Ariki i te Mose Maata Atu
Ariki i te Mose Maata Atu
“E akatupu to kotou Atua ko Iehova i tetai peroveta no kotou ei roto i to kotou ai taeake na, mei iaku nei rai te tu; koia ta kotou e akarongo atu.”—ANGA. 3:22.
1. Akapeea ra a Iesu Karaiti i te riro anga ei akakeuanga maata ki runga i te tangata nei?
E RUA tauatini mataiti i topa akenei, kua riro te anauanga o tetai tamaiti tamaroa ei akakeu i te au urupu angera i te rangi kia akapaapaa i te Atua, ma te au tiaki mamoe e akarongo maira. (Luka 2:8-14) E toru ngauru mataiti i muri mai, kua akamata taua tamaiti ra, kua maata aia i teianei, i tetai angaanga orometua tei pou e toru e te apa mataiti e tei taui katoa i te au mea ravarai no te tangata nei. Kua akakeuia te tangata tata tuatua enua o te 19 anere mataiti ko Philip Schaff kia tuatua no runga i teia mapu tane e: “Noatu kare aia uaorai i tata ana i tetai apinga, ko tana ra i rave e i tuatua e maata roa atu ta te reira akakeuanga i akatupu ki runga i te manganui o te aronga tata puka, tata imene, peni tutu e te ako, i ta te nuku katoa o te aronga rongonui i taito e i teia tuatau.” Ko Iesu Karaiti oki taua mapu tane umeremere ra.
2. Eaa ta te apotetoro ko Ioane i akakite no runga ia Iesu e Tana angaanga orometua?
2 Kua tata te apotetoro ko Ioane i tetai papaanga no te angaanga orometua a Iesu e kua akakite aia i roto i te akaopengaanga e: “E manganui atu rai ta Iesu peu i rave, naringa i ope katoa i te tataia, te manako nei au, kare e tika i to te ao katoa nei kia āriki mai i taua au buka ra, naringa i tataia.” (Ioa. 21:25) Kua kite a Ioane e e tuanga meangiti ua te ka rauka iaia i te tata no runga i te au mea pouroa ta Iesu i tuatua e i rave i roto i taua toru e te apa mataiti puapinga ra. Noatu ra, e puapinga maata tikai te au tupuanga tuatua enua ta Ioane i akakite i roto i tana Evangeria.
3. Ka akapeea tatou i te akaoonu atu anga i to tatou marama no runga i ta Iesu tuanga angaanga i roto i to te Atua akakoroanga?
3 Kapiti mai ki te au papaanga puapinga e a o te Evangeria, te oronga maira etai atu au tuanga o te Pipiria i tetai au akatakaanga no runga i te oraanga o Iesu tei akamatutu i te akarongo. Ei akatauanga, ko te au papaanga Pipiria no runga i tetai au tangata akarongo mou tei ora ana i mua ake ia Iesu, tei roto i reira tetai au akakiteanga te ka riro ei akaoonu atu i to tatou marama no runga i ta Iesu tuanga angaanga i roto i to te Atua akakoroanga. Ka akamanako ana tatou i tetai papaki o teia.
Au Tangata o te Atua tei Akatutu mai i te Karaiti
4, 5. Koai ma tei akaata mai ia Iesu, e i na roto i teea mataara?
4 Te tou ra a Ioane, pera katoa te tokotoru au tata Evangeria ke, kia Mose, kia Davida, e Solomona ei au tangata tei akaata mai ia Iesu e ko Tei Akatainuia e te Atua e ko te Ariki ikiia no te tuatau ki mua. Na roto i teea mataara i oronga mai ei te au tavini o te Atua i taito i tetai au akatutuanga no Iesu, e eaa te apiianga ka mou mai ia tatou mei teia au papaanga?
