1, 2. (a) Eaa te aiteanga o te tuatua Epera no te tu “kaka” me kore ngateitei? (e) Eaa te au uianga ta tatou ka uriuri i roto i teia atikara?

ME AKARONGO koe i te tuatua “kakā” me kore ngateitei, eaa taau e manako ra? Te manako ra ainei koe i te tu manea o te au mea angaia? (Sala. 19:1) Te manako ra ainei koe i te akapaapaa anga e te akangateitei anga tei orongaia ki te au tangata apinga nui, pakari, me kore puapinga? I roto i te Pipiria, te aiteanga o te tuatua “kakā” i te reo Epera, ko te tu teiaa. I te tuatau taito e maaniia ana te moni ki te au auri meitaki mei te auro e te ario rai​—te teiaa o te moni, te maata atu ia o tona puapinga. No reira rai te tuatua “kakā” i taikuia ai ki tetai apinga puapinga maata me kore meitaki tikai.

² E akangateitei ana te au tangata i te aronga mana e te rongonui. Inara, e rauka ai i te Atua i te oronga i te tu ngateitei ki tetai tangata, eaa tana e kimi ra i roto iaia? Te tuatua ra te au Tuatua Tapu i tetai tu ngateitei ta te Atua e oronga ana ki te au tangata. Ei akaranga, te akakite ra a Maseli 22:4 e: “Te tutaki o te taakaaka e te mataku ia Iehova, ko te apinga nui ïa, ko te ngateitei ïa, ko te ora ïa.” E kua tata te pipi ko Iakobo e: “Ka taakaaka na kotou ki mua i te aroaro o te Atu, e nana kotou e akateitei.” (Iako. 4:10) Eaa te tu ngateitei ta Iehova i oronga mai ki te au tangata? Eaa te ka arai ia tatou kia kore e rauka mai taua tu ngateitei ra? Akapeea tatou me tauturu i tetai ke kia akono i teia tu ngateitei?

3-5. Akapeea a Iehova me arataki atu ia tatou ki te tu ngateitei?

³ Kua irinaki papu te tata taramo e na to Iehova rima katau i mou mai iaia e kua arataki atu iaia ki tetai tu ngateitei tika tikai. (E tatau ia Salamo 73:23, 24.) Akapeea a Iehova me rave i teia? Ka arataki a Iehova i tona au tavini akaaka ki tetai tu ngateitei na te akameitaki anga ia ratou na roto i te au mataara e manganui. Ka tauturu aia ia  ratou kia marama ratou i tona anoano. (1 Kori. 2:7) Kua oronga aia ki te aronga tei akarongo ki tana tuatua e tei kauraro iaia te akameitakianga no tetai pirianga vaitata kiaia.​—Iako. 4:8.

⁴ Kua oronga katoa a Iehova ki tona au tavini tetai mea puapinga, ko te angaanga orometua Kerititiano. (2 Kori. 4:1, 7) E te taki atura teia angaanga orometua ki te tu ngateitei. Ko te aronga te rave ra i teia ei akapaapaa anga ia Iehova e kia puapingaia tetai pae, te taputou maira a Iehova e: “Ko tei akangateitei mai iaku ra, ko taku ïa e akangateitei atu.” (1 Samu. 2:30) Kua akameitaki a Iehova i taua au tangata ra na te oronga anga i tetai ingoa meitaki no ratou, e penei, te tuatua meitaki ra tetai au tavini o Iehova ia ratou.​—Mase. 11:16; 22:1.

⁵ Mei teaa ra te oraanga o te aronga e ‘tiaki ra ia Iehova, e e akono tikai ra i tona arataa’? Kua taputouia kia ratou e: “E [na Iehova] koe e akateitei kia rauka ia koe te enua: e ka kite koe i te mate o te aronga kino ra.” (Sala. 37:34) Te tapapa atura ratou i te akameitakianga no te oraanga mutu kore.​—Sala. 37:29.

6, 7. Eaa te tumu kare te maata anga o te tangata i irinaki ana ia Iesu?

⁶ Eaa te ka arai ia tatou kia kore e rauka mai te tu ngateitei ta Iehova e inangaro puareinga ra i te oronga mai kia tatou? Ko tetai mataara, na te manako maata anga i te au manako o te aronga kare e meitaki ana to ratou pirianga ki te Atua. Akamanako ana i ta te apotetoro ko Ioane i tata no runga i tetai au tutara i to Iesu tuatau e: “Kua akarongo oki tetai papaki o te au tutara ra [ia Iesu] e manganui; no te mataku ra i te au Pharisea ra i kore ei i mou akakite ua, ko te tukuia aea ki vao i te sunago: E mea meitaki na ratou te akameitaki a te tangata i te akameitaki a te Atua ra.” (Ioa. 12:42, 43) Ka meitaki atu taua au tutara ra naringa kare ratou i manako maata no runga i te au manako o te au Pharisea.

