Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata mei te Au Puka a Obadia, Iona, e Mika

Au Manako Maata mei te Au Puka a Obadia, Iona, e Mika

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Au Puka a Obadia, Iona, e Mika

“TE ORAMA a Obadia.” (Obadia 1) Ko te au tuatua akamataanga teia o te Puka Pipiria a Obadia. Kare te peroveta i akakite mai ana i tetai apinga no runga iaia uaorai tera ua ko tona ingoa i roto i te puka tana i tata mai ei i te 607 M.T.N. I roto i tetai puka tei tataia e rua anere mataiti i mua atu, kua akakite tika ua te peroveta ko Iona i tei tupu kiaia uaorai no runga i tana angaanga mitinari. Kua tupu te angaanga totouanga a Mika no te 60 mataiti i rotopu i te tuatau totouanga a Obadia raua ko Iona, mei te 777 M.T.N. ki te 717 M.T.N. Ko te apinga ua ta Mika i akakite mai no runga iaia uaorai koia oki, e no roto mai aia i te oire o “Morasi” e kua akakiteia mai te tuatua a Iehova kiaia “i te au rā o Iotama, e ia Ahaza, e ia Hezekia, e puke ariki no Iuda.” (Mika 1:1) Te tu matau o te peroveta ki te oraanga i vao mai i te oire, te akatakaia maira i roto i te au tu akatutuanga tana i taangaanga i te akateimaa anga i te au manako maata o tana karere.

“KA TIPU KEIA [A EDOMA] E TUATAU UA ATU”

(Obadia 1-21)

No runga ia Edoma, kua karanga a Obadia e: “No te ta e te rave aroa kore i to taeake ia Iakoba, e tapokiiaʼi koe e te akama, e ka tipu keia koe e tuatau ua atu.” Kua maara meitaki i te peroveta i te angaanga kino ta te au Edoma i rave ua akenei ki te tamariki a Iakoba​—te ngati Iseraela. I te 607 M.T.N., i te takoreanga a Babulonia ia Ierusalema, kua ‘tu [a Edoma] i te pae ra’ e kua akapiri atu ia ratou uaorai ki te ‘au tangata ke ke ra’ e tamaki maira.​—Obadia 10, 11.

I tetai tua, te tapapa atura te ngutuare o Iakoba i tetai akaoraanga. Te karanga ra te totou a Obadia e: “E riro ra te aronga i ora mai i runga i te maunga ra i Ziona, e tapu oki te reira.”​—Obadia 17.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

irava 5-8—Eaa te puapinga o te akaaite atu anga i te takoreanga o Edoma ki te aere anga mai te aronga vai are i te po e te aronga aaki vine? Me e aronga keikeia rai tetai tei aere mai ki Edoma, kua tari ua ratou i ta ratou i inangaro. Naringa te aronga kokoti i tomo mai ki roto, kua akaruke ua ratou i tetai kai na te aronga koikoi. Inara me inga ana a Edoma, ka kimi meitakiia tana au apinga nui, e ka noni takiriia aia e “te au tangata katoa i kapiti mai [kiaia] ra”​—tona au oa, ko te au Babulonia.​—Ieremia 49:9, 10.

irava 10—Akapeea a Edoma i te ‘tipu keia anga e tuatau ua atu’? Mei tei totouia, kua ngaro ua atu rai te pa enua o Edoma, ma tona kavamani e tona iti tangata i roto i tetai tuanga ngai o te enua. Kua autu te Ariki ko Nabonaida o Babulonia ia Edoma mei tetai tuatau i rotopu i te ono anere mataiti M.T.N. Tae ki te a anere mataiti M.T.N., kua peke te enua o Edoma i to Nabataea, e kua noo atu te au Edoma ki Iudea, te ngai i apa tonga tei kiteaia i muri akera e ko Idumea. I muri ake i to Roma takoreanga ia Ierusalema i te 70 T.N., kua ngaro ua atu rai te iti tangata o Edoma.

Au Apiianga no Tatou:

irava 3, 4. No te mea kua noo ratou i roto i tetai ngai tokatoka ma te au maunga teitei e te au mato oonu tei oronga mai i te paruruanga ketaketa meitaki tikai, penei kua akaparau to Edoma i te akavareanga ia ratou uaorai i te manakoanga e te meitaki ua ra e te tinamou ua ra ratou. Inara kare tetai e ora i ta Iehova akavaanga.

irava 8, 9, 15. Kare te kite pakari e te ririnui o te tangata e oronga mai i te paruruanga i “te rā o Iehova.”​—Ieremia 49:7, 22.

irava 12-14. Kua riro te au Edoma ei akaraanga akamatakiteanga ki te aronga e mataora ana i te au akaaoanga ta te au tavini o te Atua e aro atu ana. Kare a Iehova e mareka ana i te takinokinoanga o tona iti tangata.

irava 17-20. Teia totou no te akaoraanga no runga i te au tamariki a Iakoba, kua akamata i te akatupuia i te oki mai anga tetai manga pupu ki Ierusalema mei Babulonia mai i te 537 M.T.N. E tupu ua ana rai te tuatua a Iehova. Ka rauka ia tatou i te irinaki pu tikai i tana au taputou.

