1, 2. Eaa ra i tau ei kia akamanako e me ka rauka ia koe i te akakore i te ara?

TE TAUTURU maira te Tuatua a Iehova ia tatou kia kite i tona manako no runga i te ara e akapeea aia me ariu mai me rave tatou i te ara. Kua akakite katoa mai tana Tuatua no runga i te akakoreanga i te ara. I roto i te atikara i mua atu, kua uriuri ana tatou i te tu o Davida raua ko Manase e ta Iehova akakoreanga i ta raua ara. Kua riro to raua tu tataraapa ngakau tae no ta raua i rave i te tauturu ia raua kia akakite i te ara, kia kopae i te angaanga kino, e kia tataraara tika tikai. Tei tupu mai, kua akaperepere a Iehova ia raua.

² Ka akara meitaki ana tatou i te tu o te akakoreanga ara na roto i tetai mataara ke. Eaa taau ka rave me kua o atu tetai o toou kopu tangata ki roto i te aronga meitaki ta Manase i tamate? Ka akakore ainei koe i ta Manase ara? E uianga meitaki teia no teia tuatau no te mea te noo nei tatou i roto i tetai ao viivii, kino e te noinoi. Eaa ra tetai Kerititiano ka anoanoia ai kia akakore atu i te ara? E me kua takinga kinoia mai koe, eaa te ka tauturu ia koe kia kore e riri e kia ariu atu mei ia Iehova rai, e kia akakore i te ara?

3-5. (a) Eaa te akatutuanga ta Iesu i akakite mai ei tauturu i te aronga e akarongo maira kia akamanako no runga i te akakoreanga i te ara? (e) Eaa te manako o ta Iesu akatutuanga tei rekotiia i roto ia Mataio 18:21-35?

³ E puapinga tikai kia akakore i te ara a te aronga tei akariri mai ia tatou​—me e au mema ratou no te putuputuanga Kerititiano e me kare—​kia rauka ia tatou i te akono tamou i te tu au i rotopu i te au mema pamiri, au oa, au tangata, e Iehova. Te akakite maira te au Tuatua Tapu e te umuumuia ra te au Kerititiano kia akakore i te ara a tetai ke noatu te akariri putuputu maira ratou ia tatou. Ei akatutu  anga i te tu manako tau no teia umuumuanga, kua taangaanga a Iesu i tetai akatutuanga no runga i tetai tavini e kaiou tana.

⁴ Kua kaiou te tavini i tetai aka moni tei aiteite ki te tutaki anga i tetai tangata angaanga no tetai 60,000,000 ra ki tona pu; inara, kua akakore te pu i taua kaiou ra. I muri mai, kua aere atu te tavini i te kimi i tetai tavini ke tei kaiou kiaia no te moni tutaki no tetai 100 ra. Kua pati akatenga te tavini ke no tetai tuatau i te tutaki i tana kaiou, inara kua pei te tavini tei akakoreia tana kaiou maata iaia ki roto i te are auri. Kua riri te pu i tana i rave. ‘Kare ainei koe e aroa katoa atu i te taeake tavini noou ra, mei iaku i aroa ia koe ra?’ i ui ei te pu. ‘Riri akera tona pu iaia, e kua tuku atura [i te tavini tei kore i akakore i te ara] ki te aronga akautunga ra, e kia ope takiri tana kaiou i te tutakiia.’​—Mata. 18:21-34.

⁵ Eaa te manako ta Iesu e akakite ra i roto i teia akatutuanga? Kua akakite aia e: “E akapera katoa mai taku Metua i te ao ra ia kotou katoa, kia kore kotou e akakore ma te ngakau katoa i te apa a tona taeake.” (Mata. 18:35) Te taka ua ra to Iesu manako. Te akapapu maira te au ara ta tatou i rave ana i roto i to tatou oraanga e kare e rauka ia tatou i te aru meitaki i to Iehova au turanga. Inara, te inangaro ra aia i te akakore i ta tatou ara. No reira, ko tetai ua atu te inangaro ra kia riro mai ei oa no Iehova, kia akakore aia i te ara a tona taeake. Me kore mei ta Iesu rai i akakite mai i roto i te Tuatua i runga i te Maunga e: “Kia akakore oki kotou i ta etai ke ra ara, e akakore katoa to kotou Metua i te ao ra i ta kotou; Kia kore ra kotou e akakore i ta etai ke ra ara, kare katoa oki to kotou Metua i te ao ra e akakore mai i ta kotou ara.”​—Mata. 6:14, 15

