‘E ara ua tatou.’​—MATA. 26:38.

1-3. Eaa ra te au apotetoro i kore ei i ara ua i te po openga ia Iesu i te enua nei, e eaa tei akaari mai e kua kite ratou i to ratou tarevake?

AKAMANAKO ana eaa te tupu ra i te po openga o to Iesu oraanga i te enua nei. Kua aere a Iesu ki tetai ngai e reka ana aia, te aua i Getesemane, i te tua itinga o Ierusalema. Kua aere aia ki teia ngai e tana au apotetoro akarongo mou. No te maata o te au mea puapinga i roto i tona manako e tona ngakau, kua inangaro a Iesu i tetai ngai koia anake ua kia pure.​—Mata. 26:36; Ioa. 18:1, 2.

² Kua aru e toru apotetoro ia Iesu​—ko Petero, Iakobo e Ioane—​ki tetai ngai i roto i te aua. Kua akakite aia kia ratou ‘e noo i ko nei, e e ara ua tatou,’ e kua aere ke atu aia i te pure. Tona oki mai anga, te moe ra tona au oa. E kua pati akaou aia kia ratou e: ‘E ara ua tatou.’ Inara, kua varea ratou i te moe e rua taime! I taua po rai i muri mai, kare te au apotetoro i ara ana i te pae vaerua. Kua akaruke ratou ia Iesu e kua oro ke atura!​—Mata. 26:38, 41, 56.

³ Papu e kua tataraapa te au apotetoro no te mea kare ratou i ara ana. Kua viviki taua aronga akarongo mou ra i te kite i to ratou tarevake. Kua akaari mai ra te puka Pipiria o Angaanga e kua akanoo ua rai ratou i te akaraanga meitaki kia ara ua. Kua akakeu to ratou tu akarongo mou i to ratou au taeake Kerititiano kia akapera katoa. Teianei, ka anoano maataia tatou kia ara ua. (Mata. 24:42) Ka uriuri tatou e toru apiianga no te ara ua anga, ta tatou ka kite mai mei te puka o Angaanga.

AKARONGO KI TE ARATAKIANGA E KA TUTU KIEA

4, 5. Akapeea a Paulo e tona au oa teretere te kite anga i te aratakianga a te vaerua tapu?

⁴ Mea mua, kua akarongo te au apotetoro ki te aratakianga e ka tutu kiea. Kua akakite mai te Pipiria  akapeea a Iesu te taangaanga anga i te vaerua tapu, ta Iehova i oronga kiaia, kia arataki i te apotetoro ko Paulo e tona au oa teretere ki tetai tere umere tikai. (Anga. 2:33) Ka aru ana tatou ia ratou.​—E tatau ia Angaanga 16:6-10.

⁵ Kua akaruke a Paulo, Sila e Timoteo i te oire o Lusetera i te tua tonga o Galatia. Tetai au ra i muri mai, kua tae ratou ki tetai mataara maata o Roma na te tua opunga ki te ngai e maata te tangata i roto i te tapere o Asia. Kua inangaro ratou i te aere na taua mataara ra i te atoro atu i te tauatini ua atu tangata i roto i te oire te anoanoia ra kia akarongo no runga ia Karaiti. Inara, kua tapu tetai apinga ia ratou. Te karanga ra te irava 6 e: ‘E kia pini akera ia ratou a Pherigia, e te enua ra o Galatia, tāpuia iora e te vaerua tapu, auraka e tuatua aere i te tuatua i Asia.’ Ma te kore e akamarama anga, kua arai te vaerua tapu i te aronga teretere kia kore e tutu aere i te ngai maata o Asia. Te taka ua ra e te inangaro ra a Iesu—na roto i te vaerua tapu o te Atua—i te arataki ia Paulo e tona au oa na tetai mataara ke mai.

6, 7. (a) Eaa tei tupu kia Paulo e te au tangata teretere e na te pae ra ia Bitunia? (e) Eaa te ikianga ta te au pipi i rave, e eaa tei tupu mai?

