Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata mei te Puka a Isaia—I

Au Manako Maata mei te Puka a Isaia—I

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Puka a Isaia​—I

“KOAI taku e tono? koai te ka aere no tatou?” Ki teia patianga mei te Atua ko Iehova, kua pau atu a Isaia te tamaiti a Amosa: “I na, teia au; ko au taau e tono.” (Isaia 1:1; 6:8) I taua taime ra, kua rauka mai iaia tetai tukuanga angaanga ei peroveta. Kua rekotiia te au angaanga totou a Isaia i roto i te puka Pipiria tei akairo i tona ingoa.

Tataia e te peroveta uaorai, kua kapi te puka a Isaia e 46 mataiti mei te 778 M.T.N. ki tetai tuatau i muri ake i te 732 M.T.N. I te mea e te kiteaia ra te au akakitekiteanga kia Iuda, Iseraela, e te au pa enua takapini mai, kare to te reira tumu manako maata e no te akavaanga. Mari ra, ko te ‘ora na te Atua ko Iehova.’ (Isaia 25:9) Ko te tikaanga, te aiteanga o te ingoa tikai o Isaia, ko te “Ora a Iehova.” Ka uriuri teia atikara i te au manako maata mei ia Isaia 1:1–​35:10.

“E OKI MAIRA TETAI TOENGA”

(Isaia 1:1–​12:6)

Me kua orongaia te karere totou tei rekotiia i roto i te pene mua e rima o te puka a Isaia i mua ake i to Isaia akataoongaia ei peroveta me kore no muri ake, kare te Pipiria e akakite mai ana. (Isaia 6:6-9) Inara, te taka meitaki ua ra e kua maki a Iuda e Ierusalema i te pae vaerua “mei te tapuae e tae ua atu ki te upoko.” (Isaia 1:6) Te tupu atea ua ra te akamori itoro. E aronga pikikaa te au arataki. Kua ngakau parau te au vaine. Kare te au tangata e tavini meitaki ana i te Atua mou. Kua akaueia a Isaia kia aere e akakite ‘ua atu rai’ ki te aronga tei marama kore e tei kore katoa i inangaro i te kite.

Kua tamatakuia a Iuda e ka tomoia ratou e te au pupu vaeau taokotaiia o Iseraela e Suria. I te taangaanga anga ia Isaia e tana tamariki “ei au akairo oki e ei umereanga,” kua akapapu a Iehova ia Iuda e kare te akapirianga i rotopu ia Suria e Iseraela e puapingaia. (Isaia 8:18) Inara, ka aere ua mai te au mutu kore, na roto i te tutara o te “Ariki no te au.” (Isaia 9:5, 6) Ka akava katoa a Iehova ia Asura, te pa enua tana i taangaanga ei “rakau o [tona] nei riri.” Taopenga rai ka tuikaaia a Iuda, inara ka ‘oki mai tetai toenga.’ (Isaia 10:5, 21, 22) Ka tupu tikai te tu tika tikai i raro ake i te tutara o tetai “tupu ou [akatutu] no roto i te tumu ra o Iese.”​—Isaia 11:1.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

1:8, 9—Akapeea te tamaine a Ziona i riro mai ei “mei te are piritanga i roto i te kainga vine ra, mei te are tiaki i roto i te koro kukuma”? Te aiteanga o teia, i te tuatau i to Asura tomo atu anga, ka akaraanga paruru koreia a Ierusalema, mei tetai piritanga i roto i tetai kainga vine me kore tetai are tiaki i roto i tetai koro kukuma tei ngoie ua i te pueu. Inara kua aere mai a Iehova ki tona tauturu e kare i reira e akatika iaia kia riro mai mei ia Sodoma raua ko Gomora rai.

1:18—Eaa te aiteanga o te au tuatua: ‘E tenana e akatikatika ana tatou i te tuatua’? Kare teia i tetai patianga kia uriuri i te au manako e kia itae i tetai arikianga aiteite na te rave anga i te au uriurianga manako. Mari ra, te taiku ra te irava ki te akamataanga i tetai akanoonooanga no te tuatua tau e ka oronga te Akava tuatua tau, ko Iehova kia Iseraela i tetai atianga kia taui e kia tama iaia uaorai.

6:8a—Eaa te au kauono nomena “taku” e “tatou” i taangaangaia ai i konei? Te kauono nomena “taku” te tuatua ra no te Atua ko Iehova. Te kauono nomena “tatou” te akakite maira e tangata ke atu tetai i te pae mai ia Iehova. Ko teia oki, ko tana “Tamaiti anau tai.”​—Ioane 1:14; 3:16.

