1-3. (a) Eaa te aiteanga o te tataraapa, e eaa ta te reira e akatupu ana kia tatou? (e) Mei te akaraanga o Paulo, eaa ta tatou i kite mai mei te tavini anga i te Atua ma te tataraapa kore?

KUA tata tetai tangata atu pee ko J. G. Whittier e ko te au tuatua mii rava atu tei tataia me kore tei tuatuaia koia oki: ‘Naringa ua ake!’ E tuatua akapera ana te au tangata me akamanako ratou eaa tei tupu naringa ua ake ratou i rave i tetai mea tuke mei ta ratou i rave ana i roto i to ratou oraanga. Kua rave tatou katoatoa i tetai au mea te tataraapa nei tatou. Inara te tataraapa nei rai tetai pae, me kore te maromaroa tikai ra no te au mea ta ratou i rave ana me kore kare i rave ana. Te manako akapera ra ainei koe no runga i tetai mea taau i rave ana?

² Kua rave tetai pae i te au tarevake kino i roto i to ratou oraanga me kore i tetai au ara kino. Kare tetai pae i rave ana i tetai mea kino tikai, inara te manako ra ratou me e mea meitaki tikai ainei ta ratou i iki i te rave i roto i to ratou oraanga. Kua rauka i tetai pae i te akangaropoina i ta ratou i rave i mua ana e kare ratou e manako akaou ana i te reira. Inara, te kinokino nei rai tetai pae no runga i te au ikianga ta ratou i rave e te manako ra e, ‘Naringa ua ake kare ratou i rave i te reira!’ (Sala. 51:3) Eaa ra toou manako? Te inangaro ra ainei koe i te tavini i te Atua ma te tataraapa kore​—mei teia tuatau e aere ua atu? E akaraanga ainei tetai no tetai tangata tei rave i te reira te ka rauka ia tatou i te aru? Ae, ko te akaraanga o te apotetoro ko Paulo.

³ Kua rave a Paulo i te au tarevake kino e te au ikianga meitaki i roto i tona oraanga. Kua tataraapa tikai aia i tana au tarevake i rave e kua kite katoa aia e akapeea aia me puapingaia mei te tavini tiratiratu anga i te Atua. Ka akara ana tatou eaa ta tatou ka kite mai mei tona akaraanga no te tavini anga i te Atua ma te tataraapa kore.

4. Eaa te au mea tarevake ta te apotetoro ko Paulo i rave ana?

⁴ Ei tangata Pharisea mapu, kua rave a Paulo i te  au mea kua tataraapa aia i muri mai. Ei akaraanga, kua takinokino pakari aia i te au pipi a Karaiti. Kua akakite mai te Pipiria e i muri ua ake te tamateia anga a Setephano, “karekā Saula [tei kiteaia i muri mai e ko Paulo], pou atura te ekalesia iaia, i te tomo anga atu ki roto i te au are, e te kika anga i te tane ma te vaine, e te tuku anga atu ki roto i te are tapekaanga.” (Anga. 8:3) Kua tuatua tetai tangata apii ko Albert Barnes e te akataka maira te tuatua Ereni “pou atura,” i tetai “tuatua pakari, i te akakiteanga i te maroiroi e te tu riri [ta Saula] i rave ana no te takinokino anga.” No reira, kua karanga a Barnes e “kua arumaki a Saula i te akonoanga mei tetai puaka taae rai te tu.” E tangata turuturu maroiroi a Saula i te akonoanga ngati Iuda tei irinaki tikai e te inangaro ra te Atua iaia kia takore atu i te putuputuanga Kerititiano. No reira kua arumaki aia i te au Kerititiano ma te tu rikarika tikai, na te ‘tuatua akamataku anga e te ta anga i te au tane e te au vaine katoa,’ te tauta anga i te takore ia ratou.​—Anga. 9:1, 2; 22:4. *

5. Akamarama mai e akapeea a Saula i akamutu ei i te takinokino i te au pipi a Iesu e i tutu aere ei no runga ia Karaiti.

⁵ Te akakoro ra a Saula i te aere ki Damaseko i te apai i te au pipi a Iesu mei to ratou kainga ki Ierusalema kia akautungaia e te akavaanga maata o te ngati Iuda. Inara, kare i rauka iaia te reira, no te mea kua tapu a Iesu te Upoko o te putuputuanga Kerititiano iaia. (Ephe. 5:23) Ia Saula e aere ra ki Damaseko kua mama mai a Iesu ki mua iaia e kua akapoiriia tona nga mata e tetai marama kaka mei te rangi mai. E kua tono atu a Iesu ia Saula ki Damaseko kia tiaki i tetai atu ikuikuanga. Kua kite tatou eaa tei tupu i muri mai.​—Anga. 9:3-22.

