1, 2. Eaa toou manako no runga i teia mea e tukuanga tika, e inangaro ana rai koe i te rave i te reira, eaa ra toou manako no runga i tetai au tukuanga tika taau i rave?

I TE au ra ravarai, e maata ta tatou tukuanga tika e rave ana. Eaa ra toou manako no runga i teia mea e tukuanga tika? Tetai aronga, ka inangaro ratou e na ratou rai e rave i ta ratou uaorai au tukuanga tika. Irinaki ratou e e tikaanga to ratou kia rave i ta ratou uaorai au tukuanga tika, e kare ratou e reka ana me na tetai ke e rave i te reira no ratou. Ko etai, e matakutaku ana ratou me e tukuanga tika puapinga ta ratou ka rave. Tetai pae, e kimi marama ana ratou i roto i te au puka me kore mei te aronga kite, e e maata ta ratou moni e akapou ana i te kimi i te tauturu ta ratou e manako ra e ka anoanoia no te rave i ta ratou tukuanga tika.

² Te kite ra te maataanga ia tatou e te vai ra tetai au tukuanga tika kare o tatou tikaanga kia rave, inara e maata te au tukuanga tika ka rauka ia tatou uaorai i te rave i roto i te oraanga. (Gala. 6:5) Inara, penei kua kite tatou e kare te au tukuanga tika pouroa e rave ana tatou i te mea meitaki me kore i te mea puapinga no tatou.

3. Eaa te au aratakianga te ka tauturu ia tatou kia rave i ta tatou au tukuanga tika, e eaa ra i ngata ai i te kite e eaa ta tatou tukuanga tika ka rave?

³ Ei au tavini no Iehova, te mataora nei tatou e kua oronga mai aia i te aratakianga taka meitaki no runga i te au mea puapinga i roto i to tatou oraanga. Kua kite tatou e me aru tatou i tana aratakianga, ka rauka ia tatou i te rave i te au tukuanga tika te ka akamareka ia Iehova e te ka riro ei puapinga no tatou. Inara, kare te Pipiria e oronga mai ana i te aratakianga no te au manamanata me kore te au turanga pouroa. Me tupu mai taua au mea ra, eaa ra ta tatou tukuanga tika? Ei akaraanga, te karanga ra te Pipiria e auraka e keia. (Ephe. 4:28) Inara, karanga tetai aronga e kare kino ana me apai koe i tetai apinga kare naau e me kare i te apinga oko maata me kore, no te veve. Akapeea tatou te rave anga i tetai tukuanga tika me te karanga ra tetai aronga e, kare tikai i akakite tikaia mai e eaa te ka rave? Eaa ra te ka tauturu ia tatou?

4. Eaa te au manako e orongaia mai ana i tetai au taime me e tukuanga tika ta tatou ka rave?

⁴ Me akakite tatou ki tetai taeake Kerititiano e e tukuanga tika puapinga ta tatou ka rave, penei ka karanga mai aia e kia rave koe i te reira ma te atokotoko marie. E manako meitaki tikai tera. Te oronga maira te Pipiria i teia akoanga e eiaa e rapurapu i taau tukuanga tika i te na ko anga e: “Te aronga rapurapu ua ra, tei te putaua ïa.” (Mase. 21:5) Eaa ra i reira te aiteanga o te rave i tetai tukuanga tika ma te atokotoko marie? Ko te aiteanga ainei e kia akamanako meitaki ua tatou i te reira, e kia rave i te reira ma te tau, e kia marama i te au mea ravarai e o maira i mua ake ka rave ei i ta tatou tukuanga tika? E au mea puapinga pouroa teia, inara e maata atu te o maira i to te atokotoko marie ua.​—Roma 12:3; 1 Pete. 4:7.

5. Eaa te tumu kare e rauka ana ia tatou te tu apa kore i te atokotoko marie i tetai apinga?

⁵ Kare okotai ia tatou i anauia mai ma te tu apa kore kia rauka i te atokotoko marie i tetai apinga. No te mea e aronga ara pouroa tatou e te apa ua, kare to tatou i te kopapa e te manako apa kore. (Sala. 51:5; Roma 3:23) E maata katoa to tatou tei “akapoiriia” e Satani, e tae ua mai ki te taime i apii ei tatou no runga ia Iehova e tona au turanga. (2 Kori. 4:4; Tito 3:3) No reira, noatu ka roa te akamanako anga tetai tangata, i mua ake ka rave ei aia i tetai tukuanga tika no runga i tana i manako e e mea meitaki e te tau, penei ka tarevake rai tana tukuanga tika.​—Mase. 14:12.

