Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata mei te Puka o Te Aue o Ieremia

Au Manako Maata mei te Puka o Te Aue o Ieremia

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Puka o Te Aue o Ieremia

KUA kite mata tikai te peroveta ko Ieremia i te akatupuangaia te karere akavaanga tana i akakite ana no te 40 mataiti. Eaa ra te manako ngakau o te peroveta i tona uaorai kite anga i te takore angaia tona oire akaperepere? “Kua noo akera a Ieremia ki raro i te aue e kua eva iora ia Ierusalema na roto i teia aueanga,” e na ko ra te Septuagint Ereni i roto i tana akatomoanga tuatua ki te puka o Te Aue o Ieremia. Tataia i te mataiti 607 M.T.N. te oraora ua ra i roto i te manako o te peroveta te tutu o te akapini angaia a Ierusalema no e 18 marama e oti te tutungi angaia te reira, kua akakite takarere ua mai te puka o Te Aue o Ieremia i to Ieremia aka mamae ngakau. (Ieremia 52:3-5, 12-14) Kare roa e oire ke i roto i te tuatua enua tei akakiteia ana tona aue na roto i tetai au tuatua taitaia e te mamae ngakau mei teia te tu.

E rima au imene pee i roto i te puka o Te Aue o Ieremia. Te au mea mua e a, e aueanga te reira me kore e au imene akaevaeva; ko te rima e patianga me kore e pure. ​—Te Aue o Ieremia 5:1.

“KUA POEPOE TOKU MATA I TE ROI-MATA”

(Te Aue o Ieremia 1:1–​2:22)

“Aue te noo miea ua o te oire e, tei ki ana i te tangata e! kua riro ïa mei te vaine takaua, tei maata i rotopu i te au enua ra! ko tei ariki vaine i rotopu i te au motia ra, kua riro ïa ei tautaūnga!” Ko te akamata anga ia o te aue o Ieremia no runga ia Ierusalema. I te akakite anga i te tumu no teia tumatetenga, kua karanga te peroveta e: “Ko Iehova tei akatumatetenga mai iaia no te maata o tana ra au ara.”​—Te Aue o Ieremia 1:1, 5.

Akatutuia mai ei vaine takaua tei akangereia i te tane e te tamariki, kua ui iora a Ierusalema: “Te tu o te aue e tau [ainei] i toku nei aue”? No runga i tona au enemi, kua pure aia ki te Atua: “Kia tae mai to ratou au kino katoa ki mua ia koe ra; ka rave atu ei ia ratou, mei taau i rave mai iaku nei i taku nei au ara katoa: kua maata rava nei toku ngengeti anga, e toku ngakau nei kua taitaia rava.”​—Te Aue o Ieremia 1:12, 22.

No te taitaia maata, kua na ko atura a Ieremia: “Kua kokoti ke atu [Iehova] ma te riri otooto i te au tara katoatoa o Iseraela: kua akaariu ke aia i tona rima katau i te aroaro o te enemi, e kua ka iora ki o Iakoba mei te ai mura akapou e pini ua ake.” I te akataka anga mai i tona mii otooto, kua aue iora te peroveta e: “Kua poepoe toku mata i te roi-mata, kua ngarepurepu toku ngakau, kua riringiia taku ate ki raro i te one.” Kua umere katoa te aronga e na reira maira i te na ko anga e: “Ko taua oire ainei teia i karangaia nei i te tu ke roa i te manea, e rekareka anga no te ao katoa?”​—Te Aue o Ieremia 2:3, 11, 15.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

1:15—Akapeea ra a Iehova i te ‘takatakai anga i te taomi anga wina ra, i te tamaine paretenia a Iuda’? I te takore anga i te oire, tei karangaia e e paretenia, no te maata o te toto tei akamaringiia e to Babulonia kua aite rai te reira ki te kumu anga i te vine i roto i te ngai taomi anga vine. Kua totou a Iehova i teia e kua tuku ua kia akatupuia te reira, no reira ka tau rai kia karangaia e kua ‘takatakai aia i te taomi anga wina.’