“E URITUMUIAʼI NINEVE”

(Iona 1:1–​4:11)

Kare oki i akarongo ana ki te akauenga a te Atua kia ‘aere ki te oire maata ra ki Nineve, e kia tutu’ atu i tetai karere akavaanga, kua oro ke atu a Iona ki tetai tua mai. Na te tukuanga mai i “tetai matangi maata ki runga i taua tai ra” e na te taangaanga anga i “tetai ika maata,” kua akaoki akaou mai a Iehova ia Iona e kua akaue atu iaia i te rua o te taime kia aere ki te oire maata o Asura.​—Iona 1:2, 4, 17; 3:1, 2.

Kua tomo atu a Iona ki Nineve e kua akamata i te akakite i tetai karere tika ua: “E rua takau rā toe e uritumuiaʼi Nineve.” (Iona 3:4) No te mea kua akatupu tana angaanga tutu anga i tetai tupuanga manako koreia, kua ‘riri maata’ a Iona. Kua taangaanga a Iehova “i tetai kikiona” kia apii ia Iona i tetai apiianga no te tu akaaroa.​—Iona 4:1, 6.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

3:3—Kua aite ainei tikai te maatamaata o Nineve e ‘toru po te aerenga’? Ae. I roto i te au tuatau taito, kua maramaia e te kapiti maira a Nineve i te au oire aere te akamata ra mei ia Khorsabad i te tua tokerau ki Nimrud i te pae tonga. Pouroa teia au oire te piri atura kia Nineve, mei te 100 kiro mita kuea te atea.

3:4—Kua apii ainei a Iona i te reo Asura kia rauka i te tutu atu ki to Nineve? Penei kua kite ke ana a Iona i te reo Asura, me kore penei na roto i te temeio, kua rauka iaia te tu kite i te tuatua i te reo. Ko tetai atu tamanakoanga, penei kua oronga aia i tana karere tika ua i roto i te reo Epera, e na tetai tangata i uri i te reira. Me kua tupu te turanga openga, kua akakeu maata rava atu tana au tuatua i te inangaro i te kite i tana karere.

Au Apiianga no Tatou:

1:1-3. I te akakoroanga kia akanoo i te au angaanga ke atu kia kopae i te piri maata atu ki roto i te angaanga tutu anga i te Patireia e te akariro i te au tangata ei pipi, e akakiteangaia o tetai akakeuanga tarevake. Me rave tetai i te reira, ei tuatua akatutuanga, te oro ke ra aia mei tana angaanga e orongaia maira e te Atua.

1:1, 2; 3:10. Kare to Iehova aroa i kotingaia ki tetai pa enua me kore ki tetai tu tangata okotai me kore ki tetai pupu tangata takake ua. “Takinga-meitaki to Iehova ki te tangata ravarai; e te vai ra tona aroa akaperepere ki runga i tana katoa ra au angaanga.”​—Salamo 145:9.

1:17; 2:10. I te toru ra e te toru po ia Iona i roto i te ika maata, e totou te reira te tou atura ki te mate e te akatuakaouanga o Iesu.​—Mataio 12:39, 40; 16:21.

1:17; 2:10; 4:6. Kua akaora a Iehova ia Iona mei te tai uriia. Kua iki te Atua “i tetai kikiona, akatupuia iora na runga ia Iona, ei marumaru i runga i tona upoko, kia ora aia i tona tumatetenga.” Ka rauka te aronga akamori o Iehova i teia tuatau i te irinaki i roto i to ratou Atua, e i roto i tona takinga aroa, kia paruru e kia akaora ia ratou.​—Salamo 13:5; 40:11.

2:1, 2, 9, 10. E akarongo ana a Iehova i te au pure a tona au tavini e te akamanako ra i ta ratou au patianga.​—Salamo 120:1; 130:1, 2.

3:8, 10. Kua “tataraara iora” te Atua mou me kore kua taui aia i tona manako no runga i te tumatetenga tana i akakite ei, e e “kare akera aia i tuku mai” i te reira. Eaa te tumu? No te mea “kua ariu ke [a Nineve] i to ratou aerenga kino.” Pera katoa i teia tuatau, ka rauka ta te Atua akavaanga mareka kore i te kopaeia me tataraara tikai tetai tangata.