6. Eaa ra i ngata ai i te akakore i te ara?

⁶ Penei ka karanga koe e, ‘Te meitaki ua ra te reira tuatua, e ngata ra i te rave i te reira.’ No te mea e tamamae ana te tuatua akakino i to tatou ngakau. Penei ka riri mai tetai tangata, ka manako e kua pikikaaia aia, e ka inangaro kia raveia te mea tika me kore i te tutaki atu i te kino. Te tikaanga, te manako ra tetai pae e kare rava e rauka ia ratou i te akakore i te ara a te tangata tei akariri mai ia ratou. Me te manako akapera ra koe,  akapeea e rauka ai ia koe i te akakore i te ara mei ta Iehova rai e umuumu maira?

7, 8. Eaa te ka tauturu ia koe kia akakore i te ara a tetai tangata tei akono tau kore mai ia koe?

⁷ Me kite me kore me manako tatou e kua akono kinoia mai tatou, ka mamae to tatou ngakau. Akamanako ana i te tu o tetai tangata mapu, mei tei akatakaia i roto i tetai kimikimianga no runga i te tu riri: “Tetai ra . . . no toku riri maata, kua aere au ki vao i te are te karanga anga e kare au e oki akaou mai. E ra manea tikai te reira, e kua aere au na runga i tetai mataara manea e te mamao, e kua riro te turanga muteki e te manea i te akamaru mai iaku, e i muri mai i tetai au ora kua oki atu au, kua tataraara e kua ngaro toku riri.” Mei ta teia tupuanga e akatutu maira, me oronga koe i tetai taime noou kia maru mai e kia akara meitaki i te turanga, ka tauturu te reira ia koe kia kore e pau riri atu te ka tataraapa koe a muri mai.​—Sala. 4:4; Mase. 14:29; Iako. 1:19, 20

⁸ Inara, eaa taau ka rave me te riri ra rai koe? E akamanako i te tumu i riri ei koe. Ko te tumu ainei e kua raveia tetai mea tau kore kia koe, penei kare tetai tangata i tuatua maru mai ana kia koe? Me kore te manako ra koe e te akakoro ra tetai tangata i te tamamae ia koe? E mea kino ainei tana i rave? Na te akamanako anga e te marama anga i te au tumu i riri ei koe, ka rauka ia koe i te akamanako i te au kaveinga Pipiria te ka tauturu ia koe kia taui i taua au manako ra. (E tatau ia Maseli 15:28; 17:27.) Ka tauturu te reira au manako ia koe kia akamanako i te au tumu e kia inangaro i te akakore i te ara. Na te aru anga i te reira ravenga, noatu e ngata te reira, te akatika ra koe i te tuatua a te Atua kia ‘akara matariki i te manako e te vananga o toou ngakau,’ e kia tauturu ia koe kia aru i to Iehova tu no te akakoreanga i te ara.​—Ebe. 4:12.

9, 10 (a) Eaa taau ka rave me akaririia mai koe? (e) Eaa te ka tupu mai me akaari koe i te tu meitaki e te akakoreanga i te ara?

⁹ E maata te au turanga i roto i te oraanga te ka akariri ia tatou. Ei akaraanga, ia koe e akaoro ra i toou motoka e kua vaitata tetai motoka i te u mai ki runga i toou motoka. Eaa taau ka rave? Kua tatau ana koe no runga i te au tangata tei riri maata i runga i te mataara e kua tanga atu ki runga i tetai tangata akaoro. Ei Kerititiano, kare rava koe e rave i te reira.

¹⁰ E meitaki atu kia akamanako meitaki koe eaa tei tupu. Penei kua apa koe, no te mea kua akara koe ki tetai ngai ke. Me kore e apinga tetai i kino i roto i te motoka o taua tangata ra. Te aiteanga o teia akatutuanga koia oki, kare tatou e riri i te tarevake o tetai ke me marama meitaki tatou i te au tumu i tupu ei te reira, kia akamaara e kare tatou i kite i te au tumu ravarai o te manamanata, e te inangaro ra i te akakore atu i te ara. “Auraka kia rapurapu ua to ngakau i te riri,” i karanga ai a Koheleta 7:9, “tei te manava o te neneva ra te riri i te vai marie anga.” Auraka e riri. Maataanga o te taime, ka manako tatou e kua rave mai tetai tangata i te tarevake ei akariri ia tatou; inara kua tupu te reira no te tu apa me kore no te manako tarevake. E tauta kia akamaara e kare koe i kite i te au tumu ravarai i tuatua me kore i akariri mai ei taua tangata ra ia koe, e kia inangaro puareinga ua i te akakore i te ara. Ka mataora atu koe me rave koe i te reira.​—E tatau ia 1 Petero 4:8.