⁶ Kua aere te aronga teretere kiea? Te akamarama maira te irava 7 e: ‘E tae atura ratou ki Musia, timata atura ratou i te aere ki Bitunia: kare ra ratou i tukuia e te vaerua.’ No tei araiia kia kore e tutu aere i Asia, kua aere atu a Paulo e tona au oa ki te tua tokerau kia tutu aere ki roto i te au oire o Bitunia. Inara, te vaitata anga ratou ki Bitunia, kua taangaanga akaou a Iesu i te vaerua tapu kia arai ia ratou. Penei kare te au tane i marama ana eaa te tumu. Kua kite ratou eaa te ka tutu aere e akapeea me tutu aere, inara kare ratou i kite e ka tutu aere ratou kiea. Kua tutu aere ratou e tae ua atu ki Asia, kare i puapinga ana. Kua tutu aere ratou e tae ua atu ki Bitunia, kare katoa i puapinga ana. Kua akamutu ainei ratou i te tutu aere? Kare!

⁷ Kua rave te au tane i tetai ikianga penei kare e tau ana. Te akakite maira te irava 8 e: ‘Na Musia atura ratou i te aere, e tae atura ki Teroa.’ Kua aere atu te aronga teretere mei tetai 563 kiro mita ki te tua opunga na te pae i te au oire e tae ua atu ki te uapu o Teroa, tomo atu ei ki Makedonia. I reira, kua topapa atu a Paulo e tona au oa i te ngutupa no te toru o te taime, e kua tuera mai te reira! Kua akakite mai te irava 9 i tei tupu i muri mai e: “Kitea maira tetai orama e Paulo i te po; kua tu maira tetai tangata no Makedonia, kua tuatua maira kiaia, na ko maira, Ka ano mai ki Makedonia nei, e tupae mai ia matou.” I te openga iora kua kite a Paulo e ka tutu aere ratou kiea. Kare i taroaroa ana kua tere atu ratou ki Makedonia.

8, 9. Eaa ta tatou i kite mai no runga i to Paulo teretere anga?

⁸ Eaa ta tatou i kite mai mei teia akakite anga? Akara ana e i muri ake ka aere ei a Paulo ki Asia, i arai mai ei te vaerua o te Atua iaia. E i muri ake ka vaitata atu ei a Paulo ki Bitunia i oronga ai a Iesu i tetai aratakianga ke. E i muri ake ka tae ei a Paulo ki Teroa i akaue ei a Iesu iaia kia aere ki Makedonia. Ei Upoko no te putuputuanga, ka akapera rai a Iesu me arataki ia tatou. (Kolo. 1:18) Ei akaraanga, penei kua manako ana koe i te tavini ei painia me kore kia neke ki tetai ngai te anoano maataia ra te tauturu. Inara, penei i muri ake ka rave ei koe i te au takainga kia taeria taau akakoroanga, e arataki ei a Iesu ia koe na roto i te vaerua o te Atua. Ei akatutuanga: Ka rauka i tetai tangata akaoro i te tanga i tona motoka ki te tua kaui me kore ki te tua katau, me te tere ra te motoka. Pera katoa, ka arataki a Iesu ia tatou kia akamaata atu i ta tatou angaanga orometua, me te tere ra tatou ki mua​—me te tauta ra tatou kia taeria ta tatou akakoroanga.

 ⁹ Akapeea ra me kare taau tautaanga e tupu vave mai? Ka akamutu ainei koe, te karanga anga e kare te vaerua o te Atua e arataki ana ia koe? Kia maara e kua aro atu ana a Paulo i tetai au manamanata. Inara, kua kimi e kua topapa ua atu rai aia e kitea atu ei iaia tetai ngutupa e tuera ra. No reira, ka puapinga katoaia koe me tauta pakari koe i te kimi i te “ngutupa maata e te meitaki” te ka arataki atu ki te au angaanga.​—1 Kori. 16:9.

