1, 2. Eaa ra tetai pae ka inangaro ei i te apii no runga i te suke?

E REKA ana ainei koe i te kai i te suke? I te tuatau o te Pipiria, e reka ana te ngati Iseraela i te kai i te reira. (Nahu. 3:12; Luka 13:6-9) I teia tuatau, e tanuia ana te suke i roto i te au ngai takapini i teianei ao. E kai meitaki te suke, e kua karanga tetai au tangata e e mea meitaki te reira no to tatou pukuatu.

² Kua akaaite a Iehova i te au au suke ki te ngakau tangata. Kare aia e akakite ana ki te au tangata e akapeea te au suke me tauturu i to ratou oraanga kopapa. Te tuatua ra aia eaa to roto i to ratou ngakau. Ka tauturu mai tana tuatua ia tatou e to tatou aronga akaperepere. Ia tatou e uriuri ra no runga i tana i tuatua mai, akamanako ana i ta tatou ka kite mai ei au Kerititiano.

3. Eaa te aiteanga o te au suke tei akatakaia i roto i te pene 24 o Ieremia?

³ I te mataiti 617 M.T.N., te rave ra te iti tangata o Iuda i te au mea ta Iehova e rikarika ra. Kua akaari aia i tetai orama kia Ieremia no runga i te ka tupu kia Iuda. Kua akataka mai aia e rua kete suke, ko te aiteanga e rua pupu tangata. E “meitaki roa” te au suke i roto i tetai kete, e e “kino roa” te au suke i roto i tetai mai kete. (E tatau ia Ieremia 24:1-3.) Ko te au suke kino, ko te Ariki ko Zedekia e te aronga mei iaia rai te tu ta te Ariki ko Nebukanesa e tona pupu vaeau i tamaki atu. Inara te vai ra tetai au tangata mei te au suke meitaki rai. Ko tetai ia ratou ko Ezekiela, Daniela e tona au oa toko toru, e tetai pae tei apainaia atu i muri mai ki Babulonia ei au mouauri. Ka oki atu tetai o taua au ngati Iuda ra ki Ierusalema i muri mai e ka akatu akaou i te iero.​—Iere. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Eaa ra i riro ei ta te Atua au tuatua no runga i te au tangata meitaki i Iuda ei akamaroiroi anga no tatou?

⁴ Kua karanga a Iehova no runga i taua au tangata meitaki ra e: “E oronga au ia ratou i te ngakau e kite mai  ei iaku ra e, ko au ko Iehova: e riro oki ratou ei iti-tangata noku.” (Iere. 24:7) E akamaroiroi anga tikai teia no tatou no te mea te inangaro ra te Atua kia rauka ia tatou te ‘ngakau kite’ iaia, koia oki, kia riro mai ei tangata te ka inangaro i te kite iaia e kia riro mai ei tuanga no tona iti tangata. Akapeea tatou te riro mai anga mei te reira tu tangata rai? Ka apii tatou i te Pipiria e ka taangaanga tatou i ta tatou e apii ra. E oti, ka tataraara tatou e kare e rave akaou i te ara i roto i to tatou oraanga. Aru mai, ka akatapu tatou i to tatou oraanga ki te Atua e ka papetitoia i roto i te ingoa o te Metua, te Tamaiti, e te vaerua tapu. (Mata. 28:19, 20; Anga. 3:19) Kua rave ainei koe i taua au takainga ra? Me kore te aere putuputu ra ainei koe i teianei ki te au uipaanga ma te Au Kite o Iehova e te rave ra i taua au takainga ra?

5. Kua tataia te puka o Ieremia no runga iaai ma?

⁵ Noatu e kua rave tatou i taua au takainga ra, kia akara ua rai tatou i to tatou tu e kia matakite i ta tatou e rave ra. Eaa ra te tumu? Ka kite mai tatou i te pauanga ia tatou e uriuri ra i ta Ieremia i tata no runga i te ngakau. Ko tetai au pene o Ieremia, no runga i te au iti tangata e noo ra takapini ia Iuda. Inara te maataanga o te manako no runga i te iti tangata o Iuda i te tuatau e tutara ra e rima ariki i roto ia Iuda. (Iere. 1:15, 16) Kua tata a Ieremia no runga i te au tangata tei akatapuia kia Iehova. I te tuatau o Mose, kua ariki te au tangata e e iti tangata ratou no Iehova. (Exo. 19:3-8) I te tuatau katoa o Ieremia, kua karanga te au tangata e: “Te aere atu nei matou ia koe, ko to matou Atua oki koe, ko Iehova.” (Iere. 3:22) Inara, e ngakau meitaki ainei to ratou?

