Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

TUA ORAANGA

Inangaro i te Tavini ia Iehova i Tetai ua Atu Ngai

Inangaro i te Tavini ia Iehova i Tetai ua Atu Ngai

Kare rava au i tutu ana ko au anake ua. Me aere au i te tutu aere, matakutaku au e kua ru toku nga vaevae. Te mea kino rava atu, kare te tangata e inangaro ana i te akarongo mai. Kua riri tetai pae e kua tamatakutaku mai i te ta iaku. Taua marama mua i roto i te angaanga painia, e tai rai aku puka i oronga!​—Markus.

KUA tupu te reira i te mataiti 1949. Inara kua akamata taku tua i tetai au mataiti i mua atu ana. Kua anauia au i te mataiti 1927 i te tua tokerau o Drenthe, i te Netherlands. Ko au te a o te itu tamariki. E tangata maani tamaka toku papa ko Hendrik, e te tanu kai. Tei vao mai to matou are i te oire. Te maataanga o te tangata i to matou ngai, e aronga tanutanu e te tiaki manu e e reka ana au i taua tu oraanga. I te mataiti 1947, kua apii au i te tuatua mou na roto i tetai tangata i te pae mai i to matou kainga ko Theunis Been. Kare au e reka ana i tona tu i toku aravei mua anga iaia. Inara, te riro mai anga aia ei Kite no Iehova, kua meitaki atu tona tu. Inangaro au i te kite i te tumu i taui ei tona tu. Te akakite mai anga aia no runga i ta te Atua taputou no tetai enua parataito, kua akarongo au kiaia. Kua ariki au i te tuatua mou e kua riro mai maua ei oa piri mou. *

I roto ia Me, mataiti 1948, kua akamata au i te tutu aere, e i roto ia Tiunu ra 20, kua papetitoia au i ko i tetai uruoaanga i Utrecht. I roto ia Tianuare ra 1, mataiti 1949, kua akamata au i te painia e kua tukuia atu au ki Borculo, i roto i tetai putuputuanga meangiti. Kua anoanoia au kia aere mei tetai 130 kiro mita (80 maire) te mamao e tae ei ki reira, no reira kua na runga atu au i toku patikara takatakai. Manako au e e ono rai ora e tae ei ki reira. Inara no te ririnui o te ua e te matangi, kua taeria te 12 ora, noatu e kua na runga atu au i te rerue no te 90 kiro mita (55 maire) toe! I taua po, kua tae meitaki au ki te kainga o tetai pamiri Kite e kua noo au ki reira i toku painia anga.

Kare te apinga a te tangata e maata ana i taua tuatau i muri ake i te tamaki. E tai rai oku pereue e te piripou roaroa​—maatamaata roa te pereue, poto roa te piripou! Mei taku i akakite i te akamataanga, ngata tikai toku marama mua i Borculo, inara kua akameitaki mai a Iehova iaku ma te au apii Pipiria. E iva marama i muri mai, kua tukuia au ki Amsterdam.

MEI TE OIRE MEANGITI KI TE OIRE MAATA

Kua utuutuia au i roto i tetai oire tanutanu, e teianei tei roto au i te oire maatamaata o te Netherlands, ko Amsterdam. Uua tikai te angaanga orometua. I te marama mua, e maata taku au puka i oronga i taku i oronga ana i te iva marama i topa. Kare i roa, e varu tuma aku apii Pipiria. Muri ake toku ikiia anga ei tavini no te putuputuanga (teianei e tauturu no te pupu aronga pakari), kua patiia mai au kia oronga i taku akoanga mua. Kare au e manako ana e ka rauka iaku i te rave i te reira, no reira mataora tikai au e ka aere au ki tetai putuputuanga ke i mua ake ka oronga au i taua akoanga ra. Inara, kare au i kite ana e i te au mataiti ka aereia, ka oronga au e tere atu i te 5,000 akoanga!

