1, 2. Eaa te tumu i ora mai ei te 230 Au Kite o Iehova mei te Tamaki II o te Ao?

VAITATA te Tamaki II o te Ao i te akamutu e te inga ra te nuku vaeau o Hitler. Kua akaue te kavamani Nazi kia tamateia te tauatini ua atu mouauri i roto i te au puakapa takinokinoanga. Ka mati te au mouauri o te puakapa Sachsenhausen ki tai i te au uapu e oti ki runga i te au pai te ka akatomoia ki raro i te moana.

² Kua maroia te 33,000 mouauri kia mati e 250 kiro mita te mamao, mei te puakapa takinokinoanga i Sachsenhausen ki Lübeck, e oire i te pae taatai i Tiamani. I roto i teia au mouauri, e 230 Au Kite o Iehova mei te au enua e ono. Kua maro te au vaeau i te Au Kite kia mati kapiti ratou. No te maki e te rava kore o te kai, kua paruparu te au mouauri. Akapeea ra to tatou au taeake? Kua meitaki ua ratou. Eaa te tumu? Karanga tetai taeake e, “Kua akamaroiroi matou i tetai e tetai.” No to ratou inangaro i tetai e tetai e “te mana maata meitaki” no ko mai i te Atua, i ora mai ei ratou.​—2 Kori. 4:7.

3. Eaa ra ka anoanoia ai kia akamaroiroi i tetai e tetai?

³ Noatu kare to tatou turanga mei te reira rai, e maata te au manamanata ta tatou ka akakoromaki. No te mea, kua uriia mai a Satani ki te enua nei i muri ake te tutaraanga te Patireia o te Atua i te mataiti 1914. E riri maata tikai tona no te mea kua kite aia e “e manga tuatau poto ua tona e toe nei.” (Apo. 12:7-9, 12) Ia Aramakito e vaitata maira, te akaparuparu nei a Satani i to tatou pirianga kia Iehova na roto i te au turanga ngata e te au manamanata o te oraanga i te au ra ravarai. (Iobu 14:1; Kohe. 2:23) Tetai taime noatu eaa ta tatou ka rave, ka akaparuparuia e ka taitaia tatou no teia au turanga ngata. Ei akaraanga, kua roa tetai taeake i te akamaroiroi anga i te au taeake kia vai tiratiratu  kia Iehova. Inara, i tona ruaine anga, kua makiia raua ko tana vaine, e kua taitaia tikai aia. Mei taua taeake rai, ka anoano tatou pouroa i “te mana maata meitaki” no ko mai ia Iehova. Ka anoano katoaia tatou kia akamaroiroi i tetai e tetai.

4. Me ka inangaro tatou i te akamaroiroi atu i tetai ke, eaa te akoanga a Paulo ta tatou ka aru?

⁴ Me ka inangaro tatou i te akamaroiroi i tetai ke, e aru tatou i te akoanga a Paulo ki te au Kerititiano Epera. Kua karanga aia e: “E akono marie rai tatou tetai ki tetai, ka akamaroiroi atu ei kia maata te aroa, e i te angaanga memeitaki ra: Auraka e akaruke i to tatou akaputuputu anga mei ta tetai aronga, ka akamaroiroi ra, e kia maata atu rai te maroiroi, no te mea te akara na kotou i taua rā ra i te vaitata anga mai.” (Ebe. 10:24, 25) Akapeea tatou me aru i teia akoanga puapinga?

5. Eaa te aiteanga kia ‘akono marie rai tatou i tetai e tetai,’ e eaa te umuumuia ra?

⁵ Te aiteanga o te tuatua kia ‘akono marie rai tatou i tetai e tetai’ koia oki, kia akamanako i te au anoano o tetai ke. Kare tatou e kite i te au anoano o to tatou au taeake me ka aravei viviki ua tatou ia ratou i ko i te Are Uipaanga Patireia me kore ka tuatua ua kia ratou no runga i te au mea kare e puapinga ana. E tika, kare tatou e inangaro kia o atu ki roto i te au angaanga a tetai ke. (1 Tesa. 4:11; 1 Timo. 5:13) Inara, ka inangaro tatou i te kite tikai i to tatou au taeake, koia oki te turanga o to ratou oraanga, to ratou au tu meitaki, tu maroiroi, tu paruparu, e to ratou manako no runga i te tuatua mou. E kia akamanako mai ratou e e au oa tatou no ratou e te inangaro nei tatou ia ratou. Kare tatou e akapou i to tatou taime kia ratou me rokoia ratou e te manamanata e te taitaia, mari ra i tetai atu au taime.​—Roma 12:13.

