Patuanga Pae Vaerua i ko i te “Are Toka”

Te aiteanga i te ingoa o teia enua no Aperika koia oki e “Are Toka.” Kua kite uaia teia enua no tona au vai rere i Victoria e no te au tu manu taae tuke tuke. E ngai papa toka tikatika ua te na rotopu ra i te enua ki tetai tua mai. Kua riro te reva meitaki i runga i teia ngai tikatika ua i te akauua, e i te akaruperupe i te enua. Ko Timipapue oki teia enua, te kainga o tetai 12 mirioni tangata.

NO TEAA i tapaia ai te ingoa Are Toka? I te 1867 kua kite a Adam Renders te tangata arumaki manu e te tutaka aere, i tetai au patu toka mamaata tei totoa aere ua na roto i tetai aka ngai tere atu i te 720 eketea. Kua aere ana aia na te au ngai teitei ngangaere tikatika ua i Aperika, tei kite matauia te au are maaniia ki te vari, ki te au poupou, e te raupo. I reira aia i kite ei i te au are toka kua pururu ki raro, no tetai aka oire tei kapikiia i teianei e ko Timipapue Maata.

Ka kiteaia teia au are toka i pururu ki raro i te tua tonga ua ake o tetai ngai tei karangaia i teianei e ko Masvingo. Tetai au patu kua tere atu i te iva mita te teitei, kua apapaia te au papa toka na runga ake i tetai e tetai e kare i paratiia kia mou. Te tu ra tetai are tiaki tuke ake rai, mei te koni te tu i rotopu i taua au are pururu ra, e mei tetai 11 mita te teitei mei raro mai i tona tango e 6 mita te atea. Kare i kiteaia e eaa tikai tona akakoroanga. No te varu anere mataiti T.N., mai teia au are pururu, kare ra oki e akapapuanga e me kua nooia ana te reira ngai i te au anere mataiti i muao.

 I te 1980 kua takake mai taua enua tei kiteaia i taua taime ra e ko Rotetia, mei ia Peritane e kua tapaia e ko Timipapue. E rua nga pupu eteniki tumu e noo ra i reira​—te Tona, koia te tuanga maata atu o te tangata i reira, e te Ndebele. E maoraora tikai te tangata, mei ta te Au Kite o Iehova e kite ua ana i roto i ta ratou angaanga tutu evangeria mei tera are ki tera are. Tetai au taime i mua ake ka kitea ai e koai te atoro maira, me topapa mai aia i te pa e mea viviki ua te kapiki mai e “Aere mai ki roto” e te “Noo mai ki raro.” Te maataanga i te tangata i Timipapue e akangateitei ana ratou i te Pipiria e e inangaro putuputu ana kia noo mai ta ratou tamariki i te taime o te uriurianga Tuatua Tapu, e kia akarongo mai.

Oronga Anga i te Karere Akamaroiroi ei Akapumaana

Te “AIDS” e te “reva maro,” e nga tuatua taangaanga maataia te reira e te nuti, me tuatuaia no runga ia Timipapue. E aka kino pakari ta te totoaanga o te AIDS i akatupu ki te tangata e ki te akatereanga o te pae puapinga i te au tuanga enua o Sahara i Aperika. I konei, te maataanga o te taime e aronga maki HIV te apaiia ana ki roto i te are maki. Kua riro teia maki ei takino i te oraanga pamiri e manganui.

Ei tauturu i te tangata i Timipapue, te angaanga pakari nei te Au Kite o Iehova i te akakite aere e ko te arataa meitaki roa atu no te oraanga, koia oki ko te mea e aratakiia ra e te au turanga o te Atua i roto i te Pipiria. Ei akaraanga, te apii maira te Tuatua a te Atua e ko te apinga aroa o te pirianga ainga kia raveia te reira i roto anake ua i te akaipoipoanga, e ko te angaanga totoma e mea viivii roa ia ki te Atua, e kua arai te ture a Iehova i te pamu toto e te taangaanga i te au apinga akakona ei tamataora. (Angaanga 15:28, 29; Roma 1:24-27; 1 Korinetia 7:2-5; 2 Korinetia 7:1) Te akatotoa katoa ra te Au Kite i te karere no te manakonakoanga mou, i te akapapu anga e, ka takore te Patireia o te Atua i te au maki katoa a te tuatau ki mua e vaitata ua maira.​—Isaia 33:24.

