Tua Oraanga

Kua Akatupu Ta Maua Kimikimi Anga Apinga Nui i te Au Akameitakianga Tinamou

Akakiteia e Dorothea Smith raua ko Dora Ward

Eaa ta maua apinga nui e kimi ra? E nga tamariki tamaine maua ma te inangaro maata i te piri atu ki roto i te akatupuanga i ta Iesu akaueanga e: “Ka aere kotou, e akariro i to te pa enua katoa ei pipi.” (Mataio 28:19) Ka akamarama atu maua e akapeea teia kimikimi anga i te akatupuanga i te au akameitakianga tinamou.

DOROTHEA: I te 1915, i muri poto ua ake i te akamataanga o te Tamaki I o te Ao, kua anauia mai au e ko te tokotoru ia i roto i to matou pamiri. E noo ana matou i te pae ua mai ia Howell, Michigan, i Marike. Kare toku papa i te tangata irinaki Atua, inara e vaine mataku toku mama i te Atua. Kua tauta aia i te apii ia matou kia aru i te Ture Ngauru, inara kua manamanata aia e kare matou ko toku tungane, ko Willis; e toku tuakana, ko Viola; e mema no tetai akonoanga.

E 12 oku mataiti, kua manako mai a Mama e kia papetitoia au ei mema no te Akonoanga Porotetani. Te maara meitaki nei iaku i te ra o toku papetitoanga. E tai oku taime i te papetitoia anga e tetai nga pepe e rua, e mou ra to raua mama ia raua. E aka akama tikai toku i te papetito kapitiia atu anga ki teia nga pepe nei. Kua pipi te orometua i nga topata vai i runga i toku katu e kua komakoma mai aia i tetai au tuatua tei marama koreia e au. Ko te tikaanga tikai, aiteite ua te kite o te reira nga pepe no runga i te papetitoanga ki toku!

I tetai ra i te 1932, kua aere mai tetai motoka ki runga i to matou ara mataara, e kua aere atu toku mama ki te ngutupa. E rua nga tane mapu e tu maira e te oronga ra i te au puka akonoanga. Kua akakite mai tetai e ko Albert Schroeder tona  ingoa. Kua akaari aia kia Mama i tetai au puka tei neneiia e te Au Kite o Iehova. Kua rave mai aia i te au puka. Kua tauturu te reira au puka iaia i te ariki i te tuatua mou mei te Tuatua a te Atua.

Kua Akamata te Kimikimi Anga Apinga Nui

Aere rai, kua neke atu au ki Detroit i te noo kapiti atu ki toku tuakana. I reira kua aravei au i tetai vaine pakarikari tei atoro mai i toku tuakana i te apii kiaia te Pipiria. No te reira uriurianga kua maara mai iaku tetai porokaramu ratio i te au epetoma ravarai taku i akarongo ana i te kainga ma toku mama. I roto i te reira porokaramu e ako tetai e 15 miniti no runga i te manako Pipiria tei orongaia mai e J. F. Rutherford, te tangata arataki no te Au Kite o Iehova i taua taime ra. I te 1937 kua akamata maua i te kapiti atu ki te putuputuanga mua o te Au Kite o Iehova i Detroit. I tera mai mataiti kua papetitoia au.

I te au mataiti mua o te 1940, kua akakiteia ki te Au Kite o Iehova e ka akamataia tetai apii e ka kapikiia e ko Gileada i South Lansing, New York, kia tereniia te au mitinari. I toku kite mai anga e ka patiia atu tetai au karatuati o te reira apii kia tavini atu i tetai enua ke mai, kua manako rai au kiaku uaorai e, ‘Ka inangaro au i te aere!’ Kua akanoo au ei akakoroanga naku kia aere ki Gileada. E turanga ngateitei tikai i te kimikimi anga i te “au apinga nui” i roto i tetai au enua ke mai​—koia oki, te au tangata e inangaro ra kia riro mai ei pipi na Iesu Karaiti!​—Hagai 2:6, 7.

