Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Ta Ernst Glück Angaanga Pakari Tikai

Ta Ernst Glück Angaanga Pakari Tikai

Ta Ernst Glück Angaanga Pakari Tikai

KUA tere atu e 300 mataiti i topa, kua rave a Ernst Glück i tetai angaanga tokoiti ua au tane i roto i te tuatua enua kare e mataku i te rave i te reira. Kua iki aia i te uri i te Pipiria ki roto i tetai reo kare aia i kite.

Kua anauia a Ernst Glück mei te mataiti 1654, i roto i tetai taoni meangiti ko Wettin, vaitata atu ki Halle, i Tiamani. E orometua no te akonoanga Luther tona papa, e no te turanga akonoanga i roto i te kainga kua rauka mai ia Ernst mapu te au apiianga pae vaerua. E 21 ona mataiti, kua oti iaia tana au apii orometua i Tiamani e kua neke atu ki te ngai tei kapikiia i teianei e ko Ratavia. I taua taime ra, te maata anga o te au tangata o te reira ngai kare i apiiia ana, e tokoiti ua te au puka i rauka i roto i to ratou reo. Kua tata a Ernst Glück e: “I toku mapu anga te tae mai anga ki teia enua nei, ko te mea mua taku i kite atu koia oki kare a te akonoanga Ratavia Pipiria i roto i to ratou reo . . . Na teia i akakeu iaku kia iki ngaueue kore ki mua i te aroaro o te Atua kia apii i teia reo e kia kite tikai i te reira.” Kua tauta aia i te oronga ki te au tangata Ratavia i tetai Pipiria i roto i to ratou reo.

Au Akapapaanga no te Urianga

Kua kiteaia mai te ngai i noo ei a Ernst Glück i te reira taime e ko Livonia e te tutaraia ra e Tuitene. Ko Johannes Fischer te komono o te reira ngai no te ariki o Tuitene. Kua inangaro aia i te akateitei i te turanga o te apii i taua enua ra e kia puapinga katoaia i te pae o te moni. Kua tuatua atu a Ernst Glück kia Johannes Fischer no runga i te uri anga i te Pipiria ki roto i te reo Ratavia. E ngai nenei anga ta Johannes Fischer i roto i te oire maata o Riga. Na te nenei anga i te Pipiria i roto i te reo Ratavia, ka rauka iaia i te akamaata atu i tana angaanga i roto i te apii e, i taua taime rai, i te manako anga i te akamaata atu i te puapinga o te moni. Kua pati a Johannes Fischer ki te Ariki ko Charles XI o Tuitene kia akamana i te urianga. Kua oronga te ariki i te tikaanga kiaia no te angaanga e kua oronga e nana e tutaki i te reira. Na tetai tukuanga tika a te ariki ia Aukute 31, i te mataiti 1681, i akatika mai kia akamataia te angaanga urianga.

I taua taime ra, te akapapa ra a Ernst Glück iaia uaorai. No tona turanga Tiamani, ka rauka ua iaia i te taangaanga i ta Martin Luther urianga ei tumuanga no te Pipiria Ratavia. Inara kua inangaro a Ernst Glück i te nenei i te urianga meitaki rava atu ka rauka mai e kua manako e te umuumuia ra teia i te urianga mai mei roto i te nga reo mua te reo Epera e te Ereni. Kare e maata roa ana to Ernst Glück kite i te au reo i tataia ai te Pipiria, no reira kua aere atu aia ki Hamburg, i Tiamani, i te apii i te reo Epera e te reo Ereni. Iaia i reira, penei na tetai orometua Livonia ko Jānis Reiters tona ingoa i tauturu iaia i roto i te reo Ratavia pera katoa te reo Ereni o te Pipiria.

Au Mataiti Angaanga, Au Mataiti Tiaki Anga

Te oti anga tana terenianga no te reo i te mataiti 1680, kua oki atu a Ernst Glück ki Ratavia e kua akamata i te tavini ei orometua. Kare i roa ana kua akamata aia i te angaanga urianga. I te mataiti 1683, kua rauka ia Ernst Glück tetai taoonga ou ei orometua ki tetai akonoanga pure maatamaata o Alūksne, tei kiteaia mai e ko te ngai i rave ei aia i tana urianga.

I taua taime rai, te ngere ra i te reo Ratavia te au tuatua e te au manako e manganui o te Pipiria. No reira, kua taangaanga a Ernst Glück i etai au tuatua Tiamani i roto i tana urianga. Inara kua rave aia i tana ka rauka i te rave i te tuku i te Tuatua a te Atua ki roto i te reo Ratavia, e kua ariki te aronga kite e e meitaki tikai tana urianga. Kua koini katoa a Ernst Glück i te au tuatua ou, e tetai atu au tuatua tana i akanoo mua te tuatua maataia nei rai i teianei i roto i te reo Ratavia. Te kapiti maira teia i te au tuatua Ratavia no te “akaraanga,” “kaikaianga,” “tuputupua,” “aroaro,” e te “akakite anga.”