Oronga Anga i te Au Apinga Tauturu

E maata tikai te kino ta te reva maro i akatupu ki Timipapue i te ngauru tuma mataiti i topa. Kua topa aere ua te au manu taae ki raro no te pongi e te maroka. Anere ua atu au tauatini puakatoro tei matemate. E maata ua atu te au eketea vao rakau tei ka i te ai. E manganui te au tamariki e te aronga pakari tei mate no te kore e kai. Kua topa takiri katoa te vaito o te vai o te Kauvai maata o Zambezi, ki te turanga te ka riro ei takino i te taangaanga anga i te vai kia rauka mai te uira.

I te ariu anga atu ki taua kino ra, kua akanoo te Au Kite o Iehova e varu au kumiti tauturu ki te au tuanga ke ke o te enua. Kua atoro atu te au akaaere tutaka i te au putuputuanga i te akapapu e eaa tikai te au mea ka anoanoia. Kua tukuia atu i reira teia akakiteanga ki te kumiti tauturu na ratou te reira tuanga. Kua ripoti mai tetai akaaere tutaka: “I te rima mataiti i topa, kua rauka ia matou i te tua, tere atu i te tauatini tane koni, taingauru tane ika maro, e te au pi tamaro, tei aiteite ua te maata. Kua maani mai to tatou au taeake pae vaerua e rua tane mufushwa [vetitaporo tamaro]. E maata katoa te au kakau i orongaia mai ta matou i tua, e, pera katoa te moni tei anoano maataia.” Kua akakite tetai akaaere tutaka: “Me akamanako au no runga i te au tu ngata ta matou i na roto kia rauka mai te au pepa akatika tei anoanoia i Timipapue, e i Aperika Tonga, i te apai atu i teia au apinga nei, e no runga i te rava kore o te penitini i te kave i teia tauturu tei anoano maataia, ka karanga ua au e ko to matou manuia, e akapapuanga tikai te reira no ta Iesu akapumaanaanga e kua kite ua to tatou Metua i te rangi e te anoano nei tatou i taua au mea katoa ra.”​—Mataio 6:32.

Akapeea i rauka ai i te au akaaere tutaka uaorai i te rave i te angaanga i roto i  teia au ngai maro? Tetai papaki e apai ana ratou i tetai kai na ratou uaorai e na te au pamiri e noo ana ratou. Kua ripoti mai tetai ia ratou no runga i tetai au tuaine Kerititiano tei ekoko e me ka akamutu rai ratou i te tutu aere i taua ra ra kia piri atu ratou ki te tiaki anga i te tauturu e tapapaia ra mei te kavamani. Kua iki ratou kia irinaki i roto ia Iehova na te akamou anga ki runga i te angaanga tutu aere e te akara atu anga e ka akapeea ra. Kare te tauturu a te kavamani i tae mai i taua ra ra.

Kua akanooia tetai uipaanga Kerititiano no terao mai ra, e ka anoanoia teia au tuaine nei kia rave akaou i tetai ikianga. Ka aere ainei ratou ki te uipaanga, me ka aere ainei ratou ka tiaki kia tae mai te apinga tauturu? Kua tuku ratou i te mea maata atu na mua, e kua aere ki te uipaanga i ko i te Are Uipaanga Patireia. (Mataio 6:33) Ia ratou e imene ra i te imene openga, kua rongo ratou i tetai toroka e aere maira. Kua tae mai te tauturu ki reira tikai, na roto i to ratou au taeake pae vaerua i roto i te kumiti tauturu! E mea umere tikai te aka rekareka e te akameitakianga a te Au Kite akarongo mou i ko i te uipaanga.