11. Eaa ta tatou ka rave me tuatua akakino mai te tangata ia tatou i roto i te angaanga orometua?

¹¹ Akapeea koe me akaari ua rai i te tu akakoromaki me akakino mai tetai tangata ia koe, ia koe e rave ra i te angaanga tutuanga? Te tono anga a Iesu i te aronga tutu evangeria e 70, kua akakite aia kia ratou e kia oronga atu i te au ki te au ngutuare ta ratou  ka atoro atu. Me “tei reira te tamaiti no te au, e vai rai ta kotou au ra i rungao iaia” i tuatua ai a Iesu. Me “kare ra, ka oki akaou mai ïa ki rungao ia kotou.” (Luka 10:1, 5, 6) Ka mataora tatou me ariu meitaki mai te au tangata i roto i ta tatou angaanga orometua, no te mea ka puapingaia ratou mei ta tatou karere. Inara, i tetai taime, kare te tangata e ariu mai ana ma te tu au. Ka akapeea i reira tatou? Kua akakite mai a Iesu e ka vai ua rai te au ki rungao ia tatou. Noatu eaa te ka tupu, ka rauka ia tatou i te akaruke i te ngutuare ma te tu au, noatu eaa ta te tangata ka tuatua mai kia tatou. Me ka riri tatou no te tuatua akakino a tetai tangata ngutuare, kare te au e vai ki rungao ia tatou.

12. Kia tau ki te tuatua a Paulo i Ephesia 4:31, 32, eaa taau ka rave?

¹² Tauta kia tamou marie i te tu au i roto i te au turanga ravarai, kare i roto ua i te angaanga orometua Kerititiano. Kare te aiteanga o te akakore anga i te ara e kia ariki ua tatou i te au tu tarevake me kore kia akaiti mai i te au kino ta te reira tangata i akatupu. Ko te aiteanga ra o te reira, kare koe e riri ua atu no ta ratou tarevake i rave. Na te akamanako ua anga i te mea kino tei tupu kia ratou, kare tetai aronga e mataora ana no ta tetai ke i rave kia ratou. Auraka e akatika i taua au manako riri ra kia akaaere ia koe. Kia akamaara e kare koe e mataora me te akamoupuku riri ra koe. No reira, e akakore atu i te ara!​—E tatau ia Ephesia 4:31, 32

13. (a) Akapeea tetai Kerititiano me ‘akaputu i te ai ngarau’ ki rungao i te upoko o tona enemi? (e) Eaa te ka tupu mai me tuatua maru tatou ki tetai tangata tei akakino mai ia tatou?

¹³ Tetai taime ka rauka ia koe i te tauturu i tetai tangata tei akakino mai ia koe kia ariki i te au turanga Kerititiano. Kua tata te apotetoro ko Paulo e: “‘Te pongi ra to enemi, ka akaangai atu; e te kaki vai ra, ka akainu atu: te akaputu ra koe i te ai ngarau ki runga i tona upoko i reira.’ Auraka e mate i te kino, kia mate ra te kino ia koe i te meitaki.” (Roma 12:20, 21) Na toou akaari anga i te tu maru me akakino mai tetai tangata ia koe, ka rauka ia koe i te taui i to ratou tu e ka tuatua meitaki mai ratou kia koe. Na te marama anga e te akaari anga i te tu tangi ki te tangata tei akakino mai ia koe, penei ka rauka ia koe i te apii atu i te au tuatua mou Pipiria kiaia. Noatu eaa te ka tupu mai, ka riro taau tuatua maru ei tauturu i te au tangata kia manako mai i toou tu meitaki.​—1 Pete. 2:12; 3:16.