Itae Marie Anga i Taku Akakoroanga

I roto ia Aperira 1942, kua akaruke au i taku angaanga e kua akamata au i te tavini atu ei painia, me kore ei vaine tutu evangeria tamou, i Findlay, Ohio, ma tetai pupu tuaine pae vaerua e rima. Kare oki e putuputuanga ma tetai porokaramu no te au uipaanga tamou, inara kua akamaroiroi matou i tetai e tetai na te tatauanga ei pupu i te au atikara no roto mai i ta tatou au puka Kerititiano. I toku marama mua no te painia anga, e 95 aku puka i oronga atu ki te au tangata inangaro! Mei tetai mataiti e te apa i muri mai, kua tae mai taku tuanga angaanga kia tavini atu ei painia takake i Chambersburg, Pennsylvania. I reira kua piri atu au ki tetai pupu painia akaou mai e rima, kapiti mai ko Dora Ward, e tuaine Kerititiano aia no Iowa mai. Kua riro mai a Dora ei taeake painia noku. E tai o maua mataiti i papetitoia ai, e e aiteite ua to maua inangaro i te aere ki te Apii Gileada e kia tavini atu ki roto i tetai enua ke ei nga mitinari.

I te akamataanga o te 1944, kua tae mai taua ra maata ra! Kua tae mai ta maua patianga kia aere atu ki te pupu a o Gileada. Kua tuku atu maua i to maua ingoa i roto ia Aukute i taua mataiti ra. Inara i mua ake ka tuatua akaou ei au, e tuku e na Dora e akakite atu kia kotou e akapeea aia i riro mai ei e taeake roa noku i te kimikimi anga i te apinga nui.

 Te Inangaro Maata i te Akamata i te Tutu Anga Tamou

DORA: Te pure ra toku mama i te kimi anga i te maramaanga o te Tuatua a te Atua. I tetai Tapati, te noo ra maua i akarongo ei maua i tetai ako i runga i te ratio na J. F. Rutherford. I te openga o te ako, kua karanga mai a Mama e, “Ko teia te tuatua mou!” I muri poto ua ake, te apii ra maua i te au puka a te Au Kite o Iehova. I te 1935, e 12 oku mataiti, kua aere atu au ki tetai akoanga papetito tei orongaia mai e tetai Kite no Iehova, e kua kite mai au i tetai inangaro ngakau tae tikai i te akatapu i toku oraanga kia Iehova. E toru mataiti i muri mai, kua papetitoia au. Kua tauturu toku akatapuanga e toku papetitoanga iaku kia vai ngaueue kore i te akamanako maroiroi anga i taku au akakoroanga i te au mataiti toe iaku e aere ra ki te apii. E inangaro maata toku i te akaoti mai i taku apii kia rauka iaku i te akamata i te tavini atu ei painia.

I taua taime ra e aravei ana te pupu Kite ta matou e piri atu ana, ei putuputuanga i Fort Dodge, Iowa. Te umuumuia ra te tautaanga maata i te aere ki te au uipaanga Kerititiano. I taua tuatau ra, kare te au uianga i kapitiia mai ana ki roto i te au atikara apii no te Punanga Tiaki no te uriurianga ei putuputuanga. Kua patiia matou kia tuku atu i te au uianga akapapaia ki te taeake e akaaere ra i te Apii Punanga Tiaki. I te au po Monite, e akapapa ana maua ko toku mama i tetai uianga no te parakarapa tataki tai, e kua oake atu maua i te reira ki te akaaere kia rauka iaia i te iki e ko teea tana ka taangaanga.

I tetai au taime, e aere mai ana te akaaere tutaka i te atoro mai i to matou putuputuanga. Na tetai taeake, ko John Booth, i akamata iaku i roto i te angaanga orometua mei tera are ki tera are e e 12 ua rai oku mataiti. E 17 oku mataiti, kua pati atu au kiaia e akapeea i te akaki i tetai pepa patianga kia painia, e kua tauturu mai aia iaku. Kare roa au i manako ana e ka aravei akaou maua i muri roa mai e ka riro mai aia ei oa no tetai tuatau roa!

