Ariuanga ki Toou Akava Ngakau

“E mea viivii kore te au mea katoa nei i te aronga viivii kore: kareka i te aronga viivii e te akarongo kore ra, kare rava ïa e mea viivii kore.”​—TITO 1:15.

1. Akapeea a Paulo i te kapiti atu anga ki te au putuputuanga i runga ia Kereta?

I MURI ake i te akaoti mai anga te apotetoro ko Paulo i tana teretereanga mitinari e toru, kua opuia aia e kua tukunaia atu ki Roma i te openga ra, te ngai i mouauriia ai aia e rua mataiti. Eaa tana i rave i tona tukunaia anga kia aere? I tetai tuatau, kua atoro atu raua ko Tito i te enua o Kereta, e kua tata atu a Paulo kiaia e: “Teia te mea i vaoo ei au ia koe i Kereta na, kia [“akatikatika i te au apinga tei tarevake,” NW], kia akataoonga i te aronga orometua.” (Tito 1:5) I to Tito raveanga i te reira angaanga te kapiti maira te au akava ngakau.

2. Eaa te manamanata ta Tito i akono atu i runga i te enua o Kereta?

² Kua akakite atu a Paulo kia Tito no runga i te au umuumuanga no te aronga pakari o te putuputuanga e oti kua tou atu e e “manganui oki te tangata akono kore e te tuatua puapinga kore e te pikikaa.” “E kopu-tangata katoatoa oki ta ratou e akatatipake nei, i te apii anga i te tuatua-tika kore.” Kua anoanoia a Tito kia ‘ako ua atu rai ia ratou.’ (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7) Kua karanga a Paulo e kua “viivii” to ratou au manako e to ratou au akava ngakau, i te taangaanga anga i te tuatua mei te mea rai e kua touia, mei tetai kakau manea tei touia e te peni. (Tito 1:15) Penei tetai au tane i reira, kua tupu mai ei ngati Iuda, no te mea kua aru ratou ‘i te peritome.’ Kare te au putuputuanga i teia tuatau nei e tatipakeia ana e te au tangata ma te reira akamanakoanga tikai; inara e maata ta tatou ka kite mai no runga i te akava ngakau mei te akoanga ta Paulo i oronga atu kia Tito.

Te Aronga ma te Akava Ngakau Viivii

3. Eaa ta Paulo i tata kia Tito no runga i te akava ngakau?

³ E akamanako ana i te akanoonooanga i taiku ei a Paulo i te akava ngakau. “E mea viivii kore te au mea katoa nei i te aronga viivii kore: kareka i te aronga viivii e te akarongo kore ra, kare rava ïa e mea viivii kore; kua viivii oki to ratou manako e te akava-ngakau katoa. Te karanga nei ratou e kua kite i te Atua; kareka i ta ratou angaanga te uuna nei ratou iaia.” (Tito 1:15, 16) Te taka meitaki ra e, kua anoanoia tetai pae i taua tuatau ra, kia akono i te au tauianga kia “maroiroi ratou i roto i te akarongo.” (Tito 1:13, NW) E aka angaanga tikai ia ratou i te akatakaanga e eaa te mea viivii kore e eaa te mea viivii, e te kapiti maira teia i to ratou akava ngakau.

4, 5. Eaa te tarevake o tetai pae i roto i te au putuputuanga, e akapeea teia i te akakeuanga ia ratou?

⁴ Kua tere atu i te ngauru mataiti i mua atu ana, kua taopenga te pupu akaaere Kerititiano e, kare te peritome e umuumu akaouia kia riro mai ei tangata akamori mou, e kua akakite atu ratou i te reira ki te au putuputuanga. (Angaanga 15:1, 2, 19-29) Inara, te aru ra rai tetai pae i Kereta ‘i te peritome.’ Te akaari pu ua maira e kare ratou e ariki ana i ta te pupu akaaere, “i te apii  anga i te tuatua-tika kore.” (Tito 1:10, 11) Ma te manako akakino, penei te akamaroiroi ra ratou i te au akaueanga mei te Ture no runga i te au kai e te au peu tamaanga. Penei te akamaata katoa atura ratou i ta te Ture i tuatua mai, mei to ratou ai tupuna i te tuatau o Iesu rai, e pera katoa i te akamaroiroianga i te au tua ngati Iuda e te au akaueanga a te tangata.​—Mareko 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3.

