1, 2. Eaa te au tuanga o te au uruoaanga teokaratiki ta tatou ka akamanako?

TE MAARA ua nei i te maataanga ia tatou e e tuanga puapinga tikai te au uruoaanga pa enua e te au uruoaanga tapere i roto i te tuatua enua o te Au Kite o Iehova. Kua aere ana te maataanga ia tatou ki teia au uruoaanga mataora no tetai raungauru tuma mataiti.

² E tauatini au mataiti i topa, kua rave katoa te iti tangata o te Atua i te au uruoaanga tapu. Ka apii tatou i teianei no runga i tetai au uruoaanga i roto i te Tuatua Tapu ei akaraanga no te au uruoaanga i teia tuatau, e kia kite i te tu aiteite i rotopu i taua au akaputuputuanga ra i te tuatau taito e i teia tuatau, e kia akamanako i te au mea puapinga ka rauka mai me tae atu ki te reira.​—Sala. 44:1; Roma 15:4.

3. (a) Eaa tei tupu mai i ko i te uruoaanga mua a te iti tangata o Iehova tei taikuia i roto i te Pipiria? (e) Akapeea te ngati Iseraela me kapikiia kia akaputuputu taokotai mai?

³ Ko te akaputuputuanga tei raveia i raro i te Maunga Sinai te akaputuputuanga maata mua ia ta te iti tangata o te Atua i aere ana no te ikuikuanga pae vaerua tei taikuia i roto i te Pipiria. E atianga puapinga tikai te reira i roto i te tuatua enua no te akamorianga ma. I taua atianga mataora ra, kua akaari mai a Iehova i tona mana ki te ngati Iseraela te oronga mai anga aia i tana Ture kia ratou, e kare rava ratou i akangaropoina i te reira. (Exo. 19:2-9, 16-19; e tatau ia Exodo 20:18; Deuteronomi 4:9, 10.) Ko ta te Atua mataara puapingaia i te akono anga i te ngati Iseraela. Muri ua ake i te reira, kua akanoo a Iehova i tetai ravenga i te taokotai mai i tona iti tangata. Kua akaue aia ia Mose kia maani e rua nga pu ario, te ka akatangiia ei kapiki anga i “te uipaanga katoa” kia akaputuputu mai ki ko “i te ngutupa o te Are uipaanga.” (Nume. 10:1-4) E akamanako ana i te turanga mataora tei tupu mai i ko i taua au uruoaanga ra!

4, 5. Eaa ra te au uruoaanga ta Mose raua ko Iosua i akanoo i riro ei ei mea puapinga tikai?

 ⁴ Tae anga ki te openga o to Iseraela aaere anga e 40 mataiti i roto i te metepera, i tetai atianga puapinga tikai i roto i te tuatua enua o taua iti tangata ou ra, kua akaputuputu mai a Mose i tona au taeake Iseraela. Kua papa ratou i te tomo atu ki roto i te Enua Taputouia. Ko teia te taime meitaki tikai no Mose i te akamaara atu ki tona au taeake i ta Iehova i rave pouroa ana e tana ka rave ua rai no ratou.​—Deu. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.

⁵ Penei i ko i taua uruoaanga ra i akakite atu ei a Mose i te akanoonooanga no te akaputuputuanga e te apiianga i te iti tangata o te Atua. I te au mataiti Sabati i te tuatau o te Oroa Patia Anga Puakapa, kia akaputuputuia mai te au tane, te au vaine, te tamariki, e te au tangata ke o Iseraela ki te ngai ta Iehova i akanoo ‘kia akarongo, kia apiiia ratou kia mataku ia Iehova, kia akamako, e kia rave i te au tuatua ravarai o te ture.’ (E tatau ia Deuteronomi 31:1, 10-12.) I teia tuanga mua i roto i te tuatua enua o te iti tangata o te Atua, taka meitaki ua ra e ka akaputuputu taokotai mai ratou i te akamanako i ta Iehova tuatua e tona akakoroanga. Te autu anga te ngati Iseraela i te Enua Taputou, te koropiniia ra rai ratou e te au tangata peikani, kua akaputuputu mai a Iosua ia Iseraela katoa no te akaketaketa anga ia ratou kia vai tiratiratu kia Iehova. I taua ra rai, kua papau te iti tangata i tetai taputou i te akamori i te Atua.​—Iosu. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.

