Nga Vaine Mataora Kore Tei ‘Akamaata i te Ngutuare o Iseraela’

TE VAITATA maira te popongi, kua kite a Lea e ka kiteaia aia. Kare e roa atu ana ka kite a Iakoba e takoto ra aia i te pae e, kare aia e ko tona teina ko Rahela. I te patianga a tona metua tane, kare e kore kua puroku takiriia a Lea, i te takoto anga i te po i muao i runga i te roi akaipoipo tei maaniia no Iakoba raua ko Rahela.

Ka akamanako ua ana ra e mei teaa ra to Iakoba manako i te kitea mai anga te tika i te popongi ake anga! Kua taumaro atu aia ma te riri kia Labana, te metua tane o Lea. I taua taime ra kare e kore kua akamanako rai a Lea i tana uaorai tuanga i roto i teia angaanga akavare e ta te reira ka akatupu i te tuatau ka aereia. E tuanga puapinga tikai te tua o Lea raua ko Rahela no te tuatua enua o te Pipiria. Te oronga katoa maira te reira i te marama no runga i te tu pakari o te akaipoipo e tai ua tokorua e te vai tiratiratu i roto i te akaipoipoanga.

Tangata Ke i ko i te Ruavai

E itu mataiti i muao, kua oro a Rahela ki ko i tona metua tane i te akakite e kua aravei aia i tetai tangata ke i ko i te ruavai tei karanga mai e e kopu tangata aia. Kua kitea mai e ko tona tungane ua rai ko Iakoba, te tamaiti a te tuaine o tona metua tane e, e tangata akamori ia Iehova. Tetai marama i muri mai, kua pati a Iakoba kia tavini ia Labana e itu mataiti no Rahela, kia akaipoipo aia. E kite akera e e maroiroi tikai tana tamaiti i te angaanga e e peu matauia kia akaipoipo te kopu tangata i rotopu i to ratou iti tangata, kua ariki atura Labana i taua patianga ra.​—Genese 29:1-19.

To Iakoba inangaro no Rahela kare i te akainangaroanga akameamea ua. I te itu mataiti i to raua akaauanga “no tona inangaro iaia, riro atura taua au mataiti ra, mei nga rā poto ua nei iaia.” (Genese 29:20) I te mea kua inangaro tikai a Iakoba ia Rahela e mate ua atu aia te akaari maira te reira e e maata tona au tu akaperepereia.

Kua manako katoa ainei a Lea e kia akaipoipo i tetai tavini tiratiratu o Iehova? Kare te Pipiria i akakite mai. Ka taka meitaki atu to Labana manako no runga i tona akaipoipoanga i roto i te rekoti. Te tae anga te tuatau akaauanga o Rahela ki te openga, kua rave a Labana i tetai umukai akaipoipo. Inara kia aiai, e akakite ra te Pipiria, kua apai maira aia ia Lea kia Iakoba e “moe atura aia iaia.”​—Genese 29:23.

Kua parani muna ua ainei a Lea kia akavare ia Iakoba? Me kua inangaro rai aia kia akarongo i tona metua tane? E tei ea ra a Rahela? Kua kite ainei aia e eaa te raveia ra? Me koia ia, mei teaa ra tona manako? Kare ainei e rauka iaia i te patoi i te inangaro o tona metua tane? Kare a te Pipiria pauanga no runga i teia au uianga nei. Noatu eaa te manako o Rahela raua ko Lea no runga i taua mea ra, i muri ake ra, kua riri kino rava akera Iakoba i taua parani ra. E ko Labana, kare ko tana nga tamaine, ta Iakoba i tauetono atu e: “Kare aina ko Rahela taku i tavini atu ei kia koe na? eaa koe i pikikaa mai ei iaku?” Te pauanga a Labana? “Kare e  tika i to matou enua, kia na mua i te oronga i te teina, aua te tama mua ra. Ka akaope ana i ta teia ebedoma, e ka oronga katoa atu matou i tetai naau katoa, ei tutaki naau, e tavini mairai koe iaku nei, e kia itu mairai mataiti.” (Genese 29:25-27) Kua akavareia atura a Iakoba ki roto i tetai akaipoipoanga porikami tei riro ei akatupu i te vareae makitakita.

