1. Eaa te manako o tetai aronga no runga i te au tangata ke, inara eaa ra te reira kare i te mea tau?

MEI tei akakiteia mai i roto i te atikara i mua akenei, kare tetai pae tangata e reka ana i te au tangata ke, me kore i te au tangata no tetai enua ke mai. Te manako ra ratou e e meitaki atu ratou i te au tangata ke. Inara kare te reira e tau ana. Kare e tangata e meitaki atu i tetai ke. Te akakite maira te puka The Races of Mankind e: “Kua tuatua te Pipiria e ko te au iti tangata ravarai​—e au taeake ratou.” Noatu e e tukeke te au tu o te au taeake, e au taeake rai ratou.

2, 3. Eaa to Iehova manako no runga i te au tangata ke?

² E tika rai, noatu eaa te ngai e noo ana tatou, e au tangata ke tetai e noo ra i rotopu ia tatou. Ko te reira katoa te turanga o te ngati Iseraela i taito, kua rauka ia ratou tetai pirianga takake kia Iehova na roto i te Ture koreromotu. Kua kotingaia te au tikaanga o te au tangata kare i te ngati Iseraela, inara kua umuumuia te ngati Iseraela kia akono ia ratou ma te tu tau e te ngateitei. E akaraanga meitaki tikai teia no tatou kia aru! Kare te au Kerititiano mou e akaari i te tu papaki tai. No teaa ra? No te mea kua akakite mai te apotetoro ko Petero e: “Kua kite mou atura au e, kare te Atua e akono i te tu o te tangata: Ko te mataku ra iaia, e ko te rave i te tuatua-tika, i te pa enua ravarai, ko tei kiteia mai ïa e ia.”​—Anga. 10:34, 35.

³ Kua puapingaia te au tangata ke i roto ia Iseraela taito te noo kapitianga ratou ki te iti tangata Iseraela. Te akaari maira te reira i to Iehova manako no runga i te au tangata ke, mei tei akakiteia mai i tetai au mataiti i muri mai e te apotetoro ko Paulo i tona ui anga no runga ia Iehova e: “E Atua aina aia no te ngati Iuda anake ra? kare aina no te etene katoa? No te etene katoa ïa.”​—Roma 3:29; Ioela 2:32.

4. Eaa ra ka rauka ai i te tuatua e kare e au tangata ke i roto i “te Iseraela o te Atua”?

 ⁴ Na roto i te koreromotu ou, kua mono te putuputuanga o te au Kerititiano akatainuia i te ngati Iseraela ei iti tangata te ka rauka tetai pirianga takake ki te Atua. No reira i kapikiia ai ratou e ko “te Iseraela o te Atua.” (Gala. 6:16) Mei ta Paulo rai i akamarama mai, i roto i teia iti tangata ou, “kare oki e Eleni e te ngati Iuda, kare e peritome e te peritome kore, kare e tangata maori, e te Sekuti, kare e tuikaa e te rangatira; tei te Mesia anake ra, e tei roto aia i te aronga katoa e akarongo ra.” (Kolo. 3:11) Na roto i te reira tu, kare e au tangata ke i roto i te putuputuanga Kerititiano.

5, 6. (a) Eaa te uianga te uiia ra no runga ia Isaia 61:5, 6? (e) Koai ma te ‘kau taunga a Iehova’ e “te tangata ke” ta Isaia e taiku ra? (ng) Na roto i teea tu i aiteite ei te nga pupu e rua?

⁵ Tetai tua, penei ka taiku mai tetai tangata i te pene 61 o te puka o Isaia, tei roto i reira tetai totou tei akatupuia i roto i te putuputuanga Kerititiano. Kua taiku mai te irava 6 o taua pene ra i te aronga te ka tavini ei “kau taunga na Iehova.” Inara te akakite maira te irava 5 e te turuturu ra e te angaanga kapiti ra “te tangata ke” e te “kau taunga.” Akapeea tatou e kite ei i teia?

