Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

“Ko Iehova Toku Maroiroi”

“Ko Iehova Toku Maroiroi”

“Ko Iehova Toku Maroiroi”

Akakiteia e Joan Coville

Kua anauia au i roto ia Tiurai mataiti 1925 i Huddersfield, Engarani. Ko au anake rai au e e tamaine makimaki ua au. E karanga ua ana toku papa e, “Ka maki ua koe me angia mai e te matangi.” E te tika ua ra te reira!

I TOKU tamariki anga e pure akatenga ana te au orometua no te au, inara i te akamata anga te tamaki rua o te ao, kua pure ratou kia re. Kua marama kore tikai au i teia e kua akatupu i te ekoko ki roto i toku manako. I taua taime tikai, kua aere mai a Annie Ratcliffe, koia ua rai te Kite o Iehova e noo ra i to matou ngai.

Apii Anga i te Tuatua Mou

Kua akaruke mai a Annie i te puka Salvation na matou e kua pati mai ia Mama kia tae atu ki tetai uriurianga Pipiria ka raveia i ko i te kainga o Annie. * Kua pati mai toku mama kia aru atu au. Te maara nei rai iaku te uriurianga mua. No runga te reira i te oko, e i toku poitirere, reka tikai te uriurianga. E manganui taku au uianga i pauia mai. I tera mai epetoma, kua tae akaou atu maua. I te reira taime, kua akamaramaia mai te totou a Iesu no runga i te akairo o te au ra openga. I te akara anga i te au turanga kino o teianei ao, kua viviki ua maua ko Mami i te kite e ko teia te tuatua mou. I taua ra rai, kua patiia mai maua kia aere atu ki te Are Uipaanga Patireia.

I roto i te are uipaanga, kua aravei au i tetai au painia mapu, e ko Joyce Barber (i teianei ko Ellis) tetai i roto ia ratou, te tavini ra rai aia e tana tane ko Peter, i ko i te Betela o London. Kua manako au e na te katoatoa teia angaanga e painia. No reira i taua taime rai kua akamata au i te tutu aere no tetai 60 ora i te au marama ravarai, noatu e te aere ra rai au ki te apii.

E rima marama i muri mai, ia Peperuare ra 11, i te mataiti 1940, kua papetitoia maua ko Mama i ko i te akaputuputuanga tuanga enua (e akaputuputuanga kotinga i teianei) i Bradford. Kare a papa i patoi mai ana i te tuatua mou, inara kare aia i riro mai ana ei Kite. Tae ki te taime i papetitoia ai au, kua akamataia te akakitekite anga i te pae mataara. Kua piri atu au, i te apai aere i te kiri makatini e te au kati maatamaata akakitekite tuatua. I tetai Maanakai, kua tukuia atu au kia tu ki te tuanga maata roa atu te angaanga e raveia ra i te ngai okookoanga. Te mataku ra rai au i te tangata, e mei taku rai e manako ra, kua na reira mai rai toku au oa apii i te ngai e tu ra au!

I te mataiti 1940 kua anoanoia kia akatakakeia to matou kamupani (tei kapikiia te putuputuanga i taua taime ra). I muri ake i te reira, vaitata rai e tei roto te katoatoa o toku au taeake i tetai mai kamupani. Kua akaapa atu au no runga i teia ki te tavini o te kamupani (tei kapikiia ko te akaaere akatere i teianei). Kua karanga mai aia e, “Me ka inangaro koe i tetai au oa mapu, e aere rai koe e kimi mai ia ratou i roto i te ngai tutuanga.” E ko taku tikai ia i rave! Kare i roa i muri mai, kua aravei au ia Elsie Noble. Kua ariki mai aia i te tuatua mou e kua riro mai ei oa noku no tetai tuatau roa.

Angaanga Painia e ta te Reira Au Akameitakianga

I te akamutu mai anga au i te apii, kua angaanga au na tetai tangata otiti. Inara, iaku e kite ra i te rekareka i rauka i te au tavini tamou, kua maata roa atu toku inangaro i te tavini ia Iehova ei painia. I roto ia Me i te mataiti 1945, kua rekareka tikai au i te akamata anga i te tavini ei painia takake. I toku ra mua i te painia anga, pakari tikai te ua i taua ra katoa ra. Kua rekareka tikai au e kua tae au ki te angaanga tutuanga, e kare roa au e manako atu ana i te ua. Kua riro te aere anga ki vao i te au ra ravarai e te akamatutu putuputu i te kopapa na runga i toku patikara i roto i te angaanga orometua, ei mea meitaki no toku oraanga kopapa. Noatu toku tu ikoke ua, e 42 kiro te teiaa, kare roa taku angaanga painia i tamanamanataia ana i tetai ua atu taime. Te au mataiti tei aereia, kua kite tika tikai au e “ko Iehova toku maroiroi.”​—Sala. 28:7.