Ei painia, e angaanga putuputu ana au ki te Tuaine ko Dorothy Aronson, e vaine tutu evangeria tamou e e 15 ona mataiti i mua atu iaku. Kua riro mai maua ei taeake painia e tae rava ki tona patiia atu anga kia aere atu ki te pupu mua o Gileada i te 1943. I muri ake i te reira, kua tavini ua atu rai au ei painia ko au anake ua.

Kare e Rauka te Au Arairai Anga i te Tapu ia Matou

E akaaoanga tikai te au mataiti o te 1940 kia matou no te tupuanga maata o te akaepaepa pakari anga a te au tangata no to ratou enua tei akakeuia e te Tamaki II o te Ao. Me tutu aere ana matou mei tera are ki tera are, e pepei putuputuia ana matou ki te au ua moa pe, au tomati para, e tetai taime ki te au toka! Kua tupu mai tetai akaaoanga kino roa atu me oronga ana matou i te au makatini te Punanga Tiaki e te Consolation (ko  te Awake! i teianei) i te ope o te mataara. Te akava, tei akakeuia e te aronga akonoanga patoitoi, kua aravei mai ia matou e kua tamataku mai i te tapeka ia matou me kite akaouia matou e tutu aere ra i te ngai tangata.

E tika, kare matou i akamutu ana i te tutu aere, e kua apainaia atu matou ki te are akava no tetai uiuianga. I muri ake i te tukunaia anga kia aere, kua oki atu matou ki te ope o taua mataara rai e kua oronga i taua makatini rai. I te akaueanga a te au taeake tau, kua taangaanga matou ia Isaia 61:1, 2 i te turuanga i to matou turanga. I tetai taime i te aravei mai anga tetai akava tane mapu iaku, ma te ru kua taiku atu au kiaia i teia nga irava. Ma te poitirere, kua tanga viviki atu aia e kua aere ke atu! I taku akaraanga, te paruru maira te au angera ia matou.

Tetai Ra Maaraia

I te 1941, kua rekareka au i te aere atu anga ki tetai uruoaanga e rima ra na te Au Kite o Iehova i St. Louis, Missouri. I te reira uruoaanga, kua pati mai te Taeake ko Rutherford ia matou tamariki katoatoa i rotopu i te mataiti 5 e te 18 kia taokotai atu ki roto i te ngai maata o te taitiamu. E au tauatini ua atu tamariki tei akaputuputu atu. Kua turou mai te Taeake ko Rutherford ia matou na te tarevareva anga i tona orei. Kua tareva katoa atu matou katoatoa. I muri ake i te oronga mai anga i tetai akoanga e tai ora, kua karanga mai aia: “Te au tamariki tei ariki i te rave i te anoano o te Atua e tei tu ki te tua o tana kavamani teokaratiki na roto ia Iesu Karaiti e tei ariki i te akarongo atu ki te Atua e tana Ariki, e tu mai ki runga ine.” Kua tu katoatoa te 15,000 tamariki ei pupu okotai​—ko au tetai i roto ia ratou! Kua karanga mai te vaa tuatua e: “Pouroa kotou te ka rave i te ka rauka ia kotou i te akakitekite atu ki tetai ke no runga i te Patireia o te Atua e to te reira au akameitakianga e kapiti maira, e akakite mai kotou e Ae ine.” Kua ae pouroa matou, ma te pokarakaraanga maata tei aru mai.

E oti, kua tukunaia mai te puka Children * e kua pa tai te tamariki mapu ki te pae i te paata i mua, e kua oronga mai te Taeake ko Rutherford kia matou tataki tai i tetai kopi o te puka ou. E mataoraanga tikai! I teia tuatau, e manganui o taua aronga ra tei tu i tetai puka i te reira atianga ra, te tavini maroiroi nei rai ia Iehova i roto katoa i te ao nei, i te tuatuaanga no runga i te Patireia o te Atua e tana tuatua tika.​—Salamo 148:12, 13.

