Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata mei te Puka o Angaanga

Au Manako Maata mei te Puka o Angaanga

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Puka o Angaanga

TE AKAKITE maira te puka Pipiria o Angaanga i tetai tuatua enua taka meitaki i te akanooia anga te putuputuanga Kerititiano e te akatotoa maataia anga te reira. Na Luka rapakau maki i tata i te reira, e te akakite maira i tetai papaanga oraora no te angaanga Kerititiano i etai 28 mataiti​—mei te mataiti 33 T.N. ki te mataiti 61 T.N.

Te maataanga o te tuanga mua o Angaanga no runga i te angaanga a te apotetoro ko Petero, e te tuanga openga no runga i te apotetoro ko Paulo. Na te taangaanga anga i te tuatua e ko “matou,” te akakite maira a Luka e koia tetai i reira te tupu anga mai te au mea. Na te akarongo anga ki te karere i roto i te puka o Angaanga e tauturu mai ia tatou kia akangateitei maata atu i te ririnui o te Tuatua tataia a te Atua pera tona vaerua tapu. (Ebe. 4:12) Na te reira e akakeu katoa ia tatou kia akaatinga ia tatou uaorai e kia akaketaketa i to tatou akarongo i roto i te manakonakoanga o te Patireia.

KUA TAANGAANGA A PETERO “I TE AU TAVIRI O TE BASILEIA”

(Anga. 1:1–​11:18)

I muri ake i te rauka anga mai te vaerua tapu, kua oronga te au apotetoro i te akakite anga ma te mataku kore. Kua taangaanga a Petero “i te au taviri [mua] o te basileia” o te rangi i te akatuera anga i te ngutupa no te kite e te atianga no te au ngati Iuda e te aronga poroteraita tei “āriki marie i tana tuatua” kia tomo ki roto i te Patireia. (Mata. 16:19; Anga. 2:5, 41) Na te tupu viviki anga mai tetai takinokino anga i akapueurikiriki keia ai te au pipi, inara na teia i akatupu kia akatotoaia te angaanga tutu anga.

I te akarongo anga e kua ariki mai te au tangata o Samaria i te tuatua a te Atua, kua tono atura te au apotetoro i Ierusalema ia Petero raua ko Ioane kia ratou. Na te oronga anga i te atianga meitaki no te Patireia ki te au tangata o Samaria, kua taangaanga a Petero i te rua o te taviri. (Anga. 8:14-17) Penei i roto rai i taua mataiti i te akatuakaouia anga mai a Iesu, kua tupu tetai tauianga umere kia Saula o Tareso. I te mataiti 36 T.N., kua taangaanga a Petero i te toru o te taviri, e te mea meitaki i riringiia maira e te vaerua tapu ki runga katoa i te au tangata peritome koreia o te pa enua.​—Anga. 10:45.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

2:44-47; 4:34, 35—Eaa ra te aronga irinaki i oko ei i to ratou kainga e i tua ai i ta ratou au apinga? Te maataanga o te aronga irinaki, no tetai au ngai mamao mai e kare e rava ana ta ratou au apinga kia roa mai to ratou noo anga i Ierusalema. Noatu rai, kua inangaro ratou kia roa mai i te noo anga ki reira kia maata mai to ratou kite no runga i to ratou akarongo ou e kia rauka i te akakitekite atu ki tetai ke. Ei tauturu i taua aronga ra, kua oko tetai pae Kerititiano i to ratou kainga, e kua tuaia te au moni ki te aronga tei ngere.

4:13—E nga tangata kite kore me kore apii koreia ainei a Petero raua ko Ioane? Kare. Kua kapikiia raua e e nga tangata ‘apii koreia e te kite kore oki’ no te mea kare raua i aere ana ki te au apiianga rapi no te terenianga a te akonoanga.

5:34-39—Akapeea a Luka i kite ei e eaa ta Gamaliela i tuatua ana i roto i tetai uipa a te Sunederi? E toru paa tumu: (1) Na Paulo, e tangata tei apii muaia ana e Gamaliela, i akakite atu kia Luka; (2) kua ui atu a Luka ki tetai mema takinga meitaki o te Sunederi, mei ia Nikodemo; (3) kua rauka mai ia Luka teia akakiteanga na roto i te akauruanga tu-Atua.

7:59—Te pure ra ainei a Setephano kia Iesu? Kare. E mea tau kia aere anake ua ta tetai akamorianga​—e pera katoa ta tetai au pure​—ki te Atua ko Iehova. (Luka 4:8; 6:12) I raro ake i te au turanga tau ua, te pure ra a Setephano kia Iehova na roto i te ingoa o Iesu. (Ioa. 15:16) Inara, i roto i teia turanga nei, kua rauka mai ia Setephano tetai orama no “te Tamaiti na te tangata i te tu anga i te rima katau o te Atua ra.” (Anga. 7:56) I te kite pu tikai anga e kua oronga takereia kia Iesu te mana kia akatuia te aronga tei mate, kua tuatua a Setephano, inara kare i pure tika atu ana kia Iesu, i te pati Kiaia kia paruru mai i tona vaerua.​—Ioa. 5:27-29.