2:1—Akapeea ra te ‘uri angaia mai mei te rangi ki raro roa i te enua nei te manea o Iseraela’? I te mea e “mei te rangi nei oki e teitei maata tona i to te enua,” i tetai taime, te akatutu maira te akamoraro angaia o te au mea akangateiteiia, i to ratou ‘uri angaia mai mei te rangi ki raro roa i te enua nei.’ Ko “te manea o Iseraela”​—te kaka e te mana tana i kite ana i te vai anga ta Iehova akaperepereanga ki rungao iaia​—kua uriia mai ki raro i te takore angaia a Ierusalema e i te akatanea angaia a Iuda.​—Isaia 55:9.

2:1, 6—Eaa ra to Iehova “takainga vaevae” e tona “koro”? Kua imene te tata taramo e: “Taki aere tatou ki roto i tona ra puakapa: tatou e akamori i tona pae vaevae.” (Salamo 132:7) No reira ko te “takainga vaevae” o Te Aue o Ieremia 2:1 te tou ra ki to Iehova are akamorianga, me kore ki tona iero. Kua ‘tutungiia te are o Iehova’ e to Babulonia mei tetai koro ra me kore mei tetai kapakapa ua i roto i te kainga.​—Ieremia 52:12, 13.

2:17—Eaa tikai te “tuatua” ta Iehova i akatupu no runga ia Ierusalema? Ko te taikuanga i konei no runga te reira ia Levitiku 26:17, e akakite ra e: “Ka anaana atu toku mata ki runga ia kotou, e ka mate kotou ki mua i to kotou au enemi: e te aronga e makitakita ia kotou, ka riro ia no rungao ia kotou; e kare kotou e arumaki naia ka riro rai kotou i te ati ua.”

Au Apiianga no Tatou:

1:1-9. E aue maata tikai ta Ierusalema i te po, e te vai ra tona roi mata ki runga i tona paparinga. Kua tanea tona au ngutupa, e kua mii tona aronga taunga. Kua tumatetenga te aronga paretenia nona, e kua mamae aia. No teaa ra? No te mea e ara maata ta Ierusalema i rave. Te vai ra tona viivii ki tona tapa kakau. Te ua no tana ara kare ia i te rekareka; e roi mata ra, e mii, e tumatetenga, e te mamae.

1:18. E tuatua tika ta Iehova i te akava anga i te aronga ara.

2:20. Kua akamatakiteia ana te ngati Iseraela e me kare ratou e akarongo ki te reo o Iehova, ka kite ratou i te au tu kino, tei kapiti mai i te kai anga ‘i te kopapa o ta ratou tamariki tamaroa e te au tamaine.’ (Deuteronomi 28:15, 45, 53) E tu kamakura tikai te iki i te arataa akarongo kore i te Atua!

“AURAKA KOE ARIU KE I TO TARINGA I TOKU NEI NGENGETI ANGA”

(Te Aue o Ieremia 3:1–​5:22)

I roto i Te Aue o Ieremia i te pene 3, te tuatuaia ra te iti tangata Iseraela ei “tangata.” Noatu te tumatetenga tana e kite ra, kua imene rai teia tangata e e: “Meitaki to Iehova kia ratou tei tapapa iaia ra, ki te vaerua i kimi iaia ra.” Na roto i te pure ki te Atua mou kua pati aia e: “Kua akarongo oki koe i toku reo: auraka koe e ariu ke i to taringa i toku nei ngengeti anga, i toku nei kapiki.” I te pati anga ia Iehova kia akara mai i te akakino a te enemi kua karanga atu aia: “E tutaki mai koe ia ratou, e Iehova, kia tau i tei raveia e to ratou rima.”​—Te Aue o Ieremia 3:1, 25, 56, 64.

