1, 2. (a) Eaa ta te au arataki akonoanga i inangaro i te kite, e akapeea a Petero te ariu atu anga kia ratou? (Akara i te tutu mua o teia atikara.) (e) Eaa i rauka ai ia Petero i te tuatua ma te ngakau toa?

I NGA epetoma i muri ake i to Iesu matenga, kua tu te apotetoro ko Petero ki mua i te au arataki akonoanga ngati Iuda. Ko teia te pupu aronga kino tei parani i te tamate ia Iesu. Kua riri ratou ia Petero no te mea kua akaora aia i tetai tangata pirikoki. Ui ratou kiaia e: “Noai te mana, e te ingoa, i tikaʼi teianei i ta korua i rave nei?” Kua pau atu a Petero ma te ngakau toa e: “No te ingoa o Iesu Mesia no Nazareta, ta kotou i akasatauro io nei, ko tei akatuia mai e te Atua mei te mate maira, nona i tu atu ei teianei tangata i mua i to kotou aroaro ma te maki kore.”—Anga. 4:5-10.

² I mua ake ana, kua mataku tikai a Petero e kua uuna aia ia Iesu e toru taime. (Mare. 14:66-72) Teianei, kare a Petero e mataku ana, mari ra kua rauka iaia te tu ngakau toa i mua i te au arataki akonoanga. Eaa te tumu? No te mea kua rauka iaia te tauturu a te vaerua tapu, pera katoa kua papu ia Petero e te ora ra a Iesu. Eaa aia i papu ei? E eaa tatou i irinaki papu ei i te reira?

3, 4. (a) Eaa te au tuakaouanga tei tupu i mua ake i te anau anga mai te au apotetoro a Iesu? (e) Koai ma ta Iesu i akatuakaou mai?

³ Kua kite te au apotetoro e ka ora akaou te aronga tei mate.  I mua ake te anauanga mai te au apotetoro, kua oronga te Atua i te mana ki te nga peroveta ko Elia e Elisaia kia akatuakaou i tei mate. (1 Ari. 17:17-24; 2 Ari. 4:32-37) Kua ora akaou mai tetai tangata tei mate te tiria anga tona kopapa ki roto i te vaarua e kua tukia ki runga i te au ivi o Elisaia. (2 Ari. 13:20, 21) Kua irinaki te au Kerititiano mua i teia au akaraanga mei ia tatou rai e irinaki nei e e mea tika te Tuatua a te Atua.

⁴ Papu e ka tukia toou ngakau me tatau koe i te au akaraanga no runga i te taime i akatuakaou ei a Iesu i te aronga tei mate. Ei akaraanga, akamanako ana i te tu umere o te vaine takaua te akatuakaou anga a Iesu i tana tamaiti anau tai. (Luka 7:11-15) Me kore, e akamanako ana i te taime i akatuakaou mai ei a Iesu i tetai tamaine. Mea papu roa e kua mataora tona nga metua i te kite e kua ora mai aia e kare raua i maromaroa akaou! (Luka 8:49-56) E kare e kore e kua mataora tikai te tangata i te kite anga ia Lazaro te aere mai anga ki vao i te ngai tanumanga!—Ioa. 11:38-44.

5. Eaa te tuke i to Iesu tuakaouanga e te au tuakaouanga tei tupu i mua ana?

⁵ Kua kite te au apotetoro e e tuke to Iesu tuakaouanga ki te au tuakaouanga tei tupu i mua ana. Te au tangata tei akatuakaouia mai i mua ana, kua ora akaou mai ei kopapa tangata inara kua mate i muri mai. Kua akatuakaouia mai a Iesu ei kopapa vaerua e kare aia e mate akaou. (E tatau ia Angaanga 13:34.) Kua tata a Petero e ‘i tamate ravaia a Iesu i te kopapa, i akaoraia ra ei vaerua.’ Pera katoa, koia “tei riro akenei ki runga i te rangi, e tei te rima katau o te Atua ra; e kua tukuia te au angela, e te aronga mana, e te aronga au, ki raro ake iaia.” (1 Pete. 3:18-22) E au temeio umere te au tuakaouanga tei raveia, inara kare i aite ki te tuakaouanga o Iesu.

