Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata mei te Puka a Ieremia

Au Manako Maata mei te Puka a Ieremia

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Puka a Ieremia

KARE e aiteia te vinivini i te au tu kino ta Ieremia i akakite ei ki tona uaorai iti tangata! Ka tutungi takiriia te iero manea tei riro ana ei ngai akamorianga tere atu i te toru anere mataiti. Ka vai tanea ua te oire o Ierusalema e te enua o Iuda, e to raua au tangata ka apai ke ia ei tuikaa. Ka kiteaia te rekoti o teia e etai atu au akavaanga ki roto i te rua o te puka maata roa atu o te Pipiria, i te puka a Ieremia. Te akakite katoa ra te reira i ta Ieremia uaorai i kite i roto i te 67 mataiti iaia e rave tiratiratu ra i tana angaanga orometua. Kare te tuatua i roto i te puka i orongaia mai kia tau ki te au tuatau i tupu ei, i orongaia mai ra na roto i te aerenga o te au tumu manako.

Eaa tatou ka inangaro ei i te akamanako i te puka Pipiria a Ieremia? Ka akamatutu ta te reira au totou i akatupuia, i to tatou akarongo i roto ia Iehova ko Tei Akatupu i tana au taputou. (Isaia 55:10, 11) Ko te angaanga a Ieremia ei peroveta pera katoa te tu o te tangata ki tana karere, kua aiteite rai ki teia tuatau. (1 Korinetia 10:11) Tetai katoa, kua riro te rekoti o ta Iehova i rave ki tona iti tangata ei akakite pu mai i tona au tu te ka tau ei akakeuanga maata ki runga ia tatou.​—Ebera 4:12.

“KA RUA AKENEI ARA I RAVEIA E TOKU ITI-TANGATA NEI”

(Ieremia 1:1–20:18)

Kua akamanaia a Ieremia ei peroveta i te 13 o te mataiti i tutara ai a Iosia, te ariki o Iuda, e 40 mataiti i mua ake i te akapouanga o Ierusalema i te 607 M.T.N. (Ieremia 1:1, 2) Te maataanga o te au akakiteanga i raveia i roto i te 18 mataiti toe o to Iosia tutaraanga, kua akaari pu mai te reira i to Iuda turanga kino e te akakite mai i ta Iehova au akavaanga nona. “E akariro au ia Ierusalema ei au ututua,” i akakite ei a Iehova, “e akariro au i te au oire o Iuda ei tanea, kare rava e tangataia.” (Ieremia 9:11) No teaa ra? “No te mea, ka rua akenei ara i raveia e toku iti-tangata nei,” i karanga ai aia.​—Ieremia 2:13.

No runga katoa te karere i te akaoki akaou anga mai i te toenga tei tataraara. (Ieremia 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Inara, kare te karere i arikiia mai ana. Kua ta iora ‘te tutara o te are o Iehova’ ia Ieremia e kua tuku atura iaia ki roto i te patiti i taua po katoa ra.​—Ieremia 20:1-3.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

1:11, 12—No teaa ra a Iehova i akarapurapu ei me kore i ara ua ai i te akatupu i tana tuatua tei akapiriia atu ki te “rara sekadi”? Ko te tumu tekati tetai o te au tumu rakau mua e puera ana i te tuatau tupu anga rakau. Na roto i te tu akatutu a Iehova “i te tu popongi anga i tera rā, i tera rā, e te tono anga atu [i tona au peroveta]” kia akamatakite i tona iti tangata no runga i tana au akavaanga e kua “akarapurapu,” me kore kua ara ua aia e kia akatupu roaia te reira.​—Ieremia 7:25.

2:10, 11—Eaa te mea i riro ei te au angaanga a te ngati Iseraela tiratiratu kore ei mea tuke ake rai? Noatu te apai maira te pa enua etene i te tua opunga o Kitima e i te tua itinga o Kedara i te au atua o te au pa enua ke kia kapiti atu ki to ratou uaorai, ko te manako e kia mono takiri i to ratou au atua ki te au mea ke, kare roa te reira i rongoia ana. Inara, kua akaruke te ngati Iseraela ia Iehova, i te oronga anga i te kaka o te Atua ora no te au itoro kare e ora.

