra a Iuda e ko te kino ta te ai i akatupu i te takoreanga ia Sodoma e Gomora ka vai e tuatau ua atu. Kare takiri te reira e takore i te tika, e ka mate te meta tangata.

Kare a Storrs e taangaanga ua ra i te au irava e turu ra i tona manako e ka kopae atu ei i tetai pae. Kua akamanako meitaki aia i te aerenga tuatua o te au irava tataki tai pera katoa te aiteanga o te Pipiria. Me te patoi ra tetai irava i tetai au irava ke mai, ka akara a Storrs ki roto i te katoaanga o te Pipiria no tetai akamaramaanga tau.

Studies in the Scriptures a Russell

Tetai o te aronga tei piri atu kia George Storrs koia oki e mapu tane te akaaere ra i tetai pupu apii Pipiria i Pittsburgh, Pennsylvania. Tona ingoa ko Charles Taze Russell. Tetai o tana au atikara mua no runga i te au tumu manako Tuatua Tapu, kua neneiia i te1876 ki roto i te makatini Bible Examiner, tei etitaia e Storrs. Kua ariki rai a Russell e e akakeuanga to te aronga apii Pipiria o mua ake, ki runga iaia. I muri mai, ei tangata etita no te Zion’s Watch Tower, kua rekareka tikai aia i te tauturu maata ta Storrs’ i oronga mai, na roto i te tuatua vaa e te tataanga.

E 18 ona mataiti, kua akaaere a C. T. Russell i tetai pupu apii Pipiria e kua akanoo i tetai akaraanga no te apii Pipiria. Kua akataka mai a A. H. Macmillan, tetai tangata apii Pipiria e piri ra kia Russell, i teia akanooanga: “Ka ui mai tetai i te uianga. Ka uriuri ratou i te reira. Ka akara ratou i te au irava pouroa no runga i te manako e oti, me kua ariki ratou i te tu rotai o teia au irava, ka akakite i reira ratou i to ratou manako e ka maani ei i tetai rekoti no te reira.”

Kua papu tikai ia Russell e, me akamanakoia te katoatoaanga o te Pipiria, ka akaariia mai tetai karere rotai e te aiteite ua ki te reira uaorai e ki te tu o te Tata tu-Atua. Me e ngata i te marama i tetai ua atu tuanga o te Pipiria, kua irinaki a Russell e ka rauka ua i tetai au tuanga ke mai o te Pipiria i te akataka, e i te akamarama mai i te reira.

E Peu Tuatua Tapu

Inara, kare ko Russell, kare ko Storrs, e kare ko Grew, te aronga mua tei akariro e na te au Tuatua Tapu rai e akamarama ia ratou uaorai. I akamata roa mai taua peu ra i te taime o Iesu Karaiti, koia te Tumu o te Akonoanga Kerititiano. E maata tana au irava e taangaanga ana i te akataka i te aiteanga tikai o te irava. Ei akaraanga, i te akaapa anga te au Pharisea i tana au pipi no te akiaki titona i te Tapati, kua taangaanga a Iesu i te papaanga i rekotiia i roto ia 1 Samuela 21:6 ei akatutu e ka akapeea tikai te akono anga i te ture o te Tapati. Kua matau ua te au arataki akonoanga i taua papaanga ra, i kai ei a Davida e tona au tangata i te varaoa o te aroaro. I reira kua taiku a Iesu i te tuanga o te Ture tei akakite mai e ko te kau taunga ua o te kopu o Aarona te ka kai i te varaoa o te aroaro. (Exodo 29:32, 33; Levitiku 24:9) Noatu rai, kua akakiteia kia Davida e kia kai i te varaoa. Kua taopenga a Iesu i tana tuatua akamaroiroi na te taiku anga i te puka a Hosea: “Naringa kotou i kite i te aiteanga o te manga tuatua ra e, “Ko te aroa taku i anoano auraka te atinga,” kare kotou e akaapa mai i te aronga apa kore.” (Mataio 12:1-8) E akaraanga umere tikai te akaaiteite anga i tetai irava ki tetai au irava ke atu kia rauka te maramaanga tika tikai!