E Pamiri Mataora Kore

Kua inangaro tikai a Iakoba ia Rahela. Kia akara mai te Atua e me akaaiteiteia, te [“makitakitaia,” NW] ra a Lea, e kua akatuera maira aia i tona vairanga tamariki, kareka a Rahela kua vai pa ua aia. Inara e maata atu ta Lea e inangaro ra i to te tamaiti ua; kua inangaro aia kia akaperepereia mai e Iakoba. Te kite anga ra e ko Rahela ua te akaperepereia maira, kua taitaia tikai aia. Noatu ra, kua nakunaku atu rai a Lea e kia inangaroia mai e Iakoba no te mea kua anau mai aia i tana tamaiti mua, ia Reubena, te aiteanga “Akara ana ra, e Tamaiti!” No reira e tumu tetai i tapa ai a Lea i teia ingoa ki tana tamaiti: “Kua akara mairai a Iehova i toku nei mate; e teianei ka inangaro mai taku tane iaku.” Kare ra a Iakoba i pera; e kare katoa rai i te anau anga tetai tamaiti ke mai. Kua kapiki a Lea i taua tamaiti ra ko Simeona, te aiteanga e “Akarongo.” Te tumu i nana ai: “No te mea e, kua akarongo mairā Iehova, [“e te makitakitaia ra au,” NW], i oronga katoa mai ei aia i teianei tamaiti.”​—Genese 29:30-33.

I te mea e kua akarongo mai te Atua tera te aiteanga kua pure ana a Lea no runga i tona turanga. I te akaraanga e vaine akarongo mou aia. E oti akera kua vai rai tona mamae ngakau e tae roa atu ki muri ake i tona anau mai anga i te toru o te tamaiti, ia Levi. Te akamaramaia maira te aiteanga o tona ingoa koia oki “Akono Mou,” me kore “Akapiriia,” e te au tuatua a Lea e: “E [“piri,” NW] roa mai taku tane kiaku i teianei, no te mea, toko toru akenei aku tamaroa i anau nana.” Inara i te akaraanga kare rai o Iakoba manako kia piri vaitata atu kiaia. Penei kua ariki rai a Lea i te reira, no te mea kare e taikuanga i roto i te ingoa o te a o tana tamaiti i tona au manakonakoanga no tetai pirianga meitaki atu kia Iakoba. Mari ua, te akakite maira te tapa anga i te ingoa Iuda i tana akameitakianga i te Atua. Te aiteanga o te ingoa “Iuda” koia oki “Akameitakiia,” me kore “Tumu o te Akameitakianga.” Kua karanga ua a Lea e: “E akameitaki au ia Iehova i teianei.”​—Genese 29:34, 35

Me kua taitaia a Lea, kua taitaia katoa rai a Rahela. Kua pati akatenga aia kia Iakoba e: “O  mai te tamariki naku, ka mate au.” (Genese 30:1) Tei ia Rahela to Iakoba inangaro, ko tana ra e umuumu maira kia riro ei metua vaine. Kua tu a Lea i te tamariki, ko tana ra e umuumu maira ko te inangaro. Kua inangaro tetai i ta tetai i rauka, e kare nga mea e rua e mataora ana. E inangaro tikai nga mea e rua ia Iakoba e kua inangaro kia anau mai i tana tamariki. E vareae tetai i tetai. E turanga taitaia tikai to teia pamiri!

Tamariki na Rahela?

I taua tuatau ra, e manakoia ana te turanga pa e mei te utunga tamamae rai. Kua taputou te Atua kia Aberahama, Isaaka, e Iakoba e ka na roto mai i to ratou pamiri te “uanga” e akameitakiia ai te au pamiri ravarai. (Genese 26:4; 28:14) E oti akera, e tamariki kore ua a Rahela. Kua irinaki a Iakoba e ko te Atua anake ua te ka rauka i te oronga mai i tetai tamariki na Rahela, e rauka ai iaia i te rave i tana tuanga i roto i taua au akameitakianga ra. Noatu ra, kare i rauka ia Rahela te akakoromaki. “Tera ake toku tavini ko Bila,” i karanga atu ei aia. “E aere atu koe kiaia ra; kia anau tana ei ikiiki anga naku, kia tamariki katoaia taku iaia ra.”​—Genese 30:2, 3.

Penei ka ngata ia tatou kia marama i to Rahela tu. Inara, te akakite ra te au koreromotu akaipoipo taito tei kitea mai i roto i te Pae Itinga e e peu arikiia no tetai vaine pa kia oake i tona tavini vaine ki tana tane kia anau mai tetai uanga. * (Genese 16:1-3) I roto i tetai au tu, e karangaia ana te tamariki a te tavini vaine e e tamariki na te vaine akaipoipo.

I te anau mai anga a Bila i tetai tamaroa, kua tuatua iora a Rahela ma te rekareka e: “Kua [“akava,” NW] mai te Atua iaku, kua akarongo katoa mai oki aia i toku reo, e kua oronga mai i tetai tamaroa naku.” Kua kapiki iora aia iaia ko Dana, te aiteanga “Akava.” Kua pure katoa ana aia no runga i tona turanga ngata. I te anau mai anga te rua o ta Bila tamaiti, a Naphatali, te aiteanga “Taku Au Tauetonoanga,” kua na ko atura Rahela e: “E tauetono maata toku nei tauetono i toku tuakana, e kua riro mai kiaku.” Te tou ra taua au ingoa ra ki te pekapeka i rotopu i nga vaine akarere.​—Genese 30:5-8.