3:11-22; 11:10-12, 17—Eaa a Ieremia i kapiti atu ei i te patireia tino ngauru i te tua tokerau ki roto i tana au karere, noatu kua inga ke ana a Samaria i te 740 M.T.N.? Te tumu no te mea ko te akapouanga o Ierusalema i te mataiti 607 M.T.N., e akaarianga te reira i ta Iehova akavaanga ki runga ia Iseraela katoatoa, kare ki runga anake ua ia Iuda. (Ezekiela 9:9, 10) Tetai, i muri ake i tona inga anga, te raveia ra rai te au angaanga no te patireia tino ngauru i Ierusalema, i te mea te kapiti maira rai te au karere no te au peroveta o te Atua, i te ngati Iseraela ki roto.

4:3, 4—Eaa te aiteanga o teia akauenga? Kua anoanoia te ngati Iuda tiratiratu kore kia akateateamamao, kia akamaru, e kia tama i te turanga o to ratou ngakau. Kua anoanoia ratou kia peritome i “te kiri mua” o to ratou ngakau, koia oki, kia takore i te au manako, te au tu, e te au akakoroanga viivii. (Ieremia 9:25, 26; Angaanga 7:51) Te umuumuia maira kia akatuke i te tu o te oraanga​—mei te rave ua anga i te kino ki te rave anga i tei apai mai i te akameitakianga a te Atua.

4:10; 15:18—Na teea tu a Iehova i te akatareva ke anga i tona iti tangata tei akaruke iaia? I te tuatau o Ieremia, e au peroveta tetai e “totou pikikaa” ra. (Ieremia 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) Kare a Iehova i arai ana ia ratou kia kore e akakite aere i te au karere pikikaa.

16:16—Eaa te tamanakoia maira i te ‘unga atu anga a Iehova i te au ravakai e manganui’ e no te “aronga arumaki e manganui”? Kare e kore te tuatua ra te reira no runga i te unga anga atu i te au vaeau o te enemi kia kimi i te au ngati Iuda tiratiratu kore ta Iehova ka akava. Inara no ta Ieremia 16:15 e akakite ra, te akatutu katoa maira taua irava ra i te kimi aere anga i te ngati Iseraela tei tataraara.

20:7—Na teea mataara a Iehova i te ‘taangaanga anga i tona ririnui’ ki runga ia Ieremia e te akanauru anga iaia? No te aro atura i te tu kare e kea atu, te tu ariki kore, e te takinokino i te akakite anga i ta Iehova au akavaanga, penei kua manako a Ieremia e kare aia e maroiroi i te rave ua atu rai i te angaanga. Inara, kua taangaanga a Iehova i tona ririnui i te takore atu i taua au tu manako ra, na te akamatutu anga ia Ieremia kia angaanga ua atu rai. I reira kua akanauru iora a Iehova ia Ieremia na te akamaroiroi anga iaia kia akatupu i ta te peroveta uaorai i manako e kare e rauka iaia i te rave.

Au Apiianga no Tatou:

1:8. Tetai au taime penei ka akaora a Iehova i tona iti tangata mei te takinokinoanga​—penei na te tuku mai anga i te au akavanui papakitai kore, na te mono anga i te aronga mana kino ki te aronga tau tikai, me kore na te oronga mai anga i te maroiroi kia rauka i tona aronga akamori i te akakoromaki.​—1 Korinetia 10:13.

2:13, 18. E rua nga mea viivii tikai ta te ngati Iseraela tiratiratu kore i rave. Kua akaruke ratou ia Iehova, te tumu mou o te akameitakianga, te aratakianga, e te paruruanga. E kua pao i tetai au ariki akatutu ua no ratou uaorai na te umuumu anga kia akatupu i tetai pirianga ki to Aiphiti e to Asura. I to tatou nei tuatau, kia akaruke i te Atua mou no te au apiianga e te au manako tangata e te angaanga poritiki o teianei, tera te aiteanga, te monoia ra “te tumu o te vai ora” ki te “āriki ngaangaa.”

6:16. Kua ako a Iehova i tona iti tangata meameaau kia noo marie ua ana, kia akara matatio ia ratou uaorai, e kia oki akaou ratou ki “te au arataa” o to ratou ui tupuna. Kare ainei i te mea tau kia akara matatio tatou ia tatou uaorai mei tera taime ki tera taime kia kite e me te aaere tikai ra tatou na te arataa e inangaro maira a Iehova ia tatou kia aaere?

7:1-15. Kare te tuku anga i to ratou irinakianga ki roto i te iero, e te akariro anga i te reira mei te ei kura paruru, i akaora ana i te ngati Iuda. Ei aerenga akarongo to tatou e tau ei kare i te aerenga kite mata.​—2 Korinetia 5:7.