6. Eaa te ka tauturu ia tatou kia rauka te ngakau akono meitaki, koia oki kia rauka i te atokotoko marie?

⁶ Noatu e tu apa ua to tatou, kareka to tatou Metua i te rangi a Iehova, e tu apa kore tona. (Deu. 32:4) Kua oronga mai aia i tei anoanoia no tatou kia taui i to tatou aerenga manako e kia kite akapeea e rauka ai te ngakau akono meitaki koia oki, te kite i te atokotoko marie. (E tatau ia 2 Timoteo 1:7) Ei au Kerititiano, ka inangaroia tatou kia taangaanga i to tatou manako, kia kimi marie, e oti ka rave ei i te reira ma te tau. No reira, ka anoanoia tatou kia aru i to Iehova au aerenga manako, tona tu e tana au ravenga, kia kite tatou i te akaaere i to tatou manako e to tatou ngakau.

7, 8. Eaa te tupuanga e akaari maira e ka rauka ia tatou i te rave i tetai tukuanga tika meitaki noatu me maroia mai tatou me kore me e au manamanata tetai?

⁷ Teia tetai akaraanga. E mea matau na tetai aronga tuitarere kia akaoki i ta ratou au pepe anau ou ki te kopu tangata i to ratou enua anau. Na roto i teia mataara, ka rauka i te nga metua kia noo mai i te angaanga moni. * Tetai vaine kua anau mai aia i tetai pepe tamaroa. I taua taime ra, kua akamata aia i te apii i te Pipiria e te taangaanga i tana e apii ra. Kua akamata tona au oa e te kopu tangata i te akakite kiaia e tana tane e, e peu matauia i te akaoki i te au pepe ki te enua anau e na te nga metua ruau e utuutu. Inara, kua kite te vaine i roto i tana e apii ra e kua oronga mai a Iehova i taua apainga ra na raua ko tana tane. (Sala. 127:3; Ephe. 6:4) Ka aru ainei aia i taua peu ra, no te mea te manako ra te katoatoa e ko te reira te mea tika i te rave? Me ka akono ainei aia i tana i apii i roto i te Pipiria, noatu ka ngata te oraanga no te meangiti o te moni e penei ka akaapa mai tetai aronga iaia? Naringa ko koe tera, eaa taau ka rave?

⁸ Kua taitaia tikai teia vaine no te maro a te au taeake. No reira kua pure aia kia Iehova no runga i tona turanga e kua pati akatenga kia tauturu mai iaia. Iaia e tuatua ra ki tona puapii Pipiria e ki etai atu i roto i te putuputuanga, i reira aia i marama ai i to Iehova aerenga manako no runga i teia turanga. Kua marama katoa aia e me ka akatakakeia mai te tamaiti mei tona nga metua iaia e maata maira, ka takinoia tona pirianga ki nga metua anau. Muri ake i te akamanako meitaki anga  i ta te Pipiria e apii ra no runga i tona turanga, kua papu iaia e kare i te mea meitaki kia tuku i tana pepe. Te kite anga tana tane i te tauturu a te au mema o te putuputuanga e te mataora ua ra tana pepe e te maroiroi, kua ariki aia i tetai apii Pipiria e kua akamata i te aru i tana vaine ki te au uipaanga.

9, 10 Eaa te aiteanga o te akaari i te ngakau akono meitaki, e akapeea e rauka ai ia tatou te reira?

⁹ Ko tetai akaraanga ua teia, inara te akaari maira e e maata atu te o maira, i to te rave i ta tatou e manako ra e e mea tau, me kore i ta etai e manako ra e ko te mea meitaki roa atu e te mama ua. Ka aite rai to tatou manako e te ngakau apa ua ki tetai uati tei viviki roa te ora me kore e marie roa. Me irinaki tatou i te uati noatu kua tarevake te ora, e maata te manamanata ka tupu. (Iere. 17:9) Kia kore e manamanata e tupu, ka anoanoia tatou kia akapapu e na te au turanga o te Atua e arataki ana i to tatou aerenga manako e te ngakau.​—E tatau ia Isaia 55:8, 9.

¹⁰ Ka kite tatou i teia ako meitaki i roto i te Pipiria: “E irinaki kia Iehova ma to ngakau katoa ra; auraka ra e irinaki ki toou uaorai kite. Auraka e akangaropoina iaia i toou katoa ra au aerenga; e nana e akakite kia koe i toou ra au arataa.” (Mase. 3:5, 6) Akara ana ra e te akakite maira te reira e “auraka ra e irinaki ki toou uaorai kite.” E oti te karanga ra e “auraka e akangaropoina” ia Iehova. Koia anake ua tei apa kore tona aerenga manako. No reira me anoanoia tatou kia rave i tetai tukuanga tika, ka anoanoia tatou kia akara ki roto i te Pipiria kia kite i to te Atua manako no runga i te reira turanga kia rauka ia tatou i te iki i tana ka iki. Me ka inangaro tatou i te ngakau akono meitaki koia oki, kia kite i te atokotoko marie, ka anoanoia tatou kia aru i to Iehova aerenga manako.