6, 7 Eaa ra ka karangaia ai e e puapinga maata tikai te au uruoaanga a te au iti tangata o Iehova i teia tuatau?

⁶ I roto i te tuatua enua o te iti tangata o Iehova i teia tuatau, e au uruoaanga puapinga maata katoa tetai​—e au tupuanga te akaari maira i tetai au tauianga maata i roto i te au angaanga teokaratiki me kore no te marama anga i tetai au irava. (Mase. 4:18) Muri ake i te Tamaki I o te Ao kua rave te Aronga Apii Pipiria i ta ratou uruoaanga mua i te mataiti 1919, i Cedar Point, Ohio, i te U.S.A. I ko i taua akaputuputuanga ra, mei tetai 7,000 tei tae atu, i akakiteia mai ei e ka raveia tetai kamupeini tutuanga i te ao katoa. I te mataiti 1922, i ko i taua ngai rai, i te tuatau o te uruoaanga e iva ra, kua oronga mai a Joseph F. Rutherford i tetai akoanga pakari no teia angaanga tutuanga, te akamaroiroi anga i te aronga e akarongo maira e: “Ei au kite akono meitaki ei au kite mou no te Atu. Ka aere ua atu ki mua i te tamaki anga e vai tanea ua atu ei te au tuanga ravarai o Babulonia ra. E akakite i te tuatua i te au ngai ravarai. Kia kite teianei ao e ko Iehova te Atua e ko Iesu Karaiti te Ariki o te au ariki e te Atu o te au atu ra. Ko teia tikai te ra o te au ra katoatoa. I na, te tutara nei te Ariki! Ko kotou tona rima rave akakitekite ki te tangata. No reira e akakite, e akakite, e akakite, i te Ariki e tona patireia.” Ae, kua ariki rekareka te aronga tei tae mai, e te iti tangata o te Atua i te ao katoa i taua akamaroiroianga ra.

⁷ I te mataiti 1931, i Colombus, Ohio, kua mataora tikai te Aronga Apii Pipiria i te ariki i te ingoa, te Au Kite o Iehova. E oti i te mataiti 1935, i Washington, D.C., kua akamarama mai te Taeake Rutherford no runga i te “aronga maata rava,” tei akatakaia mai i roto ia Apokalupo i te “tu ua anga ki mua i te terono, e ki mua i te Punua-mamoe.” (Apo. 7:9-17) I te mataiti 1942, i te tuatau o te Tamaki II o te Ao, kua oronga mai a Nathan H. Knorr i tetai akoanga mataora tikai, te “Au​—Ka Vai Ainei?” Kua akataka mai aia i te “puaka taae kutekute” o Apokalupo 17 e kua akakite mai e e maata ua atu te angaanga tutuanga te ka raveia i muri ake i te tamaki.

8, 9. Eaa ra tetai au uruoaanga i riro ei ei au atianga mataora tikai?