15:16, 17. Mei ia Ieremia, ka rauka ia tatou i te patoi atu i te tu akamaroiroi kore. Ka rauka te reira ia tatou na roto i te rave anga i tetai apiianga Pipiria ma te pereperekavana e te tau tikai, na te akangateitei anga i te ingoa o Iehova i roto i te angaanga orometua, e na te kopae anga i te au kapitianga kino.

17:1, 2. Kua riro te ara a te iti tangata o Iuda ei akariro i ta ratou au atinga ei mea mareka kore kia Iehova. Ka akariro te tu viivii i ta tatou au atinga akapaapaa ei mea tau kore.

17:5-8. Te mea ua e tau ei kia irinaki tatou i te tangata e te au akaaerenga koia oki me te rotai ra ratou ki to te Atua anoano e te au kaveinga a te Pipiria. No runga ra i te ora e te au tika tikai e te tinamou, e tu pakari ia to tatou kia tuku i to tatou irinakianga ki roto anake ua ia Iehova.​—Salamo 146:3.

20:8-11. Auraka tatou e akatika i te tu manako kore, te patoianga, me kore te takinokinoanga kia akaparuparu i to tatou maroiroi no te angaanga tutu i te Patireia.​—Iakobo 5:10, 11.

“TUKU MAI NA I TO KOTOU KAKI KI TE ZUGO O TE ARIKI O BABULONIA”

(Ieremia 21:1–51:64)

Kua akakite a Ieremia i te au akavaanga ki rungao i te au ariki e a o Iuda pera katoa no te au peroveta pikikaa, te au tiaki marikonga kore, e te kau taunga angaanga pikikaa. I te taiku anga no runga i te aronga toe ei au tuke memeitaki, kua na ko akera Iehova: “E akatano au i oku mata ki runga ia ratou kia meitaki.” (Ieremia 24:5, 6) Te akakite poto ua maira te au totou e toru i roto i te pene 25 i te au akavaanga tei akamaramaia mai i roto te au pene i muri mai.

Kua parani te kau taunga e te au peroveta kia tamate ia Ieremia. Ko tana karere ka tavini ratou i te ariki o Babulonia. Ki te Ariki ko Zedekia, kua akakite a Ieremia e kia: “Tuku mai na i to kotou kaki ki te zugo o te ariki o Babulonia.” (Ieremia 27:12) Inara, “ko tei akapueu ia Iseraela, nana ïa e akaputuputu iaia [Iseraela].” (Ieremia 31:10) No tetai tumuanga tau, kua papauia tetai taputouanga ki te ngati Rekabi. Kua tukuia a Ieremia “ki roto i te paepae o te are tapeka anga.” (Ieremia 37:21) Kua takoreia a Ierusalema, e kua apai ke ia te maataanga o tona au tangata e noo ra i reira ei tuikaa. Ko Ieremia raua ko tona tata tuatua ko Baruka, tetai i roto i te aronga tei akarukeia mai ki reira. Noatu ta Ieremia akamatakiteanga auraka e aere, kua aere atu rai taua au tangata ra ki Aiphiti no te mataku. Te akakite maira te au pene 46 ki te 51 i te tuatua ta Ieremia i tuatua no runga i taua iti tangata ra.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

22:30—Kua takore ainei teia tukuanga tika i to Iesu Karaiti tikaanga kia noo ki runga i te terono o Davida? (Mataio 1:1, 11) Kare. Kua arai taua tukuanga tika ra i tetai ua atu uanga o Iehoaikina mei “te noo ki runga i te terono o Davida . . . ia Iuda.” Ka tutara mai a Iesu mei te rangi, kare mei te terono mai i Iuda.

23:33—Eaa ra “te apainga na Iehova”? I te tuatau ia Ieremia, kua riro te au akakiteanga pakari ta te peroveta i tuatua no runga i te akapouanga o Ierusalema ei apainga na tona enua tangata. I tetai tua, kua riro taua iti tangata taringa turi ra ei apainga na Iehova e kua akaruke iora aia ia ratou. Kua riro rai te au karere Tuatua Tapu no runga i te akapouanga o Kerititome, ei apainga na Kerititome, e kua riro rai te au tangata kare e akarongo ana ei apainga teiaa ki te Atua.

31:33—Akapeea te ture a te Atua i te tataia anga ki roto i te ngakau? Me e inangaro pakari tikai to tetai tangata i te ture a te Atua e te anoano tikai ra i te rave i to Iehova anoano, ka tau kia karangaia e kua tataia te ture a te Atua ki roto i tona ngakau.