Kua tamou rai te au pipi a Iesu ki taua akaraanga o te taangaanga anga i te irava kia akamarama i tetai irava. I te apii anga te apotetoro ko Paulo i te tangata i Tesalonia, i te “māro anga atu kia ratou i te tuatua i tataia ra; I te akamaoraora anga i taua tuatua ra, e te akakite pu anga atu e, e mate rai te Mesia, e e tu akaou mei te mate maira.” (Angaanga 17:2, 3) I roto katoa i tana au reta tu-Atua i akauruia mai, kua tuku a Paulo na te Pipiria e akamarama mai iaia uaorai. Ei akaraanga, i te tata anga ki to Epera, e maata tana au irava i taiku i te akapapu e e ata ua te Ture no te au mea memeitaki a muri atu.​—Ebera 10:1-18.

Ae, te akaoki akaou maira te aronga apii Pipiria ngakau tae i te 19 e te 20 anere mataiti i teia akaraanga Kerititiano. Te raveia nei rai te peu o te akaaiteite anga i te au irava ki tetai au irava ke mai i roto i te makatini Punanga Tiaki. (2 Tesalonia 2:15) Te taangaanga nei rai te Au Kite o Iehova i teia kaveinga me akara matatio ratou i tetai irava.

Akamanako Mari i te Aerenga Tuatua

Me tatau tatou i te Pipiria, akapeea tatou i te aru anga i te au akaraanga a Iesu e ta tana au pipi akarongo mou? Mea mua, kia akamanako tatou i te aerenga tuatua tikai e uriuriia ra. Akapeea te aerenga tuatua i te tauturu anga ia tatou kia marama i te aiteanga? Kia akatutu atu, akara tatou i te tuatua a Iesu i rekotiia i roto ia Mataio 16:28: “Tikai taku e karanga atu kia kotou nei, Kare tetai papaki o teianei aronga e tu mai nei, e rokoia e te mate, e kite ei ratou i te Tamaiti a te tangata i te aere anga mai i tona basileia.” Penei ka manako tetai papaki e kare teia au tuatua i akatupuia no te mea ko te au pipi pouroa a Iesu i reira i tona tuatua anga i taua au tuatua ra, kua mate i mua ake ka akanooia ai te Patireia o te Atua i te rangi. Kua tuatua katoa The Interpreter’s Bible no runga i teia irava e: “Kare te totou i akatupuia, e i muri mai kua manako te au Kerititiano e mea tau kia akamaramaia e e akatutu anga ua te reira.”

Inara, te tauturu maira te aerenga tuatua o teia irava, pera katoa o te au irava aiteite ua a te papaanga a Mareko raua ko Luka ia tatou, kia marama i te aiteanga tikai o te irava. Eaa ra ta Mataio i akakite i muri tika ua ake i taua au tuatua i taikuia i runga akenei? Kua tata aia: “E po ono akera, kua arataki aturā Iesu ia Petero, ia Iakobo, e tona taeake ia Ioane, ki runga i tetai maunga teitei, ko ratou anake ra. E akatu keia aia ki mua ia ratou.” (Mataio 17:1, 2) Kua akapiri katoa atu a Mareko raua ko Luka i te tuatua a Iesu no runga i te Patireia ki te papaanga o te akatukeanga. (Mareko 9:1-8; Luka 9:27-36) To Iesu aerenga mai i roto i te mana Patireia kua akatutuia mai na roto i tona akatukeangaia, i tona mama mai anga ma te kaka i mua i te aroaro o te au apotetoro tokotoru. Kua akapapu mai a Petero i teia maramaanga, i te akakite mai anga i “te mana e te aerenga mai o to tatou Atu ra o Iesu Mesia” i tona kite anga i te akatukeanga o Iesu.​—2 Petero 1:16-18.

Te Tuku ra Koe na te Pipiria e Akamarama mai Iaia Uaorai?

Peea me kare koe e marama ana i tetai irava noatu kua akamanako ana koe i tona aerenga tuatua? Ka puapingaia koe i te akaaiteite anga i te reira ki tetai au irava ke mai, ma te akamanako i te aiteanga o te katoaanga o te Pipiria. Tetai tauturu meitaki no te rave i teia ka kiteaia te reira ki roto i te New World Translation of the Holy Scriptures, te ka rauka i teianei i roto i te puka katoa me kore i tetai tuanga ua, i roto i te 57 reo. Ko teia tauturu e papaanga no tetai au taikuanga i te pae mai, te ka kiteaia i roto i te koromu i rotopu i te au kapi tataki tai i roto i ta te reira au tataanga. Maata atu i te 125,000 taau ka kite i roto i te New World Translation of the Holy Scriptures​—With References. Te akamarama maira te “Akamataanga Tuatua” o taua Pipiria ra e: “Ka riro te akaaiteite meitaki anga i te au taikuanga i te pae mai, e te makitoro marie anga i te au tataanga kapitiia mai i raro, i te akaari mai i te pirianga rotai o te 66 puka Pipiria, te akapapu mai e okotai rai o ratou puka, ta te Atua i akauru mai.”

