Ko Iehova ‘Tei Akakite Mai i te Tuatua Ngaro’

“Koia tika rai, e Atua to kotou Atua no te au atua nei, e te Atu no te au ariki nei, e te akakite oki i te tuatua ngaro.”​—DANI. 2:47.

AKAPEEA KOE ME PAU?

Eaa te au mea ta Iehova i akakite mai kia tatou no te tuatau ki mua?

Koai ma ta te ono mimiti mua o te puaka taae e akatutu maira?

Eaa ta tatou i kite mai no runga i te pirianga o te puaka taae e te tiki ta Nebukanesa i kite ana?

1, 2. Eaa ta Iehova i akakite mai kia tatou, e eaa ra aia i rave ei i teia?

KO TEEA au kavamani te ka tutara i te enua nei me takore te Patireia o te Atua i te au tutaraanga a te tangata? Kua kite tatou i te pauanga​—kua akakiteia mai te reira kia tatou e te Atua ko Iehova, ‘Tei akakite mai i te tuatua ngaro.’ Kua tauturu mai aia ia tatou kia kite e koai ma taua au kavamani ra, na roto i te au tataanga a te peroveta ko Daniela e te apotetoro ko Ioane.

² Kua akakite mai a Iehova ki taua nga tangata ra i te au orama no te tu tataki tai mai anga o te au puaka taae. Kua akakite katoa aia kia Daniela i te aiteanga o tetai orama na roto i te moemoea, e akatutu maira i tetai tiki maatamaata. Kua tuku a Iehova i taua au tua ra kia rekotiia e kia akonoia ki roto i te Pipiria ei puapinga no tatou i teia tuatau. (Roma 15:4) Kua rave aia i teia ei akaketaketaanga i to tatou manakonakoanga, e kare e roa atu ka akapueurikiriki tona Patireia i te au kavamani a te tangata.​—Dani. 2:44.

3. E marama tikai ei tatou i te totou, eea ta tatou ka anoanoia kia marama na mua? No teaa ra?

³ Te akakite maira te au tataanga a Daniela raua ko Ioane e e varu ariki, me kore au tutara anga a te tangata, e te tu tataki tai mai anga o taua au mana tutara ra. Inara, ka marama tikai tatou i taua au totou ra me marama tatou i te aiteanga o te totou mua i roto i te Pipiria. No teea ra? No te mea te piri atura te katoaanga o te Pipiria e te au totou katoatoa ki te reira totou.

TE UANGA A TE OVI E TE PUAKA TAAE

4. Koai ma te o maira ki roto i te uanga a te vaine, e eaa ta te reira uanga ka rave?

⁴ Muri ua ake i te meameaau anga i Edene, kua totou  mai a Iehova e ka tu mai te “vaine” i tetai “uanga.” * (E tatau ia Genese 3:15.) Muri mai ka akaparuparu te uanga i te mimiti o te ovi, ko Satani. Kua akakite mai a Iehova e ka na roto mai te uanga ia Aberahama, te patireia o Iseraela, te kopu o Iuda, e te kopu tangata o te Ariki ko Davida. (Gene. 22:15-18; 49:10; Sala. 89:3, 4; Luka 1:30-33) Ko te Karaiti ko Iesu te tuanga maata o taua uanga ra. (Gala. 3:16) Ko te tuanga rua o te uanga, ko te au mema o te putuputuanga Kerititiano tei akatainuia e te vaerua tapu. (Gala. 3:26-29) Kua taokotai mai a Iesu e teia aronga akatainuia i te akatupu mai i te Patireia o te Atua, te ravenga a te Atua no te takore atu ia Satani.​—Luka 12:32; Roma 16:20.

5, 6. (a) Eia au mana tutara maata ta Daniela raua ko Ioane i akataka mai? (e) Eaa ta te au mimiti o te puaka taae i roto ia Apokalupo e akatutu maira?