Au Apiianga no Tatou:

1:8. Te angaanga akakitekite aere i te ao katoa ta te aronga akamori o Iehova e rave ra kare e rauka i te akatupuia ma te kore te tauturu a te vaerua tapu.

4:36–​5:11. Kua tapaia te ingoa o Iosepha no Kupero mai, ko Banaba, te aiteanga te “tamaiti a te ako.” Penei na te au apotetoro i tapa i tona ingoa ko Banaba no te mea e tangata ngakau pumaana, takinga meitaki, e tei tauturu i tetai ke. Kia akapera katoa tatou mei iaia rai e kare mei ia Anania raua ko Saphira, tei akameamea ua, pikikaa, e te tu akavare.

9:23-25. I te kopae ke atu anga i to tatou au enemi, e rauka ai i te rave ua atu i te tutu aere anga, kare te reira i te tu matakutaku.

9:28-30. Me ka riro ei turanga kino i te pae kopapa, i te pae tu akono tau, me kore i te pae vaerua i te akakitekite aere anga i roto i tetai au ngai me kore ki tetai au tangata, te anoanoia ra tatou kia matakite e kia tau te iki anga no runga i te ngai e aea tatou e tutu aere ei.

9:31. I te au tuatau au tikai, e tauta tatou i te akaketaketa i to tatou akarongo na roto i te apii e te akamanako marie anga. Na teia e tauturu ia tatou kia aaere ma te mataku ia Iehova na te taangaanga anga i ta tatou i kite mai e kia maroiroi ua atu i roto i te angaanga orometua.

TA PAULO ANGAANGA OROMETUA MAROIROI

(Anga. 11:19–​28:31)

I te mataiti 44 T.N., i aere mai ei a Agabo ki Anetioka, i te ngai i apii aere ei a Banaba raua ko Saula “e okotai katoa o raua mataiti i reira.” Kua akakite a Agabo i “te onge maata,” te ka tupu e rua mataiti i muri mai. (Anga. 11:26-28) “I muri ake i te rave ki katoa anga i te angaanga tauturu anga i Ierusalema,” kua oki atu a Banaba raua ko Saula ki Anetioka. (Anga. 12:25NW) I te mataiti 47 T.N.​—e 12 mataiti i muri ake i to Saula tauianga​—kua tonoia atu a Banaba raua ko Saula e te vaerua tapu ki tetai tere mitinari. (Anga. 13:1-4) I te mataiti 48 T.N., kua oki akaou atu raua ki Anetioka, “i te ngai i tukuiaʼi raua ki te aroa ua o te Atua.”​—Anga. 14:26.

E iva marama i muri mai, kua iki a Paulo (tei kitea katoaia e ko Saula) ia Sila ei tauturu nona e kua aere atu ki te rua o tona tere. (Anga. 15:40) Kua kapiti mai a Timoteo raua ko Luka kia Paulo. Kua noo a Luka ki Philipi i to Paulo aere atu anga ki Atene e oti ki Korinetia, ko te ngai ia i aravei ei aia ia Akuila raua ko Peresila e kua noo atu ki reira e tai mataiti e ono marama. (Anga. 18:11) I te akaruke anga ia Timoteo raua ko Sila i Korinetia, kua apai atu a Paulo ia Akuila raua ko Peresila e kua ano atura ki Suria i te akamata anga o te mataiti 52 T.N. (Anga. 18:18) Kua aru atu a Akuila raua ko Peresila iaia ki Ephesia, kua noo atu raua ki reira.

I muri ake i te akapou anga i tetai tuatau i Suria Anetioka, kua ano atu a Paulo ki te toru o tona tere i te mataiti 52 T.N. (Anga. 18:23) I Ephesia, “maata oki i te tupu anga e te autu anga te tuatua a te Atu ra.” (Anga. 19:20) E toru o Paulo mataiti i te noo anga ki reira. (Anga. 20:31) I te tae anga ki te Penetekote o te mataiti 56 T.N., tei Ierusalema a Paulo. I muri ake i te opuia anga, kua oronga atu aia i tetai akakiteanga mataku kore ki mua i te au mana akaaere. I Roma, kua tukunaia te apotetoro ki roto i te are tapekaanga e rua mataiti (mei te 59-61 T.N.), e mei reira mai kua kimi aia i te au mataara i te tutu aere i te Patireia e te apii “i te au tuatua o te Atu ra o Iesu Mesia.”​—Anga. 28:30, 31.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

14:8-13—Eaa ra te au tangata i Lusetera i tapa ai ia ‘Banaba ko Dia e ko Paulo ra ko Ereme’? Ko Dia te tutara o te au atua i roto i te tua Ereni, e ko tana tamaiti ko Ereme kua kiteaia no tona tukatau. I te mea e na Paulo e arataki ra i te tuatua anga, kua tapa te au tangata o Lusetera iaia ko Ereme e ko Banaba kua tapa ratou iaia ko Dia.