Ma te akakoroanga kia akamata i tetai au putuputuanga ou kua tukuia atu au ei painia takake ki te au oire kare e Au Kite o reira. Te mea mua, kua tavini au e toru mataiti i Engarani e oti e toru mataiti i Airerani. Iaku e painia ra i Lisburn, i Airerani, kua apii au ki tetai tangata e tauturu orometua aia i roto i tetai akonoanga Porotetani. Iaia e apii ra i te tuatua mou no runga i te au apiianga tumu o te Pipiria, kua akakite aia i tona kite ou ki tona putuputuanga. Kua akaapa tetai papaki o ratou ki te au orometua o te akonoanga, e kua patiia mai aia kia akamarama i te tumu i apii ei aia i teia au apiianga. Kua karanga aia e kua manako aia e e apainga Kerititiano teia nana kia akakite ki te anana e e maata te au apiianga pikikaa tana i apii kia ratou. Noatu e kua patoi pakari mai tona ngutuare tangata iaia, kua akatapu rai aia i tona oraanga kia Iehova e kua tavini iaia ma te akarongo mou e mate ua atu aia.

I Larne, te rua o taku tukuanga angaanga painia i Airerani, e ono epetoma i toku angaanga anga ko au anake ua rai, no te mea kua aere toku patana painia ki te Akaputuputuanga Akamaata i te Turanga no te Angaanga Teokaratiki i New York, i te mataiti 1950. E tuatau ngata tikai te reira noku. Kua inangaro tikai au kia tae ki te akaputuputuanga. Kareka ra, i taua au epetoma ra, e maata rai te au tupuanga akamaroiroi taku i kite i roto i te angaanga orometua. Kua aravei au i tetai tangata pakari tei ariki ke ana i tetai o ta tatou au puka e 20 tuma mataiti i mua ana. I te au mataiti tei aereia mai, e maata ua atu te au taime i tatau ei aia i te reira e vaitata rai e kua mou ngakau ua iaia. Kua ariki aia i te tuatua mou, ma tana tamaiti e tana tamaine.

Rauka te Terenianga i te Apii Gileada

I te mataiti 1951, kua patiia mai au e tetai au painia ke mai e tai ngauru no Engarani, kia tae atu ki te pupu 17 o te Apii Gileada i South Lansing, i New York. Kua reka tikai au i te ikuikuanga Pipiria tei rauka ia matou i taua au marama ra! I taua taime ra, kare te au tuaine i o ake ki roto i e Apii Orometua Teokaratiki i roto i te au putuputuanga o reira, kareka ra i Gileada kua orongaia mai kia matou te au tuaine te au tukuanga angaanga kia oronga i te au apii e te au ripoti a te aronga apiipii. Kua ru tikai matou! I roto i taku apii mua, kua ru ua toku rima e mou ra i taku au pepa apii. Kua tuatua kanga mai te puapii ko te Taeake ko Maxwell Friend e: “Mei te au vaa tuatua meitaki katoatoa, kare koe i ru ua i te akamataanga, kua ru ua ra koe e tae ua atu ki te openga.” I te tuatau o te apii, kua meitaki roa atu to matou tu karape i te akakite i to matou uaorai manako ki mua i te pupu apii. Kare i roa ana, kua oti ta matou terenianga, e kua tukuia atu matou te aronga i karatuati ki tetai au enua ke. Taku tukuanga angaanga, ki Tairani!

“Te Enua Mata Katakata”

Kiaku uaorai e apinga aroa teia no ko mai ia Iehova i te tukuia mai anga a Astrid Anderson ei patana mitinari noku i Tairani. Kua pou ia maua e itu epetoma i tae atu ei ki reira na runga i te pai tari kako. To maua tae atu anga ki te oire maata, ko Bangkok, kua kitea mai e maua e e maata te au angaanga e raveia ra i te au ngai makete e ko te au ara vai e manganui i reira kua riro ei au mataara maata no te oire. Tei raro ua ake i te 150 papuritia o te Patireia i Tairani, i te mataiti 1952.

Te kite mua anga maua i Te Punanga Tiaki i roto i te reo Tairani, kua manako maua e, ‘Ka akapeea ra maua i te tuatua anga i taua reo ra?’ E ngata tikai i te tuatua anga kia tano te tangi anga o te au tuatua. Ei akaraanga, ko te kupu khaù me akamata teiteiia te akatangi anga i te reo, e oti ka akatopa ai i te reo, ko te aiteanga e “raiti,” inara me akatangi aruruia taua kupu rai ko te aiteanga e “nuti.” No reira ia maua i roto i te angaanga orometua, i te akamataanga, varenga ua maua i te akakite maroiroi ki te tangata e, “Te apai mai nei au i tetai raiti meitaki naau” e kare e “Te apai mai nei au i tetai nuti meitaki naau”! Inara noatu te marie​—e te maata o te kata—​kua kite maua i te reo.