Na Johannes Fischer e akakite ua ana ki te ariki o Tuitene e te akapeea ra te angaanga urianga, e te akaari maira ta raua tataanga e te tae anga ki te mataiti 1683, kua uri a Ernst Glück i te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano. Kua oti iaia te katoaanga o te Pipiria i te mataiti 1689, i te akaoti anga i tana angaanga ngata tikai i roto i te varu ua mataiti. * Kua taroaroaia te neneianga, inara i te mataiti 1694 kua taeria e ia tana akakoroanga​—kua akamana te kavamani i te tua anga i te Pipiria Ratavia ki te ngai tangata.

Kua ekoko tetai aronga tata tuatua i ta Ernst Glück urianga Pipiria e me nana pouroa rai te angaanga. Kare e ekokoanga e i akara ana aia ki ta Luther urianga e kua kapitiia mai ki roto i tana tataanga te au tuanga o te Pipiria tei tata takereia i roto i te reo Ratavia. Inara, ko teia au tuanga nei, kua riro mai ei manga tuanga ua no tana urianga. Kua o mai ainei tetai atu aronga uri reo? E tangata tauturu tetai ia Ernst Glück iaia e rave ra i te urianga, e na tetai ke i tauturu mai i te akatanotano anga i te tata anga e te akarakara anga i te tu meitaki o te urianga. Inara, i te akara anga, kare ta ratou tauturu anga e kapiti maira i te angaanga urianga tikai. No reira penei ko Ernst Glück anake ua te tangata uri reo.

E puapinga tikai ta Ernst Glück urianga i te akamaata i te reo tata o Ratavia, inara e tupu anga puapinga maata roa atu tetai. I te openga, kua rauka i te au tangata Ratavia i te tatau i te Tuatua a te Atua i roto i to ratou uaorai reo e te kite i te au apii oronga ora. Kare i ngaropoina ana ia ratou e eaa ta Ernst Glück i rave no ratou. E 300 mataiti e tere atu, kua akono te au tangata o Alūksne e rua nga tumu rakau oka tei kiteaia e ko te Glika ozoli, me kore e nga oka na Ernst Glück. Kua tanu a Ernst Glück i te reira ei akamaara anga i te Pipiria Ratavia. E runanga meangiti tetai i Alūksne te vai ra te au urianga Pipiria tukeke, i roto i reira ko tetai kopi no te neneianga mua no ta Ernst Glück urianga. E te akaari maira te akapapa anga akairo takake i runga i tetai paruru umauma no Alūksne i te Pipiria e pera katoa i te mataiti 1689, i te akamutu anga a Ernst Glück i tana angaanga.

Tana Angaanga i Muri Roa Mai

Kare i roa ana i muri ake i tona tae atu anga ki Ratavia, kua akamata a Ernst Glück i te apii i te reo Rutia. I te mataiti 1699 kua tata aia e te akatupu nei aia i tetai anoano​—i te uri i te Pipiria ki roto i taua reo ra. I roto i tetai reta no te mataiti 1702, kua tata aia e kua akamata aia i te akara akaou i te Pipiria Ratavia. Inara te ope atura te au turanga marekaia no te urianga i te Pipiria. I muri ake i te au mataiti e manganui, kua riro mai a Ratavia ei ngai tamakianga. I te mataiti 1702 kua autu te au vaeau Rutia ki runga i te au tangata o Tuitene e kua riro i te akaaere atu ia Alūksne. Kua akaokiia atu a Ernst Glück e tona pamiri ki Rutia. * I taua au tuatau kino tikai, kua ngaro ia Ernst Glück te au tataanga ou o tana Pipiria Ratavia e tana urianga no te reo Rutia. Kua mate aia i Moscow i te mataiti 1705.

Te ngaro anga taua au urianga openga i roto i te reo Ratavia e te reo Rutia e mea ngere tikai. Inara tae mai ki teia tuatau te puapingaia ra te au tangata katoatoa tei tatau i te Pipiria Ratavia mei roto mai i ta Ernst Glück urianga mua.

Ko Ernst Glück tetai o te au tangata e manganui tei rave i te angaanga maata no te urianga i te Pipiria ki roto i te au reo tei tuatuaia e te au tangata noa ua. Tei tupu mai, vaitata rai e te au reo ravarai i runga i te enua nei ka rauka i te tatau i te Tuatua a te Atua e no reira te akono ra i ta te reira au vai puapinga no te tuatua mou. Ae, na roto i te au tataanga o te Pipiria kua tere atu e 2,000 reo, te akakite ua nei rai a Iehova iaia uaorai ki te au tangata i te au ngai ravarai.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 10 Me akaaiteia atu, e 47 aronga kite tei angaanga pakari ana e itu mataiti i te akaoti i te Authorized Version i roto i te reo Papaa, me kore i te King James Version, i te mataiti 1611.

^ para. 14 Ko ta Ernst Glück tamaine angai tei ora mai e kua akaipoipo atu i te Emepera ko Peter te Tangata Rongonui o Rutia. I te mataiti 1725, te mataiti i mate ei a Peter, i riro mai ei aia ko Catherine I, te emepera vaine o Rutia.

[Tutu i te kapi 13]

Ta Ernst Glück urianga

[Tutu i te kapi 14]

Te apii ra te Au Kite o Iehova i te Pipiria i roto i te taoni i uri ei a Ernst Glück i te reira