Manganui Taku Au Mea Meitaki i Kite Mai

Akakiteia e Arthur Bonno

KO TE mataiti 1951 te reira. Ia maua ko taku vaine ko Edith i te uruoaanga tapere, kua rongo atu maua i tetai akakiteanga e ka raveia tetai uipaanga no te aronga te inangaro ra i te angaanga mitinari.

“Ka aere taua ka akarongo!” i karanga atu ei au.

“E Art, kare e rauka ia taua!” i pau mai ei a Edith.

“Aere mai, e Edie, ka aere ua taua ka akarongo.”

Muri ake i te uipaanga, kua orongaia mai te au pepa patianga no te Apii Gileada.

“Ka akaki taua i te pepa,” i raurau atu ei au.

“E Art, akapeea to taua kopu tangata?”

Vaitata e tai e te apa mataiti i muri ake i taua uruoaanga, kua aere atu maua ki te Apii Gileada e kua tukuia atu maua kia tavini i Ekuatoa, Marike Tonga.

Mei taau ka kite mai mei ta maua pukapukaanga ko taku vaine i taua uruoaanga, e tu maro toku e e manako ua ana au e ka rauka ia maua i te rave i ta maua ka iki. Inara, e tu maru e te mako to Edith. Iaia e tupu maira i roto i tetai taoni ko Elizabeth, i Pennsylvania, U.S.A., kare rava aia i aere mamao ana mei te kainga me kore i aravei ana i tetai tangata ke. Ngata tikai iaia i te akaruke i tona kopu tangata. Noatu rai, kua ariki ngakau tae aia i te angaanga kia tavini i tetai enua ke. Kua tae atu maua i te mataiti 1954 ki Ekuatoa, e kua tavini maua ei mitinari i teia enua e tae ua mai ki teia tuatau. To maua tuatau i konei, manganui ta maua au mea meitaki i kite mai. Ka inangaro ainei koe i te kite i tetai o te reira?

Akamaara Meitaki Anga

Tei te oire maata o Quito ta maua tukuanga angaanga mua, mei tetai 9,000 tapuae (2,850 mita) te teitei i te au Maunga o te Andes. E rua ra to maua teretere anga ki reira na runga i te rerue e te toroka, mei te oire i te pae tai o Guayaquil​—e 30 miniti i teianei na runga i te pairere! E a mataiti to maua tavini puapinga anga i Quito. E i te mataiti 1958, kua tupu akaou mai tetai mea meitaki: Kua patiia mai maua kia tavini i roto i te angaanga kotinga.

 I taua taime ra, e rua rai kotinga meangiti i roto i te enua katoa. Kapiti mai ki te atoro anga i te au putuputuanga, kua akapou maua i te au epetoma i roto i te mataiti i te tutu aere ki te au taoni rikiriki kare e Au Kite e noo ana i reira. Te au ngai noo anga i roto i taua au are ra, e au pia meangiti kare e maramarama, e kare e apinga ke atu, e roi ua. E apai ana maua i tetai pia rakau, tei roto i reira te ramepa karatini, pani, au mereki, pa orei, ariki roi, paruru namu, kakau, nuti pepa taito, e tetai atu au apinga. E akaki ana maua i te au putaputa o te paruru ki te au nuti pepa kia kore te au kiore toka e tomo mai ki roto.

Noatu e popoiri e te reporepo taua au pia ra, kua maara ia maua ta maua pukapukaanga i te po ia maua e noo kapiti ra i runga i te roi, te kai anga i ta maua kai i tunu i runga i ta maua umu karatini. No toku tu rererere e kare e akamanako meitaki ana i mua ake ka tuatua ai, e taangaanga ana taku vaine i taua au atianga ra i te akakite mai i te au mataara tau tikai kia akakite au i toku manako ki te au taeake ta maua ka atoro atu. Kua akarongo au kiaia, e kua riro mai taku atoro anga ei mea akamaroiroianga tikai. Pera katoa, me tuatua manako kore au i tetai ke, kare aia e piri mai ki roto i te pukapukaanga. Kua kite mai au i reira i te akamanako papu atu i toku au taeake. Maataanga o te taime, ta maua pukapukaanga i te po no runga i te au manako ta maua i apii mai mei te au atikara o Te Punanga Tiaki e te au tupuanga i runga i te angaanga tutuanga o taua ra ra. E au tupuanga mataora tikai te reira no maua!