Ko Markus (tua katau roa) e tutu aere ra i tetai ngai vaitata ki Amsterdam i te mataiti 1950

I roto ia Me, mataiti 1950, kua tukuia atu au ki Haarlem e kua patiia mai au no te angaanga kotinga. E toru ra kare au e moe meitaki ana. Kua akakite au kia Robert Winkler, tetai taeake i ko i te opati manga, e kare au e tukatau ana, inara kua karanga mai aia e: “Akaki ua koe i te pepa. Ka kite ua koe.” Muri ua ake i te tereni anga e tai marama, kua akamata au i te angaanga kotinga. Te atoro anga au i tetai putuputuanga, kua aravei au ia Janny Taatgen, e tamaine mataora i te painia e te tu akaatinga e te inangaro maata ia Iehova. Kua akaipoipo maua i te mataiti 1955. Ina, i mua ake ka akakite au i taku tua, ka akakite mai a Janny akapeea aia te riro mai anga ei painia, e to maua tavini anga kapiti i muri ake i to maua akaipoipoanga.

TAVINI ANGA EI TOKORUA AKAIPOIPO

Janny: Kua riro mai toku mama ei Kite no Iehova i te mataiti 1945, e 11 oku mataiti. Kua viviki ua aia i te kite i te puapinga kia apii i te Pipiria ki tana tamariki e toru, inara e patoi ana toku papa i te tuatua mou, no reira kua apii matou me kare a papa i te kainga.

Taku uipaanga mua i aere, ko te uruoaanga i ko i Te Hague i te mataiti 1950. E tai epetoma i muri mai, kua aere au ki taku uipaanga mua i ko i te Are Uipaanga Patireia i Assen (Drenthe). Riri tikai toku papa e kua tuaru aia iaku. Karanga mai toku mama e: “Kua kite ua koe te ngai ka aere koe.” Kua kite au e te tuatua ra aia no runga i toku au taeake e te au tuaine pae vaerua. Kua noo au ki tetai pamiri Kite vaitata ua mai, inara te tamanamanata ua ra toku papa iaku, no reira kua neke atu au ki te putuputuanga i Deventer (Overijssel), mei tetai 95 kiro mita (60 maire) te mamao. Inara, no te mea e tamariki rai au, kua akautungaia toku papa e te aronga o te ture no te tuaru anga iaku. Tei tupu, kua pati aia iaku kia oki mai ki te kainga. Noatu kare toku papa i ariki ana i te tuatua mou, kua akatika aia iaku kia aere ki te au uipaanga e te angaanga tutuanga.

Janny (tua katau roa) e painia tauturu ra i te mataiti 1952

Muri poto ua ake toku oki anga ki te kainga, kua rokoia toku mama i tetai maki kino e naku e rave ana i te au angaanga i roto i te ngutuare. Noatu teia, kua meitaki mai toku turanga pae vaerua e kua papetitoia au i te mataiti 1951, e 17 oku mataiti. I te mataiti 1952, te meitaki mai anga a Mama, kua painia tauturu kapiti matou e tetai au tuaine painia e toru, no tetai rua marama. E noo ana matou i runga i tetai poti e e aere ana matou i te tutu aere i roto i tetai nga oire i Drenthe. I te mataiti 1953, kua riro mai au ei painia tamou. E tai mataiti i muri mai, kua aere mai tetai akaaere kotinga mapu i te atoro i to matou putuputuanga. Ko Markus tona ingoa. No te mea kua irinaki maua e ka rauka ia maua i te tavini meitaki atu ia Iehova ei tokorua, kua akaipoipo maua i roto ia Me, mataiti 1955.​—Kohe. 4:9-12.

To maua ra akaipoipo i te mataiti 1955

Markus: Muri ake to maua akaipoipoanga, kua tukuia atu maua ki Veendam (Groningen) kia painia. Kua noo maua ki roto i tetai ngai meangiti ua, mei te itu tapuae te atea e te tai ngauru tapuae te roa (e 2 mita te atea, e 3 mita te roa). Noatu te reira, kua rauka ia Janny i te akamanea i to maua pia e kia maana. I te au po me moe maua, ka akaneke maua i te kaingakai e te nga nooanga kia tuku mai i to maua roi mei runga mai i te paruru.

E ono marama i muri mai, kua patiia maua no te angaanga tutaka i Belgium. I te mataiti 1955, mei te 4,000 papuritia i Belgium. Teianei, kua tere atu i te 24,000! Aiteite ua te reo e tuatuaia ra i Flanders, i te tua tokerau o Belgium ki to te Netherlands. Inara, manga tuke rai te tangianga o te reo o te tangata i Belgium, no reira kua anoanoia maua kia apii i te reo.