Kua akakite pu ua atura a Ieremia i tona manako ngakau no te au mea kino tei tupu i te 18 marama i akapiniia ai a Ierusalema e kua aue iora e: “Kua maata te utunga o te tamaine a toku nei au tangata, i te utunga a Sodoma, ko tei uritumu uaia mei te kamo anga mata nei, kare i raveia e te rima nei.” Kua tuatua atu rai a Ieremia: “E ngari ake to tei taia i te koke nei, i tei mate ua i te onge; kua unui uaia oki teianei aronga, i koputa roaia, no te mea kua ngere i te manga o te enua nei.”​—Te Aue o Ieremia 4:6, 9.

Te akatutu maira te rima o te pee i te au tangata o Ierusalema e tuatua ra. Te karanga ra ratou e: “Akamanako mai, e Iehova, i tei iri mai ki runga ia matou nei! e akono mai, e akara mai i to matou akakino.” Ia ratou e akakite ra i to ratou au tumatetenga, kua pati ratou e: “E Iehova, e tika koe i te noo anga e tuatau ua atu; e toou terono, i tera uki, i tera uki. E akaariu koe ia matou ia koe, e Iehova, kua ariu ïa matou i reira; akaou mai koe i to matou puke rā mei tei taito ra.”​—Te Aue o Ieremia 5:1, 19, 21.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

3:16—Eaa te tamanakoia maira e te tuatua: “Kua aati oki aia i taku nio ki te kirikiri”? Te akakite ra tetai tataanga e: “I te ngati Iuda e aere ra i te ara ki te tuikaaanga, kua maroia ratou kia tau i ta ratou varaoa ki roto i te vaarua tei koia ki roto i te one, e kua ki atura ta ratou varaoa i te kirikiri.” Ka ati te nio i te kai i taua varaoa ra.

4:3, 10—Eaa a Ieremia i akaaite ei i “te tamaine a [tona] iti-tangata” ki te “au ione o te medebara”? Ko te ione e “akono kore aia i tana uaorai anaunga, mei te mea kare tana,” e karanga ra a Iobu 39:16. Ei akaraanga, i muri ake i te vavai anga i te ua, ka aere te moa ka aru i tetai au moa ke, ka akaruke mai na te toa e akono i te punupunua. Eaa ra te tupu ana me aro atu ratou i te kino? Ka oro te toa e te ua mei te koanga, ka akaruke mai i ta raua punupunua. I te tuatau e akapiniia ra te oire e to Babulonia, kua kino takiri te onge i Ierusalema e ko te au metua vaine tei matau ua i te aroa kua takinga kino i ta ratou uaorai tamariki, mei te au ione rai i te metepara. E aka tuke maata tikai teia ki te tu aroa o te metua e akaariia ana e te au taae me kore e te au puakaoa taetaevao.

5:7—Ka akautunga ainei a Iehova i te tangata no te tarevake a to ratou ai metua? Kare, kare a Iehova e akautunga ana i te tangata no te ara a to ratou ui tupuna. “Ka ope takiri rava tatou i te aaki i te tuatua iaia uaorai i te Atua ra,” e karanga ra te Pipiria. (Roma 14:12) Inara, ka vai rai te kino ta te ara i akatupu e ka kite rai te au uki a muri mai i tona kino. Ei akaraanga, kua riro te akamori itoro a to Iseraela i taito ei akangata no te ngati Iseraela akarongo mou i te akono i te arataa tuatua tika i te au tuatau i muri mai.​—Exodo 20:5.

Au Apiianga no Tatou:

3:8, 43, 44. I te tuatau o te tumatetenga tei tupu kia Ierusalema, kare a Iehova i ariu mai ana ki te aue a te au tangata i roto i te oire no tetai tauturu. No teaa ra? No te mea kua akarongo kore te tangata, e kare rava ratou i tataraara ana. Me ka inangaro tatou ia Iehova kia akarongo mai i ta tatou au pure, e akarongo tatou iaia.​—Maseli 28:9.

3:20. Ko Iehova, “Tei Teitei i te enua katoa nei,” e maata rava oki tona ngateitei e kua tuku akaaka mai iaia uaorai i “te akara anga mai ki raro, ki runga i te au rangi, e ki runga i te enua.” (Salamo 83:18; 113:6) Inara, kua kite meitaki a Ieremia i to te Mana Katoatoa tu puareinga ua i te piko akaaka mai ki rungao i te tangata, koia oki, kia akamanako mai i to ratou turanga kia akamaroiroi mai ia ratou. E tau tikai ia tatou kia pereperekavana i te mea kare anake ua te Atua mou i te ririnui maata e te pakari maata e akaaka katoa ra!

