1-3. (a) Eaa ra a Iosua i riro ei ei akaraanga meitaki no tei rave i te ikianga meitaki i roto i tona oraanga? (e) Eaa ta tatou ka akamanako me ka anoanoia tatou kia rave i te au ikianga?

E TUATUA ririnui te tuatua “iki.” Ko tetai tangata e ikianga tana, ka rauka iaia i te iki i tana ka rave e nana uaorai e rave i te reira ikianga i roto i tona oraanga. Ei akatutuanga: Akamanako ana e te aere ra tetai tangata na runga i tetai mataara e kua tano mai aia ki tetai ngai e rua mataara. Ko teea mataara tana ka aru? Penei ka iki aia i te mataara te ka arataki atu iaia ki te ngai e inangaro ra aia i te aere, kare i te mataara ka akamamao atu iaia.

² Tei roto i te Pipiria te au akaraanga o te au tangata tei anoanoia kia rave i te au ikianga puapinga. Ei akaraanga, kua anoanoia a Kaina kia iki me ka akatere aia i tona riri me kare. (Gene. 4:6, 7) Kua anoanoia a Iosua kia iki me ka akamori aia i te Atua mou me kore i te au atua pikikaa. (Iosu. 24:15) To Iosua akakoroanga kia noo vaitata kia Iehova; no reira, kua iki aia i te mataara tei arataki iaia ki te reira. Kare to Kaina akakoroanga mei te reira rai, e kua iki aia i te mataara tei akamamao iaia mei ia Iehova.

³ Tetai taime ka anoanoia tatou kia rave i tetai ikianga puapinga. Me tupu mai te reira, kia akamanako i toou akakoroanga​—te akakaka anga ia Iehova i roto i te au mea ravarai taau ka rave e te kopae anga i tetai ua atu mea te ka akamamao ia koe mei iaia. (E tatau ia Ebera 3:12.) I roto i teia atikara e te atikara ka aru mai, ka uriuri tatou e itu tuanga o te oraanga kia kore tatou e tuku i tetai apinga kia akamamao atu ia tatou mei ia Iehova.

4. Eaa ra i riro ei te angaanga moni ei mea puapinga?

⁴ E apainga ta te au Kerititiano kia akono ia ratou uaorai e to ratou pamiri. Te akakite ra te Pipiria e me kare tetai tangata e akono i tona ngutuare tangata, e kino atu aia i tetai tangata kare e irinaki ana. (2 Tesa. 3:10; 1 Timo. 5:8.) Te taka ua ra, e tuanga puapinga te angaanga moni no te  oraanga, inara me kare koe e matakite, ka akamamao atu te angaanga moni ia koe mei ia Iehova. Akapeea ra?

5. Eaa te au tumu puapinga taau ka akamanako me orongaia mai tetai angaanga moni naau?

⁵ Akamanako ana e te kimi ra koe i tetai angaanga moni. Me te noo ra koe i tetai ngai kare e maata ana te angaanga moni, penei ka timataia koe kia ariki i te angaanga mua ka orongaia mai kia koe​—tetai ua atu angaanga—​te ka rauka mai. Akapeea ra, me kare e tau ana te angaanga ki te au kaveinga Pipiria? Akapeea me ka pou toou taime no te angaanga moni e kare oou taime no te angaanga Kerititiano e no toou pamiri? Ka ariki ainei koe i te angaanga moni, no te mea te manako ra koe e e meitaki atu tetai angaanga kare e tau ana, i te kare rava e angaanga? Akamaara ra, me iki koe i te mataara tarevake, ka akamamao atu te reira ia koe mei ia Iehova. (Ebe. 2:1) Me te kimi ra koe i tetai angaanga moni me kore te akamanako ra koe i te taui i taau angaanga moni i teianei, akapeea koe me rave i te ikianga meitaki?

6, 7. (a) Eaa te au akakoroanga ka rauka mai i tetai tangata no runga i te angaanga moni? (e) Eaa te akakoroanga te ka akavaitata atu ia koe kia Iehova, e no teaa ra?

⁶ Mei tei akakiteia mai i mua atu ana, e akamanako ua rai i toou akakoroanga. Ui kia koe uaorai e, ‘Eaa taku e inangaro ra kia rauka mai mei teia angaanga moni?’ Me akamanako koe i te angaanga moni ei ravenga no te akono anga ia koe uaorai e toou pamiri no te tavini anga ia Iehova​—ka akameitaki mai a Iehova i taau tautaanga. (Mata. 6:33) Me ruti koe i taau angaanga moni me kore i taau moni, ka rauka ia Iehova i te tauturu mai ia koe. (Isa. 59:1) ‘Kua kite mari te Atua i te akaora i te aronga akono i te Atua i roto i te timataanga ra.’​—2 Pete. 2:9.