Janny: Ka anoanoia te tu akaatinga no te angaanga tutaka. Kua na runga maua i te patikara takatakai i te atoro anga i te au putuputuanga, e kua noo maua i ko i te au kainga o te au taeake e te au tuaine. No te mea kare o maua ngai nooanga me atoro maua i te au putuputuanga, kua noo maua kia ratou e Monite ua atu, e kua aere ki te putuputuanga ou i te popongi Ruirua. Inara, kua irinaki rai maua e e akameitakianga i te tavini ia Iehova.

Markus: I te akamataanga, kare maua i matau ana i te au taeake e te au tuaine i roto i te au putuputuanga, inara kua akaari mai ratou i te tu takinga meitaki e te oaoa. (Ebe. 13:2) Te au mataiti tei aereia, kua atoro putuputu maua i te au putuputuanga e tuatua ra i te reo Orani i Belgium. Maata te au akameitakianga tei rauka mai. Ei akatauanga, kua aravei maua i te au taeake e te au tuaine i roto i te au putuputuanga reo Orani, e kua riro ratou ei aronga akaperepereia na maua. E anere ua atu au mapu ta maua i kite te tupu anga i te pae kopapa e te pae vaerua e te akatapu anga i to ratou oraanga kia Iehova. Kua tuku ratou i te au anoano Patireia ei mea mua i roto i to ratou oraanga. E rekarekaanga maata tikai i te kite ia ratou e tavini tamou ra ia Iehova ma te tiratiratu. (3 Ioa. 4) Kua riro teia akamaroiroianga a tetai e tetai kia akamama atu i te rave tamou i ta maua angaanga ma te ngakau katoa.​—Roma 1:12.

E TURANGA NGATA E TE AKAMEITAKIANGA

Markus: Mei te ra i akaipoipo ei maua, kua inangaro maua i te aere ki te Apii Gileada. I te au ra ravarai, kua apii maua i te reo Papaa e tai ora. Inara, kare i te mea mama i te apii i te reo Papaa mei roto mai i te au puka, no reira kua aere maua ki Engarani i to maua tuatau orote kia apii i te reo, ia maua e tutu aere ra. I te mataiti 1963, kua tukuia mai tetai reta na maua mei ko mai i te opati maata i Brooklyn. E tai naku, e tai na Janny. I roto i taku reta, kua patiia mai au kia aere ki Gileada no tetai apii puapinga e tai ngauru marama. Te mea maata i ko i teia apii, kia tereni e kia apii i te au taeake kia akaaere i te angaanga tutuanga. No reira i roto i te 100 aronga apii, e 82 au tane.

Janny: I roto i taku reta, kua patiia mai au kia akamanako na roto i te pure e me ka inangaro au i te noo rai i Belgium me aere a Markus ki te Apii Gileada. Kare au i rekareka roa ana i te akamataanga. Mei te mea rai e, kare taku au tautaanga i te akamaata atu i taku angaanga i akameitakiia mai e Iehova. Noatu rai, kua maara iaku te akakoroanga o te Apii Gileada​—ei tauturu i te aronga apii kia tutu i te tuatua meitaki i te ao katoa nei. No reira kua ariki au i te noo mai e kua tukuia au kia tavini kapiti ei painia takake ma tetai nga painia tukatau, ko Anna e Maria Colpaert, i roto i te oire o Ghent i Belgium.

Markus: No te mea kua inangaroia kia akameitaki mai au i toku reo Papaa, kua patiia mai au kia aere ki Brooklyn e rima marama. Kua angaanga au i roto i te Tipatimani Tuku Anga Puka e te Tipatimani Tavini Anga. Toku tavini anga i ko i te opati maata e te tauturu anga i te tuku i te au puka ki Asia, Europa, e Marike Tonga, kua tauturu iaku kia kite maata atu no runga i to tatou taokotaianga taeake i te ao katoa nei. Maara tikai iaku te Taeake A. H. Macmillan, tei rave ana i te angaanga tutaka (akaaere tutaka) i te tuatau o te Taeake Russell. E tangata ruaine aia e kua turi tona taringa, inara kare aia e topa ana i te au uipaanga o te putuputuanga. Kua riro te reira ei akakeuanga ririnui ki runga iaku e te apii mai e, auraka e akangaropoina i ta tatou taokotaianga Kerititiano.​—Ebe. 10:24, 25