⁵ Kua akakite katoa mai taua totou mua tei orongaia i Edene e ka akatupu mai a Satani i tetai “uanga.” Ka makitakita mai me kore ka riri mai tana uanga i te uanga a te vaine. Koai ma ra te uanga a te ovi? Ko te katoatoa te riri ra i te Atua e te patoi ra i tona iti tangata mei ta Satani rai e rave ra. I te au tuatau tei aereia, kua akanoo a Satani i tana uanga na roto i te au akaaereanga poritiki, me kore te au patireia tukeke. (Luka 4:5, 6) Inara, tokoiti ua patireia o te tangata tei tauta i te patoi pakari i te iti tangata o te Atua, mei te patireia rai o Iseraela me kore te putuputuanga o te au Kerititiano akatainuia. Eaa teia i puapinga ai kia maramaia? No te mea te akamarama maira te reira i te tumu i akataka mai ei te au orama a Daniela raua ko Ioane e e varu rai au mana tutara maata.

⁶ I te openga o te anere mataiti mua T.N., kua oronga a Iesu tei akatuakaouia mai i tetai au orama umere ki te apotetoro ko Ioane. (Apo. 1:1) I roto i tetai orama, kua kite atu a Ioane i te Tiaporo tei akatutu mai i te taae e tu ra i runga i te one taatai o te moana. (E tatau ia Apokalupo 13:1, 2.) Kua kite katoa atu a Ioane i tetai puaka taae tuke ake rai e kake maira mei raro mai i taua moana ra, e kua oronga atu te Tiaporo i te mana maata kiaia. Kua akakite mai tetai angera i muri mai kia Ioane e ko te au itu mimiti o te taae muramura, te tutu o te puaka taae i roto ia Apokalupo 13:1, te akatutu maira i te “nga ariki toko itu ra,” me kore au kavamani. (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Te tuatau e tata ra a Ioane, kua inga e rima o taua au ariki ra, e tai te tutara ra rai e e tai ‘kare ake rai i tae mai.’ Eaa te akatakaia  maira e taua au patireia ra, me kore au mana tutara o te ao ra? Akamanako ana tatou i te mimiti tataki tai o te puaka taae tei akatakaia mai i roto ia Apokalupo. Ka kite katoa tatou akapeea te au tataanga a Daniela te akataka meitaki mai anga i teia au patireia e manganui, mei tetai au anere mataiti i mua ake ka tu mai ei ratou.

AIPHITI E ASURA​—NGA MIMITI MUA E RUA

7. Eaa ta te mimiti mua e akatutu maira, e no teaa ra?

⁷ Te akatutu maira te mimiti mua o te puaka taae ia Aiphiti. No teaa ra? No te mea ko Aiphiti te mana tutara maata mua tei makitakita atu i te iti tangata o te Atua. Kua maata ua atu te uanga a Aberahama i Aiphiti​—ka na reira mai te uanga taputouia a te vaine. No reira, kua takinokino a Aiphiti i te ngati Iseraela. Kua tauta a Satani i te takore atu i te iti tangata o te Atua i mua ake ka tae mai ei te uanga. Akapeea ra? Na te akakeuanga ia Pharao kia tamate i te au tamariki tamaroa o Iseraela. Kua arai atu a Iehova i taua tautaanga e kua akaora i tona iti tangata mei te tuikaa i Aiphiti. (Exo. 1:15-20; 14:13) Muri mai kua akanoo atu aia i te ngati Iseraela ki roto i te Enua Taputouia.

8. Eaa ta te rua o te mimiti e akatutu maira, e eaa ta te reira i tauta i te rave?

⁸ Te akatutu maira te rua o te mimiti o te puaka taae ia Asura. Kua tauta katoa teia patireia ririnui i te takore atu i te iti tangata o te Atua. E tika, kua taangaanga a Iehova ia Asura kia akautunga i te patireia tino ngauru no tana akamori itoro e te meameaau. Inara, kua tauta a Asura i te takore ia Ierusalema. Penei te akakoro ra a Satani i te takore takiri atu i te uanga ariki te ka na roto mai a Iesu. Kare a Iehova i inangaro ana ia Ierusalema kia takoreia, kua takore atu aia i to Asura e kua akaora temeio mai i tona iti tangata akarongo mou.​—2 Ari. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

BABULONIA—TORU O TE MIMITI

9, 10. (a) Eaa ta Iehova i akatika i to Babulonia kia rave? (e) Eaa te ka tupu mai i mua ake ka akatupuia ai te totou?

