TETAI popongi akirata, kua kite mai tetai vaine i tetai kou i mua i tona ngutupa. Kua rave mai aia, kua akara aere, e kare e tangata. Penei kua aere mai ana tetai tangata i te po e kua akaruke mai i te kou. Te akara anga aia ki roto, kua oki viviki aia ki roto i te are e kua tapiri i te pa. Te tumu? No te mea e au puka Pipiria to roto tei araiia! No tona rekareka, kua pure aia kia Iehova i te akameitaki Iaia no teia kai vaerua.

I tupu ana teia i Tiamani i te au mataiti o te 1930. Te tu mai anga te kavamani Nazi ei mana tutara i te mataiti 1933, e maata te au ngai tutuanga a te Au Kite o Iehova tei araiia. “Kua irinaki matou e kare e rauka i tetai ture a te tangata ua nei i te arai ia matou kia akakitekite no runga ia Iehova e tona ingoa,” i karanga ai a Richard Rudolph, e 100 ona mataiti i teianei. * “Kua anoanoia te au puka Pipiria no ta matou apii e te angaanga orometua. Inara, no te araianga, kua ngata kia rauka mai te au puka. Kua akamanako matou e ka akapeea me raveia te angaanga.” Kare i roa ana, kua kite mai a Richard e ka rauka iaia i te tauturu na roto i tetai mataara tuke rai. Ka rave ratou i te reira i raro ake i te maru o te au maunga.​—Aka. 9:36.

Mei te Tai Tokerau mai, aru i te kauvai Elbe (koia oki te kauvai Labe) ki te tua tonga. I reira, ka tae ei koe ki te au Maunga Krkonoše, i te kena o te Czech Republic e Poland. Noatu e 1,600 mita ua tona teitei, kua kapikiia te reira e ko te ngai anu roa atu i rotopu tikai i Europa. No tetai ono marama i te mataiti, e toru mita te oonu me tapoki mai te kiona i te au maunga. Me kare te tangata e matakite, ka piritia ratou no te turanga o te reva me tapoki mai te kou i te au take maunga.

No te au anere mataiti, kua riro teia au maunga ei kena i rotopu i te au tapere, au patireia, e te au oire. Kua ngata i te au vaeau i te tutaka aere i teia au ngai tokatoka, no reira i mua ana kua apai  ngaro ua te tangata i te au apinga ki tetai tua mai. I te au mataiti o te 1930, kua riro te au Maunga Krkonoše ei kena i rotopu ia Czechoslovakia e Tiamani, e kua akamata te Au Kite i te aere ki tetai tua mai o te au maunga na taua au mataara. Eaa te tumu? Kia apai i te au puka Pipiria. Ko Richard tetai o te Au Kite tei rave i teia.

“I te au openga epetoma, kua aao matou i te au kakau a te aronga kake maunga e kua aere ki te au Maunga Krkonoše, taki itu au mapu tane i roto i te au pupu,” i akakite ei a Richard. “Me akamata matou i Tiamani, pou rai e toru ora me aere ki tetai tua o te au maunga tae atu ei ki te Špindlerův Mlýn”—tetai otera mei te 16.5 kiro mita te mamao i te tua o Czechoslovakia. I tera tuatau, e maata te aronga Tiamani e noo ra i taua oire ra. Tetai tangata tei inangaro i te tauturu i te au taeake, e tangata tiaki manu aia. E tukuia mai ana te au pia puka na runga i te rerue mei te oire ko Prague, e na teia tangata e tiki ana i te au pia na runga i tona pereoo. Kua apai e kua uuna aia i te au pia ki roto i te ngai vairanga mauku, e kua tiaki aia i te au taeake kia tari i te reira ki Tiamani.

Akakite katoa a Richard e: “Te tae anga matou ki tona ngai tiaki manu, kua akaki matou i to matou au kiri ki te puka. Mei te 50 kiro karama te teiaa ta matou tataki tai i amo.” Kia kore ratou e mou, kua oki ratou i te tuatau poiri, akamata i te opunga o te ra, e kua tae ratou ki te kainga i mua ake ka iti mai te ra. Kua akataka mai a Ernst Wiesner, tetai taeake tutaka i Tiamani i taua tuatau ra, i ta ratou i rave kia kore ratou e mou: “Kua aere tetai nga taeake na mua ia matou, e me kite raua i tetai ua atu tangata, kua viviki raua i te turama mai i to raua mori pata. Kua riro teia ei akamatakite i te au taeake e apai ra i ta ratou kiri teiaa, mei te 100 mita i muri mai, kia pipini ki roto i te tita kia oki roa mai te nga taeake i mua i te akakite i tetai tuatua muna tei taui uaia ana.” Inara, kare ko te au akava Tiamani ua te manamanata.