I muri ake i te painia anga e toru mataiti, kua mataora au i te rauka anga i tetai tuanga angaanga ei painia takake i Chambersburg! Kua aravei au ia Dorothea ki reira, e kare i roa ana kua riro mai maua ei oa piri vaitata tikai. Kua ki maua i te toto mapu e te maroiroi tikai. E aka inangaro to maua i te akamaata atu i ta maua piri atu anga ki roto i te angaanga tutu anga. Kua akamata maua i tetai kimikimianga apinga nui tei taeria rava ki tetai tuatau oraanga roa.​—Salamo 110:3.

I nga mea marama i muri ake i to maua akamataanga i te tavini atu ei nga painia takake, kua aravei maua i tetai karatuati mei te pupu mua o Gileada, ko Albert Mann. Te aere ra aia ka akaruke no tana tuanga angaanga enua ke. Kua akamaroiroi mai aia ia maua kia ariki i tetai ua atu tuanga angaanga enua ke ta maua ka rauka mai.

Maua Roa ai i te Apii

DORA E DOROTHEA: E akamanako ana i to maua rekareka i to maua akamata anga i ta maua terenianga mitinari! Te ra mua o te apii, kua retitaia maua e Albert Schroeder, te taeake tei vaoo mai i te Studies in the Scriptures ki te mama o Dorothea e 12 mataiti i mua atu. Te reira katoa a John Booth. Koia te tavini pama i teianei no te Pama Patireia, te ngai e raveia ana te apii. I muri akera, kua tavini atu teia nga tane ei mema no te Pupu Akaaere no te Au Kite o Iehova.

I te Apii Gileada, kua apii matou i te au tuatua mou oonu o te Pipiria. E terenianga meitaki tikai te reira. E 104 aronga apiipii i roto i to matou pupu, kapiti mai te tangata apiipii ke mua no Meiko mai. Te tauta ra aia kia meitaki mai tana tuatua Papaa e te tauta nei matou i te apii i te reo Paniora. Kua rekareka tikai matou i te ra i tua mai ei te Taeake ko Nathan H. Knorr i te au tuanga angaanga enua ke kia matou te aronga apiipii! Te maataanga kua tukunaia atu ki Marike Tonga i Rotopu; ko Tire ta maua ngai angaanga.

Kimikimi Anga Apinga Nui i Tire

Kia rauka ia maua i te aere ki Tire, kua umuumuia maua kia pati atu i tetai visa, tei roa i te  tae anga mai. E no reira, i muri ake i te karatuati anga mai i roto ia Tianuare 1945, kua tavini atu maua ei nga painia i Washington, D.C., e tai e te apa mataiti. I te tae anga mai ta maua visa, kua aru atu maua i tetai pupu paina e iva tei aere atu ki Tire. E itu ratou no roto mai i te au pupu mua o Gileada.

E maata te au taeake Kerititiano tei aravei mai ia matou i to matou tae atu anga ki te oire maata, ko Santiago. Ko Albert Mann tetai, te karatuati Gileada tei akamaroiroi mai iaku i nga mea mataiti ua i mua atu ana. Kua aere mai aia e tai mataiti i mua atu ki Tire, raua ko Joseph Ferrari no roto mai i te pupu rua o Gileada. I to matou tae atu anga, tei raro ua mai i te 100 papuritia i roto i te katoaanga o Tire. E inangaro maata to matou i te kimi e te kite akaou mai i te au apinga nui​—te au tangata ngakau tika​—i roto i ta matou tuanga angaanga ou.