6:11—Eaa te aiteanga o ta Isaia tuatua i tona uianga: “Mei te aa te roa, e [Iehova] e?” Kare e te ui ra a Isaia e eaa te roa iaia i te akakiteanga i te karere a Iehova ki te au tangata akarongo kore. Mari ra, te inangaro ra aia i te kite e eaa te roa e akangateitei kore ua atu ei te turanga maki o te au tangata i te pae vaerua i te ingoa o te Atua.

7:3, 4—Eaa a Iehova i oronga ai i te ora ki te Ariki kino ko Ahaza? Kua parani te nga ariki o Suria e Iseraela kia akaatea i te Ariki o Iuda ko Ahaza e kia akaterono i tona ngai i tetai tutara akatutu ua, te tamaiti a Tabeala​—e tangata kare no te uanga o Davida. Teia angaanga tiaporo nei ka riro ei tamanamanata i te akaaereanga o te koreromotu kia Davida no te Patireia. Kua oronga a Iehova i te ora kia Ahaza kia tamou marie i te uanga e na roto mai ei te “Ariki o te au” i te aere anga mai.​—Isaia 9:5.

7:8—Akapeea a Epheraima i “ngaangaaʼi” i roto i te 65 mataiti? Te akaateaangaia o te au tangata mei te patireia tino ngauru kopu e te akatangata akaouanga i te enua ma te aronga ke, kua akamata i “te tuatau o te ariki o Iseraela o Peka,” i muri poto ua mai i to Isaia akakiteanga i teia totou. (2 Ariki 15:29) Kua tupu ua atu rai teia e aere ua atu ki te tuatau o te Ariki o Asura ko Esarahadona, e tamaiti e e komono aia no Senakeriba. (2 Ariki 17:6; Ezera 4:1, 2; Isaia 37:37, 38) Teia au ravenga a Asura i te akanoonoo akaou ua anga i te au tangata kia Samaria e mei ia Samaria, kua tupu i roto i tetai 65 mataiti tei taikuia ia Isaia 7:8.

11:1, 10—Akapeea a Iesu i riro mai ei “tupu ou no roto i te tumu ra o Iese” e pera katoa ei “aka o Iese”? (Roma 15:12) “No roto mai [a Iesu] i te tumu ra o Iese” i te turanga i te pae kopapa. E uanga aia na Iese, no roto mai i te tamaiti a Iese ko Davida. (Mataio 1:1-6; Luka 3:23-32) Inara, te rauka anga te mana ariki, kua akakeu te reira i to Iesu pirianga ki tona au ai tupuna. I te tumu e kua orongaia kiaia te ririnui e te mana kia oronga ki te au tangata akarongo te oraanga mutu kore i te enua nei, kua riro mai a Iesu ei “Metua [no ratou] no te tuatau mutu kore.” (Isaia 9:5) No reira, koia katoa te “aka” o tona au ai tupuna, kapiti katoa mai a Iese.

Au Apiianga no Tatou:

1:3. I te patoi anga i te aru i te au umuumuanga a Tei Anga mai ia tatou, e meangiti atu to tatou kite i to te puakatoro me kore i tetai atini. I tetai tua ra, te akamaroiroianga i te arikianga no ta Iehova pouroa i rave no tatou ka kopae ia tatou mei te rave marama koreanga i tetai apinga e te akarukeanga iaia.

1:11-13. Te au peu akonoanga pikikaa e te au pure tuatua matauia e akaroiroianga tikai kia Iehova. Kia akatumuia ta tatou au angaanga e ta tatou au pure mei tetai tu akakoroanga ngakau tau.

1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Ka ope te tuikaanga e te akataneaanga o Iuda ma te oki atu anga o te toenga tei tataraara ki Ierusalema e te akamata akaou anga o te akamorianga mou. Te takinga meitaki ra a Iehova i te aronga rave tarevake tei tataraara.

2:2-4. To tatou piri maroiroi anga ki roto i te angaanga tutu anga e te akariroanga i te au tangata ei pipi, te tauturu ra i te au tangata tataki tai mei te au pa enua e manganui kia kite mai i te au tu no te au e kia aruaru i te au, tetai ki tetai.

4:4. Ka akaatea, me kore ka tama a Iehova i te tu akono viivii e te akamaringi anga toto.