⁷ Te akamataanga o tana angaanga orometua, kua akamarama meitaki mai a Iesu i te tumu kare te maataanga e ariki ana e e irinaki ana iaia. (E tatau ia Ioane 5:39-44.) I tiaki ana te iti tangata Iseraela no te tae anga mai o te Mesia no tetai au anere mataiti. Te akamataanga a Iesu i te tutu aere, kua marama tetai pae mei te totou a Daniela e kua tae te tuatau e aere mai ei a Karaiti. Mei tetai au marama i mua ana te tutu aere anga a Ioane Papetito, kua karanga te maataanga e: “Ko te Mesia aina aia me kare aina?” (Luka 3:15) I teianei kua tae mai te Mesia e te apii ra aia i rotopu ia ratou. Inara kare te aronga tei kite meitaki i te Ture i ariki ana iaia. Kua taiku a Iesu i te tumu te ui anga aia kia ratou e: “Eaa kotou e akarongo ei, i tei kimi i ta kotou uaorai akangateitei, kare i akono i ta te Atua anake ra akangateitei?”

8, 9. Na te taangaanga anga i te akatutuanga no runga i te marama, akakite mai e akapeea te tu ngateitei o te tangata me arai i te tu ngateitei o te Atua.

⁸ Ka marama atu tatou eaa i puapinga atu ei te tu ngateitei no ko mai i te au tangata kia tatou, i to te tu ngateitei no ko mai ia Iehova, na te akaaite anga i te tu kaka ki te marama. Kua ki te ao katoa nei i te marama. Te maara ra ainei ia koe i toou akara anga ki runga i te rangi i te po e kua kite atu koe i te au tauatini ua atu etu? E mea umere tikai te ‘kakā o te au etu.’ (1 Kori. 15:40, 41) Inara, me akara koe ki runga i te rangi mei roto mai i tetai oire e maata te mori, eaa taau ka kite? Kare koe e kite meitaki atu i te marama o te au etu no te mea te araiia ra te reira e te au mori i roto i te oire! Ko te tumu ainei e e ririnui atu te marama o te au mori i runga i te mataara, i te ngai tarekarekaanga, e te au are me kore, e manea atu te marama o te reira i te au etu? Kare! E tupu ana te reira no te mea e vaitata ake te au mori o te oire kia tatou, e ka arai te reira i ta tatou e kite ra mei te au mea angaia a Iehova. E kite ei tatou i te au mea manea i runga i te rangi i te po, ka anoanoia tatou kia  aere ki tetai ngai mamao mei te au mori o te oire.

⁹ Na roto katoa i te reira tu, ka riro te tu ngateitei no ko mai i te au tangata ei mea puapinga atu kia tatou i te tu ngateitei no ko mai ia Iehova. Kare te maata anga o te tangata e ariki ana i te tuatua meitaki o te Patireia no te mea te mataku ra ratou eaa ta to ratou au oa e te mema pamiri ka manako no runga ia ratou. Inara ka akakeuia ainei te au tavini akatapuia o te Atua kia inangaro i te tu ngateitei no ko mai i te au tangata? Akamanako ana e kua tukuia tetai tangata mapu kia tutu aere ki tetai ngai kua kite meitakiia aia e te au tangata, inara kare te au tangata i kite e e Kite aia no Iehova. Ka emiemi ainei aia no te mataku? Me kore akapeea me kua aviriia tetai tangata no tana aruaru anga i te au akakoroanga teokaratiki? Ka akatika ainei aia i te aronga kare e meitaki ana to ratou turanga pae vaerua kia taui i tana au ikianga? Me kore, penei kua rave tetai Kerititiano i tetai ara kino. Ka uuna ainei aia i tana tarevake no te mea te mataku ra aia e ka ngere aia i tana au apainga i roto i te putuputuanga, me kore kare aia e inangaro ana i te akamareka kore i tona pamiri e tona au oa? Me te inangaro ra aia i te akameitaki mai i tona pirianga kia Iehova, ka “tiki aia i te aronga pakari o te ekalesia ra” e ka pati i ta ratou tauturu.​—E tatau ia Iakobo 5:14-16.

10. (a) Eaa te ka tupu me manako maata tatou i to tetai ke manako no runga ia tatou? (e) Me e tu akaaka to tatou, eaa te papu ra ia tatou?