⁷ I tetai tua, akapeea me ko taau akakoroanga e kia maata taau apinga nui? Penei ka rauka ia koe te reira au apinga. Inara, noatu e ka puapingaia koe, kia akamaara e ka akatupu taua au tu “puapinga” ra i te au tu kino. (E tatau ia 1 Timoteo 6:9, 10.) Me te riro ra apinga nui e taau angaanga moni ei mea puapinga roa atu i roto i toou oraanga, ka akamamao atu te reira ia koe mei ia Iehova.

8, 9. Eaa ta te au metua ka akamanako no runga i te angaanga moni? Akamarama mai.

⁸ Me e metua koe, akamanako e akapeea toou akaraanga te akakeu anga i taau tamariki. Eaa ta ratou e kite maira e ko te mea puapinga rava atu kia koe​—taau angaanga moni me kore toou pirianga kia Iehova? Me kite mai ratou e te tuku ra koe i te turanga teitei, te puapinga, e te au apinga nui ei mea mua i roto i toou oraanga, ka aru ainei ratou i te reira mataara kino? Ka akangateitei ainei ratou ia koe ei metua? Kua akakite mai tetai mapu Kerititiano e: “Te maara nei iaku, e pou ana te taime o toku papa ki tana angaanga moni. Te akamataanga, akara anga e te angaanga pakari tikai ra aia no te mea te inangaro ra aia kia meitaki tikai to matou pamiri. Te inangaro ra aia i te akono meitaki mai ia matou. Inara te au mataiti i topa akenei, kua taui tetai mea. Kua angaanga ua rai aia, e kua apai mai aia i te au mea oko maata, kare i te au mea e anoanoia ra e te pamiri. Tei tupu mai, kua kiteaia mai matou ei pamiri e maata te moni, e kare i te pamiri tei akamaroiroi i tetai ke kia aruaru i te au mea pae vaerua. Ka iki au i te turuturu anga pae vaerua a toku papa i runga ake i tana moni i tetai ua atu taime.”

⁹ E te au metua, auraka e tuku i te angaanga moni ei akamamao atu ia koe mei ia Iehova. Na roto i toou akaraanga, akaari ki taau tamariki e te irinaki tikai ra koe e ka rauka mai te apinga nui meitaki rava atu i te pae vaerua, kare i te pae materia.​—Mata. 5:3.

10. Eaa ta tetai mapu ka akamanako me iki aia i tetai angaanga moni?

¹⁰ Me e mapu koe e te akamanako ra koe i tetai angaanga moni, akapeea koe me iki i te mataara tau? Mei tei uriuriia ana, ka anoanoia koe kia kite e eaa taau e inangaro ra i te rave i roto i toou oraanga. Ka akatika ainei te terenianga e te angaanga moni taau e manako ra i te tauturu ia koe kia aruaru meitaki i te au  anoano o te Patireia, me kore ka akamamao ainei te reira ia koe mei ia Iehova? (2 Timo. 4:10) Ko toou akakoroanga ainei kia aru i te tu oraanga o te au tangata te mataora ra no te maata o ta ratou moni i roto i te pangika me kore i roto i te tuanga pitiniti? Me kore ka iki ainei koe i te akamanako i te tu irinaki o Davida tei tata e: “I vai ou ana au, e teianei kua ruaine; kare ra au i kite i te tangata tuatua-tika i te akaruke angaia, e tona uanga i te pati aere anga i te kai”? (Sala. 37:25) Akamaara e ka akamamao tetai mataara ia koe mei ia Iehova, e ka arataki tetai mai mataara ia koe ki te oraanga meitaki rava atu. (E tatau ia Maseli 10:22; Malaki 3:10.) Ko teea mataara taau ka iki? *

11. Eaa ta te Pipiria e akakite maira no runga i te tamataoraanga e te tarekarekaanga, inara eaa ta tatou ka akamaara ua rai?

¹¹ Kare te Pipiria e karanga ana e e tarevake te angaanga mataora, kare katoa te tamataoraanga e te tarekarekaanga i te kaimoumou taime. Kua tata a Paulo kia Timoteo e ko te akamatutu anga “i te kopapa nei, e puapinga mea ngiti ua to reira.” (1 Timo. 4:8) Te akakite katoa ra te Pipiria e “e tuatau to te kata,” e “e tuatau to te ura,” e te akamaroiroi maira te reira e kia maata te akangaroi anga. (Kohe. 3:4; 4:6) Inara, me kare koe e matakite ka akamamao atu te tamataoraanga e te tarekarekaanga ia koe mei ia Iehova. Akapeea ra? Na te iki anga i te tamataoraanga e te tarekarekaanga tarevake me kore na te akapou maata anga i te taime ki runga i te reira.