⁸ Tetai akoanga puapinga tikai i ko i te Akaputuputuanga Teokaratiki no runga i te “Pa Enua Rekareka” i te mataiti 1946 i Cleveland, Ohio, ko te akoanga a te Taeake Knorr no runga i “Te Manamanata o te Patu Akaou Anga e te Akamaata Anga.” Te akamaara anga i te tu mataora no taua akoanga ra, kua tata tetai tangata tei tae ana ki reira e: “Mataora tikai au e ko au tetai i muri iaia i runga i te paata i taua po ra, e i tona akamarama mai anga i te angaanga tutuanga e te akakite mai anga i te au parani no te akamaata atu anga i te kainga Betela e te ngai angaanga i Brooklyn, kua pokarakara ua rai te katoatoa. Noatu e kare e kite meitakiia atu ana te au tangata mei te paata, ka kite ua atu koe e te mataora tikai ra te katoatoa. I ko i tetai uruoaanga pa enua i New York City, i te mataiti 1950, kua mataora tikai te katoatoa te orongaia mai anga te New World Translation of the Kerititiano Greek Scriptures, tei riro ei tuanga mua o te Pipiria i roto i te reo Papaa o teia tuatau e tei akaoki i te ingoa o te Atua ki tona ngai tau i roto i tana Tuatua.​—Iere. 16:21.

⁹ Kua akanoo katoaia te au uruoaanga i te au ngai i akaputuputu mai ei a Iehova i tona Au Kite akarongo mou i muri ake i te au tuatau takinokino anga me kore arairai anga. Kua taputou a Adolf Hitler i te takore i te Au Kite o Iehova i Tiamani, inara e 107,000 ia ratou tei akaki i te ngai i akaputuputu ana aia i tona pupu vaeau i Nuremberg, i te tuatau o tetai uruoaanga i te mataiti 1955. Kua aue te maataanga o te aronga tei tae mai ki reira no te mea kua mataora tikai ratou! I te mataiti 1989, e 166,518 au tangata tei aere mai ki Porani no te uruoaanga e toru ra tei kapikiia e e “Akono i te Atua,” e te maataanga o te au tangata no roto mai i te Soviet Union e ia Czechoslovakia, e mei roto katoa mai i tetai au enua ke o Europa Itinga. Tetai pae ra, ko te taime mua teia i tae mai ei ratou ki tetai akaputuputuanga e 15 me kore e 20 tuma au tangata o te Atua. E akamanako ana i te tu mataora i ko i te Uruoaanga Pa Enua no te “Apiianga Tu-Atua” i te mataiti 1993 i Kiev, Ukarania, te papetitoia anga e 7,402 au tangata​—ko te papetitoanga maata rava atuia o te Au Kite o Iehova.​—Isa. 60:22; Haga. 2:7.

10. Ko teea te au uruoaanga taau tikai e maara ra, e no teaa ra?

¹⁰ Penei e au uroaanga tapere me kore e au uruoaanga pa enua taau e maara ra tei riro ei mea puapinga kia koe. Te maara ra ainei ia koe taau uruoaanga mua i aere ana koe me kore te uruoaanga i papetitoia ai koe? E au uruoaanga puapinga tikai teia kia koe. Kia riro teia au mea akaperepere ei akamaaraara anga naau!​—Sala. 42:4.

11. Eaa te akanoonoo anga no te au oroa ta te Atua i akanoo i Iseraela i taito?

¹¹ Te umuumu ra a Iehova i te ngati Iseraela kia akaputuputu mai ki Ierusalema no tetai nga oroa e toru i te au mataiti​—te Oroa Areto Akaopue Koreia, te Oroa i te Epetoma (tei kapikiia i muri mai ko Penetekote), e te Oroa Patia Anga Puakapa. No runga i teia au oroa, kua akaue mai te Atua e: “E toru o taau au tane katoa aere anga mai ki mua i te aroaro o te Atu ra o Iehova i te mataiti okotai.” (Exo. 23:14-17) Te kite anga ratou i te puapinga o teia au oroa, kua aere atu te maataanga o te au pu ngutuare e te katoaanga o to ratou pamiri ki reira.​—1 Samu. 1:1-7; Luka 2:41, 42.

12, 13. Eaa ta te ngati Iseraela e manganui ka rave kia tae ki te au oroa i te au mataiti?