¹⁰ Penei te tere ra tatou ki mua ei au Kerititiano tukatau inara kua ako mai tetai taeake irinaki ia tatou. Ka tauturu mai tana akoanga ia tatou me kare tatou e patoi atu no te tu ngakau parau, no te inangaro kia akara anga meitaki, me kore no te maani kotoe anga no ta tatou i rave. Penei, te rave ra koe e tetai taeake irinaki i tetai angaanga. Ka manamanata ainei koe e ka akangateiteiia toou taeake irinaki no toou au manako meitaki e taau angaanga pakari? Me kite mai koe ia koe i roto i teia au turanga, kia akamaara e te “akangateiteiia ra te tangata ngakau akaaka.”​—Mase. 29:23.

11. Eaa to tatou tu me akameitakiia mai tatou, e no teaa ra?

¹¹ Ka anoanoia te au akaaere e te aronga e “inangaro” ra i taua au apainga ra, kia matakite i te kimi i te akameitaki anga a te au tangata. (1 Timo. 3:1; 1 Tesa. 2:6) Eaa ta tetai taeake ka rave me akameitakiia mai aia no te rave anga i tetai angaanga meitaki? Papu, e kare aia e akatu i tetai toka akamaaraanga nona uaorai, mei ta te Ariki ko Saula i rave. (1 Samu. 15:12) Inara, te ariki ra ainei aia e no to Iehova aroa takinga meitaki i rauka ai iaia taua au mea ra, e ka puapingaia aia a te tuatau ki mua me akameitaki e me tauturu mai te Atua iaia? (1 Pete. 4:11) Ka akaari mai to tatou tu me akameitakiia tatou e tetai ke i te tu ngateitei ta tatou e inangaro ra.​—Mase. 27:21.

12. Eaa tei arai i tetai au ngati Iuda kia kore e akarongo kia Iesu?

¹² Ko tetai mataara ke te ka arai ia tatou mei te akono anga i te tu ngateitei no ko mai i te Atua, ko to tatou au anoano. Ka arai te au anoano tarevake ia tatou kia kore e akarongo ki te tuatua mou. (E tatau ia Ioane 8:43-47.) Kua akakite a Iesu ki tetai pae o te ngati Iuda e kare ratou e akarongo ana ki tana karere no te mea te ‘akatika ra ratou i te anoano o to ratou metua te Tiaporo.’

13, 14. (a) Eaa ta te aronga kimikimi e tuatua ra no runga i to tatou roro e te reo o te tangata? (e) Akapeea tatou me iki e koai ta tatou ka akarongo?

¹³ I tetai taime, ka akarongo tatou ki te au mea ta tatou e inangaro ra i te akarongo. (2 Pete. 3:5) Kua anga mai a Iehova ia tatou kia rauka i te kopae atu i tetai au tangi anga turituri. E noo marie e e akamanako eia au tangi anga taau e akarongo ra i teia taime. Penei kare e maata ana taau i akarongo ana i mua atu ana. No teaa ra? I te mea e te rauka ra i toou roro i te akataka i te  au tangi anga tukeke, te tauturu ra te reira ia koe kia akamanako i tetai apinga okotai. Inara e ngata no te roro i te rave i te reira me akarongo tatou ki tetai ke e tuatua ra. Kua kiteaia mai e te aronga kimikimi e ka rauka ua ia tatou i te akarongo ki tetai tangata okotai. Te aiteanga, me te tuatua ra e rua tangata kia koe i te taime okotai, ka iki koe e ko teea tangata taau ka akarongo. Ka iki koe i te tangata taau e inangaro ra i te akarongo. Ko te au ngati Iuda tei inangaro i te rave i te au anoano o to ratou metua, ko te Tiaporo, kare i akarongo ana kia Iesu.

¹⁴ Te akakiteia maira kia tatou te au karere no ko mai i te ‘are o te pakari’ e te ‘are o te neneva.’ (Mase. 9:1-5, 13-17) Te tauta ra te pakari e te neneva i te akakeu ia tatou kia akarongo atu kia raua, e no reira, e ikianga ta tatou ka rave. Koai ta tatou ka akarongo? Tei runga i taau e inangaro i te akamareka. Me e mamoe tatou na Iesu, ka akarongo e ka aru tatou iaia. (Ioa. 10:16, 27) Kua akakite mai a Iesu e ‘no te tua o te tuatua-mou’ tana au pipi. (Ioa. 18:37) “Kare oki ratou e kite i te reo o te tangata ke.” (Ioa. 10:5) Te akono ra taua aronga akaaka ra i te tu ngateitei.​—Mase. 3:13, 16; 8:1, 18.