Janny: E tata reta ua ana maua ko Markus i te au epetoma. Inangaro tikai maua i te kite ia maua! Inara, kua mataora a Markus i tana terenianga i ko i te Apii Gileada, e kua kite au i te mataora tikai i taku angaanga orometua. Te oki mai anga a Markus mei Marike, e 17 aku apii Pipiria! E ngata tikai no maua i te noo takake anga e 15 marama, inara kua kite au i ta Iehova akameitakianga ki runga i to maua tu akaatinga. Te ra i oki mai ei a Markus, kare te pairere i tae vave mai ana, no reira te tae mai anga aia, kua takave maua e kua aue. Mei reira mai, kare maua e aere takake ana.

REKAREKA TIKAI I TE AU ANGAANGA

Markus: Te oki mai anga au mei te Apii Gileada i roto ia Titema mataiti 1964, kua tukuia atu maua kia tavini i ko i te Betela. Inara, kua taui teia. E toru marama i muri mai, kua tukuia atu maua ki roto i te angaanga tapere i Flanders. Te tonoia anga a Aalzen e Els Wiegersma ki Belgium ei nga mitinari, kua tukuia atu raua ki roto i te angaanga tapere e kua oki maua ki Betela e kua angaanga au i roto i te Tipatimani Tavinianga. Mei te mataiti 1968 ki te 1980, i tetai au taime kua taui ta maua angaanga mei te tavini anga i Betela ki te angaanga tutaka. E i te mataiti 1980 ki te 2005, kua tavini akaou au ei akaaere tapere.

Noatu kua taui ua ta maua angaanga, kare roa e ngaropoina ana e kua akatapu maua i to maua oraanga kia tavini ia Iehova ma te ngakau katoa. Rekareka tikai maua i ta maua au angaanga, te irinaki anga e ko te akakoroanga o te au tauianga, ei akamaata atu i te au anoano o te Patireia.

Janny: Rekareka tikai au i te tikaanga ngateitei i te aru anga ia Markus ki Brooklyn i te mataiti 1977, e ki Patterson i te mataiti 1997 te tereniia anga aia ei mema no te Kumiti Manga.

KITE A IEHOVA I TO MAUA AU ANOANO

Markus: I te mataiti 1982, kua vaiia a Janny e kua meitaki mai aia. E toru mataiti i muri mai, kua oronga mai te putuputuanga i Louvain i tetai apatimani no maua i runga ake i to ratou Are Uipaanga Patireia. Ko te taime mua teia i roto i te 30 mataiti, kua rauka to maua uaorai ngai nooanga. Me akapapa maua no te atoro anga i tetai putuputuanga, kua kake e kua eke mai au ki raro i te apai i ta maua au kiri! No reira, i te mataiti 2002, kua rekareka tikai maua e ka noo maua ki roto i tetai apatimani kare e kake kake anga. Te tae anga toku mataiti ki te 78, kua tukuia atu maua ei painia takake ki te oire o Lokeren. Mataora tikai maua e te tavini nei rai maua ei painia takake e te aere ra rai ki roto i te angaanga orometua i te au ra ravarai.

“Irinaki tikai maua e kare e puapinga ana te ngai ka tavini maua me kore te turanga o to maua tavinianga, mari ra ko ta maua e tavini ra, ko te Atua ko Iehova”

Janny: E 120 mataiti to maua tavinianga tamou! Kua kite tikai maua i te tikaanga o ta Iehova taputou e, ‘kare rava aia e akaruke ia tatou,’ e me tavini tiratiratu tatou iaia, ‘kare tatou e ngere i tetai mea.’​—Ebe. 13:5; Deu. 2:7.

Markus: Kua akatapu maua i to maua oraanga kia Iehova i to maua mapuanga. Kare roa maua i kimi ana i te au mea maata no maua uaorai. Kua ariki puareinga ua maua i tetai ua atu angaanga no te mea, irinaki tikai maua e kare e puapinga ana te ngai ka tavini maua me kore te turanga o to maua tavinianga, mari ra ko ta maua e tavini ra, ko te Atua ko Iehova.

^ para. 5 Kua riro mai toku papa, mama, tuaine, e tetai nga teina ei Kite no Iehova.