To Maua Aravei Anga ia Carlos

I te taoni o Jipijapa, i te tua opunga o Ekuatoa, kua orongaia mai te ingoa o tetai tangata tei inangaro i te tuatua mou—ko Carlos Mejía, kare ra tona ngai nooanga. Te akaruke anga i to maua pia tarau i taua popongi ra, kare maua i kite e ka akamata maua i te kimi iaia kiea, no reira kua kimi aere maua iaia. Kua kopae maua i te au vaarua vari i runga i te mataara repo no tei ua ana i tera mai po. Tei mua au i taku vaine, e kua akarongo atu au i tetai aue i muri iaku, “E Art!” Kua uri atu au e kua kite atu ia Edie e tu ra i roto i te vari tei taeria tona nga turi. E mea katakata tikai te reira, naringa aia kare e aue ra, kua kata au.

Kua uuti mai au iaia mei roto i te vari, inara kua piritiia atu tona nga tamaka. Te akara ua maira tetai tamaiti e tetai tamaine, e kua akakite au kia raua e, “Ka oronga atu au i tetai moni me ka rauka ia korua i te tiki i te nga tamaka i roto i te vari.” Kare i roa ana kua rauka mai te nga tamaka, inara kua inangaro a Edie i tetai ngai no te tama iaia. Te akara ua maira te metua vaine o te nga tamariki e kua pati mai ia maua ki roto i tona are, e kua tauturu i taku vaine i te tama i tona nga vaevae, i te nga tamariki e tama ra i tona nga tamaka repo. I mua ake ka akaruke ei maua, kua tupu tetai mea meitaki. Kua ui maua ki te vaine me kua kite aia i tetai tangata, ko Carlos Mejía tona ingoa. Ma te poitirere, kua tuatua mai aia e, “E tane aia naku.” Kare i roa ana kua akamataia tetai apii Pipiria, e kua papetitoia te au mema pouroa o taua pamiri. I te au mataiti i muri mai, kua riro mai a Carlos raua ko tana vaine, e e rua o ta raua nga tamariki ei au painia takake.

Au Tere Ngata​—Takinga Meitaki Pumaana

E ngata tikai te teretere anga i roto i te angaanga kotinga. Kua na runga maua i te bus, te rerue, toroka, vaka, e te au pairere meangiti. Tetai taime, kua aru mai a John McLenachan, e akaaere tapere, e tana vaine, ko Dorothy, ia maua ki te angaanga tutu aere ki te au oire tautai i te pae i te kotinga o Koromopia. Kua na runga matou i te vaka e akatereia ra e te matini. Te kau aere ra te au mango mei te vaka rai te mamaata na te pae ia matou! Kua poitirere te tangata mataro te mamaata o te au mango e kua akatere viviki atu i te vaka vaitata atu ki uta.

Puapinga tikai te au akaaoanga ta matou i aro atu i roto i te angaanga kotinga. Kua kite mai matou i te au taeake meitaki tikai e te takinga meitaki. Maata te taime kua maro mai te  au pamiri e noo ana matou kia kaikai matou e toru taime i te ra, e ka kaikai ratou e tai ua taime i te ra. Me kore e tuku ana ratou ia matou kia moe ki runga i te roi, e ka moe ratou ki runga i te taua. Kua tuatua putuputu mai taku vaine e, “Kua tauturu mai teia au taeake e te au tuaine akaperepere iaku kia kite mai e kare e anoanoia kia maata te apinga.”