E aronga oaoa tikai te iti tangata Tairani. Kua tau rai i reira kia kapikiia a Tairani e ko te Enua Mata Katakata. Ta maua tukuanga angaanga mua ko te oire o Khorat (tei kapikiia e ko Nakhon Ratchasima i teianei), te ngai i tavini ei maua e rua mataiti. I muri mai kua tukuia atu maua ki te oire ko Chiang Mai. Te maataanga o te au tangata i Tairani e akonoanga Buda ta ratou e kare i matau i te Pipiria. I Khorat, kua apii atu au ki te tangata akaaere o te opati mere. Kua uriuri maua no runga i te pateriareka ko Aberahama. I te mea e kua rongo ana aia i te ingoa ko Aberahama i mua ana, kua tungou rekareka ua mai aia. Inara kua kite mai au e, kare ko taua Aberahama rai ta maua e tuatua ra. Te manako ra te tangata akaaere o te opati mere ia Abraham Lincoln, te peretiteni o Marike i mua ana!

Kua mataora tikai maua i te apii anga i te Pipiria ki te au tangata ngakau tae i Tairani, inara i taua taime rai, kua apii mai te au tangata Tairani ia maua e ka akapeea e mataora ai te noo anga i tetai oraanga mama ua. E puapinga tikai taua apiianga ra, no te mea i roto i te kainga mitinari mua i Khorat, kare o maua uira e te vai. I roto i taua tu tukuanga angaanga ra, kua kite tikai maua “i te apinga maata . . . te taonga nui e te ngere.” Mei te apotetoro rai ko Paulo, kua kite tikai maua i te aiteanga kia rauka ‘te au mea ravarai nei i te Mesia, ko tei akamaroiroi mai ia maua.’​—Phili. 4:12, 13.

Tokorua Ou e te Tukuanga Angaanga Ou

I te mataiti 1945, kua aere atu au ki London. I taua tuatau ra, kua aere atu au ki te Runanga Apinga Taito o Peritane ma tetai au painia e tetai au mema no Betela. Tetai ia ratou ko Allan Coville, tei tae atu ki te pupu 11 o Gileada i muri mai. Kua tukuia atu aia ki Varani e oti ki Peretiumu. * I muri mai, iaku e tavini ra ei mitinari i Tairani, kua pati mai aia iaku kia akaipoipo iaia, e kua ariki atu au i tana patianga.

Kua akaipoipo maua i Brussels, i Peretiumu, i roto ia Tiurai ra 9, mataiti 1955. E manako ua ana au i te aere ki Paris orote ei i muri ake i to maua akaipoipoanga, i reira kua akanoonoo a Allan kia tae atu maua ki tetai akaputuputuanga i reira i te epetoma ka aru mai. Inara, i to maua tae atu anga, kua pati vivikiia mai a Allan kia tauturu ei tangata uri reo i te tuatau katoa o te akaputuputuanga. I te au ra ravarai, e akaruke vave ua ana aia i te popongi, e i te roaanga po kua oki mai maua ki te ngai e noo ra maua. No reira kua akapou rai au i toku tuatau orote i muri ake i te akaipoipoanga ki Paris, inara i te maataanga o te taime e kite mamao ua atu ana au ia Allan​—i runga i te paata! Noatu ra, rekareka ua au i te kite i taku tane ou e taangaangaia ra kia tavini i tona au taeake e te au tuaine, e kare e ekokoanga i roto i toku manako e me ko Iehova te mea puapinga roa atu i roto i to maua akaipoipo, ka mataora tika tikai maua.

Kua riro katoa te oraanga akaipoipo ei apai atu iaku ki tetai ngai tutuanga ou​—ko Peretiumu. Vaitata rai e ko taku ua i kite no runga ia Peretiumu koia oki ei ngai tei raveia ana tetai au tamakianga, inara kua kite vave mai au e ko te maataanga o te au tangata i Peretiumu e aronga akamoeau ua. Kua anoano katoaia au kia apii i te reo Varani i roto i taku tukuanga angaanga, tei tuatuaia i te tuanga tonga o te enua.