15. Eaa a Paulo i tuatua ai e ko te aiteanga o tona au tumatetenga ko te ‘tu kakā’ o te au taeake i Ephesia?

¹⁵ Ka tauturu to tatou tu akakoromaki i te rave anga i to Iehova anoano i tetai ke kia akono i te tu kaka. Kua tata a Paulo ki te putuputuanga o Ephesia e: “Teia toku anoano, eiaa kotou e taitaia i toku nei mate ia kotou, ko to kotou oki ïa kakā.” (Ephe. 3:13) Eaa a Paulo i tuatua ai e ko te aiteanga o tona mate me kore tumatetenga, ko te ‘tu kakā’ o te au taeake i Ephesia? Na te tavini anga i tona au taeake noatu te au manamanata, kua akaari a Paulo kia ratou e ko te tavini anga i te Atua te mea puapinga rava atu no tetai Kerititiano. Naringa a Paulo i tuku i te au no te au tumatetenga, ka akaari mai te reira e kare e puapinga ana to ratou pirianga kia Iehova, ta ratou angaanga orometua, e to ratou manakonakoanga. Kua akangateitei te tu akakoromaki o Paulo i te akonoanga Kerititiano, e kua akaari mai te reira e e puapinga atu te riro anga ei pipi na Iesu i tetai ua atu akaatinga anga.

16. Eaa te au tumatetenga ta Paulo i na roto ana i Lusetera?

¹⁶ Akamanako ana i to Paulo tu maroiroi e tona tu akakoromaki te tauturu anga i te au taeake. Kua akakite mai a Angaanga 14:19, 20 e: “Kua aere maira te ngati Iuda mei Anetioka mai e Ikonio, akanauru atura i taua aronga ra, peîia iorā Paulo ki te toka, e kika atura ratou iaia ki vao i taua oire ra [ko Lusetera], tuatua akera, kua mate takiri rava. Kia takako maira te au pipi iaia ra, kua tu ua maira aia ki runga, e kua aere maira ki roto i te oire: e ao akera, ririro atura raua ko Banaba ki Derebe.” Akamanako ana e kua akarukeia  koe kia mate no tetai ra, e oti kua aaere koe no tetai 100 kiro mita i tera mai ra ki tetai oire ke!

17, 18. (a) Akapeea a Timoteo i kite ei i te au tumatetenga o Paulo i Lusetera? (e) Akapeea te tu akakoromaki o Paulo te tauturu anga ia Timoteo?

¹⁷ Ko Timoteo ainei tetai o te “au pipi” tei tauturu atu ia Paulo? Kare te papaanga i roto i te puka o Angaanga i akakite mai ana i te reira, inara penei kua tupu ana te reira. Akamanako ana i ta Paulo i tata i roto i te rua o tana reta kia Timoteo e: “Kua kite ua ra koe i taku i apii ra, taku aerenga.” Kua kite a Timoteo e kua pepeiia a Paulo ki te toka i Lusetera e kua kite katoa aia e kua akaateaia a Paulo e te ngati Iuda ki vao ia Anetioka, e kua tauta tetai pae i te pepei iaia ki te toka i Ikonio.​—2 Timo. 3:10, 11; Anga. 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Kua “kite” a Timoteo i taua au tupuanga e te tu akakoromaki o Paulo. Kua akakeu maata te reira ia Timoteo. Te oki anga a Paulo ki Lusetera, kua kite mai aia ia Timoteo ei akaraanga meitaki no te putuputuanga, “e tangata rongo meitaki oki aia i te au taeake i Lusetera e Ikonio.” (Anga. 16:1, 2) Aere ua rai, kua tau a Timoteo no te rave i te au apainga teiaa.​—Phili. 2:19, 20; 1 Timo. 1:3.

19. Akapeea to tatou tu akakoromaki te tauturu anga i tetai ke?

¹⁹ Me rave ua rai tatou i te anoano o te Atua, ka tauturu to tatou akaraanga i te au mapu kia riro mai ei au tavini puapinga tikai no te Atua. Te akara maira te au mapu ia tatou e te kite maira i te tu e tuatua ra tatou ki te au tangata e te tu e akono ra tatou i te au turanga ngata o te oraanga. ‘Kua akakoromaki marie a Paulo i te au mea katoa’ kia rauka i te aronga tei vai tiratiratu te ‘ora ma te kakā mutu kore ra.’​—2 Timo. 2:10.

20. Eaa ra tatou ka kimi ua ai i te tu ngateitei no ko mai i te Atua?

²⁰ E au tumuanga meitaki to tatou kia “akono i ta te Atua anake ra akangateitei.” (Ioa. 5:44; 7:18) Te oronga maira a Iehova ki te “aronga i kimi i te kakā, . . . te ora mutu kore.” (E tatau ia Roma 2:6, 7.) Pera katoa, ka rauka i to tatou tu akakoromaki i te tauturu i tetai ke kia vai tiratiratu e kia rauka te oraanga mutu kore. No reira, eiaa e tuku i tetai mea kia arai ia koe mei te akono anga i te tu ngateitei ta te Atua i oronga mai.