‘I te Enua nei, Mei Tei te Rangi Katoa Na’

“Te akataka maira te irinaki anga Katorika e e A Mea Openga: Te Mate, te Akavaanga, te Era, te Rangi.”​—Catholicism, na George Brantl i tata.

E AKARA ana e kare te enua i kapitiia mai i roto i teia akapapaanga no te au mea openga e a no te au tangata ravarai. Kare i te mea poitirere e te aru ra te Akonoanga Katorika, mei tetai atu au akonoanga e manganui, i te irinaki anga e ka takoreia te enua a tetai ra. Te akamarama maira te Dictionnaire de Théologie Catholique i teia i raro ake i tetai tata anga e te “Openga o Teianei Ao”: “Te irinaki e te apii ra te Akonoanga Katorika e ko teia ao nei, ta te Atua i anga mai e te vai ua nei rai, kareia e vai e tuatau ua atu.” Te oronga katoa maira tetai apii katekita Katorika i teia manako: “Kua akatakaia e ka takoreia to tatou ao.” Inara me ka takoreia to tatou enua, akapeea i reira te au taputou a te Pipiria no tetai parataito i runga i te enua nei?

Te akakite taka meitaki maira te Pipiria i tetai parataito i runga i te enua i te tuatau ki mua. Ei akaraanga, kua akataka mai te peroveta ko Isaia i te enua e tona au tangata na roto i teia tu: “E patu ratou i te au are, e na ratou  uaorai e noo; e na ratou e tanu i te au kainga vine, ka kai ei i te kai i reira. Kare ratou e patu, e na tetai ke e noo; kare ratou e tanu, e na tetai ke e kai: mei te au rā o te rakau nei te au rā o toku ra iti-tangata; e rekareka tei ikiia e au ra, i te angaanga a to ratou uaorai rima.” (Isaia 65:21, 22) Kua papu i te ngati Iuda, te aronga ta te Atua i oronga atu i teia au taputou nei, e ko to ratou Enua Taputouia ra​—tika rai, ko te enua katoa ra​—ka riro mai a tetai ra ei parataito e ei akameitakianga mutu kore ki te au tangata ravarai.

Te akapapu maira a Salamo 37 i teia manakonakoanga. “Te aronga maru ra, ka noo ïa i te enua.” (Salamo 37:11) Kare teia irava e tuatua nei no runga i tetai akaouanga poto ua no te iti tangata o Iseraela ki te Enua Taputouia. Te akataka maira taua taramo ra e: “Ka riro te enua no te aronga tuatua-tika, ka noo tamou rai ratou i reira.” (Salamo 37:29) E akara ana e te karanga ra teia taramo e ka riro te ora mutu kore i te enua nei ei tutaki no “te aronga maru.” I roto i te Pipiria Varani, te karanga ra tetai tuatua no runga i teia irava e ko te tuatua “maru” “e maata atu te aite anga kare i kiteaia i roto i te au urianga; te kapiti maira te reira i te aronga manuia kore, te aronga tei taomiia me kore tei takinokinoia no [Iehova] nei, e te aronga ngakau akaaka tei kauraro ki te Atua.”

I te Enua nei me i te Rangi?

I roto i te Tuatua i runga i te Maunga, kua rave a Iesu i tetai taputou te akamaara maira kia tatou i te au irava tei taikuia mai i runga akenei: “E ao to tei maru: e riro ia ratou te enua.” (Mataio 5:5) Ka riro akaou te enua ei tutakianga tinamou no te aronga akarongo mou. Inara, kua akamarama atu a Iesu ki tana au apotetoro e te akamanea ra aia i tetai ngai no ratou i roto “i te are o [tona] Metua” e ka noo ratou i te rangi e ia. (Ioane 14:1, 2; Luka 12:32; 1 Petero 1:3, 4) Akapeea tatou e marama ai i te au taputou no runga i te au akameitakianga i te enua nei? E puapinga ainei te reira i teia tuatau, e e puapinga kiaai ma te reira?