I te mataiti 1955 mei te 4,500 papuritia i Peretiumu. Vaitata rai e no te 50 mataiti, to maua tavini anga ko Allan i ko i te Betela e i roto i te angaanga tutaka. I te nga mataiti mua e rua e te apa, e na runga ana maua i te patikara takatakai, e te aere anga ki runga e ki raro i te au puku maunga noatu e eaa te reva. I te au mataiti tei aereia, kua tere atu i te 2,000 kainga tukeke o te au taeake Kite i noo ana maua e tai po! E aravei ua ana au i te au taeake e te au tuaine kare e maroiroi roa ana i te pae kopapa, inara te tavini ra ia Iehova ma te katoaanga o to ratou maroiroi. Kua riro to ratou akaraanga ei akamaroiroi iaku eiaa kia tuku i te au i roto i taku tavinianga. I te openga o te au epetoma ravarai i te atoro anga i tetai putuputuanga, e akamaroiroi uaia ana maua. (Roma 1:11, 12) Kua riro a Allan ei tokorua mou tikai. E tika tikai te au tuatua i roto ia Koheleta 4:9, 10 e: “E meitaki nga tangata toko rua i te takitai . . . kia inga oki tetai ra, na te tokorua e rave e akatu ki runga”!

Au Akameitakianga o te Oraanga Tavini i Roto i ‘to Iehova Maroiroi’

I te au mataiti tei aereia, e maata ua atu ta maua au tupuanga mataora ko Allan i kite i te tauturu anga i etai ke i te tavini ia Iehova. Ei akatauanga, i te mataiti 1983 kua atoro atu maua i te putuputuanga reo Varani i Antwerp, te ngai i noo ei maua i ko i tetai ngutuare tangata te akono katoa ra ia Benjamin Bandiwila, e taeake mapu ua no Taire mai (i teianei ko te Temokaratiki Repapuriki o Kongoko). Kua neke atu a Benjamin ki Peretiumu i te aruaru i tetai apii teitei atu. Kua akakite mai aia kia maua e, “Varevare ua atu au i toku oraanga e mei to korua rai, te inangaro ngakau tae tikai i te tavini ia Iehova.” Kua pau atu a Allan e: “Te karanga mai nei koe e varevare ua atu koe i toou oraanga e mei to maua rai; e oti akera te aruaru ra koe i tetai ngai angaanga o teianei ao. Kare ainei koe manako ana e te akavare ra rai koe ia koe?” Kua riro taua tuatua tika ua atu anga ei akakeu ia Benjamin kia akamanako i tona oraanga. I muri mai, kua akamata aia i te painia i Taire, e i teianei te tavini ra ei mema no te Kumiti Manga.

I te mataiti 1999, kua vaiia au i te akapae i tetai une akakai i roto i toku ara kai. Mei reira mai, toku teiaa e 30 rai kiro. E “āriki” paruparu ua rai au. Kareka ra, te mataora nei au e kua oronga mai a Iehova i “te mana maata meitaki” kiaku. I muri ake i toku vaiia anga, kua tauturu mai aia kia rauka iaku i te aru akaou ia Allan i roto i te angaanga tutaka. (2 Kori. 4:7) E oti, i roto ia Mati mataiti 2004, kua mate ua a Allan i roto i te moe. E maata tikai toku mii iaia, inara kua riro te kite anga e tei roto ua aia i to Iehova manakoanga ei akapumaana mai iaku.

Teia ra, e 83 oku mataiti, te oki nei au i te akamanako i te au mataiti e 63 tuma i te tavini tamou anga. Te maroiroi nei rai au i roto i te angaanga orometua, te rave nei i tetai apii Pipiria i te kainga e te akapuapinga i te au atianga i te tuatua no runga i to Iehova akakoroanga umere. Tetai au taime, e akamanako ana au e, ‘Mei teaa ra te tu o toku oraanga naringa au kare i akamata i te painia i te mataiti 1945?’ I te reira tuatau, i te akaraanga kua riro toku tu makimaki ei tumuanga tau kia kore au e painia. Inara, kua mataora tikai au e kua rave au i te angaanga painia i toku mapu anga! Kua rauka iaku te tikaanga ngateitei kia kite tikai e me tuku tatou ia Iehova na mua, ka riro koia to tatou maroiroi.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 6 Kua neneiia te puka Salvation i te mataiti 1939. I teianei kare e nenei akaouia ana te reira.

^ para. 22 Ka kiteaia te tua oraanga o te Taeake ko Coville i roto i The Watchtower o Mati ra 15, mataiti 1961.

[Tutu i te kapi 18]

Maua ko toku patana mitinari, ko Astrid Anderson (i te tua katau)

[Tutu i te kapi 18]

I roto i te angaanga tutaka e taku tane, i te mataiti 1956

[Tutu i te kapi 20]

Maua ko Allan i te mataiti 2000