6, 7. Eaa tei akaari mai e kua kite a Paulo i tana tarevake kino i rave i mua ana?

⁶ Kua taui to Paulo au tu e kua riro mai aia ei Kerititiano. Kare aia i riro ana ei enemi kino no te akonoanga Kerititiano, mari ra, kua turuturu maroiroi aia i te reira. E kua tata aia i muri mai no runga iaia uaorai e: “I akarongo ana oki kotou i te rongo o taku akono anga i muatangana i te tuatua a te ngati Iuda, e e takinga-kino arite kore toku i te ekalesia o te Atua, e pou akera ïa iaku.” (Gala. 1:13) Muri mai, kua taiku akaou aia i tana i rave ana i muatangana, tona tata anga ki to Korinetia, Philipi e kia Timoteo. (E tatau ia 1 Korinetia 15:9; Phili. 3:6; 1 Timo. 1:13) Kua akama a Paulo i te tata anga i te au mea tana i rave ana, e kua akakite atea ua aia i te reira. Kua kite aia e kua rave aia i te au tarevake kino tikai.​—Anga. 26:9-11.

⁷ Kua tata tetai tangata apii Pipiria ko Frederic W. Farrar e me akamanako tatou no runga i te kino pakari o ta Paulo takinokino anga i te au Kerititiano, ka marama tatou i tona tu mii maata no tana i rave e te akakino anga maata a tetai ke iaia. Penei i tetai taime kua aravei te au taeake ia Paulo i roto i te au putuputuanga tana i atoro ana, tei aravei ana iaia no te taime mua, na te tuatua anga e, ‘Ko koe a Paulo​—ko koe tei takinokino ana ia matou!’​—Anga. 9:21.

8. Eaa to Paulo manako no runga i te tu aroa ua e te inangaro ta Iehova raua ko Iesu i akaari kiaia, e eaa te apiianga ta tatou ka kite mai no runga i te reira?

⁸ Inara, kua kite a Paulo e no to te Atua aroa ua i rauka ai iaia i te rave i tana angaanga orometua. Kua taiku aia i to te Atua tu aroa ua mei tetai 90 taime i roto i tana au 14 reta​—maata atu i tetai o te aronga tei tata ana i te Pipiria. (E tatau ia 1 Korinetia 15:10.) Kua ariki oonu a Paulo i te tu aroa ua ta te Atua i akaari mai kiaia, e kua inangaro aia i te akaari i tona tu ariki rekareka. No reira kua ‘maata atu tana angaanga i rave’ i ta te au apotetoro. Te akaari meitaki maira te akaraanga o Paulo e me akakite tatou i ta tatou  ara e me taui i to tatou tu, ka akakore ua mai a Iehova i te au ara kino na roto i te atinga oko o Iesu. E apiianga meitaki tikai teia no tetai ua atu te ngata ra i te irinaki e ka puapingaia aia mei te atinga oko o Karaiti! (E tatau ia 1 Timoteo 1:15, 16.) Noatu rai e kua riro ana a Paulo ei tangata takinokino maroiroi ia Karaiti, kua rauka iaia i te tata e: “Te Tamaiti a te Atua, ko tei aroa mai iaku, e kua oronga mai iaia uaorai noku.” (Gala. 2:20; Anga. 9:5) Ae, kua kite mai a Paulo i te kaveinga no te tavinianga ma te kore e maata te manako tataraapa. Te kite ra ainei koe i te reira?

9, 10. (a) Eaa ra tetai pae o te iti tangata o Iehova i tataraapa ai? (e) Eaa ra kare i te mea meitaki kia taitaia ua rai no runga i te tarevake tei tupu i mua ana?

⁹ Kua rave ana ainei koe i tetai au mea te tataraapa ra koe? Kua akapou ainei koe i toou maroiroi e te taime no te au aruaruanga tarevake? Kua rave ainei koe i tetai mea tei tamamae i tetai ke? Me kore penei e au mea ke taau i rave ana e te tataraapa ra koe. Eaa taau ka rave me te manako akapera ra koe?

¹⁰ Maata te au tangata e taitaia ana! Te aiteanga o te taitaia, ko te manako kinokino, te manamanata, e te manako akaapa ua anga ia koe uaorai. E akatupu ana te reira i te tu apiapi. Ka akatikatikaia ainei te au manamanata me manako taitaia koe? Kare! Akamanako ana e te tauta ra koe no tetai au ora i te neke ki mua i runga i tetai nooanga oriori. Ka pou toou maroiroi e kare koe e neke ki mua. Eiaa e taitaia, mari ra e rave i tetai au angaanga papu te ka akatupu mai te au mea meitaki. Ka rauka ia koe i te tataraara ki te tangata taau i akariri, te akatupu anga i te pirianga meitaki kiaia. Ka rauka ia koe i te akamanako i te tumu i rave ei koe i te tarevake kia kore koe e rave akaou i te reira. Inara, i tetai taime, ka anoanoia koe kia akakoromaki i te au tupuanga no te angaanga tarevake taau i rave. Inara kare i te mea meitaki kia taitaia tatou no te mea e akaparuparu ana te reira i tetai tangata kia kore e tavini meitaki i te Atua. Kare e puapinga e rauka mai me taitaia koe!

