Kite Ana Au te Mana o te Tuatua Mou o te Pipiria

Akakiteia e Vito Fraese

KARE e kore, kare koe i akarongo ana i te ingoa Trentinara. E taoni meangiti i te tua tonga o Naples, i Itaria. Kua anauia toku nga metua e toku tuakana ko Angelo ki reira. Muri ake i te anau anga o Angelo, kua aere atu toku nga metua ki Marike e kua noo ki Rochester, i New York, te ngai i anau ei au i te mataiti 1926. I te mataiti 1922, kua aravei a Papa no te taime mua i te Aronga Apiipii Pipiria, tei kapikiia e ko te Au Kite o Iehova i te reira taime. Kare i roa ana kua riro mai raua ko Mama ei nga tangata Apiipii Pipiria.

E tangata muteki e te manako pakari a Papa, inara e riri ana aia i te tu tika kore. Kare e rauka iaia te akakoromaki i te tu e akapoiri ra te au orometua i te tangata, no reira kare rava aia i tapupu ana i te akakite i te au tuatua mou o te Pipiria. Tona ritaea anga, kua rave aia i te angaanga orometua tamou e kare i akaoti ana i te reira. Na te tu makimaki e te kino o te reva anu i maro iaia kia akamutu mai i te tae anga tona mataiti ki te 74. Noatu ra, kua rave atu rai aia i te tutu anga mei te 40 ki te 60 ora i te marama, e tae ua atu tona mataiti ki te 90 tuma. E akakeuanga pakari tikai te akaraanga o papa ki runga iaku. Noatu e e tu takatakata tona, e tangata manako pakari ra aia. E karanga ana aia e, “E puapinga tikai te tuatua mou e ka tau kia manako pakariia.”

Kua tauta a Papa raua ko Mama i te apii i te Tuatua a te Atua kia matou te au tamariki pouroa e rima. Kua papetitoia au ia Aukute 23, mataiti 1943, e kua riro mai ei painia i roto ia Tiunu mataiti 1944. E painia toku tuaine ko Carmela i Geneva, i New York, raua ko tona patana oraora ko Fern. Kare i roa ana kua kite mai au ia Fern, te tamaine taku i inangaro i te akapou i te toenga o toku oraanga. No reira, i roto ia Aukute mataiti 1946, kua akaipoipo maua.

Angaanga Mitinari

Ta maua tukuanga angaanga mua e rua, e nga painia takake i Geneva e Norwich, i New York. I roto ia Aukute mataiti 1948, rauka mai ia maua te tikaanga ngateitei i te aere ki te pupu 12 o Gileada. I reira kua tukuia atu maua ki Naples, i Itaria, pera tetai nga tokorua mitinari ko Carl raua ko Joanne Ridgeway. Te reira taime, te tauta ra a Naples kia meitaki mai te turanga mei te au takinokinoanga a te tamaki. Ngata tikai i te kimi i tetai are, no reira no tetai au marama kua noo maua ki roto i tetai apatimani e rua pia.

Kua maata mai au i te akarongo ua i toku nga metua e tuatua ra i te reo Neapolitan, no reira taku tuatua reo Itaria—noatu te tangianga Marike—ka marama ngoie uaia. Ngata ia Fern teia reo. Inara ka karanga au e, kare i roa ana, aiteite rai ta maua tuatua anga e i muri mai meitaki atu aia iaku.

Te akamataanga, kua kite mai maua e a rai mema o tetai pamiri okotai tei inangaro i te akarongo mai i roto ia Naples. E okooko ana ratou i te avaava araiia e te ture. I te au ra angaanga tataki tai, e tuke takiri ana te akaraanga o Teresa tetai mema o te pamiri. I te popongi, e akakiki  ana aia i te au pute o tona pitikoti ki te avaava, e e akaraanga matu ana aia. I te aiai ra, ikoke takiri aia mei te potonga rakau rai. Kua taui takiriia teia pamiri e te tuatua mou. I te openga, e 16 mema o te pamiri tei riro mai ei Au Kite. I teianei i roto i te oire ko Naples, vaitata rai e 3,700 Au Kite.