Akamaroiroiia e te Aroa

Kua riro te au angaanga takinga meitaki ki te aronga i vao ake i te putuputuanga Kerititiano i te akatuera atu i tetai au tuatau kia oronga i tetai akakitekiteanga meitaki. Tetai akaaere tutaka i te tuanga o Masvingo, kua piri atu aia ki roto i te angaanga tutu evangeria, ma tetai Au Kite i reira. Kua kite atu aia i tetai tamaine e takoto ua ra i te pae mataara. Kua kite te Au Kite e e maki aia no te mea kare e rauka ana iaia i te tuatua meitaki mai e te ru ua ra tona reo. Ko Hamunyari te ingoa o taua tamaine ra, te aiteanga i roto i te reo Tona “Kare Koe e Akama Ana?” Kua kitea mai e te au taeake e e mea akarukeia mai aia e te au mema o tana akonoanga e aere ra ki tetai angaanga akonoanga i uta i te maunga. Na roto i te tu aroa kua tauturu atu te Au Kite i taua tamaine ra, i te apai anga iaia ki tetai oire vaitata ua mai.

I roto i taua oire ra, kua kite tetai aronga ia Hamunyari, i reira kua pati atu ratou i tona kopu tangata kia tiki mai iaia. No runga i te Au Kite, kua akakite te oire tangata: “Teia tikai te akonoanga tika. Teia tikai te aroa ka tau te au Kerititiano kia akaari.” (Ioane13:35) I mua ake ka aere ei, kua oronga atu te au taeake i te vaanga pepa Ka Inangaro Ainei Koe kia Kite Maata Atu i te Pipiria?  * na Hamunyari.

Terao mai epetoma kua angaanga te akaaere tutaka ki te putuputuanga i te ngai e noo ra a Hamunyari. Kua inangaro aia kia kite e me kua tae meitaki ua aia ki te kainga. Rekareka tikai te pamiri katoa i te kite iaia e te au taeake i reira. Kua akakite tona nga metua: “Te akono nei kotou i te akonoanga tika. Na kotou i akaora mai i ta maua tamaine, tei akaruke uaia kia mate i runga i te mataara.” Kua ui ana ratou ki te au mema o tana akonoanga e: “Kare kotou i akama ana, no te mea ko tera te aiteanga i te ingoa Hamunyari, i te akaruke anga iaia kia mate?” I na kua akamata atu te Au Kite i tetai uriurianga Pipiria e kua vaoo atu i te au puka tei akatumuia ki roto i te Pipiria, na te pamiri o Hamunyari, ko tei pati i te au taeake kia oki akaou mai e rave i tetai apiianga Pipiria kia ratou. Tetai au mema o te pamiri tei patoi ana i te Au Kite, kua taui i to ratou manako. Tetai ia ratou, te taokete tane o Hamunyari, koia te arataki o tetai akonoanga i taua ngai ra. Kua ariki aia i tetai apiianga Pipiria.

Patu Anga i te Au Are Akamorianga

Kua tata tetai tangata tata pee tei akauruia i taito: “E te Atua, . . . te kaki nei toku vaerua ia koe: . . . i te enua marō nei, e te kaki vai, e te vai kore.” (Salamo 63:1) E mea tika rava teia no runga i te au tangata e manganui i Timipapue! I te pae kopapa kua rauka ia ratou i te akakoromaki i te reva maro, kareka i te pae vaerua te kaki  ua ra ratou me kore te inangaro ua ra i te Atua e tona au tu memeitaki. Ka kite koe i teia mei te au mea tei tupu mai i roto i te angaanga orometua Kerititiano a te Au Kite o Iehova. I te riro mai anga e na Timipapue rai i akatere iaia uaorai i te 1980, te tavini ra mei te 10,000 Au Kite i roto i te au putuputuanga e 476. Teianei, mei te 27 mataiti i muri mai, kua tataki toru atu te numero o te Au Kite maroiroi e kua vaitata rai i te tataki rua atu te numero o te au putuputuanga.