6. Eaa ra tatou ka inangaro ei i te kite eaa ta te Atua e tuatua ra no runga i te ngakau?

⁶ E taangaanga ana te au taote i te au matini i te akara ki roto i to tatou kopapa kia kite mai ratou me te meitaki ra to tatou pukuatu. Inara te kite katoa maira a Iehova i to tatou ngakau, me kore i to tatou tu tikai. Kua karanga aia e: “E pikikaa maata to te ngakau i te au mea katoa nei, e kua kino takiri: koai te kite? Ko au ko Iehova, tei kimi matatio i te ngakau, . . . kia oronga atu au ki te tangata katoa ra i tei tau i tona ra au aerenga, tei tau i te ua o tana e rave ra.” (Iere. 17:9, 10) Te kite maira te Atua eaa ta tatou e inangaro ra, e manako ra, to tatou tu, e ta tatou e inangaro ra i te rave i roto i to tatou oraanga. Ka akara meitaki mai te Atua i toou ngakau. E ka rauka katoa ia koe i te akara meitaki eaa to roto i toou ngakau.

7. Akapeea a Ieremia te akataka mai anga i te ngakau o te maataanga o te ngati Iuda i tona tuatau?

⁷ Kia akara meitaki tatou i to tatou ngakau. Eaa to Iehova manako no runga i te ngakau o te ngati Iuda i to Ieremia tuatau? Akara i ta Ieremia pauanga: “E ngakau peritome kore katoa oki to te ngutuare katoatoa o Iseraela.” Kare aia e tuatua ra no runga i te peritome anga o te au tane ngati Iuda tei umuumuia i raro ake i te Ture. Akapeea tatou i kite ei i te reira? Noatu e kua peritomeia te au tane ngati Iuda, kua karanga a Iehova e kua ‘peritome koreia’ ratou, koia oki, e “ngakau peritome kore” to ratou. (Iere. 9:25, 26) Eaa i reira te aiteanga o teia?

8, 9. Eaa ta te maataanga o te ngati Iuda i to Ieremia tuatau ka anoanoia kia rave?

⁸ Kua akakite te Atua ki te ngati Iuda i ta ratou ka anoanoia kia rave, e te tauturu maira teia ia tatou kia marama no runga i te “ngakau peritome kore.” Kua akakite aia kia ratou kia akakore i te kino i roto i to ratou ngakau. No teaa ra? Kua akamarama mai aia e: “Ko te otooto ua atu aea toku riri . . . no te kino o ta kotou au ravenga.” Kua akarongo kore ratou kia Iehova no te mea e ngakau kino to ratou. (E tatau ia Mareko 7:20-23.) Kua meameaau ratou, e kare ratou i inangaro ana i te taui. E kino tikai to ratou ngakau i roto i te nga mata o Iehova, kapiti  mai ki te reira to ratou au akakoroanga e to ratou manako. (E tatau ia Ieremia 5:23, 24; 7:24-26.) Kua akakite te Atua kia ratou e akapeea me taui i teia au tu na te tuatua anga e: “Ka peritome ana ia kotou uaorai no Iehova, e ka rave ke atu i te kiri mua o to kotou ngakau.”​—Iere. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Mei te mea rai e te anoanoia ra te ngati Iuda i to Ieremia tuatau kia rapakauia to ratou ngakau. Aiteite katoa te tu o te ngati Iseraela i to Mose tuatau. (Deu. 10:16; 30:6) Akapeea te ngati Iuda me “rave ke atu i te kiri mua” o to ratou ngakau? Ka kopae ratou i tetai ua atu au manako, au anoano, me kore au akakoroanga te ka akakeu ia ratou kia kore e aru i ta Iehova au akauenga.​—Anga. 7:51.

10. Akapeea tatou me aru i to Davida akaraanga?

¹⁰ Kia ariki rekareka tatou e te tauturu maira te Atua ia tatou kia marama i te ngakau akatutu ua. Ei au tavini no Iehova, ka anoanoia ainei tatou kia manamanata no runga i to tatou ngakau? Te maataanga o te au tangata i roto i te au putuputuanga, te tavini tiratiratu ra ia Iehova e te ma ra to ratou au tu. Kare ratou mei te “au suke kikino ra.” Kia akamaara ra e kua tuatua te tangata tuatua tika ko Davida kia Iehova e: “E unuunumou mai koe iaku, e te Atua, kia kite oki koe i toku ngakau; e timata mai iaku, e kia kite koe i toku manako: E akara mai i te aerenga kino e vai nei i roto iaku nei.”​—Sala. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Eaa ra tatou ka akara meitaki ei i to tatou ngakau? (e) Eaa ta te Atua kare e rave?