⁵ Kua akatupu te reira akamanakoanga i tetai akakeuanga kino ki runga i to ratou akaraanga i te au mea e te tu kite no te tu akono tau, to ratou akava ngakau. Kua tata a Paulo e: “Kareka i te aronga viivii e te akarongo kore ra, kare rava ïa e mea viivii kore.” Kua aveave tikai to ratou akava ngakau e kare i riro akaou mai ei aratakianga irinakiia no ta ratou au angaanga ka rave e ta ratou au tamanakoanga. Tei runga ravao, kua akava ratou i te au taeake Kerititiano no runga i te au apinga e tei ia ratou uaorai te tikaanga, i te au mea e penei ka iki mai tetai Kerititiano i tetai mataara inara e tuke rai te ikianga a tetai atu. I roto i te reira turanga, te akamanako viivii ra teia au Kereta i te au apinga viivii kore. (Roma 14:17; Kolosa 2:16) I te karanga anga e kua kite ratou i te Atua, e au angaanga ke ua ta ratou e akakite maira.​—Tito 1:16.

‘E Viivii Kore ki te Aronga Viivii Kore’

6. Eaa te nga tu tangata e rua ta Paulo e taiku maira?

⁶ Akapeea tatou i te puapinga anga mei ta Paulo i tata ei kia Tito? I na, e akatau ana i te akatukeanga tei kiteaia i roto i teia tuatua nei: “E mea viivii kore te au mea katoa nei i te aronga viivii kore: kareka i te aronga viivii e te akarongo kore ra, kare rava ïa e mea viivii kore; kua viivii oki to ratou manako e te akava-ngakau katoa.” (Tito 1:15) Kare e te karanga ra a Paulo e, ki tetai Kerititiano ma i te tu akono tau, e viivii kore pouroa te au apinga ravarai e te meitaki ua ra. Kua papu ia tatou i te reira no te mea kua akataka meitaki a Paulo i roto i tetai reta akaou mai e te tangata e rave ra i te ainga tau kore, te akamori itoro, te purepure e te vai atura ‘kare e noo i te basileia o te Atua.’ (Galatia 5:19-21) E no reira ka tau tatou kia taopenga e te tuatua ra a Paulo i tetai tikaanga matauia no runga i te nga tu tangata e rua, te aronga viivii kore e te tu akono tau i te pae vaerua, e te aronga kare mei tei reira rai.

7. Eaa ta Ebera 13:4 e ture maira, inara eaa te uianga ka tupu mai?

⁷ Te au apinga aere ta tetai Kerititiano ngakau tae ka kopae, kare e kotingaia ki te au apinga tikai ta te Pipiria e ture maira. Ei akaraanga, e akamanako ana i teia tuatua tika meitaki e: “Kia akameitakiia te akaipoipo i te tangata ravarai, e te viivii kore oki te roi: e akava oki te Atua i te akaturi e te moeana ra.” (Ebera 13:4) Noatu te aronga e kare ratou i te Kerititiano e te aronga tei kare i kite i tetai apinga no runga i te Pipiria, ka taopenga meitaki ratou e te ture ra teia irava i te akaturi. Te kite meitaki uaia ra mei teia irava e tetai atu au irava o te Pipiria e te akaapa ra te Atua i te pirianga ainga i rotopu i tetai tane me kore tetai vaine akaipoipo e tetai tangata ke atu e kare ratou i te tane me kore i te vaine tei tau i te ture. Akapeea ra tetai nga tangata kare i akaipoipo e te piri atura ki roto i te ainga ki te vaa? E manganui te au mapu te karanga ra e te meitaki  ua ra teia rave anga no te mea kare te reira i te pirianga ainga. Ka rauka ainei i tetai Kerititiano i te akamanako atu i te ainga ki te vaa ei mea viivii kore?

8. No runga i te ainga ki te vaa, akapeea te au Kerititiano i tuke ei mei te manganui o te tangata i te ao nei?

⁸ Te akapapu maira a Ebera 13:4 e 1 Korinetia 6:9 e te mareka kore ra te Atua i te akaturi e te pirianga ainga (Ereni, por·neiʹa). Eaa ta te pirianga ainga e kapiti maira? Te kapiti maira te tuatua Ereni i te taangaanga anga i te au mero no te ainga i roto i tetai tu natura me kore i roto i tetai tu tau kore tikai ma te akakoroanga viivii. Te kapiti maira te reira i te au tu pirianga ainga tau kore katoatoa i vao mai i te akaipoipoanga a te Tuatua Tapu. E no reira te kapiti maira te reira i te ainga ki te vaa, noatu te tikaanga e e manganui te au mapu takapini i te ao katoa tei akakiteia me kore tei taopenga atu e te meitaki ua ra te ainga ki te vaa. E tika kare te au Kerititiano mou e arataki i to ratou manakoanga e ta ratou au angaanga ki te au manako o te “tangata tuatua puapinga kore e te pikikaa.” (Tito 1:10) Te akamou ra ratou ki te turanga teitei atu o te au Tuatua Tapu. E kia kotoe ua atu i te raveanga i te ainga ki te vaa, kua marama ratou e, i te aruanga i te Tuatua Tapu, e pirianga ainga te reira, e por·neiʹa, e kua tereni ratou i to ratou akava ngakau auraka kia ariki i te reira. *​—Angaanga 21:25; 1 Korinetia 6:18; Ephesia 5:3.