6. Mei teaa rai te tu o te au pipi i muri ake i te tuakaouanga o Iesu?

⁶ Kua riro te tuakaouanga o Iesu ei akaketaketa i te akarongo o tana au pipi. Kare aia i roto i te ngai tanumanga mei ta tona au enemi e irinaki ra. Mari ra, kua ora akaou aia ei vaerua ririnui e kare e rauka i tetai tangata i te takinokino iaia. Kua akapapu mai tona tuakaouanga e koia te Tamaiti a te Atua. No te mea kua kite te au pipi e te ora ra a Iesu, kare ratou i maromaroa akaou ana e kare i mataku. Mari ra, kua mataora ratou e te matutu. Naringa kare a Iesu i akatuakaouia mai, kare te akakoroanga o te Atua e tupu e kare te tuatua meitaki ta ratou e akakite aere ra e puapingaia.

7. Eaa ta Iesu e rave nei i teia rā, e eaa te nga uianga ka ui tatou?

⁷ Kua kite tatou e e maata atu to Iesu puapinga. Te ora ra aia e te arataki nei i te angaanga tutuanga i te ao katoa. No te mea koia te Ariki o te Patireia o te Atua i te rangi, ka takore takiri aia i te au kino pouroa mei te enua nei e ka taui i te reira ei parataito no te tangata kia noo e tuatau ua atu. (Luka 23:43) Naringa kare a Iesu i akatuakaouia mai, kare teia au mea e tupu. No reira, eaa tatou i papu ei e kua akatuakaouia mai a Iesu mei te mate? Eaa te puapinga o tona tuakaouanga no tatou?

8, 9. (a) Eaa ra te au arataki akonoanga ngati Iuda i pati ei e kia tiakiia te ngai tanumanga o Iesu? (e) Eaa ta te nga vaine i kite i te aere anga raua ki ko i te ngai tanumanga?

⁸ Muri ake i te tamateia anga a Iesu, kua aere te au arataki akonoanga kia Pilato e kua karanga e: “E te atu, te maara nei matou e, kua tuatua taua tangata pikikaa nei, i te ora anga ra e, E tu akaou  au ki runga i te po toru. E teianei e akaue ake koe, kia tapapaia te tanumanga, e kia po toru ake, ko te tiki mai aea tana au pipi e keia iaia i te po, ka karanga atu ei ki te tangata tini e, Kua tu akaou mai aia mei te mate maira: kino maata atura te reira pikikaa openga i tei muatangana ra.” Kua karanga atura Pilato kia ratou e: “E tiaki oki to kotou; ka aere, e akamou tikai i taua tanumanga ra i ta kotou e anoano ra.” Ko teia ta ratou i rave.—Mata. 27:62-66.

⁹ I te tuatau tanumanga, kua tukuia te kopapa mate o Iesu ki roto i tetai ngai i paoia i roto i te mato e kua uriia tetai toka maata ki mua i te ngutupa. Kua inangaro te au arataki akonoanga e kia vaooia te kopapa o Iesu ki roto i tera ngai tanumanga e tuatau ua atu. Inara e tuke takiri te manako o Iehova. E toru rā i muri mai, kua aere atu tetai nga pipi ko Maria Magadala e tetai mai Maria ki ko i te ngai tanumanga. Kua kite raua e kua uriia te toka mei ko mai i te ngutupa e te noo ra tetai angera ki rungao. Akakite te angera ki te nga vaine kia akara ki roto i te tanumanga kia kite raua e kare e tangata i roto. Karanga te angera kia raua e: “Kare aia i ko nei; kua tu akaou akenei ïa.” (Mata. 28:1-6) Ae, kua ora akaou a Iesu!

10. Akapeea a Paulo te akapapuanga e kua akatuakaouia mai a Iesu?

¹⁰ Te au mea tei tupu i te 40 rā i muri mai, kua akapapu e kua akatuakaouia mai a Iesu. Kua tata te apotetoro ko Paulo ki to Korinetia e: “Kua tuku atu oki au ia kotou i muatangana, i tei rauka mai na iaku ra e, i mate te Mesia i ta tatou nei ara, mei tei te tuatua i tataia ra: E i tanumia oki aia, e tu akaou maira i te po toru, mei tei te tuatua i tataia ra: E i kitea aia ia Kepha, e i te ngauru ma rua i muri ake: E muri akera oki, i kitea aia e te au taeake e rima katoa anere e e ara, okotai rai kite anga; te ora ua nei rai te maata o taua aronga ra, kua moe ra tetai papaki. E muri akera oki, kitea iora aia e Iakobo; e i te au aposetolo ravarai i muri ake. E te openga iora, kitea katoa iora iaku.”—1 Korinetia 15:3-8.