5:11-13. Kia akaruke i te tu akakoromaki e te tu tau i roto i ta tetai ikianga no te tamataoraanga, ko te kopaeanga i te rave i tei tau ki te kite.​—Roma 13:13.

5:21-23. Kia kopae te aronga pakari, me kore te au akaaere i “tei karape i to ratou uaorai mata.” Kia akono katoa ratou i te tu tau i te “inu wina” e kia kopae mei te akaarianga i te tu papakitai.

11:3a. Te akaari maira te akaraanga e te au apiianga a Iesu e ka rauka te rekareka i te matakuanga ia Iehova.

“AROA OKI A IEHOVA IA IAKOBA”

(Isaia 13:1–​35:10)

Te pene 13 ki te 23 e au akakiteanga akamatakite te reira ki te au pa enua. Inara, ka “aroa oki a Iehova ia Iakoba” na te akatikaanga i te au kopu tangata katoatoa o Iseraela kia oki ki to ratou enua. (Isaia 14:1) Te karere no te akataneaanga o Iuda i te pene 24 ki te 27 kua aru kapiti mai ki te taputou no te akaoraanga. Te akakite ra a Iehova i tona riri i “te aronga i kona i Epheraima [Iseraela]” no te akatupuanga i tetai pirianga kia Suria e ki te “taunga e te peroveta” o Iuda no te kimianga i tetai pirianga kia Asura. (Isaia 28:1, 7) Kua akakiteia tetai mate ki rungao ia “Ariela [Ierusalema]” no tei “aere oki e aere ki raro ki Aiphiti” no tetai paruruanga. (Isaia 29:1, tataanga i raro ake NW; 30:1, 2) Noatu rai, kua totouia te ora no te aronga tataki tai tei taangaanga i te akarongo ki roto ia Iehova.

Mei tetai ‘liona ou e ngunguru ra ki rungao i tana ra kai,’ ka paruru a Iehova i te “maunga ra no Ziona.” (Isaia 31:4) E taputou katoa tetai: “I na, e tutara mai tetai ariki ma te tuatua-tika ra.” (Isaia 32:1) E te akatupu ra te tamatakuanga a Asura ki runga ia Iuda i te “au karere akamoeau” kia aue, kua taputou a Iehova e ka akaoraia tona iti tangata, ka “apai keia ta ratou ara.” (Isaia 33:7, 22-24) “Te vai nei oki te riri o Iehova ki runga i te pa enua ravarai, e tona riri maata, tei runga ïa i to ratou ra nuku katoatoa ra.” (Isaia 34:2) Kare a Iuda e noo tanea ua. “Te medebara, e te ngai vaiavare ua, e rekareka ïa no ratou ra; e rekareka rai te enua ngangaere, e e pua oki mei te tiare.”​—Isaia 35:1.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

13:17—Na roto i teea tu i manako mai ei to Madai i te ario ei puapinga kore e kare e mareka ana i te auro? Kua manako mai to Madai e to Peresia i te rongonui tei akatupuia mei tetai autu anga ei apinga inangaro maata roa atuia i te au apinga tei rauka mai ia ratou mei tetai tamakianga. Kua tika te reira tupuanga kia Kuro, tei oronga ki te au tuikaa e oki ra, te au apinga auro e te ario ta Nebukanesa i keia mai mei te iero o Iehova.

14:1, 2—Akapeea te iti tangata o Iehova i riro mai ei, ei ‘aronga akatuikaa atu i te aronga tei akatuikaa mai ia ratou’ e i ‘tutara oki ki rungao i te aronga i takinga-kino mai ia ratou’? Kua akatupuia teia e te au tangata tataki tai mei ia Daniela rai, tei tu i tetai taoonga teitei i Babulonia i raro ake i te tutaraanga a to Madai e to Peresia; ko Esetera, tei riro mai ei ariki vaine no Peresia; e Moredekai, tei akataoongaia ei parai minita no te Patireia o Peresia.

20:2-5—Kua aere takataka tikai ua ainei a Isaia e toru mataiti? Penei kua kiriti a Isaia i tona kakau i vao ake e kua aaere ua aia “ma te kore e maata te kakau.”​—1 Samuela 19:24, tataanga i raro ake, NW.

21:1—Eaa te ngai e kapikiia ana e ko te “medebara o te tai”? Noatu e kare a Babulonia i te pae tikai i te tai, e taikuia ana te reira i roto i teia tu. Te tumu, no te mea e puke ana te vai o nga kauvai o Epharata e Tigerisi i te reira ngai i te au mataiti ravarai, i te akatupuanga i tetai “tai” varivari.