Au Reo Tuke, Au Ikianga Tuke

9. Me e “viivii kore te au mea,” eaa te angaanga a te akava ngakau?

⁹ Inara eaa te aiteanga o ta Paulo tuatua i tona karanga anga e “e mea viivii kore te au mea katoa nei i te aronga viivii kore”? Te taiku ra a Paulo ki te au Kerititiano e akono ra i to ratou manakoanga e te tu kite no te tu akono tau kia aite ki te au turanga a te Atua, ta tatou e kite maira i roto i tana Tuatua akauruia. Kua kite mai te reira au Kerititiano e, no runga i te au mea kare e akaapa tikaia ana, ka tukeke te manakoanga i rotopu i te aronga akarongo. Ma te kore e akava atu, kua kite mai ratou ei “viivii kore” te au mea kare te Atua e akaapa ana. Kare ratou e manako ana e ka aiteite tikai te manako o te katoatoa ki to ratou, no runga i te au tuanga o te oraanga e kare te Pipiria e oronga mai ana i tetai aratakianga tika tikai. E akamanako ana tatou i tetai au akaraanga.

10. Akapeea tetai akaipoipoanga (me kore tetai tanu mate) i te akatupuanga i tetai akaaoanga?

¹⁰ E manganui te au pamiri e e okotai tokorua tei riro mai ei Kerititiano inara kare tetai tokorua mai i piri mai. (1 Petero 3:1; 4:3) Penei ka oronga mai te reira i te au akaaoanga tukeke, mei te mea e ka raveia tetai akaipoipoanga me kore tetai tanu mate o tetai kopu tangata. E akamanako ana i te turanga o tetai vaine Kerititiano e kare tana tane i ariki ake i tana akonoanga. Ka akaipoipo tetai kopu tangata o tana tane, e ka raveia te akaipoipoanga ki roto i tetai are pure o Kerititome. (Me kore kua mate tetai kopu tangata, penei e metua, e ka raveia te tanu mate ki roto i tetai are pure.) Kua patiia mai teia tokorua, e kua inangaro te tane kia aru atu aia. Eaa ta tona akava ngakau e akakite maira no runga i te aere atu anga ki te reira? Eaa tana ka rave? E akamanako ana i teia nga ikianga e rua.

11. E akataka mai e akapeea tetai vaine Kerititiano i te akamanako anga e me ka aere aia ki tetai akaipoipoanga i ko i te are pure, te taki atura ki teea taopengaanga?

¹¹ Kua akamanako a Lois no runga i te akaueanga pakari a te Pipiria, ‘Ka aere ke mai ana mei ia Babulonia Maata,’ te patireia akonoanga pikikaa o te ao nei. (Apokalupo 18:2, 4) I te taime mua, e mema aia no te reira pure, te ngai ka raveia ai te akaipoipoanga e kua kite mai e, i roto i taua akonoanga ra, ka patiia te au tangata pouroa tei tae atu kia piri atu ki roto i te au angaanga akonoanga, mei te pure, imene, me kore te au ravenga a te pure. Kua pakari rai tona manako e kare aia e piri atu ki roto i te reira e kare rai aia e inangaro i te aere atu ki reira e kia taomiia kia aati i tona tu tiratiratu. E akaperepere ana a Lois i tana tane e te inangaro ra i te taokotai atu kiaia, tona upoko kia tau ki te Tuatua Tapu; inara kare aia e inangaro ana kia kopae i tana au kaveinga Tuatua Tapu. (Angaanga 5:29) No reira, kua akamarama tau atu aia ki tona tokorua e noatu me ka inangaro aia i te aere, kare e rauka iaia tikai kia aere. Penei ka taiku atu aia e me ka aere aia e  ka patoi atu i te piri atu ki roto i tetai angaanga, penei ka taakama te reira i tana tane, e no reira i roto i te reira tu, e meitaki atu rai no tana tane me kare aia e aere. No te mea kua rave aia i teia ikianga, kua meitaki ua tona akava ngakau.

12. Akapeea tetai tangata i te akamanakoanga e te ariu atu anga ki tetai patianga ki tetai akaipoipo i roto i te are pure?