Kua tukunaia atu maua kia tavini i roto i tetai kainga mitinari i Santiago. Te noo anga i roto i tetai aka pamiri e apinga ou ia kia maua. Kapiti atu ki te akapouanga i te ora umuumuia i roto i te angaanga orometua, kua akanooia te au mitinari katoatoa kia tunu kai na te pamiri e tai taime i te epetoma. Kua tupu te au tupuanga akama kia maua. I tetai atianga, kua tunu maua i tetai pitikiti ei kaikai na te pamiri i te popongi, inara i to maua kiriti mai anga i te pitikiti ki vao mei roto mai i te umu, kua ongi atu maua i tetai aunga kino pakari. E baking soda ta maua i kairo ki roto, kare i te apinga akaopue varaoa! Kua tuku tetai tangata i te soda ki roto i tetai tini vairanga apinga akaopue varaoa.

Inara, te apinga akama roa atu, ko te au tarevake ta maua i rave ia maua e apii ra i te reo Paniora. Tetai aka pamiri e apii ana maua i te Pipiria, mei akaoti rai ratou i ta ratou apii no te mea kare ratou i marama ana i ta maua e tuatua ra. Inara na te akara anga i te au irava i roto i ta ratou uaorai Pipiria, kua rauka ia ratou i te apii i te tuatua mou, e e rima ia ratou kua riro mai ei Au Kite. I te reira au mataiti, kare e apiipiianga reo na te au mitinari ou. Kua akamata viviki matou i roto i te angaanga tutu anga e kua tauta i te apii i te reo mei te au tangata ta matou e tutu atura.

E maata ta matou au apii Pipiria i akono ei, e kua viviki tetai aronga apiipii a matou i te ariu mai. Tetai pae ra, kua umuumu maataia te akakoromakianga. Tetai vaine mapu, ko Teresa Tello, kua akarongo mai ki te karere o te tuatua mou e kua karanga mai e, “E oki akaou mai ine ka inangaro au i te kite maata atu.” E 12 taime i to maua oki atu anga e kare aia i te kainga. E toru mataiti tei pou. I na kua aere atu matou ki tetai akaputuputuanga tei raveia i roto i tetai are teata i Santiago. Ia matou e akaruke ra i te akaputuputuanga i te Tapati, kua kapiki mai tetai tangata, “E Senorita Dora, Senorita Dora!” Kua uri atu maua, tera a Teresa. No te atoro aia i tona tuakana i tetai tua mai o te mataara e kua aere mai aia ki te are teata i te akara i te angaanga e raveia ra i reira. E rekareka tikai i te aravei akaou anga iaia! Kua akono maua i te au akanoonooanga no tetai apii Pipiria, e kare i roa i muri poto ua mai kua papetitoia aia. I muri akera kua riro mai aia ei painia takake. I teia tuatau, mei tetai 45 mataiti i muri mai, te tavini nei rai a Teresa i roto i te tavinianga tamou takake.​—Koheleta 11:1.

 Kite Mai Anga i te Au Apinga Nui i te “Onetea”

I te 1959 kua tukunaia atu maua ki Punta Arenas​—ko te aiteanga te “Toro o te Onetea”​—te tua pae tonga ope roa o te tiroa anga tapa taatai o Tire e 4,300 kiro mita te roa. E ngai tuke ake rai a Punta Arenas. I te au marama vera, e roa te au ra​—e e poiri ana i te 11:30 i te po. E maata to matou au ra i roto i te angaanga orometua inara e maata rai te au arairaianga, no te mea e apai mai ana te tuatau vera i te au matangi kino pakari mei te Antarctic. E anu te au marama anu, e te poto ua te au ra.

Noatu teia au akaaoanga, e manea rai a Punta Arenas. I te tuatau vera, e kite uaia ana tetai koukou anga o te au tumurangi e tarava ra i te rangi i te pae opunga ra. Taime ua ake, e topa pu ua mai ana te ua ki runga i toou katu, inara me pupui mai ana te matangi kua maro akaou koe. E oti kua aru mai tetai anuanua manea tikai i te ra e iti maira na roto i te tiaorangi. I tetai taime e roa te tuatau i te vai ua anga teia au anuanua, kua ngaro ua atu e oti kua ata akaou mai i te ra e iti maira na roto i te tumu rangi.​—Iobu 37:14.