Patoianga i ta Matou Angaanga

Muri ake i te iva marama i Naples, kua maroia matou toko a e te aronga mana kia akaruke i te oire. Kua aere atu maua ki Tuiterani no tetai marama, e kua oki atu ki Itaria ei nga tangata turoto. Kua tukuia atu maua ko Fern ki Turin. Te akamataanga, kua tutaki maua i tetai pia moe mei tetai vaine, e kua taangaanga i tona are pai e te ngai tunu kai. Te tae anga mai a Ridgeway ma ki Turin, kua tutaki kapiti matou i tetai apatimani. I te au taime i aereia, kua noo e rima au tokorua mitinari ki roto i taua are ra.

I te mataiti 1955, te maroia anga matou e te aronga mana kia akaruke ia Turin, kua akanooia te tango no te putuputuanga ou e a. Kua rauka i te au taeake tukatau o taua ngai ra i teianei i te akono i teia au putuputuanga. Kua akakite mai te aronga mana kia matou e, “Papu ia matou, me aere kotou teia au tangata Marike, ka puapinga kore ta kotou au angaanga i rave.” Inara te tupu maata mai anga i muri mai, te akaari maira e na te Atua e akapuapinga ana i te angaanga. Teia tuatau, e 4,600 tuma Au Kite e e 56 putuputuanga i Turin.

A Florence​—E Oire Manea Tikai

Ta maua tukuanga angaanga tei aru mai, tei Florence. Akarongo putuputu ana maua i teia oire, i te mea e ko te tukuanga angaanga mitinari ia a toku tuaine ko Carmela e tana tane ko Merlin Hartzler. Inara, akamanako ana i te noo anga ki reira. Kua riro taua au ngai ra mei te Piazza della Signoria, Ponte Vecchio, Piazzale Michelangelo, e te Palazzo Pitti ei oire manea tikai! Mataora tikai te kite atu i te tu ariki o tetai au tangata o Florence i te tuatua meitaki.

Kua apii maua e tetai pamiri, e kua papetitoia nga metua. E tangata kai avaava ra te papa. I te mataiti 1973, kua akakite mai Te Punanga Tiaki e e viivii te peu matau i te kai avaava, e kua raurau i te aronga tatau kia akaruke i te reira. Kua pati akatenga te au tamariki mamaata kia akaruke aia i te reira. Taputou aia e ka akaruke aia, inara kare aia i rave i te reira. I tetai aiai, kua tono atu te vaine i te nga maanga e iva mataiti kia aere kia moe i mua ake ka rave ei aia i to raua pure moe. Muri mai, kua manamanata aia e kua aere atu ki roto i to raua pia. Kua pure takere raua i to raua uaorai pure. “Eaa ta korua mea i pure ei?” i ui ei aia. “E Iehova, tauturu mai koe ia  Tati kia akaruke i te kai avaava, ine.” Kapiki atu te vaine i tana tane, “Aere mai ana koe e akarongo i te pure a te tamariki.” Tona aere atu anga, kua aue aia e kua karanga e, “Kare rava au e kai akaou i te avaava!” Kua akono aia i tana taputou, e i teianei e 15 tuma mema o taua pamiri ra e Au Kite.

Tavinianga i Aperika

I te mataiti 1959 kua tukuia atu maua ki Mogadishu, i Tomaria, pera nga mitinari e rua ko Arturo Leveris e toku tuakana ko Angelo. Kino pakari te turanga poritiki i to matou tae atu anga. Kua akakoroia tikai e na te kavamani Itaria e arataki ia Tomaria kia akaaere iaia uaorai, raro ake i te akaueanga a te United Nations, inara kua kino takiri atura te turanga. Tetai au tangata Itaria ta matou i apii ana kua akaruke i te enua, e kare i rauka ana te akaaere i tetai putuputuanga i reira.

I taua taime ra, kua akakite mai te akaaere tuanga enua e kia tavini au ei tauturu nona. Kua akamata maua i te atoro atu i te au enua takapini ia reira. Tetai pae ta maua i apii ana kua tere ki mua, inara kua akaruke i to ratou enua anau no te patoianga. Te aronga ra tei noo atu, kua akakoromaki ratou i te takinokinoanga pakari tikai. * Te akamanako ua anga i to ratou inangaro no Iehova e ta ratou i akakoromaki kia vai tiratiratu ua, te riro nei rai ei aue anga na maua.