¹² Akamanako ana eaa tikai ta tetai pamiri ngati Iseraela ka rave no taua tere ra. Ei akaraanga, kua aere a Iosepha raua ko Maria mei tetai 100 kiro mita te mamao mei ia Nazareta ki Ierusalema. Eaa ra te roa i toou manako ka pou ia koe me aere koe e te tamariki i taua tere ra? Te aere anga a Iesu ki Ierusalema i tona meangiti anga, te akaari maira e e aere kapiti ana te kopu tangata e te au oa i roto i taua tere ra. Akamanako ana e mei teaa rai te tu to ratou aere anga e te akapapa taokotai anga i te kai e te kimi anga i tetai ngai tau no te moe anga i te au ngai kare ratou i matau ana. Inara, meitaki ua te au turanga o te tere no te mea kua orongaia tetai tuatau va no Iesu e 12 ua rai ona mataiti. Akamanako ana e kare i ngaroipoina ana i te au tamariki rikiriki taua au oroa ra!​—Luka 2:44-46.

¹³ Muri ake te totoa aere anga te ngati Iseraela na roto i te au enua i vao ake i to ratou enua anau, kua aere atu te au tangata no roto mai i te au pa enua ravarai ki te au oroa. I te Penetekote i te mataiti 33 T.N., kua aere atu te ngati Iuda ngakau tae e te au Kenitara no roto mai ia Itaria, Libia, Kereta, Asia, e Mesopotamia ki Ierusalema.​—Anga. 2:5-11; 20:16.

14. Akapeea te ngati Iseraela te puapingaia anga no te tae anga ki te au oroa o te mataiti?

¹⁴ Te mea puapinga e te mea mataora rava atu no runga i taua au tere ra ki te ngati Iseraela akarongo mou, koia oki te turanga pae vaerua​—to ratou akamori mataora anga ia Iehova i te pae i te au tauatini tangata te inangaro katoa ra iaia. Eaa ra tei tupu mai ki te aronga tei tae atu? Ka kiteaia mai te pauanga i roto i ta Iehova tuatua anga ki tona iti tangata no runga i te au Oroa Patia Anga Puakapa, te karanga anga aia e: “E rekareka oki koe i taua oroa naau ra, ko koe, e to tamaiti, e to tamaine, e to tavini tane, e to tavini vaine, e te ngati Levi, e te tangata ke, e te matiroeroe, e te vaine takaua i o ou ra. Kia po itu koe i te akono anga i te oroa a toou Atua ra a Iehova, i te ngai i akonoia e Iehova; e akameitaki mai oki to Atua ra ko Iehova ia koe i taau katoa ra apinga tini, e te au angaanga katoa a to rima na, e ka rekareka tika rai oki koe.”​—Deu. 16:14, 15; e tatau ia Luka 11:28.

15, 16. Eaa te au akaatinga anga taau i rave ana kia tae koe ki te au uruoaanga? Eaa ra i puapinga ai taua tautaanga ra?

¹⁵ E au akaraanga meitaki tikai teia au akaputuputuanga i taito no te iti tangata o te Atua i teia tuatau! Noatu e maata te au mea i taui i te au anere mataiti, kare ra te au tuanga puapinga o te au uruoaanga i taui. I te au tuatau o te Pipiria, kua rave te aronga ka aere ki te au uruoaanga i tetai au akaatinga anga kia tae ratou ki reira. Pera katoa rai tatou i teia tuatau. Inara, e puapinga maata te reira tautaanga. E au atianga puapinga i te pae vaerua teia au uruoaanga e te puapinga nei rai te reira. Te oronga maira te reira i tetai au akakiteanga e te au akamarama anga te puapinga ra kia tatou no te akaketaketa anga i to tatou pirianga ki te Atua. Te akakeu ra te au uruoaanga ia tatou kia taangaanga i ta tatou i kite mai, te tauturu anga ia tatou kia kopae i te au manamanata, e te akamaroiroi anga ia tatou kia akamanako i te au mea te ka akamaroiroi ia tatou, kare e akateiaa ana ia tatou.​—Sala. 122:1-4.