⁶ Kua kite tatou e ko te au Kerititiano akatainuia te ‘kau taunga a Iehova’ te ka o atu ki roto i “te tuakaouanga mua” e e “taunga ratou na te Atua e na te Karaiti, e ka tutara ei au ariki ma ia katoa e tai tauatini au mataiti.” (Apo. 20:6) Pera katoa e maata te au Kerititiano tiratiratu e manakonakoanga to ratou no te enua. Inara, te akatutuia ra ratou ei au tangata ke noatu rai e te angaanga kapiti ra ratou ki te aronga te ka tutara i runga i te rangi. Te turuturu mataora ra ratou e te angaanga kapiti ra ki te ‘kau taunga a Iehova,’ te angaanga anga ei aronga “tanu-kai” e te “tope vine.” Ae te tauturu ra ratou i te akatupu i te au ua o te vaerua ei akakakaanga i te Atua, na te tutuanga e te apii anga i te tuatua mou ki te au tangata. Te apii ra te aronga akatainuia e te “mamoe ke atu” i te tuatua mou ki te au tangata e te tauturu aroa ra ia ratou kia aru i te reira.​—Ioa. 10:16.

7. Akapeea te au Kerititiano i teia tuatau i aite ei kia Aberahama e te au tangata akarongo mou i taito?

⁷ Mei tei kiteaia i roto i te atikara i mua akenei, te aiteite ra te au Kerititiano mou ki te au tangata ke, me kore ki te au tuitarere i roto i to Satani ao kino. Te aiteite ra ratou ki te au tangata akarongo mou i taito​—kapiti mai ia Aberahama—​tei karangaia e “e tangata ke ke ratou e te tuitarere ua i teianei ao.” (Ebe. 11:13) Noatu eaa to tatou manakonakoanga no te tuatau ki mua, te mataora nei tatou i tetai pirianga takake kia Iehova mei ia Aberahama rai. Kua akamarama mai a Iakobo e “kua akarongo a Aberahama i te Atua, e i akonoia atura ïa ei tuatua-tika nana: e i karangaia maira oki aia e, ‘E oa no te Atua.’”​—Iako. 2:23.

8. Eaa te taputou tei orongaia kia Aberahama, e eaa tona manako no runga i te reira taputou?

⁸ Kua taputou te Atua e na roto ia Aberahama e tona uanga, ka akameitakiia te au pamiri ravarai i te enua nei, kare e tai ua iti tangata. (E tatau ia Genese 22:15-18.) Noatu e ka akatupuia teia taputou a te Atua a te tuatau ki mua, kua irinaki papu a Aberahama e ka tupu taua taputou ra. No te toenga o tona oraanga, kua ori aere ua aia e tona pamiri mei tetai ngai ki tetai ngai. Noatu te reira, kua akono tamou ua rai a Aberahama i tona pirianga kia Iehova.

9, 10. (a) Na roto i teea au tu e rauka ai ia tatou i te aru i te akaraanga o Aberahama? (e) Eaa te patianga ka rauka ia tatou i te oronga atu ki tetai ke?

⁹ Noatu e kare a Aberahama i kite eaa te roa ka tiaki ei aia kia tupu mai tona manakonakoanga, kare rava i ngaueue ana tona inangaro e tana akamorianga ia Iehova. Kua akamaara ua rai a Aberahama e e tuitarere aia, e kare aia i noo ana i tetai oraanga tinamou i roto i tetai au enua. (Ebe. 11:14, 15) E mea meitaki no tatou kia aru i to Aberahama akaraanga te akono anga i tetai oraanga mama ua, ma te kore e manako maata roa i te au apinga materia, te au turanga teitei, me kore te au angaanga moni meitaki! Eaa ra tatou ka aruaru ei i tetai oraanga puapinga i roto i teia akatereanga te ka takoreia atu? Eaa ra tatou ka inangaro ei i tetai mea kare e roa ana te tuatau? Mei tei tupu kia Aberahama, e mea meitaki atu ta tatou e tapapa atu nei. Te inangaro puareinga nei tatou i te akaari i te tu akakoromaki, te tiaki anga kia tupu mai to tatou manakonakoanga.​—E tatau ia Roma 8:25.

¹⁰ Te pati mai nei rai a Iehova i te au tangata o te au enua ravarai kia akameitakiia na roto i te uanga o Aberahama. E te oronga ra te aronga akatainuia o te ‘kau taunga a Iehova,’ e te ‘au tangata ke’ o te au mamoe ke atu i teia patianga ki te au tangata i teianei ao i roto i te 600 tuma reo.