Akara ana tatou e akapeea te taangaanga anga i te au akakiteanga ke mai, i te tauturu anga ia tatou kia marama i tetai irava. Ei akaraanga, te tuatua enua o Aberama, me kore o Aberahama. Akamanako ana ra i teia uianga: Koai te arataki i te akaruke anga a Aberama e tona pamiri ia Ura? Te tatau ra ia Genese 11:31 e: “Kua rave akerā Tera i tana tamaiti ra ia Aberama, e tona mokopuna ia Lota, . . . e tana unonga ia Sarai, . . . kua arataki maira mei ko te Kaledea mai i Ura ra, e aere ki te enua ra ki Kanaana; e tae maira ratou ki Harana, kua noo iora ratou i reira.” I te tatau ua anga i teia, penei ka taopenga tetai e ko te papa o Aberama, ko Tera, te arataki. Inara, i roto i te New World Translation, ka kite tatou e 11 akakiteanga ke mai no runga i teia irava. Ka apai te mea openga ia tatou kia Angaanga 7:2, i reira ka tatau ei tatou i te akoanga a Setephano ki te ngati Iuda i te anere mataiti mua: “Kua akakite mai te Atua kakā kia Aberahama ki to tatou metua ka noo ei aia i Mesopotamia ra, ou aia i noo ei i Harana, Kua na ko maira kiaia, “E aere ke mai koe i to enua e toou kopu-tangata, e aere mai koe ki te enua taku e akakite atu kia koe.” (Angaanga 7:2, 3) Te manako ekoko ra ainei a Setephano i teia ki te akaruke anga a Aberama ia Harana? Te taka ua ra e kare, no te mea e tuanga teia no te Tuatua akauruia a te Atua.​—Genese 12:1-3.

Eaa, i reira, a Genese 11:31 i tuatua ai e kua “rave akerā Tera i tana tamaiti ra ia Aberama” e etai atu o tona pamiri e kua aere ke maira mei Ura? Ko Tera rai te upoko pateriareka. Kua akatika aia kia aru ia Aberama, no reira kua akameitakiia aia kia arataki i te pamiri ki Harana. Na te akaaiteite anga e te tarotai anga i teia nga irava e rua, ka marama i reira tatou e eaa tikai tei tupu. Ma te tu akangateitei kua rauka ia Aberama i te akapapu ki tona papa kia aere mei Ura mei tei akaueia mai e te Atua.

Me tatau tatou i te au Tuatua Tapu, e mea tau kia akamanako tatou i te aerenga tuatua e te aiteanga o te katoaanga o te Pipiria. Te akoia maira te au Kerititiano: “E teianei te vaerua i rauka ia tatou nei, kare ïa to teianei ao, ko te vaerua ra no ko mai i te Atua ra: kia kite tatou i te au mea i oronga uaia mai e te Atua no tatou nei. Ko te au mea ïa ta matou e tuatua nei, kare ra ma te tuatua apiiia mai e te pakari tangata nei, ko ta te vaerua tapu ra i apii mai; i te akaarite anga i ta te vaerua i ta te vaerua ra.” (1 Korinetia 2:11-13) E tenana, e pati akatenga tatou i te tauturu a Iehova kia marama i tana Tuatua e kia tauta i te “akaarite anga i te vaerua i ta te vaerua ra” na te akara meitaki anga i te aerenga tuatua o te irava e tuatuaia ra e na te kimikimi anga i te au irava e piri maira. Kia kitea ua atu rai ia tatou te au mea puapinga o te tuatua mou na roto i te apii anga i te Tuatua a te Atua.

[Au Tutu i te kapi 12]

Aronga apii Pipiria i te 19 anere mataiti tei tuku na te Irava e akamarama i te irava: Ko George Storrs, Henry Grew, Charles Taze Russell, A. H Macmillan

[Au Akameitakianga]

Top: SIX SERMONS, by George Storrs (1855); second from top: Collection of The New-York Historical Society/69288

[Tutu i te kapi 15]

Kua akapapu te apotetoro ko Paulo i tana apiianga na te taikuanga i te au irava