4:1-4. Kare e rauka i tetai tangata i te akakeu i te Atua kia tuku i tetai kotinga ki runga i Tona tu akaaroa. Kia matakite meitaki tatou e auraka rava e akaapa i te au ravenga akaaroa a Iehova.

4:11. Te akakoromaki nei a Iehova kia raveia te akakitekiteanga i te karere o te Patireia te tutuia nei i te ao katoa no te mea​—mei tana rai i rave no te 20,000 au tangata i Nineve​—kua tangi aia i te aronga “kare i kite i to ratou rima katau e to ratou rima kaui.” Kare ainei e kia tangi katoa tatou i te au tangata i roto i ta tatou ngai tutu anga e kia piri maroiroi atu ki roto i te angaanga tutu anga i te Patireia e te akariroanga i te au tangata ei pipi?​—2 Petero 3:9.

‘AKAMAATA ATU I TO RATOU PAKIKOANGA’

(Mika 1:1–​7:20)

Kua akakite a Mika i te au ara o Iseraela raua ko Iuda, kua totou i te takoreanga o tona nga oire maata, e kua taputou i tetai akaoraanga. Ka riro mai a Samaria ei “ututua i roto i te kainga.” No to ratou aerenga akamori itoro, kua tau rai a Iseraela raua ko Iuda kia ‘akapakikoia,’ me kore kia taakamaia. I to ratou tukuia anga ei tuikaa, kua akamaata atuia to ratou akapakikoanga “mei to te aeto ra”​—i te akaraanga mei tetai ozeni rai e e manga uruuru ua tona i runga i tona katu. Kua taputou a Iehova e: “E akaputuputu katoatoa tika rai au ia koe, e Iakoba e.” (Mika 1:6, 16; 2:12) No te au arataki pikikaa e te au peroveta mako kore, ka riro katoa mai a Ierusalema ei au “ututua.” Inara ka “akaputuputu katoatoa” a Iehova i tona iti tangata. Mei roto mai ia “Betelehema Epharata” e aere mai ei “te ka riro ei tutara i Iseraela nei.”​—Mika 3:12; 4:12; 5:2.

Kua akono tau kore ainei a Iehova i to Iseraela? E pakari rava roa ainei tana au umuumuanga? Kare. Te apinga ua ta Iehova e pati maira i tana aronga akamori koia oki kia ‘rave i te tuatua-tau, kia inangaro i te aroa e kia mako tikai’ i te aaereanga ma to ratou Atua. (Mika 6:8) Inara, kua kino pakari tikai te au tangata i te tuatau o Mika e kua “aite tei meitaki ia ratou ki te rakau taratara, tei tiratiratu ra e ngari ake te koro rakau taratara,” i te akatupuanga i te mamae e te kino ki te au tangata ua atu tei akapiri mai ki te pae. Inara kua ui te peroveta e: “Koai ïa Atua e tau ia [Iehova] ra?” Ka akaari akaou te Atua i tona aroa ki tona iti tangata e ka “titiri i ta ratou au ara ravarai ki raro roa i te au ngai oonu o te moana.”​—Mika 7:4, 18, 19.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

2:12—Inaea te totou no te ‘akaputuputuanga i te toenga o Iseraela’ i akatupuia ai? Kua tupu te totou mua i te 537 M.T.N. i te oki anga tetai manga pupu o te ngati Iuda ki to ratou enua anau mei te tuikaa i Babulonia. I roto i teia au tuatau nei, kua akatupuia te reira totou i roto i “te Iseraela o te Atua.” (Galatia 6:16) Mei te 1919 mai, kua akaputu kapitiia te au Kerititiano akatainuia “mei te au mamoe” i roto i tetai koro. I te kapiti mai anga te “aronga maata rava” o te “mamoe ke atu,” mei te 1935 mai tikai, e “varakau pu au ratou i te rai o te tangata.” (Apokalupo 7:9; Ioane 10:16) Te akamaroiroi kapiti ra raua i te akamori mou.

4:1-4—I “te au rā openga ra,” akapeea a Iehova i te ‘akavaanga i rotopu i te tangata e manganui, e te akamura anga i te au enua ririnui’? Te au tuatua “tangata e manganui” e te “au enua ririnui,” kare e te taiku ra ki te au pupu pa enua me kore te au pupu poritiki. Mari ra, te taiku ra teia ki te au tangata tataki tai mei te au pa enua ravarai tei riro mai ei aronga akamori no Iehova. Te akava ra e te akamura ra a Iehova i te au mea no runga ia ratou i roto i te tu pae vaerua.