“Tetai aiai, kua angaanga roa atu au,” i akakite ei a Richard, “no reira kua aere au ki Czechoslovakia ko au anake ua no te mea kua akaruke takere te au taeake. E poiri tangotango tikai taua  po ra, e kua anu au te aere anga na roto i te ua. Kua ngaro au i roto i te vao rakau, e kua roa iaku i te kite akaou i te mataara. Kua tupu ana teia ki tetai aronga kake maunga e e maata tei mate. Te oki mai anga toku au taeake i te popongi i aravei ei matou.”

Mei te toru mataiti te aere anga te pupu taeake ki te au maunga i te au epetoma. I te tuatau anu, kua na runga ratou i te apinga tupaorooro aiti i te apai anga i te au puka. Tetai taime, kua aere te au pupu mei te 20 au taeake i te tuatau e iti ra rai te ra na te au mataara e na reira ana te aronga kake maunga. Kia manako mai te tangata e e aronga kake maunga ua ratou, kua aru katoa tetai au tuaine. Kua aere tetai au tuaine na mua e me tarotokaka ratou e ka kiteaia ratou, kua pei ratou i to ratou pare ki runga ei akamatakite i te au taeake.

Eaa tei tupu te oki mai anga te au taeake mei to ratou tere? Kua raveia tetai akanoonooanga i te akapapu e kia tua vivikiia te au puka. Akapeea ra? Kua apapaia te au puka kia manakoia e e pua to roto i te au pia, e kua tari ratou ki ko i te rerue i Hirschberg. E oti kua tukuia atu te au pia ki te au ngai ke ke i Tiamani, e na te au taeake e te au tuaine i tua aere ki te au taeake irinaki mei tei akatakaia mai i te akamataanga. No te maata o te angaanga e o maira, me mou ana tetai ia ratou ka tupu te manamanata maata ki ta ratou angaanga. Ina i tetai ra, kua mou ratou e te aronga mana.

I te mataiti 1936, kua kitenaia mai te au puka i tetai ngai i vaitata ki Berlin. Kite katoa mai ratou e toru kou tei tukuia mai e tetai tangata i Hirschberg. Kua akara te au akava i te tataanga i runga i te kou e kua akataka ratou e koai te tangata akaaere o te pupu e kua tapeka iaia. Muri poto ake, kua tapekaia tetai nga taeake, kapiti mai ia Richard Rudolph. No te mea kua akakite te au taeake i ta ratou angaanga e rave ra, kua rauka i tetai au taeake ke i te tua aere i te au puka.

Kua riro te mataara i apaiia mai te au puka Pipiria na runga i teia au maunga e ko te ravenga ia e rauka ai te kai vaerua no te Au Kite i Tiamani. Inara kare ko te au Maunga Krkonoše ua te mataara i aere ei ratou. Tae ua atu ki te mataiti 1939, i te au vaeau Tiamani e tutaka ra i Czechoslovakia, kua aere te au taeake na tetai au mataara ke atu i rotopu i taua nga enua. I roto i tetai au enua i te pae mai ia Tiamani, mei ia Varani, te Netherlands, e Switzerland, kua apai te Au Kite i te au puka Pipiria ki te au taeake noatu me ka takinokinoia ratou.

I teia tuatau, ka rauka i te maataanga ia tatou te kai vaerua na roto i te au mataara tukeke, mei te au puka, vitio, e i runga i te komupiuta. No reira, i te mea kua rauka mai taau puka ou mei ko i te Are Uipaanga Patireia me kore mei runga mai i te Web site jw.org, e akamanako i te au angaanga tei raveia kia rauka mai te reira. Penei kare i anoanoia kia aere na runga i te au maunga i te turuaipo, inara kua angaanga maroiroi te au taeake ma te tu puareinga i te akapapa i te reira noou.