⁹ Te toru o te mimiti o te puaka taae ta Ioane i kite atu, te akatutu maira i te patireia ko Babulonia te oire maata. Kua akatika a Iehova ia Babulonia kia takore ia Ierusalema e kia apai i tona iti tangata ei tuikaa. Inara, i mua ake ka akatupu ei aia i teia, kua akamatakite a Iehova i te ngati Iseraela meameaau e ka tupu teia tu kino kia ratou. (2 Ari. 20:16-18) Kua totou aia e ka takoreia te au kopu ariki tei akatikaia kia noo ki runga i te ‘terono o Iehova’ i Ierusalema. (1 Para. 29:23) Inara, kua taputou katoa a Iehova e ka na roto mai i te Ariki ko Davida, te uanga koia oki “te pu tikai” e ka rave mai i taua taoonga mana ra.​—Eze. 21:25-27.

¹⁰ Kua akakite katoa mai tetai totou e te akamori ra rai te ngati Iuda i ko i te iero i Ierusalema me tae mai te Mesia tei taputouia mai, me kore Tei Akatainuia. (Dani. 9:24-27) Kua akakite mai tetai totou i mua atu, tei tataia i mua ake ka apainaia ai te ngati Iseraela ei tuikaa ki Babulonia, e ka anauia mai teia tangata i Betelehema. (Mika 5:2) Me akatupuia taua au totou ra, ka akaoraia mai te ngati Iuda mei te tuikaa anga, e ka oki atu ratou ki to ratou ipukarea e ka akatu akaou i te iero. Inara kare te ture a to Babulonia e tuku ana i to ratou aronga tuikaa kia aere. Akapeea ra e autuia ai taua akaaoanga ra? Kua akakite mai a Iehova i te pauanga ki tana au peroveta.​—Amo. 3:7.

11. Eaa te au apinga tukeke e akatutuia maira e te Patireia o Babulonia? (Akara i te tataanga i raro ake.)

¹¹ Tei roto te peroveta ko Daniela i te aronga tei apainaia ki Babulonia ei tuikaa. (Dani. 1:1-6) Kua akakite atu a Iehova kiaia e ka tutara mai tetai atu au patireia i muri ake i taua mana tutara ra o te ao. Kua akakite mai a Iehova i teia au mea ngaro, na te taangaanga anga i tetai au akairo tukeke.  Ei akatauanga, kua akatupu aia i te ariki o Babulonia ko Nebukanesa kia moemoea i tetai tiki maatamaata tei maaniia ki te au apinga tukeke. (E tatau ia Daniela 2:1, 19, 31-38.) Kua akakite mai a Iehova na roto ia Daniela e te akatutu maira te mimiti auro o te tiki i te Patireia o Babulonia. * Te akatutu maira te mana tutara o te ao i muri ake ia Babulonia i te umauma e te nga rima ario. Eaa ra taua mana tutara ra, e eaa tona tu ki te iti tangata o te Atua?

MADAI E PERESIA​—A O TE MIMITI

12, 13. (a) Eaa ta Iehova i akakite mai no runga i te autuia anga a Babulonia? (e) Eaa ra a Madai e Peresia i tau ei kia akatutuia mai e ko te a o te mimiti o te puaka taae?