6. Eaa te ka tauturu i tetai tangata pakari kia “akono marie rai” i te au taeake i roto i te putuputuanga?

⁶ Te karanga ra te Pipiria e ka anoanoia te aronga pakari kia akono puareinga ua i te au anoano o te au taeake i roto i te putuputuanga. (1 Pete. 5:1-3) E rauka ai ia ratou i te rave meitaki i teia, ka anoanoia ratou kia kite tikai i to ratou au taeake e te au tuaine. (E tatau ia Maseli 27:23.) Me papa ua te aronga pakari i te tauturu e te kapiti mataora atu ki te au taeake e te au tuaine, ka mama ua i te katoatoa i roto i te putuputuanga i te aravei atu ia ratou me anoanoia te tauturu. Ka mama katoa i te au taeake i te akakite i to ratou manako e to ratou au manamanata ki te aronga pakari. Te ka tupu mai, ka rauka i te aronga pakari i te tauturu atu ia ratou.

7. Eaa ta tatou ka akamaara no runga i te au “tuatua tau kore” a te aronga tei taitaia?

⁷ Kua akakite a Paulo ki te putuputuanga i Tesalonia e: “E tauturu atu i tei apikepike.” (E tatau ia 1 Tesalonia 5:14.) I roto i teia aronga “apikepike,” ko te aronga tei taitaia te ngakau. Karanga a Maseli 24:10 e: “Kia potopoto to aʼo i te rā i eke ei ra, kua iti roa toou maroiroi.” Me ka inangaro tatou i te tauturu i te aronga tei taitaia, kia akamaara tatou e, i tetai taime ka tuatua ratou i te au “tuatua tau kore.” (Sala. 106:33) Penei ka tuatua ratou i te au mea kare ratou i akakoro ana. Kua kite a Rachelle i te reira te rokoia anga tona mama i te taitaia. Kua na ko a Rachelle e: “Maata te taime e tuatua kino ana toku Mama. Inara, e akamaara ana au i tona tu tikai​—e vaine aroa, takinga meitaki, e te oronga ua. Kua kite au e e tuatua ana te aronga ngakau taitaia i te au tuatua kare ratou i akakoro ana. Te mea kino rava atu ta tetai ka rave, ko te tutaki anga i te kino ki te kino.” Te na ko ra a Maseli 19:11 e: “Na te akono [me kore te kite] o te tangata i kore ei i riri vave; ko tona ïa kakā koia i akakore i te ara.”

8. Koai ma te aronga ta tatou ka “akakite pu tikai” i to tatou aroa, e no teaa ra?

 ⁸ Akapeea tatou me “akono marie” i tetai taeake tei taitaia tona ngakau no tana ara i rave i mua ana? Noatu kua akatikatika aia i tana tarevake, penei te akama nei rai aia i tana i rave. Kua tata a Paulo ki te au taeake i Korinetia no runga i tetai taeake i roto i te putuputuanga tei tataraara i tana au ara i rave. Karanga aia e: “E akakore atu kotou i tana ara, e e akapumaana atu e tikaʼi, ko te apuku uaia aea taua tangata ra i te aue maata. E teianei, teia taku tuatua kia kotou, e akakite pu tikai kotou i to kotou aroa iaia.” (2 Kori. 2:7, 8) Te aiteanga o te tuatua “akakite pu tikai,” koia oki, “kia akaari” me kore “kia akapapu.” Kare te taeake e kite i to tatou aroa nona, kia akaari roa tatou kiaia na roto i ta tatou ka tuatua e ta tatou ka rave.