5 Kia taiku ua atu i etai, te akakite maira te Pipiria kia tatou e e peroveta a Mose, e arai, e e akaora. Pera katoa rai a Iesu. E tiaki mamoe a Davida e e ariki tei upokotu ki rungao i te au enemi o Iseraela. E tiaki mamoe katoa a Iesu e e ariki upokotu. (Eze. 37:24, 25) Iaia e akarongo mou ra, e tutara pakari a Solomona, e i raro ake i tana tutaraanga kua mareka ua to Iseraela i te au. (1 Ari. 4:25, 29) E maata katoa to Iesu pakari e kua kapikiia aia e ko “te Ariki no te au.” (Isa. 9:5) Te taka ua ra, e aiteite rai ta Iesu tuanga angaanga ki ta te au tangata i mua ake iaia inara i ngateitei rava atu to Iesu turanga i roto i to te Atua akakoroanga. Mea mua, ka akaaiteite ana tatou ia Iesu kia Mose e ka akara e akapeea taua akaaiteiteanga ra i te tauturu anga ia tatou kia ariki pu roa atu i ta Iesu tuanga angaanga i roto i to te Atua akakoroanga.
Mose—Tei Akatutu mai ia Iesu
6. Akapeea te apotetoro ko Petero i te akamarama mai anga i te puapinga maata kia akarongo kia Iesu?
6 I muri poto ua ake i te Penetekote 33 T.N., kua taiku mai te apotetoro ko Petero i tetai totou na Mose tei akatupuia i roto ia Iesu Karaiti. Te tu ra a Petero i mua i tetai urupu ngati Iuda i roto i te iero. Kua “umere maata” roa te tangata i te akaora anga a Petero raua ko Ioane i tetai tangata putaua e pirikoki mei te anau mai anga, e kua oro pouroa atu ratou i te akara eaa tei tupu. Kua akamarama mai a Petero e ko teia angaanga umere maata, na te vaerua tapu o Iehova e angaanga ra na roto ia Iesu Karaiti. I reira, i te taiku mai anga i te au Tuatua Tapu Ebera, kua akakite aia e: “Kua tuatua oki a Mose ki te aronga tupuna ra e, ‘E akatupu to kotou Atua ko Iehova i tetai peroveta no kotou ei roto i to kotou ai taeake na, mei iaku nei rai te tu; koia ta kotou e akarongo atu i te au tuatua ravarai kia tuatua mai kia kotou na.’”—Anga. 3:11, 22, 23; tatau ia Deuteronomi 18:15, 18, 19.
7. Eaa te tumu i rauka ai te aronga e akarongo maira ia Petero kia marama i tana au tuatua no runga i tetai peroveta tei maata atu ia Mose?
7 Kare e kore e kua matau ua te aronga e akarongo maira ia Petero, i taua au tuatua ra na Mose. Ei au ngati Iuda, e akangateitei maata tikai to ratou ia Mose. (Deu. 34:10) Te tapapa mari ua atu nei ratou i te aerenga mai o tetai peroveta tei maata atu ia Mose. Kare taua peroveta ra e riro ei Mesia ua, tetai tei akatainuia e te Atua mei ia Mose, mari ra ko te Mesia, “te mea ikiia e te Atua’’ ko Iehova.—Luka 23:35; Ebe. 11:26.
Au Mea Aiteite ua i Rotopu ia Iesu e Mose
8. Eaa tetai au tu aiteite i rotopu i te oraanga o Mose e to Iesu?
8 I roto i tetai au tu, kua aite rai to Iesu oraanga i te enua nei mei to Mose. Ei akatauanga, to raua pepeanga kua ora mai a Mose raua ko Iesu mei roto i te rima o tetai tutara kino. (Exo. 1:22–2:10; Mata. 2:7-14) Tetai katoa, kua ‘tikiia’ raua roa ai “i Aiphiti.” Kua akakite te peroveta ko Hosea e: “I to Iseraela tamariki anga i inangaro atu ei au iaia, e kua tiki au i taku tamaiti i Aiphiti.” (Hose. 11:1) Te tou ra te tuatua a Hosea ki te tuatau i aratakiia ai te iti tangata o Iseraela mei Aiphiti, i raro ake i te arataki tei ikiia e te Atua, koia oki ko Mose. Inara, kare te tuatua a Hosea e tou ua ra ki tetai tupuanga i topa ki muri, mari katoa ra ki tetai tupuanga no te tuatau ki mua. Ko tana au tuatua, e totou te reira tei akatupuia i te oki mai anga a Iosepha raua ko Maria mei Aiphiti mai e Iesu, i muri ake i te matenga o te Ariki ko Heroda.—Mata. 2:15, 19-23.