16:6, 7—Eaa ra te vaerua tapu i tapu ei ia Paulo e tona au oa e auraka e tutu aere i roto i te tapere o Asia raua ko Bitunia? No te mea tokoiti ua te aronga angaanga. No reira, kua arataki atu te vaerua tapu ia ratou ki tetai atu au ngai puapinga tikai.

18:12-17—Eaa ra a Galio tutara i kore ei i patoi atu i te papaia anga a Sositene e te aronga e akarakara maira? Penei te manako ra paa a Galio e ko te tangata tikai tei akakeu i te urupu tangata kia manako akapera i te patoi atu ia Paulo te tau ra kia papaia aia. Inara, i roto i teia mea i tupu, i te akaraanga kua tupu mai tetai mea meitaki no te mea kua taki atu te reira kia taui atu a Sositene ki te Akonoanga Kerititiano. I muri mai, kua tuatua a Paulo no runga ia Sositene e ko “to tatou taeake nei.”​—1 Kori. 1:1.

18:18—Eaa te tia ta Paulo i rave? Te karanga ra tetai aronga apii e kua rave a Paulo i tetai tia Nazira. (Nume. 6:1-21) Inara, kare te Pipiria i akakite mai ana e eaa ta Paulo tia. Pera katoa, kare te au Tuatua Tapu i taiku mai ana e me kua raveia te tia i mua ake me kore i muri ake i to Paulo tauianga me kore me te akamata ra aia me kore te akaoti ra i te tia. Noatu e eaa te tu, te rave anga i taua tia ra kare i te ara.

Au Apiianga no Tatou:

12:5-11. Ka rauka e e mea tau kia pure tatou no to tatou au taeake.

12:21-23; 14:14-18. Kua ariki viviki ua a Heroda i te kaka tei tau kia oronga anake uaia ki te Atua. Mei teaa ra te tuke o te reira kia Paulo raua ko Banaba i te patoi viviki e i te akapapu tikai anga e auraka raua e akapaapaaia e e akangateiteiia! Auraka tatou e anoano atu i te kaka noatu e eaa te au mea ta tatou i akatupu ana i roto i te angaanga a Iehova.

14:5-7. I te taangaanga anga i te tu karape ka rauka i te tauturu mai ia tatou kia vai maroiroi ua rai i roto i te angaanga.​—Mata. 10:23.

14:22. Ka na roto atu te au Kerititiano i te mate maata. Kare ratou e tauta i te akaora mai ia ratou uaorai na te akaoko anga i to ratou akarongo.​—2 Timo. 3:12.

16:1, 2. E mea tau kia angaanga pakari te au mapu Kerititiano i te pae vaerua e te kimi anga i ta Iehova tauturu kia rauka mai tetai ingoa meitaki.

16:3. E mea tau kia rave tatou i te ka rauka ia tatou i te rave kia rotai ki te au kaveinga i roto i te Tuatua Tapu kia arikiia mai te tuatua meitaki e tetai ke.​—1 Kori. 9:19-23.

20:20, 21. E tuanga puapinga maata te akakitekite aere anga mei tera are ki tera are no ta tatou angaanga orometua.

20:24; 21:13. Te akono tamou anga i te tu tiratiratu ki te Atua e puapinga maata atu i te akaora anga i to tatou oraanga.

21:21-26. Kia puareinga e kia inangaro ua atu tatou i te ariki i te akoanga meitaki.

25:8-12. Ka rauka e e mea tau kia taangaanga te au Kerititiano i teia tuatau i te au mea te tau ra i te ture tei orongaia mai ei “paruruanga e te akatumu tika tikai anga o te tuatua meitaki.”​—Phili. 1:7NW.

26:24, 25. E akakite tatou ‘i te tuatua-mou e te auouo kore’ noatu e e mea neneva te reira ki ‘te tangata e akono ra i ta te kopapa.’​—1 Kori. 2:14.

[Tutu i te kapi 30]

I naea a Petero i taangaanga ai “i te au taviri o te basileia”?

[Tutu i te kapi 31]

Te angaanga i te ao katoa no te akakitekite aere anga kare e rauka i te raveia ma te kore te tauturu a te vaerua tapu