11. Eaa ta Solomona i pati ki te au tangata o te au pa enua ravarai kia rave?

¹¹ I te tuatau o te akatapuanga o te iero i te mataiti 1026 M.T.N., kia rotai ki te taputou a Iehova kia Aberahama, kua kite a Solomona e ka taokotai te au tangata o te au pa enua ravarai i te akapaapaa ia Iehova. Na roto i tetai pure akatenga, kua tuatua aia e: “I te tangata ke ra, kare to Iseraela i toou nei au tangata, no toou nei ingoa i tae mai ei mei te enua mamao maira; Ka akarongo oki ratou i toou ingoa i te maata, e to rima maroro, e to rima i akatikaia ra; kia aere maira aia, e kia pure tika mai ki teianei are: E akarongo mai koe i reira i runga i te rangi i te ngai taau e noo ra, ka akatika mai ei i ta taua tangata ke i kapiki ia koe ra; kia kite to te ao katoa nei i toou ingoa, kia mataku ia koe, mei toou katoa ra iti-tangata mei ia Iseraela nei; kia kite oki ratou i teianei are i akatuia e au nei, e kua tapaia i te ingoa noou ra.”​—1 Ari. 8:41-43.

12. Eaa ra te Au Kite o Iehova e manakoia ra ei ‘au tangata ke’?

 ¹² Ko tetai tangata ke, e tangata te atoro ra me kore te noo ra i roto i tetai enua ke. Te akataka meitaki maira teia i te Au Kite o Iehova. Te turuturu nei ratou i te kavamani i runga i te rangi, te Patireia o te Atua i raro ake i te akaaere anga a Karaiti. No reira, kare ratou e piri ana ki roto i te angaanga poritiki, noatu e te manako maira tetai pae e kia turuturu atu ratou i te reira.

13. (a) Na roto i teea tu e kare tatou e manako atu i tetai tangata ei “tangata ke”? (e) Te kapiti maira ainei ta Iehova akakoroanga mua i te au tangata ke? Akamarama mai.

¹³ Tetai au taime, e kiteaia ana te au tangata ke no to ratou reo, ta ratou peu, to ratou tu, pera katoa to ratou kakau. Inara ko te au tu aiteite o te au iti tangata ravarai, ko te mea puapinga rava atuia i to teia au tu i runga akenei. No reira, me kare tatou e akara atu i tona tu tuke, kare tatou e manako atu iaia ei “tangata ke.” Naringa te katoatoa i te enua nei e tei raro ake i te kavamani okotai me kore i tetai tutara okotai, kare e tangata e riro mai ei tangata ke. Te tikaanga, ko to Iehova akakoroanga mua koia oki kia taokotaiia te au tangata ravarai ei pamiri okotai i raro ake i tana tutaraanga. Ka rauka ainei te reira i teianei no te au tangata i roto i te au pa enua ravarai takapini i te ao nei?

14, 15. Eaa ta te Au Kite o Iehova ei pupu i ariki mai?

¹⁴ Te noo nei tatou i roto i tetai ao e maata te tangata noinoi e te manako ra e e meitaki atu to ratou enua i tetai ke. E tika, e ngata tikai i te akakore atu i te tu papaki tai. Kua tuatua a Ted Turner, te tangata tei akamata mai i te porokaramu tivi CNN no tana angaanga kapiti anga ki te au tangata karape mei te au pa enua ke e: “E mataora tikai ana au i te aravei i teia au tangata. Kua kite mai au i te au tangata mei tetai au enua ke ei au taeake, kare ei ‘au tangata ke.’ E kua akamanako mai au i te tuatua ‘tangata ke’ ei tuatua akakinoanga e kua maani au i tetai ture i te ngai angaanga CNN kia kore e taangaangaia taua tuatua ra i runga i te tivi me kore i roto i te pukapuka anga i te ngai o te opati. Mari ra, kia taangaanga i te tuatua ‘au tangata mei te au pa enua.’”