MATAKITE MA TE PURE

10. Eaa te akaari maira e e puapinga kia matakite ma te pure kia ara ua rai?

¹⁰ Teianei, akamanako ana i te rua o te apiianga no runga i te tu ara ua ta tatou ka kite mai mei to tatou au taeake Kerititiano i te anere mataiti mua: Kua matakite ratou ma te pure. (1 Pete. 4:7) E mea puapinga kia tamou marie i te pure kia ara ua rai. Akamaara e kua akakite a Iesu ki tana au pipi e toru i roto i te aua i Getesemane i mua ua ake ka opuia ai aia e: ‘E ara, e kia pure ua rai.’​—Mata. 26:41.

11, 12. No teaa ra, e i akapeea a Heroda te takinokino anga i te au Kerititiano e Petero?

¹¹ Tei reira a Petero i taua atianga ra, e kua kite aia i te mana no te au pure akatenga. (E tatau ia Angaanga 12:1-6.) I roto i te au irava mua o teia pene, kua kite mai tatou e kua takinokino a Heroda i te au Kerititiano, kia mareka mai te ngati Iuda iaia. Kua kite aia e e apotetoro a Iakobo e e pirianga vaitata tona kia Iesu. No reira, kua tuku a Heroda kia tamateia a Iakobo “ki te koke.” (Irava 2) Kua takake tetai apotetoro akaperepere o te putuputuanga. E timataanga tikai te reira no te au taeake!

¹² Eaa ta Heroda i rave i muri mai? Te akamarama maira te irava 3 e: “E kite akera aia e, te meitaki ra te ngati Iuda i te reira, kua umuumu atura aia e opu katoa ia Petero.” Kare ra i rauka ana i te tapeka i te au apotetoro, e Petero katoa, i roto i te are tapekaanga. (Anga. 5:17-20) Penei kua kite a Heroda i te reira. No reira, kare te akaaere poritiki kikite i tavarevare ana. Kua tuku atu aia ia Petero ‘ki te au vaeau tino ngauru ma ono ra ei tiaki iaia: i manako ei aia e, kia oti te pasa ka arataki mai ei iaia ki vao ki te tangata.’ (Irava 4) Akamanako ana! Kua akaue a Heroda kia tapekaia a Petero ki rotopu i nga tiaki mouauri e 2, e kua tuku taime te 16 au tiaki mouauri i te tiaki iaia i te po e te ao, te akapapu anga kia kore te apotetoro e oro. Te akakoroanga tikai o Heroda, kia tuku ia Petero ki te iti tangata i muri ake i te Pasa, kia tamateia aia ei akamareka i te urupu tangata. I roto i taua au turanga kino ra, eaa ta te au taeake Kerititiano o Petero ka rave?

13, 14. (a) Eaa ta te putuputuanga i rave te tapekaia anga a Petero? (e) Eaa ta tatou i kite mai mei te akaraanga ta te au taeake Kerititiano o Petero i akanoo no runga i te pure?

¹³ Kua kite te putuputuanga eaa tikai ta ratou ka rave. Te akakite ra te irava 5 e: “Tiakiia iorā Petero i roto i te are tapekaanga ra: kua pure atura te ekalesia ki te Atua iaia kare i tukumoe.” Ae, kua pure akatenga pakari ratou no to ratou taeake akaperepere. Kare te mate o Iakobo i akataitaia ana ia ratou; kare katoa ratou i manako ana e kare e puapinga ana te pure. Mari ra, kua kite ratou e e puapinga tikai te pure a te au taeake akamori akarongo mou kia Iehova. Me rotai taua pure ra ki tona anoano, ka pau mai aia i te reira.​—Ebe. 13:18, 19; Iako. 5:16.

¹⁴ Eaa ta tatou i kite mai mei ta te au taeake Kerititiano o Petero i rave? E vai ara ua ai, kare tatou e pure no tatou uaorai mari ra no to tatou au taeake e te au tuaine. (Ephe. 6:18) Kua kite ainei koe i tetai taeake irinaki te na roto ra i te au timataanga? Penei te akakoromaki ra tetai pae i te takinokino anga, te arai anga a te kavamani, me kore te au tumatetenga  natura. Eaa ra ka kore ei e pure ngakau tae no ratou? Penei kua kite koe i tetai pae e na roto ra i te au manamanata kare e kiteaia ana. Penei te akakoromaki ra ratou i te au manamanata o te pamiri, te tu taitaia, me kore te turanga maki. Eaa ka kore ei e taiku i te ingoa o tetai taau e manako ra ia koe e pure ra kia Iehova, ‘Tei Akarongo i te pure’?​—Sala. 65:2.