11. Eaa te ka anoanoia tetai tangata kia rave kia rauka iaia i te rave i te au tukuanga tika meitaki?

¹¹ Kare i te mea mama te rave i tetai tukuanga tika e oti, ka rave ei i ta tatou i iki. Ka riro teia ei mea ngata no te aronga tikai koi papetito ua akenei me kore te akamata ra rai to ratou aka i te tupu i te pae vaerua. Inara ka rauka ia ratou i te rave i te reira. Karanga te Pipiria ia ratou e e au pepe “kaiu,” no te mea aite rai ratou mei te au pepe e akamata ra i te aere. Me akamata te pepe i te aere, e tai takainga tana ka rave i te taime okotai. E akapera ana rai te aronga e apii ra akapeea me rave i tetai tukuanga tika meitaki.  Karanga te apotetoro a Paulo e ko te aronga pakari i te pae vaerua, ko ratou “te aronga no te mātau i kite ei to ratou ngakau i te meitaki e te kino.” Inara, kia riro mai mei taua tangata ra, ka anoanoia tetai taime i te rave i te reira. Ko te reira te ka anoanoia no te aronga ou.​—E tatau ia Ebera 5:13, 14

12. Akapeea tatou e kite ei te rave i te au tukuanga tika meitaki?

¹² I te au ra ravarai, e maata ta tatou au tukuanga tika e rave ana, te au mea puapinga maata e te au mea rikiriki. Tetai aronga tei kimikimi ana no runga i te tukuanga tika a te tangata, karanga ratou e vaitata rai e apa o te au tukuanga tika e rave ana tatou, i akatumuia te reira ki runga i tei matauia e tatou, e kare ki runga i te akamanako meitaki anga. Ei akaraanga, i te au popongi ka anoanoia koe kia iki i taau ka aao. Penei e mea meangiti ua teia e kare e anoanoia te akamanako maata no runga i te reira. Inara, e mea puapinga kia akamanako koe e me ko teia rai te kakau ka tau no tetai tavini o Iehova kia aao. (2 Kori. 6:3, 4) Me aere koe i te oko kakau, penei e manako ana koe i te vaito e te kakau e rekaia ana. Inara, e akamanako katoa ana rai koe e me te tau ra tera kakau e me ka rava taau moni i te oko? Na te au ikianga meitaki ta tatou ka rave no te au mea rikiriki, e tauturu ia tatou kia tereni i to tatou ngakau. Me rave tatou i teia, ka tauturu te reira ia tatou kia rave i te au tukuanga tika puapinga maata atu.​—Luka 16:10; 1 Kori. 10:31.

13. Eaa te ka tauturu ia tatou kia rave i te au mea ta tatou i iki i te rave?

¹³ Noatu me kua tano ta tatou tukuanga tika, kare ra e mama ua ana i te taangaanga i te reira. Ei akaraanga, e inangaro ana tetai aronga i te akakore i ta ratou kai avaava, inara kare e pakari roa ana to ratou inangaro i te akakore. Ka anoanoia kia pakari to tatou inangaro i te rave i ta tatou e manako ra. Karanga tetai aronga e ka rauka ia tatou i te akaketaketa i to tatou inangaro mei te tu rai e akaketaketaia ana to tatou uaua. Te maata atu i ta tatou taangaanga i te uaua, ko te maata atu ia te ketaketa. Me kare tatou e taangaanga putuputu i te uaua, ka paruparu te reira. Eaa te ka tauturu ia tatou i te akaketaketa i to tatou inangaro kia rave i te au mea ta tatou i iki i te rave? Ka anoanoia tatou kia irinaki ki runga ia Iehova no te tauturu.​—E tatau ia Philipi 2:13.

14. Eaa te tumu i ketaketa ai a Paulo i te rave i tana i kite e e mea tau kia rave?

¹⁴ Kua kite a Paulo e e mea ngata i te rave i te mea tika no te mea, kua na roto ana aia i te reira turanga. Kua karanga aia i tetai taime e te inangaro ra aia i te rave i te “mea meitaki,” inara e ngata ana iaia i te rave. Kua kite aia eaa tana e inangaro ra i te rave me kore eaa te ka tau kia rave aia, i tetai taime ra, kare e rauka ana iaia i te rave. Kua aaki aia e: “Te rekareka nei oki au i te ture a te Atua i te akonoanga i te tangata i roto ra; Te kite nei ra au i tetai ture i roto i toku kopapa nei, i te māro mai anga i te ture i roto i toku ngakau, e te akariro anga iaku ei tuikaa na te ture kino i roto i toku nei kopapa.” Inara te vaira te manakonakoanga nona. Kua akakite aia e: “E akameitaki au i te Atua i te mea e ora i to tatou Atu ra ia Iesu Mesia.” (Roma 7:18, 22-25) Kua tata katoa aia e: “E tika iaku te au mea ravarai nei i te Mesia, ko tei akamaroiroi mai iaku nei.”​—Phili. 4:13.