¹² Te aro atura a Ruta i taua akaaoanga tikai ra. E akangateitei ana aia i tana tane, kua akakoro e ka tiratiratu aia ki te Atua, e kua ariu atu ki tona akava ngakau tei tereniia e te Pipiria. I muri ake i te akamanako anga i te au tumu maata mei tei akamanakoia e Lois, kua akara atu a Ruta ma te pure i te “Au Uianga a te Aronga Tatau” i roto i Te Punanga Tiaki o Me 15, 2002. Kua maara iaia e kua aru te au Epera e toru i tetai akaueanga kia aere atu ki tetai ngai e ka raveia te akamorianga itoro, inara kua tamou marie ratou i to ratou tiratiratu ma te kore e piri atu ki roto i te angaanga akamorianga itoro. (Daniela 3:15-18) Kua iki mai aia i te aru i tana tane inara kare aia e piri atu ki roto i tetai au angaanga a te akonoanga, e te aru ra aia ki ta tona akava ngakau e akakite maira. Ma te tu tau kua akamarama meitaki atu aia ki tana tane i ta tona akava ngakau e akatika ra iaia i te rave e te au mea kare e rauka iaia i te rave. Te irinaki ra a Ruta e ka kite mai tana tane i te tuke i rotopu i te akamori mou e te akamori pikikaa.​—Angaanga 24:16.

13. Eaa ka kore ei e manamanata no te tuke i te nga taopengaanga a nga Kerititiano e rua?

¹³ Te akakite maira ainei te akakiteanga e, noatu e ka tuke te taopengaanga a nga Kerititiano e rua, kare e tuke e eaa ta tetai tangata ka rave me kore penei kua paruparu te akava ngakau o tetai ia raua? Kare. I te akamanakoanga i te au tupuanga kiaia i te tuatau i topa no te akatangi imene e te au akonoanga a te pure, kua kite mai a Lois e me aere aia, ka riro ei kino tikai kiaia. E tana au pukapukaanga ki tana tane i te tuatau i topa no runga i te au mea no te akonoanga, penei te akakeu ra i tona akava ngakau. Kua irinaki papu tikai aia e e meitaki rai tana ikianga nona.

14. Eaa ta te au Kerititiano ka akamanako no runga i te au mea no te ikianga uaorai?

¹⁴ Inara, kua tarevake ainei te ikianga a Ruta? Kare e tau i tetai ke i te tuatua atu no runga i te reira. Auraka rava ratou e akava me kore e akaapa iaia no te ikianga kia aere atu ki te reira angaanga inara kare i rave ana i te au peu akonoanga. E akamanako ana i te ako a Paulo no runga i te au ikianga uaorai i te kai anga me kore i te kopae anga i tetai au kai: “Auraka tei kai ra, e akavaavaa atu i tei kore i kai ra; e auraka katoa oki tei kore e kai ra e akaapa atu i tei kai ra . . . tei tona uaorai pu tona mou e tona inga: ka akamouia ra aia, e tika oki i te Atua i te akamou iaia.” (Roma 14:3, 4) Papu ei e kare tetai Kerititiano mou e inangaro i te maro i tetai tangata kia kopae i te aratakianga o tetai akava ngakau tereniia, no te mea i te raveanga i te reira, mei te mea rai e te akarongo kore ra i tetai reo e oronga maira i tetai karere ora.

15. Eaa te akava ngakau e te au manako o etai ke ka tau ei kia akamanako meitakiia?

¹⁵ I te akamanako akaou atu anga i teia akatutuanga,  ka tau te nga Kerititiano e rua i te akamanako i tetai atu au apinga, ko tetai oki ko te akakeuanga ki runga i etai ke. Te ako maira a Paulo ia tatou e: “Teia ra ta tatou e akono e, auraka ei turorianga e tukuia mai ki mua i tetai taeake, e te mea e maitu ei ra.” (Roma 14:13) Penei kua kite a Lois e kua akatupu tetai au turanga aiteite i te manamanata maata i roto i te putuputuanga me kore i roto i tona ngutuare tangata, e tana ka rave, e akakeuanga maata to te reira ki runga i tana tamariki. Ei akatukeanga, penei kua kite mai a Ruta e kare te reira au ikianga aiteite i akatupu ana i te manamanata i roto i te putuputuanga me kore i roto i te oire. Kia kite mai teia nga vaine roa ai​—e tatou pouroa e​—kua kite meitaki tikai tetai akava ngakau tereniia i to te reira akakeuanga ki runga i etai ke. Kua karanga a Iesu e: “Kareka tei akatarevake i tetai o teianei aronga tangata rikiriki e akarongo mai iaku nei, e ngari ake aia kia riia tetai toka tavirianga ki runga i tona kaki, e kia akamaremoia ki raro i te moana.” (Mataio 18:6) Me kopae tetai tangata i te maroanga no te akaturori ke anga i tetai ke, penei kua akaviiviiia tona akava ngakau, mei tetai au Kerititiano rai i Kereta.