15, 16. (a) Akakite mai akapeea te angera a Iehova te akaora anga ia Petero mei roto mai i te are tapekaanga. (Akara i te tutu i raro ake.) (e) Eaa ra i pumaana ai te akamanako anga i te tu i akaora mai ei a Iehova ia Petero?

¹⁵ Eaa tei tupu kia Petero? Tona po openga i roto i te are auri, iaia e moe ra i rotopu i nga tiaki mouauri, kua kite mai a Petero i te au tupuanga umere tikai. (E tatau ia Angaanga 12:7-11.) Akamanako ana eaa tei tupu: Kua kaka poitirere mai te marama ki roto i te ngai e tapekaia ra aia. Te tu ra tetai angera kare te nga tiaki e kite ana, e kua akaara viviki atu ia Petero. E kua topa taua nga vivi ra mei runga mai i tona nga rima! Kua arataki atu te angera ia Petero ki vao i te are tapekaanga, na te pae atu i te au tiaki e tu ra i vao, e na roto atu i te nga pa auri maatamaata e tuera “ua maira.” To raua tae anga ki vao i te are auri, kua ngaro ke atura te angera. E kua matara atura a Petero!

¹⁶ Kare ainei to tatou akarongo e akaketaketaia, me akamanako tatou i to Iehova mana no te akaora mai i tona au tavini? E tika, kare tatou e tapapa atu e ka akaora temeio mai a Iehova ia tatou i teia tuatau. Inara, te irinaki pu tikai nei tatou e te taangaanga nei aia i tona mana ei tauturu i tona iti tangata i teia tuatau. (2 Para. 16:9) Na roto i tona vaerua tapu ririnui, ka akaketaketa mai aia ia tatou kia akakoromaki i tetai ua atu timataanga. (2 Kori. 4:7; 2 Pete. 2:9) Kare e roa atu ana ka oronga a Iehova i te mana ki tana Tamaiti kia akatu akaou mai i te mirioni ua atu tei mate. (Ioa. 5:28, 29) Ka akamaroiroi maata mai to tatou akarongo i te au taputou a te Atua ia tatou kia akakoromaki i te au timataanga i teia tuatau.

AKAKITEKITE UA ATU NOATU TE AU ARAIRAI ANGA

17. Akapeea a Paulo te akanoo anga i te akaraanga meitaki tikai no te tutu anga maroiroi e te tu rapurapu?

¹⁷ Te toru o te apiianga no runga i te ara ua anga ta tatou ka kite mai mei te au apotetoro: Kua akakitekite ua atu ratou noatu te au arairai anga. E puapinga tikai te tutu anga maroiroi e te tu rapurapu kia rauka i te ara ua. E akaraanga meitaki tikai te apotetoro ko Paulo no teia tu. Kua tauta maroiroi tikai aia, te teretere mamao anga e te akanoo anga i te au putuputuanga e manganui. Maata te au turanga ngata tana i akakoromaki, kare ra tona maroiroi me kore tona manako rapurapu i ngaro ana.​—2 Kori. 11:23-29.

18. Akapeea a Paulo te akakitekite ua anga, iaia e tapekaia ra i Roma?

 ¹⁸ Akamanako ana i ta tatou tatau anga openga no runga ia Paulo i roto i te puka o Angaanga, mei tei rekotiia i roto ia Angaanga pene 28. Kua tae a Paulo ki Roma, e ka tu atu ki mua ia Nero. E mouauri aia e kua tapekaia aia ki te vivi e ki runga i tona tangata tiaki. Inara, kare te vivi i akamuteki ana i te apotetoro maroiroi! Kua rave a Paulo i te au ravenga kia akakitekite ua atu rai. (E tatau ia Angaanga 28:17, 23, 24.) E toru ra i muri mai, kua kapiki a Paulo i te aronga nunui o te ngati Iuda kia rauka iaia te tutu atu kia ratou. E i te ra i iki ei aia, kua oronga atu aia i te akakitekite anga maata atu. Te akakite ra te irava 23 e: “E kia akonoia e [te ngati Iuda] tetai rā, kua aere maira ratou e manganui ki tona are; kua apii atura aia ia ratou, e akakite atura i te basileia o te Atua, e ako atura ia ratou i te au tuatua no Iesu i roto i te ture a Mose, e te au peroveta ra, mei te popongi mai e aiai ua atura.”