32:10-15—Eaa ra te akakoroanga i tataia ai e rua nga koreromotu no te tuatua oko o taua apinga okotai ra? Ko te koreromotu kare i akairoia, no te akarakara ua te reira. Ko te koreromotu tei akairoia, e tauturu te reira i te akapapu e kua tika te mea kare i akairoia, me anoanoia mai. Na te aru anga i te au ravenga tei tau i te ture noatu me i raveia ki tetai kopu tangata e te oa akarongo, kua akanoo a Ieremia i tetai akaraanga meitaki tikai no tatou.

33:23, 24—Eaa “nga kopu e rua” e tuatuaia ra i konei? Okotai no te kopu ariki na roto mai i te uanga o te Ariki ko Davida, e tetai, no te kopu kau taunga o te uanga o Aarona. No te akapouanga o Ierusalema e te iero o Iehova, i te akaraanga kua kopae a Iehova i eia nga kopu e rua e kare e patireia akaou i runga i te enua me kore kare tana akamorianga i akaora akaouia.

46:22—No teaa te reo o Aiphiti i akaaiteia ai ki to te ovi? Penei te tou ra teia ki te akaruke viviki ua anga me kore ki te turanga moraro takiri o tona reo ei patireia no te tumatetenga akama tei tupu kiaia. Te akaari katoa maira teia akaaiteanga tuatua e e kaimoumou taime ua rai no te au Pharao o Aiphiti i te aao anga i te akatutuanga o te ovi akatapuia ki runga i to ratou pare no tetai paruruanga mei te atua ovi vaine ko Vatitia (Uatchit).

Au Apiianga no Tatou:

21:8, 9; 38:19. E tae ua atu ki te ora openga, kua oronga rai a Iehova i tetai ikianga na te aronga tataraara kore i Ierusalema, ko tei tau rai kia mate. Ae, “te maata nei tona aroa.”​—2 Samuela 24:14; Salamo 119:156.

31:34. E akapumaanaanga tikai kia kite e kare a Iehova e manako akaou i te ara a te aronga tana i akakore atu e ka akautunga akaou atu ei ia ratou a tetai tuatau ki mua!

38:7-13; 39:15-18. Kare a Iehova e akangaropoina i ta tatou angaanga tiratiratu, ko tei kapiti mai i te ‘matuapuru anga ki te aronga tapu.’​—Ebera 6:10.

45:4, 5. Mei te turanga rai i te tuatau openga o Iuda, kare te “tuatau openga” o teia akatereanga o te au mea nei i te taime no te kimi i te “meitaki maata,” mei te apinga nui te tu, te ngai teitei, me kore te turanga tinamou i te pae apinga.​—2 Timoteo 3:1; 1 Ioane 2:17.

KUA KA A IERUSALEMA

(Ieremia 52:1-34)

E 607 M.T.N. te mataiti. Ko te 11 mataiti teia, i to Zedekia arikianga. No te 18 marama i topa te koropinianga te Ariki ko Nebukanesa o Babulonia ia Ierusalema. I te ra itu o te rima o te marama, i te 19 mataiti o to Nebukanesa tutaraanga, kua ‘tae maira’ me kore kua aere maira a Nebuzaradana, te rangatira o te vaeau, ki Ierusalema. (2 Ariki 25:8) Penei mei tona puakapa mai i vao i te patu o te oire, kua tirotiro mai a Nebuzaradana e mei teaa te turanga e kua parani eaa te ka rave. E toru ra i muri mai, i te ra ngauru o taua marama ra, kua ‘tae mai aia ki roto,’ me kore kua tomo atura aia ki roto ia Ierusalema. E kua tau atura i te oire kia ka.​—Ieremia 52:12, 13.

Te papa maira a Ieremia i tetai akakiteanga maata atu no runga i te pou o Ierusalema. No reira te oronga maira tana akamaramaanga i tetai tumuanga no te aue, me kore no te eva. Ka kiteaia teia au tataanga ki roto i te puka Pipiria o Te Aue o Ieremia.

[Tutu i te kapi 8]

Te kapiti maira te au tuatua akakite a Ieremia i ta Iehova akavaanga ia Ierusalema

[Tutu i te kapi 9]

Akapeea a Iehova i te ‘taangaanga anga i tona ririnui’ ki runga ia Ieremia?

[Tutu i te kapi 10]

“Mei teianei au suke meitaki nei, ka pera toku kite anga i te au tuikaa no Iuda.”​—Ieremia 24:5