¹⁵ I roto i tetai au enua takapini i teianei ao, ko te Au Kite o Iehova te pupu anake ua te aru ra i to te Atua ra manako. Kua kite mai ratou i te manako i te au tangata mei ta Iehova e manako ra, e tei tupu mai, kua taui to ratou manako e to ratou tu no runga i tetai ke. Kare ratou e akono atu i te au tangata o te au pa enua tukeke ma te tu irinaki kore, tu tarotokaka, me kore te tu makitakita, mari ra ka akaperepere ratou i te au tu e te au tu kite karape o teia au pupu tangata ei mea meitaki tikai. Kua  akamanako ana ainei koe i teia au mea e akapeea te reira te akapuapinga anga ia koe no te akono anga i tetai ke?

16, 17. Eaa te aiteanga o te akatupuanga o Apokalupo 16:16 e Daniela 2:44 noou?

¹⁶ Kare e roa atu ana ka aro atu te au pa enua ravarai o teia tuatau ia Iesu Karaiti e tona nuku vaeau i te rangi i roto i te tamakianga openga no ta te Atua tutaraanga, tei kapikiia e “ko Aramagido te ingoa i te tuatua Ebera.” (Apo. 16:14, 16; 19:11-16) Mei tetai 2,500 tuma mataiti i topa, kua akauruia te peroveta ko Daniela kia totou i te ka tupu ki te au kavamani te patoi ra i to te Atua akakoroanga, na te tata anga e: “E i te au rā o taua au ariki ra, e akatupu ei te Atua no te rangi i tetai basileia, te ka kore rava e akakoreia e tuatau ua atu: kare oki taua basileia ra e riro i etai ke, e riro na te reira e akapueurikiriki e e akapou i taua au basileia katoa ra, e ka vai rai te reira e tuatau ua atu.”​—Dani. 2:44.

¹⁷ Te kite ra ainei koe eaa te aiteanga o taua tupuanga ra noou? Ka akakoreia te au ture a te tangata te akariro ra i te au tangata ravarai ei au tangata ke. Ka akatutu maira te au kara e te au tu tukeke o te au tangata i te au apinga manea tukeke ta te Atua i anga mai. Ka riro te reira manakonakoanga mataora ei akakeu maata ia tatou katoatoa kia akapaapaa e kia akangateitei ua rai i Tei Anga mai ia tatou, ko te Atua ko Iehova.

18. Eaa te au tupuanga kare i roa akenei tei akaari mai e ka rauka i te akakore atu i te tuatua “tangata ke”?

¹⁸ E mea tau ainei kia irinaki tatou e ka tupu teia tauianga i te ao katoa? Ae. Papu ia tatou e ka tupu te reira. Kare te Au Kite o Iehova e manako atu ana i te au tangata ei au “tangata ke,” e kare katoa ratou e manako atu ana i te tu tuke o te au tangata i rotopu ia ratou. Ei akaraanga, kare i roa akenei, kua kapiti aereia tetai au opati manga meangiti kia akamama mai i te angaanga akaaere e kia akameitaki mai i te angaanga tutuanga i te tuatua meitaki o te Patireia. (Mata. 24:14) E kua akakoreia atu te au tu manako papaki tai o te au pa enua te kapitiia anga i te au opati manga, kia tau ki te ture. Ko teia akaou tetai akapapuanga e te akakore ra a Iesu Karaiti te Tutara tei akateronoia e Iehova i te tu manako papaki tai o te au tangata, e kare e roa atu ana ka “aere atura aia ma te upokotu atu e kia upokotu atu rai”!​—Apo. 6:2.

19. Eaa ta te reo ma o te tuatua mou i akatupu mai?

¹⁹ No roto mai te Au Kite o Iehova i te au pa enua ravarai, e te tuatua ra ratou i te au reo tukeke, e te tauta pakari ra ratou i te tuatua i te reo ma o te tuatua mou. Te akatupu ra teia i te pirianga tinamou kare rava e rauka i te akakoreia. (E tatau ia Zephania 3:9.) E pamiri teia no te pa enua ravarai te noo ra i roto i teianei ao, kare ra i piri ana ki roto i teia akatereanga kino. Te akapapu maira teia pamiri taokotaiia i te ka tupu mai i roto i te ao ou​—kare e tangata ke. E ka ariki mataora te katoatoa e ora ra i te tikaanga o te tuatua ta te puka tei taikuia i mua atu ana e: “Kua tuatua te Pipiria e ko te au iti tangata ravarai​—e au taeake ratou.”—The Races of Mankind.