3:21-26, 28-33. Akapeea ra tatou i te akakoromaki anga noatu te pakari o te kino? Na Ieremia e akakite mai kia tatou. Auraka tatou e akangaropoina e e aroa tini to Iehova e e maata oki tona tangi. E akamaara katoa tatou e no te mea te ora nei tatou kua rava ua te reira ei tumuanga tau no tatou kia manakonako atu rai, e ka anoanoia tatou kia akakoromaki e kia tiaki marie i te ora na Iehova ma te kore e koumuumu. Tetai katoa, ka inangaro tatou kia “tuku ua atu i [to tatou] vaa ki raro i te one-pueu,” koia oki, kia ariki akaaka i te au timataanga, e kia ariki e e tumuanga tau tetai no ta te Atua e akatika ra kia tupu.

3:27. Me aro atu i te au timataanga o te akarongo i te mapuanga penei ka anoanoia te akakoromaki i te tu ngata e te taitoito. Inara e “meitaki no te tangata kia apai i te zugo i tona ou anga.” No teaa ra? No te mea ka riro te kite i rauka no te apai i te zugo o te kino i te mapuanga ei akateateamamao i tetai tangata i te akono i te au akaaoanga i roto i tona oraanga i te au mataiti a muri atu.

3:39-42. Ko te ngakau ‘kinokino’ me rokoia e te taitaia no ta tatou au ara, kare ia i te tu pakari. Auraka e koumuumu no tei kokoti i te openga kino o te angaanga tarevake, “e kimi tatou, e e unuunumou marie, i to tatou au aerenga, ka oki ei kia Iehova ra.” E tu pakari to tatou kia tataraara e kia akatika i to tatou au arataa.

E Akariro ia Iehova ei Irinakianga Noou

Te akaari maira te puka Pipiria o Te Aue o Ieremia i to Iehova manako no runga ia Ierusalema e te enua ko Iuda i muri ake i te tutungi angaia te oire e to Babulonia e te akatanea angaia te enua. Te akataka marie ua maira te au tuatua aaki anga ara tei rekotiia i roto i reira e i ta Iehova akaraanga, ko te tumu o te tumatetenga, no te ara a te tangata. Tei roto katoa i te au imene akauruia o teia puka te au tuatua e akaari maira i te manakonakoanga i roto ia Iehova e te anoano kia ariu ki te arataa tika. Noatu e kare teia i te au manako no te maataanga o te tangata i te tuatau o Ieremia, te akakite maira ra te reira i to Ieremia, e i to te toenga tei tataraara.

Te apii maira ta Iehova akava anga i te turanga o Ierusalema i roto i te puka o Te Aue o Ieremia e rua nga apiianga puapinga no tatou. Te mea mua, no te mate o Ierusalema e te akatanea angaia a Iuda, te umuumuia maira kia akarongo kia Iehova e te akamatakiteia maira e auraka e kopae i te anoano o te Atua. (1 Korinetia 10:11) Te rua o te apiianga ko te akaraanga o Ieremia. (Roma 15:4) Noatu tei roto i tetai turanga tei akara anga e kare e ora, kua akara rai te peroveta tei rokoia e te tumatetenga kia Iehova no te ora. E mea puapinga tikai e kia tuku tatou i to tatou irinakianga pu tikai ki roto ia Iehova e tana Tuatua e kia akariro iaia ei irinakianga no tatou!​—Ebera 4:12.

[Tutu i te kapi 9]

Kua kite mata tikai te peroveta ko Ieremia i te akatupuangaia tana karere akavaanga

[Tutu i te kapi 10]

Kua timataia te akarongo o teia Au Kite Korea no to ratou turanga i runga i te maroanga o te tu neutara o te Kerititiano