“Inangaro Maua i te Ariki Ua”

I te mataiti 1960 kua tupu akaou tetai mea meitaki kia maua​—kua patiia mai maua kia tavini i ko i te opati manga i Guayaquil. Iaku e rave ra i te angaanga i roto i te opati, te tavini ra a Edith i roto i te angaanga orometua ma te putuputuanga i te pae mai i te opati manga. Kare rava au i manako ana e ka tau au no te angaanga opati, e kare au e tukatau ana, inara mei tei akakiteia i roto ia Ebera 13:21 e, ka akameitaki mai te Atua ia tatou ‘ki te au angaanga memeitaki katoa, kia rave i tona anoano.’ E rua mataiti i muri mai, kua patiia mai au kia aere atu ki tetai apii e tai ngauru marama i Gileada te ka raveia i te Betela i Brooklyn, New York. I taua tuatau ra, ka noo ua te au vaine ki roto i ta ratou tukuanga angaanga. Kua tae mai tetai reta mei Brooklyn, ki taku vaine. Kua patiia aia kia akamanako meitaki me ka inangaro aia i te ariki kia aere tana tane e tai ngauru marama.

Kua tata a Edith na te pauanga: “Papu iaku e kare teia i te angaanga mama ua i te rave, kua kite ra maua e ka tauturu mai a Iehova ia maua noatu eaa te au turanga ngata ta maua ka aro atu. . . . Inangaro maua i te ariki ua i tetai ua atu tikaanga ngateitei te ka orongaia mai kia maua me kore tetai ua atu atianga kia tau tikai maua i te rave i te au apainga.” Iaku i Brooklyn, kua tae mai te au reta mei taku vaine i te au epetoma.

Tavinianga ma te Au Taeake Akarongo Mou

I te mataiti 1966, no toku kopapa makimaki, kua oki atu maua ko Edith ki Quito, i te akamata akaou i ta maua angaanga mitinari ma te au taeake e te au tuaine i reira. E aronga tiratiratu tikai ratou!

Tetai tuaine akarongo mou, e ta ua ana tana tane iaia kare i roto i te tuatua mou. Tetai ra, i te ora ono i te popongi, kua kapiki mai tetai tangata ia maua e kua taia akaouia aia. Kua oro atu au ki ko i te are o te tuaine. Toku kite atu anga iaia, poitirere tikai au i taku i kite atu. Te takoto ra aia i runga i te roi, kua akaea e kua pakiakia kino tona kopapa. Kua papaia aia e tana tane ki te mouranga o te purumu e ati ua atu te purumu. I taua ra ra, kua aravei au i te tane i te kainga e kua akakite atu kiaia e e mea kino tikai tana i rave. Kua tataraara mai tikai aia.

Te akamataanga o te mataiti 1970, kua meitaki mai toku oraanga kopapa e kua akamata akaou maua i te angaanga kotinga. Ko te oire ko Ibarra tetai tuanga ia o ta maua kotinga. Te atoro anga maua i taua oire i te openga o te mataiti 1950, e rua ua rai nga Kite i reira, e tai mitinari e e tai taeake no taua ngai ra. Inangaro tikai maua i te aravei i te aronga ou tei kapitiia mai ki te putuputuanga.