¹¹ Te inangaro ra a Iehova kia kite tatou tataki tai iaia, koia oki, kia mareka mai aia ia tatou e kia noo ua rai tatou ki roto i te reira turanga. Kua akakite mai a Ieremia e te akara meitaki maira a Iehova i te aronga tuatua tika e te kite maira Aia i “te manako i roto, e te ngakau ra.” (Iere. 20:12) No te mea te akara meitaki maira a Iehova i te ngakau o te aronga tuatua tika, ka anoano katoaia tatou kia akara meitaki eaa to roto tikai i to tatou ngakau. (E tatau ia Salamo 11:5.) Me rave tatou i te reira, penei ka kite mai tatou i tetai tu, manako, me kore akakoroanga tarevake i roto tikai i to tatou ngakau te ka akatupu i to tatou ngakau kia kore e ariu mai. Penei te marie ra tatou i te akarongo kia Iehova. No reira ka anoanoia kia rapakauia to tatou ngakau, kia rauka i te akaatea i taua au mea kino ra mei roto mai i to tatou ngakau. Eaa tetai au akaraanga no te au tu me kore au manako tarevake i roto i to tatou ngakau? Akapeea tatou me rave i te au tauianga?​—Iere. 4:4.

¹² Kare a Iehova e maro ana ia tatou kia taui. Kua akakite aia no runga i “te suke meitaki” e ‘ka oronga aia kia ratou tetai ngakau kia kite’ mai iaia. Inara kare aia e maro ia ratou kia taui i to ratou ngakau. Ka anoanoia ratou kia inangaro i te kite i te Atua, e ka anoano katoaia tatou kia akapera.

13, 14. Akapeea te ngakau o tetai tangata i riro ei ei mea kino kiaia?

¹³ Kua akakite mai a Iesu e ka akariro te ngakau o tetai tangata iaia kia “manako kikino,” kia ta tangata, kia rave i te akaturi, me kore kia rave i te au mea tau kore. (Mata. 15:19) Ei akaraanga, me e au anoano tarevake  to tetai tangata i roto i tona ngakau, penei ka rave aia i te akaturi me kore i te moeaana. Me kare rava aia e tataraara, ka ngere aia i te akaperepere anga a te Atua. Inara, noatu e kare aia e rave i te ara kino, penei ka akatika aia i te au anoano tarevake kia pakari atu i roto i tona ngakau. (E tatau ia Mataio 5:27, 28.) E puapinga tikai kia akapapu tatou e kare e au anoano tarevake i roto i to tatou ngakau. Te manako muna ra ainei koe i tetai tane me kore vaine na roto i te tu kare a Iehova e mareka mai? Ka anoano ainei koe kia taui eaa to roto i toou ngakau?

¹⁴ Penei ka akatika katoa tetai Kerititiano i tona riri no tetai taeake kia maata atu, te ka akatupu iaia kia makitakita i tona taeake i roto i tona ngakau. (Levi. 19:17) Ka anoanoia aia kia tauta pakari i te kopae i taua au manako ra.​—Mata. 5:21, 22.

15, 16. (a) Akapeea tetai Kerititiano te ‘ngakau peritome koreia’ anga? (e) Eaa ra koe ka manako ei e kare a Iehova e inangaro ana ia tatou kia ‘ngakau peritome koreia’?

¹⁵ Kare te maataanga o te au Kerititiano e akatika ana i teia au anoano e teia au manako kia tupu ki roto i to ratou ngakau. Inara kua tuatua katoa mai a Iesu no runga i te “manako kikino.” Ei akaraanga, penei ka manako tatou e e puapinga atu to tatou tu tiratiratu ki to tatou pamiri i tetai atu au apinga. Tika rai, ka anoanoia te au Kerititiano kia aroa i to ratou kopu tangata, kare kia riro mai mei te au tangata rai i roto i teianei ao i teia tuatau e tu “aroa kore” to ratou. (2 Timo. 3:1, 3) Inara, penei ka maata roa atu to tatou akaari anga i te tu tiratiratu ki to tatou pamiri. E maata te manako ra e e puapinga atu to ratou pirianga ki te pamiri i to ratou pirianga ki tetai ke. Me akariri tetai tangata i tetai mema o tona pamiri, ka riri katoa aia. Kua riri tikai te au tungane o Dina no te mea kua takinoia mai aia. Tei tupu mai, kua tamate atu ratou i te au tane o te oire. (Gene. 34:13, 25-30) E kua akakeu te au manako kino i roto i te ngakau o Abasaloma kia tamate ia Amanona. (2 Samu. 13:1-30) Ae, e kino tikai te “manako kikino.”