12. Eaa te au tumu taau ka akamanako no runga i te tu o te tamataoraanga e te tarekarekaanga taau ka iki?

¹² Mea mua, akamanako i te tu o te tamataoraanga e te tarekarekaanga. Papu e ka rauka ia koe i te rave i tetai au tamataoraanga e te tarekarekaanga meitaki. Inara, e maata te au tamataoraanga i roto i teianei ao te turuturu ra i te au mea ta te Atua e rikarika ra, kapiti mai te au angaanga kino, purepure, e te ainga tau kore. No reira, ka anoanoia koe kia akara meitaki i te tu o te tamataoraanga e te tarekarekaanga taau ka iki. Akapeea te reira te akakeu anga ia koe? Te akamaroiroi ra ainei te reira i te tu kino, te taemoemoanga, me kore te akaepaepa anga enua? (Mase. 3:31) Te akapou maata ra ainei te reira i taau moni? Te akaturori ra ainei te reira i tetai ke? (Roma 14:21) Eaa te tu o te au tangata taau ka piri atu i roto i taau tamataoraanga e te tarekarekaanga? (Mase. 13:20) Te akakeu ra ainei te  reira ia koe kia rave i te au angaanga tarevake?​—Iako. 1:14, 15.

13, 14. Eaa ta tatou ka anoanoia kia akamanako no runga i te maata o te taime ta tatou ka akapou ki runga i te tamataoraanga?

¹³ Akamanako katoa i te maata o te taime ka akapou koe ki runga i te tamataoraanga e te tarekarekaanga. E ui kia koe uaorai e, ‘Te akapou maata ra ainei au i te taime ki runga i te tamataoraanga e kare oku taime no te angaanga pae vaerua?’ Me te iki ra koe i te akapou maata i te taime ki runga i te tamataoraanga e te tarekarekaanga, ka kite mai koe e kare toou tuatau akangaroi anga e mataora ana. Te tikaanga, ko te aronga kare e akapou maata ana i te taime ki te tamataoraanga, ka mataora atu ratou. No teaa ra? No te mea kua kite ratou e kua rave ratou na mua i “te au mea e maata ua atu te meitaki,” no reira kare ratou e manamanata me akangaroi ratou.​—E tatau ia Philipi 1:10, 11.

¹⁴ Noatu te akara anga e e mea mataora te akapou maata anga i te taime ki runga i te tamataoraanga, ka akamamao atu ra te reira ia koe mei ia Iehova. Kua kite mai tetai tuaine ko Kim tona ingoa, e 20 ona mataiti no runga i te reira. Kua karanga aia e: “E aere ua ana au ki te au tamataoraanga ravarai. I te au openga epetoma ravarai e tupu ua ana tetai mea puapinga​—Varaire, Maanakai, e te Tapati. I teianei, te kite nei au e te vai ra tetai au mea puapinga maata atu kia raveia. Ei akaraanga, ei painia, ka ara mai au i te ora ono i te popongi no te angaanga tutuanga, no reira kare e rauka iaku i te rave i te tamataoraanga e tae ua atu ki te ora tai me kore ora rua i te popongi. Kua kite au e kare e tarevake ana te au angaanga tamataora, inara ka riro te reira ei tamanamanata anga maata. Mei tetai ua atu au apinga, ka anoanoia te reira kia akonoia i to ratou ngai tau.”

15. Akapeea te au metua te tauturu anga i ta ratou tamariki kia rauka tetai tamataoraanga meitaki?

¹⁵ E apainga ta te au metua kia akono i te au anoano pae materia, pae vaerua, e te pae manako ngakau o to raua pamiri. Kapiti maira te reira ki te au angaanga tamataoraanga. Me e metua koe, eiaa e akamanako ua e e mea tarevake te angaanga tamataoraanga. I taua taime rai, kia matakite i te au akakeuanga tau kore. (1 Kori. 5:6) Na te akamanako meitaki anga, ka rauka ia koe i te rave i tetai tamataoraanga e te tarekarekaanga meitaki no toou pamiri. * Na roto i te reira mataara, te iki ra koe e taau tamariki i te mataara ka akavaitata atu ia kotou kia Iehova.

16, 17. Eaa te turanga mamae ngakau ta te au metua e manganui e na roto ana, e akapeea tatou i kite ei e te marama maira a Iehova i to ratou mamae ngakau?

¹⁶ E ketaketa tikai te pirianga i rotopu i tetai metua e te tamaiti e kua taangaanga a Iehova i te reira pirianga kia akatutu mai i tona uaorai inangaro no tona iti tangata. (Isa. 49:15) No reira e mea natura me mamae ngakau tikai tetai metua me akaruke tetai mema pamiri akaperepere ia Iehova. “Kua tumatetenga tikai au,” i karanga ai tetai tuaine kua akaateaia tana tamaine mei roto i te putuputuanga. “Kua manako mai au e, ‘Eaa ra aia i akaruke ei ia Iehova?’ Kua manako au e noku te tarevake, e kua akaapa au iaku uaorai.”