¹² Au anere mataiti i mua ake i te tuatau o Daniela, kua akaari mai a Iehova na roto i te peroveta ko Isaia i te au mea no runga i te mana tutara o te ao te ka autu atu ia Babulonia. Kua akakite mai a Iehova i te tu e autuia ai te oire o Babulonia, e te ingoa o te tangata ka autu atu iaia. Ko Kuro o Peresia taua tutara ra. (Isa. 44:27; 45:2) Kua kite atu a Daniela i tetai nga orama e rua no runga i te Mana Tutara o te Ao o Madai e Peresia. I roto i tetai, te akatutuia maira te patireia mei tetai pea rai, tei akatuia mai i tetai tua. Kua akakiteia atu ki te reira kia “kai i te kiko e kia maata.” (Dani. 7:5) I roto i tetai mai orama, kua kite atu a Daniela i teia nga mana tutara o te ao e akatutuia maira e te mamoe toa e rua ona tara.​—Dani. 8:3, 20.

¹³ Kua taangaanga a Iehova i te Patireia o Madai e Peresia kia akatupu i te totou na te takore anga ia Babulonia e kia akaoki atu i te iti tangata Iseraela ki to ratou ipukarea. (2 Para. 36:22, 23) Inara, mei rauka rai i teia mana tutara i te takore atu i te iti tangata o te Atua i muri mai. Kua rekoti mai te puka Pipiria o Esetera i te parani a te parai minita o Peresia, ko Hamana. Kua parani aia kia takoreia te ngati Iuda pouroa e noo ra i roto i te Patireia maata o Peresia, e kua akanoo aia i tetai ra no te rave anga i te reira. Te taui ua anga a Iehova i te parani, i paruruia ai Tona iti tangata mei te makitakita anga a te uanga a Satani. (Esete. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) No reira, te tau ra a Madai e Peresia kia akatutuia mai e ko te a o te mimiti o te puaka taae o Apokalupo.

ERENI​—RIMA O TE MIMITI

14, 15. Eaa te au mea ta Iehova i akakite mai no runga i te Patireia taito o Ereni?

¹⁴ Te akatutu maira te rima o te mimiti o te puaka taae o Apokalupo ia Ereni. Mei ta Daniela rai i akakite mai i mua ana, tona akataka mai anga i te moemoea a Nebukanesa, te akatutu maira teia mana tutara i te kopu e te nga ua veo o te tiki. Kua kite katoa atu a Daniela e rua nga orama e akataka meitaki maira i te tu o teia patireia e tona tutara teitei rava.

¹⁵ I roto i tetai orama, kua kite atu a Daniela ia Ereni e akatutuia maira e te nemera e a ona peau, te akaari mai anga e ka autu viviki teia patireia. (Dani. 7:6) I roto i tetai mai orama, kua akataka mai a Daniela akapeea te puakanio e tara maata tona te tamate viviki anga i te mamoe toa e rua tara, koia oki ko Madai e Peresia. Kua akakite a Iehova kia Daniela e te akatutu maira te puakanio ia Ereni, e te akatutu maira te tara maata i tetai o tona au ariki. Kua rekoti katoa mai a Daniela e ka aatiia te tara maata e ka tupu mai e a au tara rikiriki ei mono i te reira. Noatu e kua tataia teia totou e anere ua atu mataiti i mua ake ka takoreia atu ei a Ereni, kua tupu katoatoa tei akakiteia mai. Kua tamaki atu a Alekanedero Maata, te ariki ririnui o Ereni i taito ia Madai e Peresia. Kare i roa ana kua ati teia tara e kua mate teia ariki maata e 32 rai ona mataiti, tona riro anga ei tutara  maata. E oti, kua akatuangaia tona patireia ki rotopu i tona au rangatira e a.​—E tatau ia Daniela 8:20-22.