 I ta maua uipaanga mua, kua tu mai te Taeake ko Rodrigo Vaca ki mua i te paata e kua rave mai i tetai tuanga tei kapiti mai i te katoatoa ki roto i te uriurianga. Me ui aia i tetai uianga, ka kapiki mai te katoatoa “Yo, yo!” (“Ko Au, ko au!”) ma te kore e tuku mai i to ratou rima ki runga. Kua akara maua ko Edith ki tetai e tetai ma te umere. ‘Eaa te tupu nei?’ i manako mai ei au. I muri mai kua kite mai maua e e matapo te Taeake Vaca inara kua kite aia i te reo o te au mema o te putuputuanga me kapiki mai ratou. E tiaki aia tei kite meitaki tikai i tana au mamoe! Te akamaara anga i te tuatua a Iesu i roto ia Ioane 10:3, 4, 14 no runga i te Tiaki Mamoe Meitaki e te au mamoe tei kite meitaki i tetai e tetai. I teia tuatau, e ono putuputuanga reo Paniora i Ibarra, e tai putuputuanga reo Quichua, e e tai putuputuanga reo akairo. Te tavini tiratiratu nei rai te Taeake Vaca ei tangata pakari e ei painia takake. *

Rekareka Tikai no to Iehova Tu Meitaki

I te mataiti 1974 kua rauka akaou mai ia maua tetai akameitakianga no to Iehova tu meitaki te patiia mai anga maua kia oki atu ki Betela, e kua tuku akaouia au kia angaanga i roto i te opati e i muri mai kua ikiia au ei mema no te Kumiti Manga. Te akamataanga kua angaanga a Edith ki roto i te ngai tunu kai, e i muri mai ki roto i te opati, e te rave nei rai aia i te angaanga ei vaine mere.

No te au mataiti, kua mataora maua i te ariki mai i te anere ua atu au mitinari tei tereniia i Gileada, te ka oronga atu i te tu pakari e te maroiroi ki te au putuputuanga e tavini ra ratou. Kua akamaroiroi katoaia maua e te au tauatini ua atu au taeake e te au tuaine tei aere mai mei tetai 30 enua i te tavini i roto i teia enua. Kua mareka tikai maua i to ratou tu akaatinga! Kua oko tetai pae i to ratou kainga e te au pitiniti kia aere mai ki konei i te tavini i te au ngai te anoano maataia ra te aronga tutuanga i te Patireia. Kua oko mai ratou i te au apinga akaoro kia tutu aere i te au ngai i vao mai, te akanoo anga i te au putuputuanga ou, e te tauturu anga i te akatu i te au Are Uipaanga Patireia. Maata te au tuaine kare i akaipoipo tei aere mai mei te au enua ke mai i te painia​—e au tuaine maroiroi e te tukatau tikai i te angaanga!

E tika, e manganui taku au mea meitaki i kite mai i te au mataiti i tavini ei au i te Atua. Te mea maata atu ra ko toku pirianga kia Iehova. Te rekareka katoa nei au e kua oronga mai a Iehova “i tetai tauturu” noku. (Gene. 2:18) Me oki au i te akamaara i te 69 mataiti to maua akaipoipoanga, e manako mai ana au ia Maseli 18:22, te karanga ra e: “Ko tei rauka iaia te vaine ra, e meitaki rai tana i rauka.” E mea mareka tikai te angaanga kapitianga kia Edith. Kua tauturu mai aia iaku i roto i te au tu e manganui. E tamaine meitaki tikai ki tona mama. Mei te tuatau i tae atu ei maua ki Ekuatoa, kua tata atu taku vaine i te au reta ki tona mama i te au epetoma ravarai e tae ua atu ki te mataiti 1990, te mate anga tona mama, e 97 ona mataiti.

E 90 oku mataiti i teianei e e 89 to Edith. Akaperepere tikai maua i te tuatau mataora te tauturu anga mei tetai 70 tangata kia kite ia Iehova. Rekareka tikai maua e kua akaki maua i taua pepa no te Apii Gileada e 60 mataiti i topa. Kua taki atu taua ikianga ra ki tetai oraanga ki i te au mea meitaki.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 29]

I ko i te New York Yankee Stadium ma te au taeake mitinari mei to matou pupu o Gileada, 1958

[Tutu i te kapi 31]

Atoro anga i tetai pamiri Kite i roto i te angaanga kotinga, 1959

[Tutu i te kapi 32]

I ko i te opati manga i Ekuatoa, 2002