11. (a) Akapeea e rauka ai ia tatou to Iehova tu aroa ua e te inangaro? (e) Eaa ta te Pipiria i akakite mai ei tauturu ia tatou kia kore e manako akaapa no te au tarevake ta tatou i rave ana?

 ¹¹ Kua akatika tetai pae i te au tarevake ta ratou i rave ana kia akataitaia ia ratou, e kua manako ratou e kare ratou e puapinga ana i roto i to te Atua nga mata. Penei kua manako ratou e kare te Atua e aroa mai ana ia ratou, no te mea e kino roa me kore e maata rava ta ratou tarevake i rave. Te tikaanga ra e noatu ta ratou i rave i mua ana, ka rauka ia ratou i te ariki e kua rave ratou i te au tarevake, ka rauka ia ratou i te taui, e te pati kia akakore mai te Atua i ta ratou ara. (Anga. 3:19) Ka akaari mai a Iehova i te tu aroa ua e te inangaro kia ratou, mei tana rai i akaari ki te au tangata e manganui. Ka akakore mai a Iehova i te ara a tetai tangata tei akaaka, tei ngakau tika, e tei tataraara no tana au ara. Kua rave te Atua i te reira no Iobu, tei tuatua e: “Te tataraara nei au i raro i te one-pueu e te reu.” (Iobu 42:6) Kua akakite tika mai te Pipiria eaa ta tatou ka rave kia kore tatou e manako akaapa no ta tatou au ara i rave e kia rauka ia tatou te manako au: “Ko tei tapoki i tana ara, kare ïa e manuia: ko tei aaki ra e kua akaruke, e aroaia ïa.” (Mase. 28:13; Iako. 5:14-16) No reira, ka rauka ia tatou i te akakite ki te Atua i ta tatou ara, pure kia akakore mai aia i te reira, e kia rave i te au takainga kia akatikatika i te tarevake. (2 Kori. 7:10, 11) Me rave tatou i teia, ka mataora tatou i te aroa ua no ko mai i Tei ‘maata ra oki i te akakore i te ara.’​—Isa. 55:7.

12. (a) Akapeea tatou me aru i te akaraanga meitaki o Davida me e akava ngakau kino to tatou? (b) Na roto i teea tu i tataraapa ai a Iehova, e akapeea te reira te tauturu mai anga ia tatou? (Akara i te pia.)

¹² E mana ririnui to te pure; e ka rauka i te Atua i te tauturu mai ia tatou na roto i te reira. I roto ia Salamo, kua akaari mai a Davida i tona irinaki e kua pau mai a Iehova i tana au pure. (E tatau ia Salamo 32:1-5.) Kua akakite mai a Davida e kua maromaroa tikai aia no tona akava ngakau kino! Kua taitaia tikai aia, kua makiia aia, e kare aia e mataora akaou ana no te mea kare aia i akakite ana i tana ara. Akapeea i akakoreia ai te ara a Davida e i rauka ai iaia te manako au? Na te akakite ua anga i tana ara ki te Atua. Kua pau mai a Iehova i te pure a Davida e kua akamaroiroi iaia kia rave ua rai i te au mea tika i roto i tona oraanga. Me pure ngakau tae katoa koe, ka rauka ia koe i te irinaki e ka akarongo mai a Iehova i taau patianga. Me te manamanata ra koe i te au tarevake taau i rave ana, e rave i taau ka rauka i te akatikatika i te reira e kia irinaki papu e kua akakore mai a Iehova i taau ara!​—Sala. 86:5.

13, 14. (a) Eaa ta tatou ka akamou i to tatou manako ki runga i teianei? (e) Eaa te au uianga te ka tauturu ia tatou kia akamanako no runga i ta tatou e rave ra i teianei?

¹³ E tika ka kite mai tatou i te au apiianga mei tei tupu i mua ana, inara eiaa tatou e manamanata ua rai no runga i te reira. E akamou i to tatou manako ki runga i ta tatou e  rave nei i teianei e no te tuatau ki mua. Ui kia koe uaorai e: ‘No te au mataiti ka aereia, ka tataraapa ainei au i taku au ikianga i rave? Ka manako ainei au e naringa ua ake au i rave i tetai mea ke? Te tavini tiratiratu ra ainei au i te Atua kia kore au e tataraapa i tetai mea a te tuatau ki mua?’