14. Noatu eaa te kino ta tetai tangata i rave kia koe, eaa ra koe ka kopae ei i te akamoupuku riri atu?

¹⁴ I roto i tetai au turanga, e mea tau kore i te piri atu ki tetai au tangata. Te kapiti maira teia i te aronga tei kapiti mai ana ki roto i te putuputuanga i mua ana, inara kua ara ratou e kare i tataraara ana e kua akaateaia mei roto i te putuputuanga. Me kua tamamaeia koe e taua tangata ra, penei ka ngata ia koe i te akakore i tana ara, noatu me kua tataraara aia, no te mea ka roa te reira mamae e meitaki mai ei. Me kua tupu te reira, penei ka pati ua rai koe kia Iehova kia tauturu mai ia koe kia akakore i te ara a te tangata tei tataraara. No te mea, akapeea koe e kite ei eaa tei roto i tona ngakau? Kua kite ra a Iehova. Kua kite aia eaa tei roto i te ngakau o tetai tangata e te akaari ra aia i te tu akakoromaki ki te aronga tei ara. (Sala. 7:9; Mase. 17:3) No reira i taiku mai te Tuatua Tapu e: “Auraka te kino e tutakiia atu ki te kino i te tangata ravarai nei. Ka akonokono ana i te mea tika tikai ki mua i te aroaro o te tangata katoa nei. Peneiake ko te tika, ko ta kotou ïa e aruaru e, kia noo au ua kotou i roto i te tangata katoa nei. E taku au akaperepere e, auraka e akaoko, tuku ua atura i te riri; kua tataia oki e, ‘Te tuatua maira te Atu, ei iaku te akaoko, e naku e tutaki atu.’” (Roma 12:17-19) Ka rauka ainei ia  koe i te akaapa i tetai tangata? Kare. (Mata. 7:1, 2) Inara ka rauka ia koe i te irinaki ki te Atua kia rave i te akavaanga tau.

15. Eaa te ka tauturu ia tatou kia kore e riri atu i tetai tangata tei takinga kino mai ia tatou?

¹⁵ Me te manako ra koe e kua takinga kinoia koe e te ngata ra ia koe i te akakore i te ara a te tangata tei takino mai ia koe inara kua tataraara aia, e mea meitaki kia akamaara e te na roto katoa ra aia i tetai turanga ngata. E tangata apa katoa aia mei ia tatou rai. (Roma 3:23) Te akaari ra a Iehova i te tu tangi aroa ki te au tangata apa. No reira, e mea tau kia pure no te tangata tei akariri mai ia tatou. Kare tatou e riri ua rai i te tangata ta tatou e pure ra. No reira, ka kopae tatou i te akamoupuku riri i te tangata tei takinga kino mai ia tatou mei ta Iesu rai i tuatua mai e: “E aroa ua atu i to kotou au enemi e te pure oki no te aronga e takinga kino mai ia kotou na.”​—Mata. 5:44.

16, 17 Eaa taau ka rave me kua ariki te aronga pakari Kerititiano e kua tataraara tetai tangata tei ara ana, e no teaa ra?

¹⁶ Kia tau ki to Iehova anoano, kua orongaia ki te aronga pakari Kerititiano te apainga no te akono anga i te aronga tei rave i te ara kino i roto i te putuputuanga. Kare teia au taeake i marama tikai ana i te au mea mei te Atua rai, inara ka tauta ratou kia rotai ta ratou ikianga ki te Tuatua a te Atua i raro ake i te aratakianga a te vaerua tapu. No reira, ka akaari mai ta ratou ikianga i muri ake i te pati anga i ta Iehova tauturu na roto i te pure, i tona manako.​—Mata. 18:18.

¹⁷ I roto i teia turanga, kia vai tiratiratu tatou. Ka akakore e ka akaari ainei tatou i to tatou aroa ki te tangata tei rave i te ara, me iki te aronga pakari e kua tataraara taua tangata ra? (2 Kori. 2:5-8) Kare teia i te mea mama ua i te rave me kua tamamaeia koe me kore tetai o toou kopu tangata e te reira tangata. Inara, na te irinakianga kia Iehova e tana mataara no te akono anga i te au manamanata na roto i te putuputuanga, ka rave koe i te mea tika. Te akaari maira koe e te akakore tikai ra koe i te ara.​—Mase. 3:5, 6.

18. Eaa te puapinga te ka rauka mai me akakore tatou i te ara a tetai ke?

¹⁸ Te kite ra te aronga rapakauanga manako i te puapinga kia puareinga ua i te akakore i te ara. E tauturu ana te reira ia tatou kia akakore i te riri te akatupu ra i te maki, e kia rauka tetai pirianga meitaki e te mataora. Me kare tatou e akakore i te ara ka kino te oraanga kopapa, te pirianga oa ki tetai ke, ka taitaia tatou, e ka ngata i te tuatua ki tetai ke. Ko te akameitakianga puapinga rava atu te ka rauka mai me akakore tatou i te ara, ko te pirianga meitaki ki to tatou Metua i te rangi, ko Iehova.​—E tatau ia Kolosa 3:12-14.