E putuputu ana te vera pakari e te teiaa i te vai i roto i te reva i Tomaria e Eritiria. Tetai au kai o te reira ngai e akariro ana ia matou kia vera roa atu, kare e no te reva ua. Te taime mua i kai ei matou i tetai o teia au kai i ko i te kainga o tetai vaine apiipii Pipiria, karanga mai taku vaine na roto i te tu kangakanga e, kua mura tona nga taringa mei te mori muramura rai o te mataara!

Te rauka anga te tukuanga angaanga ke na Angelo raua ko Arturo, ko maua anake ua i noo ei. Ngata tikai me kare e tangata ei akamaroiroi ia maua. Inara, kua tauturu teia turanga ia maua kia akavaitata atu kia Iehova e kia irinaki pu tikai iaia. Kua riro ta maua au atoroanga i te au enua tei araiia te angaanga, ei tumuanga no te akamaroiroi ia maua.

Tuketuke te tu ngata i Tomaria. Kare a maua pia akaanuanu kai, no reira e oko ana maua i te kai ka pou ia maua i te ra okotai, noatu e e potopotonga mango me kore e au ua rakau ta maua no te reira ngai, mei te vi, nita, anani kavakava, akari, me kore meika. E manamanata putuputu ana maua i te au manumanu. Tetai taime ka to mai ki runga i to maua kaki ia maua e rave ra i te au apii Pipiria i te kainga. Tera ra e patikara matini to maua, no reira kare maua e aaere ana no tetai au ora i roto i te ra vera kino.

 Oki Anga ki Itaria

I te mataiti 1961, no te tu oronga maoraora o te au oa, kua rauka ia maua te oki atu ki Itaria na runga i tetai pai tari meika, ki te uruoaanga pa enua i Turin. Kite mai maua e ka tukuia atu maua e ngai ke. I roto ia Tepetema mataiti 1962, kua oki atu maua ki Itaria, te ngai i tavini ei au ei akaaere kotinga. Kua oko maua i tetai motoka meangiti, ta maua i taangaanga no te rima mataiti i te teretere aere takapini i nga kotinga e rua.

Muri ake i te noo anga ki roto i te reva vera o Aperika, kua noo maua i teianei ki roto i tetai ngai reva anu tikai. I te tuatau anu mua, ia maua e atoro atura i tetai putuputuanga i raro ake i te tumu o te Alps, kua moe maua ki roto i tetai pia i runga ake i te ngai vairanga mauku, kare e apinga tamaanaana. No te pakari i te anu, kua moe maua i roto i to maua pereue. I taua po ra, kua mate e a moa, e rua puakaoa i te pae ua mai no te anu!

Muri mai, kua tavini katoa au ei akaaere tapere. I taua au mataiti ra, kua aere maua na roto pouroa ia Itaria. E maata to maua atoro atu anga i tetai au ngai, mei ia Calabria e Sicily. Kua akamaroiroi maua i te au mapu kia tupu ua atu i te pae vaerua, e kia itae i te akakoroanga kia tavini ei au akaaere no te putuputuanga, ei au orometua tutaka, me kore ei au mema no Betela.

Maata tikai ta maua i mou mai mei te au oa akarongo mou tei tavini ia Iehova ma te ngakau katoa. Akameitaki tikai maua i to ratou au tu, mei te tu tiratiratu ngaueue kore kia Iehova, te aroa maoraora, te aroa no to ratou au taeake, e te manako ariki i te akatanotano e te akaatinga uaorai. Kua tae atu maua ki te au akaipoipo i roto i te au Are Uipaanga Patireia. Kua raveia teia e te Au Kite tei arikiia e te ture ei au orometua akonoanga, kare roa i manakoia ana i roto i tera enua i te au mataiti i muao. Kare te au putuputuanga e rave ana i te au uipaanga ki roto i te au ngai tunu kai o te au taeake, me kore e noo ana ki runga i te au potonga rakau paraaraa mei ta ratou i rave i Turin. I teianei te maataanga o te au putuputuanga, te mataora ra i to ratou au Are Uipaanga Patireia manea e akangateitei ra ia Iehova. Kare katoa matou e rave ana i te au akaputuputuanga i roto i te au are teata rikiriki ua, i roto ra i te au Are Akaputuputuanga mamaata. E mataora tikai i te kite atu i te numero o te au papuritia tei tere atu i te 243,000. To maua tae atu anga ki Itaria, e 490 rai papuritia.