E manganui te aronga apii Pipiria te karanga ra e ko “te enua” tei taikuia mai i roto i ta Iesu Tuatua i runga i te Maunga e i roto katoa ia Salamo 37 ra e akatutuanga uaia. I roto i tana au tuatua i roto i te Bible de Glaire, kua kite atu a F. Vigouroux i roto i teia au irava nei i “tetai akairo no te rangi e no te Akonoanga.” Kia M. Lagrange, e tangata kimikimi i te Pipiria Varani, “kare [teia akameitakianga] i te taputou e ka riro i tei maru te enua ta ratou e noo ra ki runga, kare i raro ake i teia akatereanga e kare katoa i raro ake i tetai akaaerenga apa kore, inara ko te ngai, noatu e teiea te reira, ko te patireia ia o te au rangi.” Ki tetai atu tangata kimikimi, te “taangaanga akatutuia ra te rangi ki te au mea puapinga o te enua nei.” Ki tetai aronga ke atu, “te manakoia ra i te pae vaerua e te akatutu maira te enua taputou, ko Kanaana, i te ipukarea i rungao, te patireia o te Atua, e tuanga teia tei akapapuia mai ki te aronga tei maru. Ko te aite anga katoa teia i roto ia Salamo 37 e i tetai ngai ke atu.” Inara ka akaatea viviki ainei tatou i te enua nei mei roto mai i te au taputou a te Atua?

Tetai Akakoroanga Mutu Kore no te Enua

I te akamataanga, kua kapiti tikaia atu te enua ki ta te Atua akakoroanga no te au tangata. “Te au rangi ra, na Iehova ïa au rangi; kareka te enua nei, kua oronga mai aia na te tamariki a te tangata nei,” i tata ei te tata taramo. (Salamo 115:16) No reira, kua kapitiia ta te Atua akakoroanga mua no te au tangata ravarai ki te enua, kare ki te rangi. Kua oronga a Iehova i te akauenga ki te nga tangata mua kia akatotoa i te kainga i Edene e kapi roa ake te enua. (Genese 1:28) Kare teia akakoroanga e no tetai tuatau poto ua. Kua akapapu mai a Iehova na roto i tana Tuatua e ka vai ua rai te enua e tuatau ua atu: “Te kore nei tetai uki, e te kitea maira tetai uki: kareka te enua nei, te vai ua nei rai ïa.”​—Koheleta 1:4; 1 Paraleipomeno 16:30; Isaia 45:18.

Kare te au taputou a te Atua e ngaro ke, no te mea koia Tei Teitei, e nana e akapapu mai i te  tupu anga mai o te reira. Te tuatua anga no runga i te aerenga natura o te vai ei akatutu anga, te akataka maira te Pipiria e ko te akatupuanga i te au taputou a te Atua ra ka tupu mai te reira: “Mei te ua e topa nei, e mei te kiona, no runga mai i te rangi ra, e kare i oki akaou ki te reira, kua tamauu ra i te enua, e kua akatupu ra, e kua akauua mai oki i tana, . . . Koia katoa taku tuatua [te tuatua a te Atua] no roto i toku nei vaa; kare e oki puapinga kore ua mai kiaku nei, e tupu ra tei akakoroia e au ra; e manuia oki te mea i akaue atu ei au ra.” (Isaia 55:10, 11) Kua papau te Atua i te au taputou ki te au tangata. E aka tuatau tetai ka pati i mua ake ka tupu ei te au taputou, inara kare te reira e ngaro. Ka “oki” akaou te reira kiaia i te akatupu angaia te au mea pouroa tei tuatuaia.

E mea “inangaroia” na Iehova te anga mai anga i te enua no te tangata ravarai. I te openga o te ra ono i te anga mai anga, kua akakite aia e ko te au mea katoa ra “te meitaki roa ra.” (Genese 1:31) Te tauianga i te enua ki roto i tetai parataito ope kore e tuangaia no te akakoroanga a te Atua kare i tupu ake. Noatu rai, ‘kare te au taputou a te Atua e oki puapinga kore ua mai kiaia.’ Ka akatupu pouroaia te au taputou no te oraanga apa kore i runga i te enua, te ngai ka noo te au tangata ma te au e te tinamou e tuatau ua atu.​—Salamo 135:6; Isaia 46:10.

Kua Tupu ta te Atua Akakoroanga Kare e Poka

Kua tamanamanata potoia mai e te ara a to tatou nga metua mua, ko Adamu raua ko Eva, ta te Atua akakoroanga mua no te akariro anga i te enua ei parataito. I muri ake i to raua akarongo kore anga, kua tuaruia raua mei te kainga. No reira kua ngaro ia raua te akameitakianga kia o atu ki roto i te akatupuanga i te akakoroanga a te Atua no te au tangata apa kore te ka noo i roto i te parataito i te enua nei. Noatu rai, kua akapapa te Atua i te au akanoonooanga kia akatupu i tona akakoroanga. Akapeea ra?​—Genese 3:17-19, 23.

Aiteite te turanga i Edene ki tetai tangata tei akamata i te patu i tetai are ki runga i tetai potonga enua manea. Iaia e patu ra i te tango, kua aere mai tetai tangata e akapueurikiriki i taua tango ra. Kare i akaruke ana i tana angaanga, kua rave te tangata i te au takainga ei akapapu anga e ka akaotiia te are. Noatu e te umuumuia ra tetai atu manga moni no tetai atu angaanga, kare e ekokoanga e ka oti te angaanga mua.