9. (a) Eaa te au temeio ta Mose e ta Iesu i rave ei? (e) Taiku mai i tetai au tu aiteite ua i rotopu ia Iesu raua ko Mose. (Akara i te pia “Au Mataara Ke i Aite ei Iesu Mei ia Mose,” i te kapi 26.)
9 Kua rave ana a Mose raua ko Iesu roa ai i te au temeio, te akaari mai anga i reira e te turu ra a Iehova ia raua. Kia tau ki te Pipiria, ko Mose te tangata mua i roto i te rekoti tei rave ana i te au temeio. (Exo. 4:1-9) Ei akaraanga, kua rave ana a Mose i tetai au temeio tei o mai te taangaanga anga i te vai i te akaue anga aia kia riro te vai o Nile e te au puna vai raupo ei toto, kua akaveeia te Tai Muramura, e kua tae mai te vai mei roto i te mato i te metepara. (Exo. 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Kua rave katoa ana a Iesu i te au temeio tei o mai te taangaanga anga i te vai. Tana temeio mua tikai i rave koia oki te akariro anga i te vai ei wina i ko i tetai umukai akaipoipo. (Ioa. 2:1-11) I muri mai, kua akamarino aia i te uriia i roto i te Tai o Galilea. E i tetai atianga, kua aere katoa aia na runga i te vai! (Mata. 8:23-27; 14:23-25) Tetai au mea aiteite ua i rotopu ia Mose e Iesu, te Mose Maata Atu, ka kiteaia te reira i roto i te pia i te kapi 26.
Ariki ia Karaiti ei Peroveta
10. Eaa te au angaanga a te peroveta mou tikai, e eaa i riro ei e ko Mose tetai?
10 Maataanga i te tangata e manako ana ratou i teia mea e peroveta e ko tetai tangata e totou ra i te tuatau ki mua, inara ko tetai tuanga ua te reira o te angaanga a te peroveta. Ko te peroveta mou tikai e vaa tuatua akauruia aia no Iehova, tetai e akakitekite ana i “te peu taka ke a te Atua.” (Anga. 2:11, 16, 17) Kapiti mai penei, ko tana totouanga, ka o mai te akakite anga i tetai au tupuanga no te tuatau ki mua, te akakite mai anga i tetai au tuanga o to Iehova akakoroanga me kore i te akakitekite anga i ta te Atua au akavaanga. Ko Mose tetai o taua tu peroveta ra. Kua totou aia i te au Mate Ngauru ravarai tei tupu kia Aiphiti. Kua oronga aia i te Ture koreromotu i Sinai. E kua apii aia i te iti tangata i to te Atua anoano. Kareka ra i te openga, e peroveta tetai tei maata atu ia Mose te ka aere mai.
11. I akapeea a Iesu i te akatupu anga i te tuanga angaanga a tetai peroveta tei maata atu ia Mose?
11 I muri mai, i te anere mataiti mua, ko Zakaria tetai tei riro ei peroveta i te akaari mai anga i to te Atua akakoroanga no runga i tana tamaiti, ko Ioane. (Luka 1:76) Kua riro mai taua tamaiti ra ko Ioane Papetito, tei akakite i te aerenga mai o tetai peroveta tei maata atu ia Mose, kua roa i te tapapaia atu anga—ko Iesu Karaiti. (Ioa. 1:23-36) Ei peroveta, e maata ua atu ta Iesu au apinga i totou ei. Ei akaraanga, kua tuatua aia no runga i tona uaorai mate, te totou anga e ka akapeea tona mate, ka mate aia kiea, e naai i tamate iaia. (Mata. 20:17-19) Ki te poitirere o te aronga e akarongo maira iaia, kua totou katoa a Iesu i te akapouanga o Ierusalema e te iero. (Mare. 13:1, 2) Kua taeria roa mai to tatou nei tuatau e tana au totou.—Mata. 24:3-41.