Au Apiianga no Tatou:

1:6, 9; 3:12; 5:2. Kua takore atu to Asura ia Samaria i te 740 M.T.N.​—i te tuatau o Mika. (2 Ariki 17:5, 6) No Ierusalema mai to Asura i te aere mamao anga mai i te tuatau i tutara ai a Hezekia. (2 Ariki 18:13) Kua tau te au Babulonia ia Ierusalema ki te ai i te 607 M.T.N. (2 Paraleipomeno 36:19) Mei tei totouia, kua anauia te Mesia i “Betelehema Epharata.” (Mataio 2:3-6) Kare roa te tuatua totou a Iehova e poka ana.

2:1, 2. E mea kino tikai me karanga tatou e te tavini ra tatou i te Atua inara te kimi ra na mua i te au apinga nui kare ra i te ‘basileia e tona tuatua-tika ra.’​—Mataio 6:33; 1 Timoteo 6:9, 10.

3:1-3, 5. Te inangaro ra a Iehova i te au arataki tau i rotopu i tona iti tangata kia rave i te tu tika.

3:4. Me inangaro tatou ia Iehova kia pau mai i ta tatou au pure, auraka e rave i te ara me kore e akono atu e rua tu oraanga.

3:8. Ta tatou akaueanga kia akakitekite i te tuatua meitaki, tei kapiti mai i te au karere akavaanga, ka akatupu anake uaia me akamaroiroiia tatou e te vaerua tapu o Iehova.

5:5. Te akapapu maira teia totou no te Mesia ia tatou e me takinoia te iti tangata o te Atua e to ratou au enemi, te “nga tiaki mamoe toko itu [te akatutu maira i te tu ki katoa]” e te “nga tangata ariki toko varu”​—ka akatuia mai tetai aka pupu tane tau​—kia akono i te aratakianga i rotopu i te iti tangata o Iehova.

5:7, 8. Ki te au tangata e manganui, “mei te au no ko ia Iehova” rai te au Kerititiano akatainuia a Iehova​—e akameitakianga mei te Atua mai. Ko te tumu no te mea kua taangaanga aia i te aronga akatainuia i te akakite i te karere Patireia. Te tauturu ra te “mamoe ke atu” i te au tangata kia rauka tetai pirianga ki te Atua na te turuturu maroiroi anga i te aronga akatainuia i roto i te angaanga tutu anga. (Ioane 10:16) Mei teaa atura te tikaanga ngateitei i te piri atu anga ki roto i teia angaanga, te oronga maira i te akaoraoraanga mou tikai ki etai ke!

6:3, 4. Kia aru tatou i te Atua ko Iehova e kia takinga meitaki atu e kia akaaroa atu, i te aronga katoa e ngata tikai i te piri atu me kore te paruparu ra i te pae vaerua.

7:7. Ia tatou e akono ra i te au manamanata i te openga o teia akatereanga kino, auraka rava tatou e taitaiaia. Mari ra, mei ia Mika rai, ka anoanoia tatou kia ‘tapapa marie i to tatou Atua.’

7:18, 19. I te mea e te inangaro ra a Iehova i te akakore i ta tatou au ara, kia inangaro katoa tatou i te akakore i te ara a te aronga tei ara mai ia tatou.

‘Kia Aaere ua Atu Rai i te Ingoa o Iehova’

Te aronga e tamaki ra i te Atua e tona iti tangata ‘ka tipu keia e tuatau ua atu.’ (Obadia 10) Inara, ka rauka to Iehova riri i te tapuia me akarongo tatou ki te akamatakiteanga a te Atua e kia ‘ariu ke mei te au aerenga kino.’ (Iona 3:10) I “te au rā openga ra,” koia oki i roto i teia au “tuatau openga ra,” te akateiteiia nei te akamori mou i runga ravao i te au akonoanga pikikaa pouroa e te aere maira te aronga akarongo ki roto i te akamorianga mou. (Mika 4:1; 2 Timoteo 3:1) Kia tauta pakari tatou i reira kia ‘aaere i te ingoa o Iehova, o to tatou Atua, e tuatau ua atu.’​—Mika 4:5.

Mei teaa atura te au apiianga puapinga ta te au puka a Obadia, Iona, e Mika e apii maira ia tatou! Noatu e kua tataia e tere atu i te 2,500 mataiti i topa, e ‘mea ora, e te ririnui,’ ta te reira karere, i teia tuatau katoa nei.​—Ebera 4:12.

[Tutu i te kapi 13]

Kua totou a Obadia e: “Ka tipu keia [a Edoma] e tuatau ua atu”

[Tutu i te kapi 15]

Kua akaari a Mika i te ‘tu tapapa marie no Iehova,’ e ka rauka katoa rai ia koe

[Tutu i te kapi 16]

Te angaanga tutu anga e tikaanga ngateitei te reira kia akaperepereia