Rave Maua i te Au Ikianga Meitaki

Kite ana maua i tetai au tu ngata, kapiti mai te mii no te ipukarea e te maki. E mii ana a Fern i te ipukarea i te au taime ravarai me kite aia i te tai. Kua vai katoaia ana aia i roto i tetai au tu kino, e toru taime. Tetai taime, iaia e aere atura i te rave i tetai apii Pipiria, kua taia aia e tetai tangata patoi ki tana kokai. Kua apai katoaia atu aia ki te are maki no te reira tupuanga.

 Noatu e i tetai au taime kua tupu te tu akamaroiroi kore kia maua, kua ‘irinaki maua ia Iehova,’ kia tau ki Te Aue o Ieremia 3:24. Koia te Atua akapumaana. Tetai taime i to maua kite anga i te tu maroiroi kore, kua tae mai tetai reta manea tikai na Fern no ko i te Taeake ko Nathan Knorr. Kua tata mai aia e no te mea kua anauia aia vaitata atu ki Bethlehem, i Pennsylvania, te ngai i akamata ai a Fern i te painia, kua kite meitaki aia e ko Fern mei te au vaine Pennsylvania Tenemaka rai, e aronga matutu e te tu aruaru to ratou. Tika rai tana. Te au mataiti i aereia kua rauka katoa ia maua te tu akamaroiroi i roto i te au mataara e manganui e mei te au tangata e manganui.

Noatu te au tu ngata, kua tauta maua kia akaoraora ua rai i to maua maroiroi no te angaanga orometua. Te akaaite anga i te tu maroiroi ki te Lambrusco, e uaina Itaria reka e te oraora, kua tuatua kangakanga a Fern e, “Eiaa roa maua e akatika i to maua tu maroiroi kia ngaro te tu oraora.” Muri ake i te 40 tuma mataiti, i te aaere anga i roto i te angaanga kotinga e te angaanga tapere, kua tukuia mai tetai tikaanga ou no maua i te atoro e te akaaere i te au pupu e te au putuputuanga i roto i te au reo ke, kare ra i te reo Itaria. E tutu ana taua au pupu ra ki te au tangata mei Eritiria, Etiopia, Initia, Kaana, Naiteria, Pangaratete, Piripine, Tinito, Tiri Ranaka, e tetai atu au enua ke. Kare e rava tetai puka i te akakite atu i te au mataara manea ta maua i kite mai ana i te mana o te Tuatua a te Atua, i te taui i te oraanga o te aronga tei tongi i te tu akaaroa o Iehova.—Mika 7:18, 19.

E pure ana maua i te au ra ravarai, kia oronga ua mai rai a Iehova i te maroiroi o te manako ngakau e te pae kopapa te ka anoanoia i te rave i ta maua angaanga orometua. To maua maroiroi ko te mataora o te Atu. Kua rauka te reira i te akamarama i to maua mata e te akapapu e kua rave maua i te au ikianga meitaki i roto i te oraanga, ia maua e akatotoa atura i te tuatua mou o te Pipiria.​—Ephe. 3:7; Kolo. 1:29.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu/​Au Tutu i te kapi 27-29]

(No runga i teia, akara i te puka)

Toku nga metua i Rochester, NY

1948

Roto i te tua Tonga o Lansing no te pupu 12 o Gileada

1949

Maua ko Fern i mua ake ka aere ei ki Itaria

Capri, i Itaria

1952

Roto ia Turin e Naples e tetai au mitinari

1963

Ko Fern e tetai o te aronga apiipii Pipiria

“Eiaa roa maua e akatika i to maua tu maroiroi kia ngaro te tu oraora”