12. (a) I akapeea a Iesu i te akanoo anga i te tango no te angaanga tutuanga i te ao katoa? (e) Eaa tatou i teia tuatau ka aru ei i ta Iesu akaraanga?
12 Kapiti atu ki te riro anga ei peroveta, e tangata tutu aere a Iesu e te puapii. Kua tutu aere aia i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua, e kare atu e tangata i tuatua ana ma te mataku kore maata mei iaia rai. (Luka 4:16-21, 43) Koia te puapii maata rava atu. “Kare rava e tangata e tau te tuatua i ta tera ra tangata,” i akakite ei tetai aronga tei akarongo ana iaia. (Ioa. 7:46) E tu toto mapu tikai to Iesu i roto i tana au tautaanga, kia akatotoa aere i te tuatua meitaki, e kua akamaroiroi aia i tana au pipi kia rauka taua tu toto mapu ra no te Patireia. Kua akanoo iora aia i te tango no te angaanga tutuanga e te apiianga i te ao katoa, e raveia nei rai. (Mata. 28:18-20; Anga. 5:42) I te mataiti i topa, mei tetai itu mirioni au pipi a Karaiti tei akapou mei te 1,500,000,000 ora i roto i te tutu aere anga i te tuatua meitaki o te Patireia e te apii anga i te aronga tei inangaro i te tuatua mou o te Pipiria. Te piri maroiroi ra ainei koe ki roto i taua angaanga ra?
13. Eaa te ka tauturu ia tatou “kia ara” ua?
13 Kare rava e ekoko e kua akatupu a Iehova i te totou kia tuku mai i tetai peroveta mei ia Mose rai. Eaa te akakeuanga o taua kite ra ki runga ia koe? E maata ainei te irinakianga papu ta te reira e oronga maira kia koe i roto i te akatupuanga o te au totou akauruia o to tatou tuatau ki mua? Ae, ka riro te akamanako oonu anga no runga i te akaraanga a Mose Maata Atu ei akakeu ia tatou ‘kia ara, e kia akono meitaki’ no runga i ta te Atua ka rave, kare e roa atu ana.—1 Tesa. 5:2, 6.
Akaperepere ia Karaiti ei Arai
14. I akapeea a Mose i riro ei ei arai i rotopu i te ngati Iseraela e te Atua?
14 Kua riro a Iesu ei arai mei ia Mose rai. Te angaanga a te arai koia oki kia riro ei ara i rotopu i e rua nga tua. Kua riro a Mose ei arai no te Ture koreromotu i rotopu ia Iehova e te ngati Iseraela. Me akarongo te tamariki a Iakoba i te au ture a te Atua, ka vai rai ratou ei apinga akaperepere maataia na te Atua, koia oki tana putuputuanga. (Exo. 19:3-8) Kua vai rai taua koreromotu ra mei te mataiti 1513 M.T.N. e tae ua mai ki te anere mataiti mua T.N.