16. Eaa te au tauianga ta tatou ka kite mai no tetai Kerititiano i roto i te au tuatau?

¹⁶ Ka anoanoia te tupuanga pae vaerua o tetai Kerititiano kia tupu ua atu, e pera katoa tona tupuanga i te akarongo e te ariu atu anga ki tona akava ngakau. E akamanako ana tatou ia Mareko, koi papetito uaia akenei. Te akakite maira tona akava ngakau kiaia kia kopae i tana au angaanga tau kore i piri atu ana i te taime mua, penei te piri atura ki te au itoro me kore te toto. (Angaanga 21:25) Ko te tikaanga, te kopae pakari ra aia i te au apinga tei akaraanga aiteite ki ta te Atua e ture ra. I tetai tua ra, kua poitirere aia i te tumu e patoi ana tetai pae i te au apinga tikai e ariki ana aia, mei tetai au porokaramu tivi.

17. E akatutu mai e akapeea te tuatau e te tupuanga pae vaerua i te akakeuanga i te akava ngakau e te au ikianga a tetai Kerititiano.

¹⁷ I roto i te au tuatau, kua tupu te kite o Mareko e kua akapiri vaitata atu ki te Atua. (Kolosa 1:9, 10) Ma teea tupuanga? Kua rauka te reo i roto iaia kia ariu atu ki tetai terenianga maata. I teianei kua akakeu roa atuia a Mareko kia akarongo ki tona akava ngakau e kia akamanako meitaki tikai i te au kaveinga Tuatua Tapu. Ko te tikaanga, kua kite mai aia e tetai au apinga tana i kopae ana tei “akaraanga aiteite,” kare tikai e patoi ana i te manakoanga o te Atua. Pera katoa, no te ariu atu anga ki te au kaveinga Pipiria e te inangaro i te akarongo atu ki tona akava ngakau tereni meitakiia, i teianei kua akakeuia a Mareko e tona akava ngakau kia kopae i te au porokaramu i reka ana aia i te taime mua. Ae, kua akatikatikaia tona akava ngakau.​—Salamo 37:31.

18. Eaa tatou ka mataora ei?

¹⁸ I roto i te maataanga o te au putuputuanga, e tukeke te au turanga o te au tangata tataki tai i te tupuanga ei Kerititiano. Tetai pae ia ratou, te ou ua ra i roto i te akarongo. Penei te muteki ua ra to ratou akava ngakau no runga i tetai au mea tikai, inara te tuatua pu ua maira te reo no roto mai no runga i tetai au mea ke atu. Penei te anoano ra te reira aronga i tetai tuatau e te tauturu kia akatano atu ki ta Iehova aratakianga e kia akarongo ki to ratou uaorai akava ngakau tereniia. (Ephesia 4:14, 15) Ma te mataora, i roto i taua au putuputuanga rai, penei e maata te au taeake ma te kite oonu, te tu katau i te taangaanga i te au kaveinga Pipiria, e kua tu i te akava ngakau te rotai tikai ra ki ta te Atua akamanakoanga. E mataora tikai i te akapiri atu ki te “aronga viivii kore” te kite ra ei “viivii kore” te tu akono tau e te pae vaerua, i te au apinga te akamareka ra i te Atu! (Ephesia 5:10) Kia akariro tatou katoatoa ei akakoroanga na tatou kia tupu ki te reira turanga e kia akono tamou i te reira tu akava ngakau i te rotai anga ki te kite tika tikai no te tuatua mou e te akono tau i te Atua.​—Tito 1:1.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Akapeea Koe me Pau?

• Eaa i tarevake ei te au akava ngakau o tetai pae Kerititiano i runga ia Kereta?

• Eaa i tuke ei te au ikianga a tetai nga Kerititiano e rua ma te akava ngakau tereni meitakiia?

• I roto i te tuatau, eaa te ka tupu ki to tatou akava ngakau?

[Au Uianga Apii]

[Mapu i te kapi 26]

(No runga i teia, akara i te puka)

Sicily

ERENI

Kereta

ASIA MINORA

Kupero

TAI METITERENIA

[Tutu i te kapi 28]

Penei ka akono te nga Kerititiano e rua e aro atura i tetai turanga aiteite i te au ikianga tukeke