Pera katoa, kua rave te Atua i te au akanoonooanga ei akapapu anga no te akatupu anga i tona akakoroanga. I muri ua ake i te ara anga to tatou nga metua mua, kua akakite aia i tetai manakonakoanga no ta raua anaunga​—e ka takore atu te “uanga” i te kino tei raveia. I te akatupu anga i teia totou, kua riro mai te tuanga maata o te uanga e ko te Tamaiti a te Atua, ko Iesu, tei aere mai ki te enua nei e kua oronga mai i tona oraanga ei atinga i te oko i te au tangata ravarai. (Galatia 3:16; Mataio 20:28) I te akatuakaouia anga mai mei te mate ki te rangi, kua riro a Iesu ei Ariki no te Patireia. Ko te tikaanga, koia te tangata maru tei riro iaia te enua kapiti atu ki te aronga akarongo mou tei ikiia te ka akatuakaouia mai mei te mate ki te rangi kia riro mai ei au oa tutara i roto teia Patireia. (Salamo 2:6-9) Kare e roa atu, ka akono teia kavamani i te au angaanga o te enua nei kia akatupu i ta te Atua akakoroanga mua e kia taui i te enua ki roto i tetai parataito. E mirioni ua atu aronga maru ka “riro ia ratou te enua” mei tera rai e ka puapingaia ratou e te tutara anga a teia Patireia na roto ia Iesu Karaiti e tona au oa tutara.​—Genese 3:15; Daniela 2:44; Angaanga 2:32, 33; Apokalupo 20:5, 6.

‘I te Enua nei, Mei Tei te Rangi Katoa Na’

Kua taikuia mai teia ora ma tona nga tu e rua, ko te rangi e te enua, i roto i tetai orama tei kiteaia e te apotetoro ko Ioane. Kua kite atu aia i te au ariki i runga i te au terono i te rangi tei ikiia mei roto mai i te au pipi akarongo  mou a Karaiti. Te akakite taka meitaki maira te Pipiria no runga i teia au oa o Karaiti e ka “tutara ratou ei au ariki i rungao i te enua nei.” (Apokalupo 5:9, 10, NW) E akamanako ana i nga tu e rua i te akatupu anga i to te Atua akakoroanga​—e enua akaouia i raro ake i te aratakianga a te Patireia i te rangi ko Iesu Karaiti e tona aronga akatuangaia nana ra. Ka rauka i teia au akanoonooanga pouroa na te Atua i te akatupu i te akaouanga openga no te Parataito i te enua nei kia tau ki ta te Atua akakoroanga mua.

I roto i tana pure akaraanga, kua pati a Iesu i tana au pipi kia pure kia tupu to te Atua anoano “i te enua nei, mei tei te [“rangi,” NW] katoa na.” (Mataio 6:9, 10) Kua tano ainei teia au tuatua me ka takoreia atu te enua me kore e akatutu ua anga no te rangi? Pera katoa, kua tano ainei te reira me ka aere pouroa atu te aronga tuatua tika ki te rangi? Kua kite meitakiia to te Atua anoano no te enua nei i roto i te au Tuatua Tapu, mei te papaanga o te anga mai anga e tae ua atu ki te au orama i roto i te puka o Apokalupo. Ka riro mai te enua ta te Atua i akakoro​—ei parataito. Ko te anoano teia ta te au taputou a te Atua ka akatupu. Te pure ra te aronga akarongo mou i runga i te enua nei kia akatupuia taua anoano ra.

Ko te ora mutu kore i runga nei i te enua tei akakoro muaia mai e Tei Anga mai, e te Atua ‘kare rava e tu ke ke.’ (Malaki 3:6; Ioane 17:3; Iakobo 1:17) Kua tere atu e 100 mataiti, te akamarama anga mai teia makatini, Te Punanga Tiaki, i teia nga tu e rua i te akatupuanga i te akakoroanga a te Atua. Te tauturu ra teia ia tatou kia marama i te au taputou no runga i te akaou anga i te enua te kitea ra i roto i te au Tuatua Tapu. Te pati atu nei matou ia koe kia akara matatio i te tumu manako, na te raveanga i tetai uriurianga ki te Au Kite o Iehova me kare na te aravei atu anga i te aronga nenei o teia makatini nei.

[Tutu i te kapi 4]

Te akataka meitaki maira te Pipiria i te akatumu anga i te Parataito i runga i te enua i te tuatau ki mua

[Tutu i te kapi 7]

Kua tano ainei ta Iesu pure akaraanga me ka takoreia atu te enua?