16. Eaa ta Anetioka IV i rave?

¹⁶ Muri ake te autuanga a Ereni ia Peresia kua tutara aia i rungao i te au enua o te iti tangata o te Atua. I te reira tuatau, te noo ra te ngati Iuda ki roto i te Enua Taputouia e kua akatu akaouia te iero i Ierusalema. Te riro ra rai ratou ei iti tangata ikiia no te Atua, e te vai ra rai te iero tei akatu akaouia ei ngai maata no te akamorianga mou. Inara, i te rua o te anere mataiti M.T.N., kua tamaki atu te rima o te mimiti o te puaka taae ko Ereni i te iti tangata o te Atua. E kua tuku a Anetioka IV tetai o te tutara i roto i te patireia akaveeia o Alekanedero, i tetai atarau akamori itoro ki runga i te taua o te iero i Ierusalema, e kua akaueia e ka tamateia te aronga e aru ra i te akonoanga ngati Iuda. E angaanga makitakita tikai teia na te uanga o Satani! Inara kare e roa atu ka monoia a Ereni e tetai mai mana tutara o te ao. Koai ra te ono o te mimiti o te puaka taae?

ROMA​—TE ONO O TE MIMITI, ‘MEA MATAKU E TE RIKARIKA’

17. Eaa te tuanga maata ta te ono o te mimiti i rave no te akatupuanga ia Genese 3:15?

¹⁷ Kua riro a Roma ei mana tutara ririnui i rauka mai ei te orama a Ioane no runga i te puaka taae. (Apo. 17:10) Kua riro te ono o te mimiti ei tuanga maata no te akatupuanga i te totou tei rekotiia i roto ia Genese 3:15. Kua taangaanga a Satani i te au rangatira o Roma kia akaparuparu i te “pooavae” o te uanga no tetai tuatau poto ua. Akapeea ra? Kua akava ratou ia Iesu na te akaapa anga iaia no te tapepe pikikaa anga e kua akautunga atu iaia. (Mata. 27:26) Inara, kua meitaki mai taua ngai ra i akaparuparuia no te mea kua akatuakaou mai a Iehova ia Iesu.

18. (a) Koai te iti tangata ou ta Iehova i iki, e no teaa ra? (e) Akapeea te uanga a te ovi te makitakita ua anga i te uanga a te vaine?

¹⁸ Kua piri atu te au arataki akonoanga o Iseraela ki to Roma i te orureau anga ia Iesu, e kua kopae katoa te maataanga o te iti tangata iaia. No reira kua kopae takiri atu a Iehova i te ngati Iseraela tikai ei iti tangata nona. (Mata. 23:38; Angaanga 2:22, 23) Kua iki aia i teianei i tetai iti tangata ou ko “te Iseraela o te Atua.” (Gala. 3:26-29; 6:16) Ko taua iti tangata ra te putuputuanga o te au Kerititiano akatainuia o te ngati Iuda e te au tangata kare i te ngati Iuda. (Ephe. 2:11-18) Muri ake i to Iesu mate anga e tona tuakaouanga, kua makitakita ua atu rai te uanga a te ovi i te uanga a te vaine. Maata te taime, kua tauta to Roma i te takore atu i te putuputuanga Kerititiano, te tuanga rua o te uanga. *

19. (a) Akapeea a Daniela i te akataka mai anga i te ono o te mana tutara o te ao? (e) Eaa ta tetai atikara ke mai ka uriuri?

¹⁹ I roto i te moemoea ta Daniela i akataka mai no runga ia Nebukanesa, te akatutuia ra a Roma e ko te nga vaevae auri. (Dani. 2:33) Kua kite katoa atu a Daniela i tetai orama te akataka tikai maira i te Patireia o Roma, pera katoa i te mana tutara o te ao ka na roto mai ia Roma. (E tatau ia Daniela 7:7, 8.) No te au anere mataiti, kua akara te au enemi o Roma iaia mei tetai ‘mea mataku rai e te rikarika, e te ririnui maata.’ Inara, kua akakite mai te totou e ka tupu mai te ‘okotai ngauru tara’ mei roto mai i teia patireia, e ka maata atu te mana o tetai tara i tetai atu au tara. Koai ma teia okotai ngauru tara, e eaa te akataka anga o te tara meangiti? Na roto i teea tu i aiteite ei te tara meangiti ki te tu o te tiki maatamaata ta Nebukanesa i kite ana? Ka uriuriia te au pauanga i roto i te atikara i te kapi 14.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Au Uianga Apii]