15. Peea a Iesu i riro ei ei arai ngateitei rava atu?
15 I te mataiti 33 T.N., kua akatumu a Iehova i tetai koreromotu meitaki atu ki te Iseraela ou, “te Iseraela o te Atua,” tei riro mai ei putuputuanga no te au Kerititiano akatainuia i te ao katoa nei. (Gala. 6:16) Noatu e tuanga te ture tei tataia e te Atua ki runga i te papa no te koreromotu tei riro a Mose ei arai, tei runga rava atu ra oki te koreromotu tei riro a Iesu ei arai. Kua tata te Atua i ta te reira au ture ki runga i te ngakau o te tangata. (E tatau ia 1 Timoteo 2:5; Ebera 8:10.) No reira kua riro “te Iseraela o te Atua” i teianei ei apinga akaperepere maataia na te Atua, e “aronga e akaua mai i te ua” no te Patireia o te Mesia. (Mata. 21:43) Ko te au mema o taua aronga vaerua ra tei roto i taua koreromotu ou ra. Inara, kare ko ratou ua te aronga ka puapingaia. Ka rauka katoa i te manganui ua atu tei kore i akakiteia mai, e te manganui katoa tei mate i teianei, te au akameitakianga mutu kore, no taua koreromotu ra tei ngateitei rava atu.
Akangateitei ia Karaiti ei Akaora
16. (a) Na roto i teea au mataara i taangaanga ai a Iehova ia Mose ei akaora ia Iseraela? (e) Kia tau kia Exodo 14:13, koai tikai te Tumu o te ora?
16 I to ratou po openga i mua ake i te akaruke anga ia Aiphiti, tei roto tetai papaki tamariki a te ngati Iseraela i te kino maata. Kare roa atu ana, ka aere mai te angera a te Atua na roto i te enua o Aiphiti, e ka ta i te au tama mua pouroa. Kua akakite a Iehova kia Mose e ka akaoraia te au tama mua a Iseraela me rave te ngati Iseraela i te toto o te punua mamoe o te Pasa e ka pipi ei te reira ki rungao i te ngutupa e ki runga i te au poupou are. (Exo. 12:1-13, 21-23) E ko te reira rai tei tupu. I muri mai kua rokoia te iti tangata katoa e te kino. Kua piritia ratou ki rotopu i te Tai Muramura e te au kariota tamaki o Aiphiti e arumaki maira ia ratou. I reira kua akaora akaou a Iehova ia ratou na roto ia Mose, ko tei vee i te tai na roto i te temeio.—Exo. 14:13, 21.
17, 18. I roto i teea au mataara i riro ei a Iesu ei akaora maata atu ia Mose?
17 Noatu te puapinga maata o taua au angaanga akaora ra, i puapinga maata roa atu te akaoraanga ta Iehova i rave na roto ia Iesu. Ko Iesu te mataara i akaoraia mai ei te aronga akarongo mei te tuikaaanga o te ara. (Roma 5:12, 18) E ko taua akaoraanga e “ora mutu kore” te ka rauka. (Ebe. 9:11, 12) Te aiteanga o to Iesu ingoa “Ko Iehova oki te Ora.” I te mea e ko Iesu to tatou Akaora, me kore to tatou Ora, kare aia i akaora anake ua ia tatou mei te au ara i topa ki muri mari katoa ra kua akatuera mai aia i te mataara no tatou kia rekareka i tetai tuatau meitaki atu ki mua. Na te akaora mai anga ia tatou mei te tuikaaanga ki te ara, kua akaora mai a Iesu i tana au pipi mei te riri o te Atua e kua apai mai ia ratou ki roto i tetai pirianga akaperepereia ma Iehova.—Mata. 1:21.
18 Te akaoraanga mei te ara ta Iesu i oronga mai ka kapiti mai te reira i te rangatira anga mai mei te au tu kino o te reira—te maki e te mate. Te akamanako ua anga eaa ra te aiteanga o te reira, ka akamanako ana i tei tupu i te aere anga a Iesu ki te ngutuare o tetai tangata ko Iairo tona ingoa, kua mate tana tamaine e 12 ona mataiti. Kua akapapu atu a Iesu kia Iairo e: “Auraka e ngarangara, e akarongo ua mai, ka ora ïa aia.” (Luka 8:41, 42, 49, 50) Tika atura ki tana au tuatua, kua ora akaou mai taua tamaine ra! Ka rauka ainei ia koe kia akamanako e mei teaa ra te rekareka o tona nga metua? I na ka kite i reira koe e mei teaa te tu o te rekareka maata te ka rauka ia tatou me ‘akarongo te aronga katoa i roto i te rua i to Iesu reo, e ka aere mai ki vao’ i roto i te tuakaouanga. (Ioa. 5:28, 29) E tika tikai i reira e, ko Iesu to tatou Ora e to tatou Akaora!—E tatau ia Angaanga 5:31; Tito 1:4; Apo. 7:10.