¹⁶ Kare te au Kerititiano mou e ta tangata ana. Inara e riri tikai ana tetai au tangata me takinga kinoia tetai mema o to ratou pamiri. Me kore penei ka manako ratou e kua takinga kinoia mai tetai mema o to ratou pamiri. No reira akapeea ratou me akono atu i te tangata ta ratou e manako ra e kua akariri i to ratou mema pamiri? Penei kare ratou e kapiti atu kiaia me kore e pati iaia ki to ratou kainga. (Ebe. 13:1, 2) Inara kare tetai Kerititiano tei aroa i tona au taeake e rave i te reira. Te kite maira a Iehova eaa to roto i to tatou ngakau. Me kite mai aia i teia au  manako kino i roto i to tatou ngakau, penei ka karanga mai aia e “e ngakau peritome kore” to tatou. (Iere. 9:25, 26) Inara te karanga ra a Iehova e: “Ka rave ke atu i te kiri mua o to kotou ngakau.”​—Iere. 4:4.

17. Me mataku tatou ia Iehova, eaa ra ka mama atu ei i te rave i te au tauianga i roto i to tatou ngakau?

¹⁷ Me akara meitaki koe i toou ngakau, penei ka kite mai koe e kare koe e akarongo viviki ana ki te au ikuikuanga a Iehova mei tei anoanoia ra koe kia rave. Penei e ‘ngakau peritome koreia’ toou. Penei te mataku ra koe i ta te au tangata e manako ra no runga ia koe. Me kore te inangaro ra koe kia rongonui koe e kia maata taau moni. Penei ka marokiakia koe me kore ka maro koe i te rave i taau e inangaro ra i te rave. Kua manako akapera ana tetai pae. (Iere. 7:24; 11:8) Kua tata a Ieremia e e “ngakau akatitima, e te meameaau” to te ngati Iuda tiratiratu kore i tona tuatau. Kare ratou i ‘mataku ana ia Iehova,’ noatu e te inangaro ra aia ia ratou e te oronga maira aia i te au mea ravarai ta ratou e anoano ra. (Iere. 5:23, 24) Me mataku tatou ia Iehova, koia oki, me akangateitei tatou iaia, ka kopae tatou i te au mea kino i roto i to tatou ngakau. Ka mama atu ia tatou i te rave i te au tauianga i roto i to tatou ngakau e kia rave i ta Iehova e pati maira ia tatou kia rave.

18. Eaa ta Iehova i taputou mai no runga i te aronga i roto i te koreromotu ou?

¹⁸ Ia tatou e tauta ra i te rave i teia au mea, ka oronga mai a Iehova i te ‘ngakau kia kite’ iaia. Kua taputou mai aia e ka rave aia i teia no te aronga akatainuia i roto i te koreromotu ou. Kua karanga aia e: “E tuku au i taku ture ki roto ia ratou, e tataia e au ki runga i to ratou ngakau; e e riro au ei Atua no ratou, e riro oki ratou ei tangata noku.” E kua tuatua katoa mai aia e: “Kare oki ratou e apii akaou, ko te tangata ko tona tangata tupu, ko te tangata ko tona taeake, i te na ko anga atu e, Kia kite kotou ia Iehova: e kite katoatoa oki ratou iaku, ko tei mea ngiti i o ratou, e tae ua atu ki tei maata i o ratou, . . . e akakore oki au i ta ratou ara, e kare au e manako akaou i to ratou kino.”​—Iere. 31:31-34. *

19. Eaa ta tatou ka tapapa atu?

¹⁹ Te tapapa atu nei tatou i ta te Atua i taputou mai. Kia inangaro tatou katoatoa i te kite ia Iehova e kia riro mai ei tuanga no tona iti tangata. Inara ka rauka anake ua ia tatou i te kite ia Iehova e tuatau ua atu me akakoreia mai ta tatou au ara na roto i te atinga oko o Karaiti. No te mea e ka akakoreia mai ta tatou ara, e akakore atu tatou i te ara a tetai ke, noatu e ngata i te rave i te reira. Kia tauta tatou i te takore atu i te riri me kore i te makitakita atu i tetai ke. Ka tauturu teia ia tatou kia akaari mai e te inangaro ra tatou i te tavini ia Iehova e te kite meitaki ra tatou iaia. Ka riro mai tatou mei te aronga rai ta Iehova i tuatua e: “E kimi mai oki kotou iaku, e kitea au e kotou, kia kimi mai kotou iaku ma te ngakau katoa ra. E kitea au e kotou.”​—Iere. 29:13, 14.