9. Eaa te aiteanga kia ‘akamaroiroi atu kia maata te aroa, e te au angaanga memeitaki’?

⁹ Kua tata a Paulo e: ‘E akono marie rai tatou i tetai e tetai, ka akamaroiroi atu ei kia maata te aroa, e te au angaanga memeitaki.’ Ka rave tatou i teia na te tauturu anga i to tatou au taeake kia akaari i te aroa e kia rave i te mea meitaki. Ei akatutuanga: Me ka inangaro tatou i te ai kia ka ua, ka koko e ka tairiiri tatou i te ai. (2 Timo. 1:6) Mei te reira rai, e au ravenga tetai ka rauka ia tatou i te tauturu i to tatou au taeake kia inangaro i te tavini maroiroi ia Iehova. Tetai ravenga meitaki kia rave i teia, na te akameitaki anga i to tatou au taeake no ta ratou au angaanga meitaki i rave.

10, 11 (a) Koai ma te anoano ra i te au tuatua akameitakianga? (e) Akakite mai i tetai akaraanga te ka tauturu i tetai taeake me akameitakiia mai aia.

¹⁰ Ka anoano tatou pouroa i te au tuatua akameitaki anga, noatu kua taitaia tatou e me kare. Kua tata tetai taeake e, “Kare roa toku papa i akameitaki mai ana iaku.” No reira tona maata mai anga, kare aia i manako ana e ka rauka iaia i te rave meitaki i tetai angaanga. Noatu e 50 ona mataiti i teianei, e mataora ana aia me akameitaki tetai ke iaia no tana angaanga ei tangata pakari. No tana i kite i roto i tona uaorai oraanga no te puapinga kia akamaroiroi  atu i tetai ke, e kimi ua ana aia i te au atianga kia akameitaki atu i tetai ke. Me akakite mai tetai taeake e te rave meitaki ra tatou i ta tatou angaanga, ka akamaroiroiia tatou. Ka akamaroiroi katoaia te au painia, te aronga pakarikari, e te aronga tei taitaia me akameitakiia ratou.​—Roma 12:10.

¹¹ Me tauturu te aronga pakari i tetai taeake tei rave i te tarevake, penei na te akameitaki anga iaia no tana au angaanga meitaki i rave, e tauturu iaia kia taui i tona aerenga manako e kia rave i te mea tika. (Gala. 6:1) Ko teia tei tauturu i tetai tuaine ko Miriam. Kua tata aia e: “Kua na roto au i tetai tuatau ngata i roto i toku oraanga. Kua akaruke tetai au oa mou i te putuputuanga, e kua rokoia toku papa e tetai maki kino. Taitaia tikai au.” Kua akainangaro aia i tetai tamaiti kare e akamori ana ia Iehova. Kua manako aia e ka mataora atu aia. Inara, kare aia i mataora ana, e kua manako e kare aia e tau kia aroa mai a Iehova iaia, no reira kua inangaro aia i te akaruke i te tuatua mou. Tera ra, kua akamaara tetai tangata pakari kiaia i tana au angaanga i rave i te tavini anga ia Iehova, e kua akapapu atu e te inangaro ra rai a Iehova iaia. Tei tupu mai, kua ketaketa atu tona inangaro no Iehova. Kua akaruke aia i taua tamaiti ra e kua tavini atu rai ia Iehova.

12. Eaa te ka tupu me akaaite tatou i to tatou au taeake ki tetai ke, akaapa ia ratou, me kore me taakama ia ratou?

¹² Kia matakite ra tatou i te tu me “akamaroiroi” tatou i te au taeake kia tavini i te Atua. Auraka e akaaite ia ratou ki tetai ke, e akaapa ia ratou, me kore e taakama ia ratou no tei kore i tavini maata atu i te Atua. Penei ka akakeuia aia kia angaanga pakari, inara no tetai tuatau poto ua. Te ravenga meitaki i te “akamaroiroi” i to tatou au taeake, koia oki, kia akameitaki e kia tauturu ia ratou kia marama e ko te aroa no te Atua te tumu i maroiroi ei tatou i roto i tana angaanga.​—E tatau ia Philipi 2:1-4.

13. Eaa te aiteanga kia akamaroiroi i tetai ke? (Akara i te tutu mua o teia atikara.)

¹³ Te mea openga, kua karanga a Paulo e “kia maata atu rai te maroiroi.” Ka rauka ia tatou i te akaaite i te akamaroiroi anga i tetai ke, ki te tuku anga i te vaie ki runga i te ai kia ka ua. Te aiteanga no te akamaroiroi anga i to tatou au taeake, koia oki, kia akaketaketa e kia akapumaana ia ratou kia tavini i te Atua. Me tauturu tatou i te aronga tei taitaia, e tuatua na roto i te tu aroa e te takinga meitaki. (Mase. 12:18) Tetai katoa ‘kia rapurapu ua tatou i te akarongo’ e “kia tavarevare i te tuatua.” (Iako. 1:19) Me akarongo e me marama tatou i te manako o to tatou taeake, ka kite mai tatou i te tumu i taitaia ei aia e ka rauka ia tatou i te tuatua i tetai mea te ka tauturu iaia.