19, 20. (a) Akapeea ra te maaraara anga no runga i ta Iesu tuanga angaanga ei Mose Maata Atu i te akapuapinga anga ia tatou? (e) Eaa te ka uriuriia i roto i te atikara ka aru mai?
19 Na te kite anga e ka rauka ia tatou i te tauturu i te tangata kia puapingaia mei ta Iesu au angaanga akaora, ka akamaroiroi te reira ia tatou kia piri ki roto i te angaanga tutu aere anga e te apii anga. (Isa. 61:1-3) Tetai katoa, na te akamaaraara anga no runga i ta Iesu tuanga angaanga ei Mose Maata Atu e akaoonu atu i to tatou irinakianga e ka akaora aia i tana au pipi me aere mai aia i te rave i te akavaanga ki runga i te aronga kino.—Mata. 25:31-34, 41, 46; Apo. 7:9, 14.
20 Ae, ko Iesu te Mose Maata Atu. E manganui ua atu te au mea umeremere tana i rave te ka kore rava e rauka ia Mose i te rave. Ta Iesu au tuatua ei peroveta e tana au angaanga ei arai, kua riro te reira ei akapuapinga i te tangata ravarai. Ei Akaora, ko te ora ta Iesu i apai mai no te tangata, kare te reira no te tuatau poto ua mari ra no te tuatau mutu kore. E oti akera, e maata atu rai ta tatou ka inangaro kia kite no runga ia Iesu mei te au tangata akarongo mou i taito. Ka uriuri te atikara ka aru mai e akapeea aia i riro ei e ko te Davida Maata Atu e te Solomona Maata Atu.
Ka Rauka Ainei ia Koe te Akataka?
Akapeea ra a Iesu i maata atu ei ia Mose
• ei peroveta?
• ei arai?
• ei akaora?
[Au Uianga Apii]
[Pia\Tutu i te kapi 26]
Au Mataara ke i Aite ei a Iesu kia Mose
□ Kua akaruke mai raua roa ai i te au taoonga teitei kia tavini ia Iehova e tona iti tangata.—2 Kori. 8:9; Phili. 2:5-8; Ebe. 11:24-26.
□ Kua tavini raua roa ai ei nga tangata akatainuia me kore ikiia e Iehova.—Mare. 14:61, 62; Ioa. 4:25, 26; Ebe. 11:26.
□ Kua aere mai raua roa ai i roto i te ingoa o Iehova.—Exo. 3:13-16; Ioa. 5:43; 17:4, 6, 26.
□ Kua akaari raua roa ai i te tu akaaka.—Nume. 12:3; Mata. 11:28-30.
□ Kua angai raua roa ai i te au urupu maata.—Exo. 16:12; Ioa. 6:48-51.
□ Kua tavini raua roa ai ei akava e ei tuku ture.—Exo. 18:13; Mala. 4:4; Ioa. 5:22, 23; 15:10.
□ Kua orongaia kia raua roa ai te taoonga upoko ki rungao i te ngutuare o te Atua.—Nume. 12:7; Ebe. 3:2-6.
□ Kua akatakaia mai raua roa ai ei nga kite akarongo mou no Iehova.—Ebe. 11:24-29; 12:1; Apo. 1:5.
□ I muri ake i te matenga o Mose e to Iesu, kua akaatea te Atua i to raua kopapa.—Deu. 34:5, 6; Luka 24:1-3; Anga. 2:31; 1 Kori. 15:50; Iuda 9.