24:13-16—Akapeea te au ngati Iuda i riro mai ei e tei “rotopu i te au tangata ra; mei te olive i ruruia ra; mei te koi aere anga ra, kia oti te mou vine ra”? Mei tetai ua rakau e vaooia ana ki runga i tetai tumu rakau me kore tetai vine i muri ake i te kokotianga, e iti ua te ka ora atu i te takoreanga o Ierusalema e Iuda. Te ngai e tukunaia atu ei te aronga tei ora mai, me ki “te au o ra [Babulonia i te Itinga]” me kore ki “te pa enua o te moana [Metiterenia],” ka akakaka ratou ia Iehova.

24:21—Koai ma “te nuku o te rangi i runga” e “te ui ariki o te enua”? Penei te taikuia ra “te nuku o te rangi i runga” ki te au vaerua ririnui kikino ra. “Te ui ariki o te enua,” i reira, ko te au tutara i te enua nei, e e akakeuanga ririnui to te au temoni i rungao ia ratou.​—1 Ioane 5:19.

25:7—Eaa “te tapoki i tapokiiaʼi te mata o te tangata katoa ra, e te vai i rarangaia i rungao i te au enua katoa ra”? Te arataki ra teia akaaiteanga manako ki nga enemi maata e rua o te au tangata ravarai​—te ara e te mate.

Au Apiianga no Tatou:

13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. E tika ua ana te tuatua totou a Iehova, mei tei tupu rai kia Babulonia.

17:7, 8. Noatu e kare te maataanga i Iseraela i akarongo ana, kua akara atu tetai pae kia Iehova. Mei te reira katoa, e ariu mai ana tetai pae o Kerititome ki te karere Patireia.

28:1-6. Ka inga a Iseraela kia Asura, inara ka akapapu te Atua e ka ora mai te au tangata tiratiratu. Kare te au akavaanga a Iehova e akaruke i te aronga tuatua tau ma te kore e manakonakoanga.

28:23-29. E akatanotano ana a Iehova i tetai au tangata ngakau tae kia tau ki to ratou au inangaro e te au turanga tikai.

30:15. Te umuumu maira te akaoraanga a Iehova kia akaari tatou i te akarongo na te ‘noo ua anga,’ me kore te kopaeanga, mei te kimianga i te ora na roto i te au angaanga a te tangata nei. Na te ‘akatupua ua anga,’ me kore te mataku kore anga, te akaari katoa ra tatou i te irinaki ki roto i to Iehova tu kite i te paruru ia tatou.

30:20, 21. Te ‘kite’ ra tatou ia Iehova e te “akarongo” ra tatou i tona reo no te ora na te akarongo anga ki tana e akakite maira i roto i te Tuatua akauruia, te Pipiria, e na roto i “te tavini akono meitaki e te pakari.”​—Mataio 24:45.

Akaketaketa ra te Totou a Isaia i to Tatou Irinaki i Roto i te Tuatua a te Atua

Mei teaa tikai to tatou rekareka no te karere a te Atua i roto i te puka a Isaia! Te au totou tei akatupu takereia ana, te akaketaketa ra i to tatou irinaki e te ‘tuatua no roto i te vaa o Iehova; kare e oki puapinga kore ua mai kiaia.’​—Isaia 55:11.

Akapeea te au totouanga no te Mesia, mei tei kiteaia ia Isaia 9:6 e te 11:1-5, 10? Kare ainei te reira e akaketaketa ana i to tatou akarongo i roto i te au tauturu a Iehova kia ora tatou? Te vai katoa ra i roto i te puka te au totou e te akatupuia nei te au akatupuanga maata i to tatou tuatau nei me kore te tiaki ua atu nei kia akatupuia. (Isaia 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) E tika, te kapiti atura te puka a Isaia ki te akapapuanga e “e mea ora oki te tuatua a te Atua”!​—Ebera 4:12.

[Tutu i te kapi 8]

Kua riro a Isaia e tana tamariki ei “au akairo oki e ei umereanga i Iseraela nei”

[Tutu i te kapi 9]

Ka riro mai a Ierusalema “mei te are piritanga i roto i te kainga vine”

[Tutu i te kapi 10]

Akapeea te au tangata mei te au pa enua e tauturuia nei kia “tupaki oki ratou i ta ratou au koke ei auri arote”?