19, 20. (a) Eaa ra ta Paulo akakitekite ua anga i meitaki ei? (e) Eaa ta Paulo i rave te kore anga te katoatoa i ariki mai i te tuatua meitaki?

¹⁹ Eaa ra ta Paulo akakitekite ua anga i meitaki ei? Te akakite maira te irava 23 i tetai au tumu. (1) Kua apii aia i te Patireia o te Atua e ia Iesu Karaiti. (2) Kua tauta aia i te akakeu i te aronga e akarongo maira na roto i te ‘ako anga’ meitaki. (3) Kua uriuri manako aia mei roto mai i te au Tuatua Tapu. (4) Kua akaari aia i te tu akaatinga, te akakitekite ua anga “mei te popongi mai e aiai ua atura.” Kua oronga a Paulo i te akakitekite anga ririnui, kare ra te katoatoa i ariu mai ana. “Kua akarongo maira tetai pae i taua au tuatua i karangaia ra, e kare tetai pae i akarongo,” i akakite mai ei te irava 24. Kua tupu mai te taumaro anga, e kua akaruke te tangata.

²⁰ Kua maromaroa ainei a Paulo no te mea kare te katoatoa i ariki mai ana i te tuatua meitaki? Kare! Te akakite maira a Angaanga 28:30, 31 kia tatou e: “Noo aturā Paulo e rua akera mataiti ki roto i tona uaorai are ouia, e āriki maira i te tangata ravarai e aere atu kiaia ra, Tuatua maira i te basileia o te Atua, e apii maira i te au tuatua o te Atu ra o Iesu Mesia ma te mataku kore, e kare rava e tangata i akakore atu.” Na roto i taua au tuatua akapumaana, i akaoti ei te puka akauruia o Angaanga.

21. Eaa ta tatou i kite mai mei te akaraanga o Paulo i tona tapekaia anga?

²¹ Eaa ta tatou i kite mai mei te akaraanga o Paulo? Iaia e tapekaia ra, kare i rauka ana ia Paulo i te tutu aere mei tera are ki tera are. Inara, kare aia i maromaroa ana, kua akakitekite ua atu rai aia ki te katoatoa tei atoro mai iaia. Ka mataora katoa te maataanga o te iti tangata o te Atua i te tutu aere noatu kua tapeka tau koreia ratou no to ratou akarongo. Kare e rauka i tetai o to tatou au taeake e te au tuaine akaperepere i te aere ki vao, penei tei roto i te au ngai akono anga i te ruaine me kore no te maki. Te tutu ra ratou i ta ratou ka rauka ki te au taote, te aronga angaanga, te aronga e atoro maira e ki tetai ke. To ratou inangaro maata kia akakitekite ua atu i te Patireia o te Atua. Te ariki rekareka nei tatou i te akaraanga ta ratou i akanoo mai!

22. Eaa taau ka tauta i te rave ia koe e tatari atura i te openga o teia akatereanga taito?

²² Taka ua ra e e maata ta tatou ka kite mai no te ara ua anga mei te au apotetoro rai e tetai atu au Kerititiano i te anere mataiti mua, tei taikuia i roto i te puka o Angaanga. Ia tatou e tatari atura i te openga o teia akatereanga taito, e tauta ua rai tatou i te aru i te au Kerititiano i te anere mataiti mua tei akakitekite ua atu ma te mataku kore e te maroiroi. E tikaanga ngateitei maata to tatou, kia piri atu ki te ‘akakitekite ua anga’ i te Patireia o te Atua!​—Anga. 28:23.

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 12]

Kua arataki te angera ia Petero na roto i te pa auri maatamaata