Au Mea Akapapaia Kare ra Tei Akapapa Mai?

VAITATA rai e 150 mataiti i topa mei to Charles Darwin akakite anga e na te au mea natura uaorai e akatupu ana i te au tu ngata umere e te tuketuke o te oraanga. Inara kare i roa akenei, kua akaapaia tona manako e e mea tupu ua mai te au mea ravarai e to ratou au tu tuketuke i teia tuatau, e te aronga tei irinaki e te akaari ua maira te tu umere i maaniia mai ei te au mea ora rikiriki e, e mea akakoroia rai te au mea tei akapapaia. E maata katoa te aronga taineti e au pepa memeitaki to ratou kare e ariki ana i te manako e e mea tupu ua mai te au mea tuketuke ta tatou e kite nei i runga i te enua.

Kua oronga mai tetai papaki o taua aronga taineti ra i tetai tumu ke no te au mea tuketuke​—tei kiteaia e ko te au mea kite tei akapapaia—​i te maro anga e ko te tu o te au mea tei akapapaia i roto i te au mea i angaia, te turu pakariia ra te reira e te apiianga o te au mea ora, te apiianga matematiki, e te taangaanga meitaki anga i te manako tau. Te umuumu ra ratou kia kapitiia te uriurianga no teia manako, ki roto i te apiianga taineti i roto i te au apii. I Marike tikai, te tupu nei tei karangaia e e au taumaroanga no runga i te manako e e mea tupu ua mai te au mea ravarai, inara te ripotiia maira taua au tu rai i Engarangi, Neterani, Pakitani, Terepia, e Tureki.

Akarukeanga Kononinoni Ua

Inara, te kite takarere uaia atura teia akarukeanga i roto i te aerenga o te tuatua tei akataka meitakiia ei turuturu i te manako o te au mea kite tei akapapaia. Koia oki kua akarukeia te tuatua no runga i tei akapapa mai, ki vao. Te irinaki ra ainei koe e ka rauka ua mai te au mea akapapaia e kare tei akapapa mai? Ko te aronga tei turuturu i te manako o te au mea kite tei akapapaia, kare a ratou “tuatua taka meitaki e eaa ra me kore koai tikai tei akapapa mai,” i ripoti mai ei The New York Times Magazine. Kua akakite te vaine tata ko Claudia Wallis e ko te au tuanga e turuturu ra i taua manako ra o te au mea kite tei akapapaia, e “matakite ana ratou e auraka e kapiti mai i te Atua ki roto i te uriurianga.” E kua akakite te makatini Newsweek e “kare ua rai te manako no runga i te au mea kite tei akapapaia, i taiku mai ana no runga i te vaianga e te akatakaanga o tei akapapa mai.”

Inara te marama ua ra koe e, e puapinga kore ua rai kia titau i te kopae i te uianga no runga i tei akapapa mai. Ka akapeea ra te akamaramaanga tei kapiti mai i te au mea akapapaia i te ao e pini ua ake e to te oraanga uaorai e rauka katoatoa mai ei, me kua uunaia me kore me kare takiri te vaianga e te akatakaanga o tei akapapa mai i akamanakoia ana?

Tetai tua, noatu me ka ariki i tei akapapa mai e me kare, tei runga ua te reira i teia au uianga: Ka riro ainei te ariki anga i te vaianga o tei akapapa mai ko tei ririnui roa atu i te tangata, i te akangata i te akatupu anga o te kite taineti e te kite manako ki te maata? E tau ainei e ko te taime ua ka anoanoia tetai mea kite tei akapapa mai koia oki me kare a tatou akamaramaanga ke atu e rauka mai? Te tau ra ainei kia karanga e, no te mea te vai nei te au mea akapapaia tera te aiteanga te vai nei rai tei akapapa mai? Na te atikara ka aru mai e uriuri i teia e i te au uianga e piri maira.

[Au Tutu i te kapi 3]

Kua irinaki a Charles Darwin e na te au mea natura uaorai e akatupu ana i te au tu ngata umere o te oraanga

[Akameitakianga]

Darwin: From a photograph by Mrs. J. M. Cameron/U.S. National Archives photo