E tokoiti ua teia au putuputuanga tei rauka to ratou uaorai au ngai no te akamorianga. I roto ia Tianuare 2001, e 98 ua o te 800 tuma au putuputuanga i Timipapue tei rauka tetai are akamorianga​—tetai Are Uipaanga Patireia​—kia uipa ki roto. Manganui te au putuputuanga e rave ana i ta ratou au uipaanga ki raro i te au tumu rakau me kore ki roto i tetai au puakapa tau ua tei maaniia ki te au poupou, te au paruru kua paratiia ki te vari e te tauu are kua tapokiia ki te raupo.

Tei tupu mai no te au moni tauturu mauruuru e te angaanga tauturu maroiroi a te taokotaianga Kerititiano i te ao katoa, kua rauka i te Au Kite i Timipapue i te akamata atu i tetai porokaramu te ka tauturu i te au putuputuanga ke atu, kia rauka mai tetai au Are Uipaanga Patireia mama e te tu ngateitei. Maata te Au Kite no nga enua mai e kite patu are to ratou tei rave i tetai au akanoonooanga kia aere ki Timipapue kia angaanga kapiti atu ki te aronga tauturu i reira. Kua tata mai tetai o te Au Kite i reira e: “Te akameitaki atu nei matou ma te ngakau tae, i te au taeake e te au tuaine katoatoa tei aere mai mei te au enua e manganui ki Timipapue nei, i te tauturu i te patu anga i te au Are Uipaanga Patireia manea. E te akameitaki atu nei matou i te toenga ia kotou no te au tauturu ta kotou i tuku mai ki roto i te Moni Tauturu o te Are Uipaanga Patireia i rauka ai te rave i teia angaanga.”

I te tua itinga o te enua, e uipa ana te au taeake ki raro i tetai aka tumu rakau baobab no tetai 50 mataiti. I te akakite angaia ki te aronga pakari Kerititiano e ka patuia tetai are akamorianga tika tikai, kare i rauka ana i tetai ia ratou i te tapu i tona roimata. I tetai putuputuanga tei vaitata ua mai, kua karanga tetai tangata pakari e 91 ona mataiti e: “Kua roa toku aue ua anga kia Iehova no teia kia tupu!”

E maata te au mea tei tuatuaia no runga i te tu viviki i te patu angaia teia au are taurekareka nei. Kua karanga tetai tangata akarakara e: “Na kotou e patu i te avatea, na te Atua ra e patu ana i te poiri!” Kua kite pu katoaia te tu tavaitai e te mataora o te aronga angaanga. E tae ua mai ki teianei, kua tere atu i te 350 Are Uipaanga Patireia ou i oti aere na roto i te enua. Ka rauka e 534 putuputuanga kia uipa i roto i taua au Are Uipaanga Patireia tei patu ketaketa meitakiia ki te piriki.

Te raveia atu nei rai te patuanga pae vaerua puapinga i Timipapue. Ia tatou e akamanako ra i te au mea tei tupu, ka akakeuia tatou kia akapaapaa ia Iehova, te tumu o taua au akameitakianga ra. Ae, “kia kore a Iehova e patu i te are ra, e angaanga puapinga kore ta te aronga i patu ra.”​—Salamo 127: 1.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Au Mapu i te kapi 9]

TIMIPAPUE

HARARE

Masvingo

Timipapue Maata

[Tutu i te kapi 9]

Are tiaki mei te koni te tu

[Tutu i te kapi 12]

Are Uipaanga Patireia ou, Putuputuanga o Concession

[Tutu i te kapi 12]

Au mema o te Putuputuanga o Lyndale i vao i to ratou Are Uipaanga ou

[Au Akameitakianga no te Tutu i te kapi 9]

Ruins with steps: ©Chris van der Merwe/AAI Fotostock/age fotostock; tower inset: ©Ingrid van den Berg/AAI Fotostock/age fotostock