15. Eaa ra tatou ka anoanoia ai kia tauta pakari i te rave i te mea tika?

¹⁵ Kia akamareka i te Atua, ka anoanoia tatou kia iki eaa te mea tika e kia tauta pakari i te rave i te reira. Akamaara ana i ta Elia i akakite i runga i te Maunga Karamela ki te aronga akamori ia Baala, e te ngati Iseraela tei akaruke ia Iehova e: “Mei te aa te roa o tenana ekoko rua anga? ko Iehova te Atua ra, e aru iaia: ko Baala ra, e aru iaia.” (1 Ari. 18:21) Kua kite te tamariki a Iseraela e ko Iehova anake ta ratou ka akamori. Inara, te “ekoko rua” ra ratou no te mea te inangaro ra ratou i te akamori ia Iehova e ia Baala katoa. E tuke takiri  ra a Iosua. I te au mataiti i muao, kua akakite aia ki te ngati Iseraela e: “E mea kino ia kotou kia akamori ia Iehova, e akataka ana kotou i teianei rā i ta kotou e akamori; . . . Kareka au e toku ra ngutuare, e akamori ïa matou ia Iehova.” (Iosu. 24:15) Eaa te au akameitakianga tei rauka iaia e te aronga tei piri atu kiaia? Kua akatikaia ratou kia tomo ki roto i te Enua Taputouia, “e enua taʼe a vai ua te u e te meli.”​—Iosu. 5:6.

16, 17 Eaa te au puapinga ka rauka mai me iki tatou kia rave i ta Iehova e inangaro maira ia tatou kia rave?

¹⁶ Tetai taeake tei papetito ua akenei e toru a raua tamariki ko tana vaine. Kare e maata ana te moni i tana ngai angaanga, inara kua iki aia i tera angaanga kia rauka iaia i te aere ki te au uipaanga e te angaanga orometua e tona ngutuare tangata i te au openga epetoma. Tetai ra, kua karanga mai tetai oa angaanga e kia neke raua ki tetai kamupani ke no te mea e maata atu te moni e te puapinga ka rauka. Kua akamanako to tatou taeake e kua pure no runga i te reira. Kua nakiro iaia e penei ka roa te tuatau e rauka ai iaia te orote i te au openga epetoma me ka aere aia ki tera angaanga ou. Eaa taau ka rave naringa ko koe tera?

¹⁷ Muri ake i tona akamanako anga no runga i ta teia tukuanga tika ka akatupu ki tona pirianga kia Iehova, kare aia i ariki i taua ngai angaanga ra. I toou manako e kua tataraapa aia i muri mai no tei iki i teia tukuanga tika? Kare. Kare aia i akamanako ua no runga i te maata o te moni, mari ra kua irinaki aia e e puapinga atu nona e tona ngutuare tangata kia akapiri vaitata atu kia Iehova. Mataora tikai te taeake e tana vaine te akakite anga mai ta raua tamaine, e tai ngauru mataiti, i tona inangaro no tona nga metua, te au taeake e te au tuaine, e tona inangaro maata ia Iehova. Karanga aia e kua inangaro aia i te akatapu i tona oraanga kia Iehova e kia papetitoia. Kua puapingaia aia mei te akaraanga meitaki a tona papa i te tuku i te akamorianga ia Iehova na mua i roto i tona oraanga.

18. Eaa ra i puapinga ai kia rave tatou i te au tukuanga tika meitaki i te au ra ravarai?

¹⁸ Mei ia Mose rai i arataki i te ngati Iseraela na roto i te metepara, kua arataki mai ana rai a Iesu Karaiti i te iti tangata o te Atua na roto i te akatereanga o Satani no te au mataiti e manganui. Kare e roa atu ana, ka takoreia te reira. Mei ia Iosua rai i arataki i te ngati Iseraela ki roto i te Enua Taputouia, ka arataki rai a Iesu i tana au pipi ki roto i te ao ou tei taputouia, te vai anga o te tuatua tika ra. (2 Pete. 3:13) I te mea e te vaitata maira taua ra ra, kare i te mea meitaki no tatou kia oki akaou ki to tatou au aerenga manako, au peu, au turanga, e te au akakoroanga o mua ana. Ka anoanoia tatou kia marama meitaki atu i to Iehova anoano no tatou. (Roma 12:2; 2 Kori. 13:5) Rave i te au tukuanga tika e te au ikianga meitaki, e kia riro koe mei te tu tangata ta Iehova ka akameitaki e tuatau ua atu.​—E tatau ia Ebera 10:38, 39