¹⁷ Te marama maira a Iehova i toou mamae ngakau. Kua “ongoongo rava akera tona ngakau” te meameaau anga te mema mua o tona pamiri tangata, e i muri mai te maata anga o te tangata e ora ra i mua ake i te Vaipuke. (Gene. 6:5, 6) Penei e mea ngata no tetai aronga kare rava i na roto ana i te reira tu i te ariki mei teaa te tu o te mamae ngakau. Noatu rai, kare i te mea meitaki i te tuku i te tu kino o te mema pamiri tei akaateaia kia akamamao ia koe mei ia Iehova. Akapeea ra e rauka ai ia koe i te akakoromaki i te mamae ngakau te ka tupu mai me akaruke tetai mema pamiri ia Iehova?

18. Eaa ra te au metua e kore ei e akaapa ia ratou uaorai me akaruke tetai tamaiti ia Iehova?

 ¹⁸ Auraka e akaapa ia koe uaorai no tei tupu. Kua tuku a Iehova i tetai ikianga ki mua i te au tangata, e na te au mema tataki tai o te pamiri tei akatapu e tei papetitoia e rave i ‘tana uaorai apainga.’ (Gala. 6:5) Te manako ra a Iehova e ko te tangata uaorai tei rave i te ara tei tarevake, kare ko koe. (Eze. 18:20) Auraka katoa e akaapa i tetai ke. E akangateitei i ta Iehova akanoonooanga no te akoanga i tona iti tangata. E patoi pakari i te Tiaporo​—kare i te au tiaki e paruru ra i te putuputuanga.​—1 Pete. 5:8, 9.

19, 20. (a) Eaa ta te au metua ka rave kia akakoromaki i te tu mamae no tei akaateaia ta ratou tamariki? (e) Eaa te manakonakoanga ka rauka i te au metua?

¹⁹ I tetai tua, me iki koe i te akamoupuku ia Iehova, ka akamamao atu koe ia koe mei iaia. Te tikaanga, ka anoanoia toou mema pamiri akaperepere kia kite mai e e maata atu toou inangaro ia Iehova i to te pamiri. No reira e rauka ai i te autu atu i taua turanga ra, e akono tamou i toou uaorai turanga pae vaerua. Auraka e akatakake ia koe uaorai mei toou au taeake e toou au tuaine Kerititiano tiratiratu. (Mase. 18:1) E akakite i toou au manako kia Iehova na roto i te pure. (Sala. 62:7, 8) Auraka e kimi kotoe kia piri atu ki te mema pamiri tei akaateaia, ei akaraanga, na roto i te i-mere. (1 Kori. 5:11) E akapou i toou taime ki te au angaanga pae vaerua. (1 Kori. 15:58) Kua karanga te tuaine tei taikuia mai i mua ana e, “Kua kite au e ka anoanoia au kia angaanga maata i te tavini anga ia Iehova e kia akaketaketa i toku turanga pae vaerua no te mea me oki mai taku tamaine kia Iehova, ka rauka iaku i te tauturu iaia.”

²⁰ Te akakite maira te Pipiria e e riro ana te aroa i te “manakonako i te au mea katoa.” (1 Kori. 13:4, 7) Kare i te mea tarevake kia manakonako e ka oki akaou mai taau e akaperepere ra. I te au mataiti tataki tai, e maata te aronga tei rave i te tarevake tei tataraara e kua oki mai ki to Iehova akaaerenga. Ka ariki a Iehova ia ratou me tataraara ratou. Ka papa ua aia “i te akakore mai i te ara.”​—Sala. 86:5.

21, 22. Eaa taau ka rave me taangaanga koe i toou tikaanga kia rave i tetai ikianga?

²¹ Kua oronga mai a Iehova i te tikaanga ki te au tangata tana i anga mai kia rave i te au ikianga. (E tatau ia Deuteronomi 30:19, 20.) Inara, e apainga ta tatou kia rave i te au ikianga meitaki. Kia ui te au Kerititiano tataki tai kia ratou uaorai e: ‘Ko teea mataara taku e aru nei? Kua akatika ainei au i taku angaanga moni, te tamataoraanga e te tarekarekaanga, me kore te pirianga ki te pamiri kia akamamao atu iaku mei ia Iehova?’

²² Kare rava to Iehova inangaro no tona iti tangata e akamutu ana. Te mataara anake ua e akamamao ei tatou mei ia Iehova, koia oki me iki tatou i te aru i tetai mataara tarevake. (Roma 8:38, 39) Inara, kare te reira e anoanoia kia tupu! Kia akapapu koe e kare e apinga e akamamao atu ia koe mei ia Iehova. Ka uriuri mai te atikara ka aru mai e a tuanga ka rauka ia koe i te rave i te reira.