¹⁶ E mataora ua ana te aronga tei tae mai ki te au uruoaanga. Te karanga ra tetai ripoti no runga i tetai uruoaanga maata i te mataiti 1946 e: “E mea mataora tikai i te kite atu anga e e tauatini ua atu au kite te noo meitaki ua ra, e te mataora katoa ra i te akarongo atu ki te pupu akatangi imene mamaata e te au reo o te urupu maata e imene ra i te au imene Patireia ei akapaapaa anga ia Iehova.” Kua karanga katoa te ripoti e: “Kua retita te Tipatimani o te Angaanga Tauturu i tetai aronga angaanga no tetai enua mai kia akaaere i [te] au tipatimani, no to ratou inangaro i te tavini i to ratou  au taeake.” Kare ainei koe i kite ana i taua tu mataora ra i ko i te au uruoaanga tapere me kore au uruoaanga pa enua?​—Sala. 110:3; Isa. 42:10-12.

17. Akapeea te akaaere anga o te au uruoaanga te akamamaia mai anga i teia tuatau?

¹⁷ Kua taui tetai au mea i roto i te akanoonoo anga o te au uruoaanga. Ei akaraanga, kua maara i tetai au tangata o te Atua e kua raveia ana te uruoaanga e varu ra! E au tuanga tetai no te popongi, avatea e te aiai. E rave putuputuia ana te tuanga o te angaanga orometua i roto i te porokaramu. E akamata ana te porokamu i te ora iva i te popongi, e e akaoti ana i te ora iva i te po. E angaanga roa ana e te pakari te aronga tauturu no te akapapaanga i te kai i te popongi, tuaero, e te aiai no te aronga tei tae mai. Teianei kua akapotoia mai te porokaramu o te au ra o te uruoaanga, e kua akapapa vave te au pamiri e te aronga tataki tai i te kai kia rauka ia ratou i te akarongo meitaki ki te porokaramu pae vaerua.

18, 19. Eaa te au tuanga o te uruoaanga taau e tapapa atura kia kite e no teaa ra?

¹⁸ Te vai ra tetai au mea i runga i te porokaramu e tapapa ua ana tatou e tei riro ua ana ei tuanga no te uruoaanga. Te tauturu maira te ‘kai pae vaerua i te ora mou,’ no roto mai i te au akoanga e te au puka ou i ko i te uruoaanga ia tatou kia marama atu i te au totou e te au apiianga Pipiria. (Mata. 24:45) Kua riro taua au puka ou ra i te tauturu atu i te au tangata ngakau tika kia ariki mai i te au Tuatua Tapu mou. Te akamaroiroi maira te au nuku Pipiria i te au mapu e te aronga mamaata kia akara i to ratou au akakoroanga e kia paruru ia ratou mei te au taomianga a teia ao akono kore i te Atua. Te oronga katoa maira te akoanga papetito i te atianga kia akara tatou i te au mea puapinga i roto i to tatou oraanga e kia rekareka i te kite atu i tetai ke e akatapu ra i to ratou oraanga kia Iehova na roto i te papetitoanga.

¹⁹ Ae, kua roa te riro anga te au uruoaanga ei tuanga no te akamorianga mou, e kua tauturu te reira i to Iehova iti tangata mataora kia tavini tau iaia i roto i te au tuatau ngata. E oronga mai ana taua au akaputuputuanga ra i te akamaroiroianga, te au atianga kia aravei i te au taeake ou, te tauturu anga ia tatou kia ariki rekareka i to tatou taokotaianga taeake i te ao katoa, e kia kite e ko te au mataara ia e akameitaki e e akono mai ana a Iehova i tona iti tangata. Papu e te inangaro ra tatou tataki tai i te akanoo meitaki i ta tatou au angaanga kia tae atu tatou ki te au tuanga ravarai o te uruoaanga.​—Mase. 10:22.