¹⁴ Te vaitata roa mai nei te mate maata. E mea meitaki kia ui kia tatou uaorai e: ‘Ka rauka ainei iaku i te tavini maata atu i te Atua? Ka rauka ainei iaku i te painia? Eaa te tapu nei iaku kia riro mai ei tavini orometua? Te rave ra ainei au i taku ka rauka no te akaari anga i te tu tangata ou? Te akaari ra ainei au i te au tu ka inangaro a Iehova i roto i tona ao ou?’ Eiaa e manamanata no runga i taau kare i rave ana, mari ra, e akamanako i taau e rave ra i teianei e kia akapapu e te oronga ra koe i te mea meitaki tikai i te tavini anga ia Iehova. E rave i te au ikianga meitaki i teianei kia kore koe e tataraapa a te tuatau ki mua.​—2 Timo. 2:15.

15, 16. (a) Eaa te au akaatinga anga ta te manganui i rave i te tuku anga i te tavini anga i te Atua na mua i roto i to ratou oraanga? (e) Eaa ra tatou kare e tataraapa no te au akaatinga anga ta tatou i rave no te aruaru anga i te Patireia na mua?

¹⁵ Akapeea te aronga tei rave i te au akaatinga anga no te tavini tamou anga ia Iehova? Penei kua akaruke koe i tetai angaanga moni me kore pitiniti meitaki e kua akamama mai i toou oraanga kia maata atu toou taime i te aruaru anga i te Patireia. Penei kare koe i akaipoipo, me kore kua akaipoipo koe e kua iki e kare koe e anau tamariki kia rauka ia koe i te angaanga orometua tamou mei te tavini anga i Betela, te angaanga patu are i te pa enua, te angaanga kotinga, me kore te angaanga mitinari. Ka tataraapa ainei koe i te rave i taua au ikianga i te mea e te pakarikari atura koe i teianei? Ka manako ainei koe e kare e puapinga ana taau au akaatinga anga me kore kua rave koe i te reira i te tuatau kare i tau ana? Kare rava!

¹⁶ Kua rave koe i taua au ikianga ra no toou inangaro maata ia Iehova e te inangaro ra koe i te tauturu i tetai ke kia tavini iaia. Auraka koe e manako e ka meitaki atu koe naringa koe i aru i tetai oraanga ke. Ka mataora tikai koe i te kite anga e kua rave koe i taau i kite e ko te mea tika ia. Ka rekareka tikai koe e kua rave meitaki tikai koe i taau i rauka i te tavini anga ia Iehova. Kare rava aia e akangaropoina i te au akaatinga anga taau i rave nona. Me rauka ia koe te oraanga mutu kore, ka oronga mai aia i te au akameitakianga kia koe tei meitaki roa atu i taau e manako ra!​—Sala. 145:16; 1 Timo. 6:19.

17, 18. (a) Eaa te kaveinga tei tauturu ia Paulo kia tavini ma te kore e tataraapa? (e) Eaa taau ka rave no runga i taau i rave ana i mua ana, i teianei, e no taau tavinianga ia Iehova a te tuatau ki mua?

¹⁷ Eaa te kaveinga ta Paulo i kite mai tei tauturu iaia kia tavini i te Atua ma te tataraapa kore? Kua tuatua mai a Paulo e kare aia e manamanata akaou ana i tona oraanga i mua ana e kua angaanga pakari aia kia rauka mai tana tutaki. (E tatau ia Philipi 3:13, 14.) Kare a Paulo i akamanako ua ana i te au mea tarevake tana i rave iaia i roto i te akonoanga ngati Iuda. Mari ra, kua akapou aia i tona maroiroi, kia rauka iaia te tutaki no te oraanga mutu kore.

¹⁸ Ka rauka ia tatou katoatoa i te taangaanga i te kaveinga i roto i ta Paulo tuatua. Eiaa tatou e manamanata i ta tatou i rave ana i mua ana tei kare e rauka ia tatou i te taui, mari ra e akamou i to tatou manako ki runga i ta tatou e rave ra i teianei kia rauka mai te au akameitakianga a te tuatau ki mua. Penei kare e rauka ia tatou i te akangaropoina takiri i ta tatou au tarevake, inara auraka tatou e akaapa ua rai ia tatou no runga i tei tupu. Eiaa tatou e manamanata no tei tupu i mua ana, kia oronga ra tatou i ta tatou ka rauka ki te Atua i teianei, e kia akamanako i te oraanga meitaki ka rauka mai ia tatou a te tuatau ki mua!