I taua tuatau ra, e iti ua te papuritia i Punta Arenas. Na matou te au tuaine i akonokono i te au uipaanga i roto i te reira putuputuanga meangiti ua. Kua akameitaki a Iehova i ta matou au tautaanga. E 37 mataiti i muri akera, kua oki atu maua ki teia ngai no tetai atoroanga. Eaa ta maua i kite mai? E ono putuputuanga ruperupe e e toru Are Uipaanga Patireia manea tikai. Mei teaa tikai te rekareka e kua akatika mai a Iehova ia maua i te kite mai i te au apinga nui pae vaerua i roto i te reira au onetea i te pae tonga!​—Zekaria 4:10.

Maata te Au Apinga Nui i “Tapa Taatai Atea”

I muri ake i te tavinianga e toru e te apa mataiti i Punta Arenas, kua tukunaia atu maua kia tavini atu i roto i te oire uapu o Valparaiso. E 41 puku maunga i roto i te oire e takapini ra i tetai vai roto e akara atura ki te Moana Patipika. Kua akamou maua i ta maua angaanga tutu anga ki runga i tetai o teia au puku maunga ra, ko Playa Ancha, te aiteanga te “Tapa Taatai Atea.” I to maua 16 mataiti i te nooanga ki reira, kua kite mai maua i tetai pupu taeake Kerititiano mapu e tupu marie maira i te pae vaerua e tae rava ki te tuatau e te tavini nei ratou i teianei ei au akaaere tutaka e ei aronga pakari Kerititiano i roto ia Tire.

Ko Viña del Mar ta maua tuanga angaanga tei aru mai. Kua tavini atu maua ki reira e toru e te apa mataiti e tae rava ki te tuatau i takino ia atu ei te kainga mitinari e tetai ngaruerue enua. Kua oki atu maua ki Santiago, te ngai i akamata mai ei maua i ta maua tavinianga mitinari e 40 mataiti i mua atu. Kua taui aere te au apinga. Kua akatuia te au are manga ou, e kua riro mai te au are mua o te manga ei kainga nooanga no te au mitinari katoatoa e toe ra i roto i te enua. I muri akera, kua taangaangaia te reira kainga nooanga ei ngai no te Apii Orometua Teokaratiki. I taua taime ra, kua akaari akaouia mai to Iehova takinga meitaki kia maua. E toko rima matou mitinari ruaine tei patiia kia noo atu ki Betela. I roto i taua tuatau ra i tavini ei matou i Tire, e 15 a maua ngai tukeke i tavini atu ei. Kua kite ana matou i te angaanga i te tupuanga mei raro ua mai i te 100 papuritia ki tetai 70,000! Mei teaa atura te rekareka i te kimikimi anga i te au apinga nui i Tire e 57 mataiti!

Te rekareka tikai nei maua e kua akatika mai a Iehova ia maua kia kite mai i te au tangata e manganui​—te au apinga nui tikai​—tei tupu atu kia taangaangaia e Iehova i roto i tana akaaerenga. I roto i ta maua tavinianga e 60 mataiti e tere atu i te tavini kapiti atu anga ia Iehova, te ariki ngakau katoa nei maua i te au manako tei akakiteia mai e te Ariki ko Davida, tei tata e: “Te maata oki o te au mea memeitaki naau, i tei vaooia e koe no te aronga i mataku ia koe ra!”​—Salamo 31:19.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Au Tutu i te kapi 9]

Dorothea i te 2002 e i roto i te angaanga tutu anga i te 1943

[Tutu i te kapi 10]

Raveanga i te angaanga tutuanga i te pae mataara i Fort Dodge, Iowa, i te 1942

[Tutu i te kapi 10]

Dora, 2002

[Tutu i te kapi 12]

Dorothea e Dora i vao i to raua kainga mitinari mua i Tire, 1946