Penei kua manako a Rahela e te tau ra tana e rave ra ki tana au pure i tona oake anga ia Bila kia Iakoba, inara kare ko teia ta te Atua mataara e oronga mai ei te tamariki nana. E apiianga tikai tetai i roto i teia. E akakoromaki tatou me  pure tatou kia Iehova. Ka pau mai rai aia i ta tatou pure na te au mataara tapapa koreia e tei kore roa tatou i manako ana.

Kare i inangaro kia ruti aia kua oronga katoa a Lea i tona tavini vaine ia Zilipa kia Iakoba. Kua anau mai aia i te mea mua ko Gada, aru mai ko Asera.​—Genese 30:9-13.

Tetai mea e akaari pu ua maira i te pekapeka i rotopu ia Rahela raua ko Lea koia oki ko te ua poroiti tei kitea mai e Reubena te tamaiti a Lea. Kua manakoia e ka tauturu teia ua rakau i te akanui i te vaine. I te pati anga a Rahela i tetai, kua pau riri mai a Lea e: “E iti rai tena, ko taku tane i raveia e koe na? e rave katoa mairai koe i te ua poroiti a taku tamaiti nei?” Ta tetai aronga marama anga i te aiteanga o tana tuatua koia oki e maata atu to Iakoba taime kia Rahela ia Lea. Penei te kite ra a Rahela e kua tano rai te akaapaanga a Lea, no te mea kua pau atu aia e: “Ka moe aia ia koe i teianei po i te ua poroiti a to tamaiti na.” No reira i te tae atu anga a Iakoba ki te kainga i taua aiai ra, kua akakite a Lea kiaia e: “E moe koe iaku nei; kua ou tikaia koe e au i te ua poroiti a taku tamaiti nei.”​—Genese 30:15, 16.

Kua anau mai a Lea i te rima e te ono o te tamaiti, ko Isakara raua ko Zebuluna. I muringao kua akakite aia e: “E noo mai taku tane iaku i teianei, no te mea, toko ono akenei aku tamariki tamaroa i anau nana.” *​—Genese 30:17-20.

Kare ra te ua poroiti i tauturu ana. I muri ake i te ono mataiti i te akaipoipoanga kua nui iora Rahela e kua anau maira ia Iosepha, no te mea kua “manako maira” a Iehova iaia e kua pau maira i tana pure. I reira ua rai i rauka ai ia Rahela kia karanga e: “Kua akakore io nei te Atua i te akakino anga iaku nei.”​—Genese 30:22-24.

Mate e te Tuanga

I te anau anga i te rua o tana tamaiti, ia Beniamina, kua mate iora Rahela. E inangaro mou tikai to Iakoba ia Rahela, e tana nga tamariki tamaroa e akaperepereanga ia nona. I te au mataiti i muri mai, i tona mate e vaitata maira, kua maara iaia te mate vave ua anga tona akaperepere ko Rahela. (Genese 30:1; 35:16-19; 48:7) Te mate o Lea, kare a tatou apinga i kite tera ua kua tanu a Iakoba iaia ki roto i te ana tana i inangaro kia tanu katoaia aia ki reira.​—Genese 49:29-32.

I tona tangata metuaanga kua akatika a Iakoba e ko tona oraanga​—kapiti mai i te au mea o roto i tona oraanga ngutuare​—e mataora kore ua rai. (Genese 47:9) Kare e ekoko e, e oraanga mataora kore katoa to Lea raua ko Rahela. Te akaari pu ua maira te au mea tei tupu kia raua i te au openga taitaia o te oraanga porikami e te akatutu maira i te tumu i akanoo ei a Iehova e ei okotai ua a te tane vaine. (Mataio 19:4-8; 1 Timoteo 3:2, 12) E vareae te tupu ana me kare te inangaro e te au anoano pae ainga o te tane me kore o te vaine e takotinga uaia ki te tangata okotai​—ki to raua uaorai tokorua akaipoipo. Tera tetai tumu i arai ei te Atua i te moeaana e te akaturi.​—1 Korinetia 6:18; Ebera 13:4.

Noatu eaa te tu, kua rave mou ua atu te Atua​—e te rave mou atu nei rai​—i te akatupu i tona akakoroanga, i te taangaanga i te au tane e te au vaine apa ua kareka ra e tiratiratu. E au tu paruparu to taua nga vaine ra, mei ia tatou rai. Inara, i akamata a Iehova i te akatupu i tana taputou kia Aberahama na roto i teia nga vaine. Kua tika rai kia karangaia e na Rahela raua ko Lea i ‘akamaata i te ngutuare o Iseraela.’​—Ruta 4:11.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 9]

Kua inangaro a Lea raua ko Rahela i ta tetai i rauka, e kare raua roa ai i mataora ana

[Tutu i te kapi 10]

Kapuaia mai te iti tangata Iseraela mei roto i te anau tamaroa e 12 a Iakoba