14. Akapeea tetai tangata pakari te tauturu anga i tetai taeake tei taitaia?

¹⁴ Akamanako ana akapeea tetai tangata pakari aroa te tauturu anga i tetai  taeake tei paruparu i te pae vaerua no tetai au mataiti. Te akarongo anga te tangata pakari kiaia, kua taka meitaki e te inangaro nei rai taua taeake ia Iehova. Kua apii aia i te au itiu o Te Punanga Tiaki e kua tae putuputu ki te au uipaanga. Inara, no te au mea ta tetai pae i rave i roto i te putuputuanga, kare aia i rekareka ana. Kua akarongo meitaki te tangata pakari ki tona manako ma te kore e akaapa atu iaia, e kua akapapu atu e te inangaro ra tona au taeake akamori iaia. Aere ua rai, kua marama mai te taeake e te akatika ra aia i te au mea kino tei tupu i mua ana i te arai iaia mei te tavini anga i te Atua. Kua pati te tangata pakari iaia kia angaanga kapiti raua i roto i te angaanga tutuanga. Ma te tauturu a te tangata pakari, kua maroiroi akaou te taeake i roto i te angaanga orometua e i muri mai kua tavini akaou aia ei tangata pakari.

15. Eaa ta tatou i mou mai mei ta Iehova akamaroiroianga i tetai ke?

¹⁵ Penei i te akamataanga, kare tetai taeake tei taitaia e ariki viviki i ta tatou tauturu. Penei ka anoanoia kia tauturu ua rai iaia. Akakite a Paulo e: “E tauturu atu i tei apikepike, kia roa te akakoromaki anga i te tangata ravarai.” (1 Tesa. 5:14) Kia “tauturu atu” rai tatou i te aronga apikepike. I te tuatau i topa, kua akakoromaki a Iehova i tona au tavini tei taitaia. Ei akaraanga, kua akono marie te Atua ia Elia e kua akamaroiroi atu iaia. Kua oronga te Atua i ta Elia ka anoano kia tavini Iaia. (1 Ari. 19:1-18) Tetai akaraanga ke mai, ko Davida. Kua tataraapa tikai aia i tana i rave. Kua kite a Iehova i tona ngakau tataraara e kua akakore Aia i tana ara. (Sala. 51:7, 17) Kua tauturu katoa te Atua i te tangata tei tata ia Salamo 73, tei vaitata rai i te akamutu i te tavini Iaia. (Sala. 73:13, 16, 17) Me taitaia tatou, ka akaari ua rai a Iehova i tona tu takinga meitaki e te akakoromaki anga roa. (Exo. 34:6) Te akakite maira te Pipiria e, “e mea ou i te au popongi katoa nei” to Iehova aroa ua, e “kare tona tangi e mutu.” (Aue 3:22, 23) Te tapapa maira a Iehova ia tatou kia aru i tona akaraanga e kia takinga meitaki atu i te aronga tei taitaia.

16, 17 E vaitata maira te openga o teia akatereanga, eaa ta tatou ka rave, e no teaa ra?

¹⁶ E 33,000 mouauri tei akaruke i te puakapa takinokinoanga i Sachsenhausen, e e tauatini ua atu tei mate. Inara, i roto i te 230 Au Kite o Iehova tei akaruke i te puakapa, kua ora mai ratou pouroa no te akamaroiroi anga e te tauturu a tetai e tetai.

¹⁷ I teia tuatau, tei runga tatou i “te ara, e tae atu ei ki te ora.” (Mata. 7:14) Kare e roa atu ana, ka ora atu te aronga akamori ia Iehova i roto i te ao ou tuatua tika. (2 Pete. 3:13) E vaitata maira te openga o teia akatereanga kino o Satani, kia tauturu tatou i tetai e tetai kia aere na te ara ki te ora.