11. Akapeea te tuakaouanga o Iesu i tupu ei ‘mei te au tuatua i tataia’?

¹¹ Kua tupu te tuakaouanga o Iesu ‘mei te au tuatua i tataia.’ Kua totou te Tuatua a te Atua no runga i te tuakaouanga. Ei akaraanga, kua tata a Davida e kare “to Mea Tapu” koia oki, Tei Tiratiratu ki te Atua, e vaooia ki roto i te Vaarua. (E tatau ia Salamo 16:10.) I te rā o te Penetekote mataiti 33 T.N., kua akamārama atu a Petero e ko Iesu tei tiratiratu ki te Atua i te karanga anga aia e: “Koia ra [ko Davida] i kite takere ana i te reira, i tuatuaʼi i te tuakaouanga o te Mesia, kare tona vaerua e vaooia i ade, e kare tona kopapa i tuku uaia kia kite i te pe.”—Anga. 2:23-27, 31.

12. Koai mā tei kite ia Iesu i muri ake i tona tuakaouanga?

¹² E maata te aronga tei kite ia Iesu i muri ake i tona tuakaouanga. I te 40 rā i muri ake i tona tuakaouanga, kua mama mai a Iesu ki tana au pipi i roto i te kainga i te pae i tona ngai tanumanga, ki runga i te mataara ki te oire o Emausa e i tetai au ngai ke. (Luka 24:13-15) Kua tuatua aia ki tetai au tangata, kia Petero e ki tetai au pupu tangata. I tetai atianga, kua mama mai a Iesu ki tetai urupu tangata tere atu i te 500. Kare e rauka ia tatou i te kopae i te tikaanga e e maata te aronga tei kite ia Iesu i muri ake i tona tuakaouanga.

13. Akapeea te maroiroi o te au pipi te akaari anga e kua irinaki ratou e kua akatuakaouia mai a Iesu?

¹³ Kua tutu maroiroi te au pipi no  runga i te tuakaouanga o Iesu. Kua takinokinoia ratou, kua tamamaeia e kua tamateia tetai pae no ta ratou angaanga tutuanga. Akamanako ana i teia: Naringa kare a Iesu i akatuakaouia mai, ka tuku ainei a Petero i tona oraanga ki roto i te kino kia tutu no runga i te tuakaouanga o Iesu ki te aronga tei makitakita e tei parani i te tamate ia Iesu? Kua irinaki a Petero e te au pipi e te ora ra a Iesu e koia te arataki ra i te angaanga tutuanga. Pera katoa, kua riro te tuakaouanga o Iesu ei akaketaketa i te manakonakoanga o tana au pipi e ka akatuakaouia rai ratou. Ei akaraanga, kua mate a Setephano ma te irinaki papu e ka akatuakaouia mai aia.—Anga. 7:55-60.

14. Eaa ra koe i irinaki ei e te ora ra a Iesu?

¹⁴ Kua kite tatou i te au akapapuanga e te tutara nei a Iesu ei Ariki e koia te Upoko o te putuputuanga Kerititiano. Te tupu ua atura te au Kerititiano mou ki te maata. Ka tupu ainei teia naringa kare a Iesu i akatuakaouia mai mei te mate? Te tikaanga, kare roa tatou e kite no runga ia Iesu naringa kare aia i akatuakaouia mai. Inara e au tumuanga ketaketa to tatou kia irinaki e te ora nei a Iesu e koia te arataki ra i te angaanga tutuanga i te ao katoa nei.

15. Eaa i riro ei te tuakaouanga o Iesu ei oronga mai i te tu ngakau toa kia tatou kia tutu aere?

¹⁵ Riro te tuakaouanga o Iesu ei oronga mai i te tu ngakau toa kia tatou kia tutu aere. Mei te tuatau mai ia Iesu, e maata te au ravenga kino a te au enemi o te Atua i te tāpu i te angaanga tutuanga—te akavare anga i tetai au taeake kia akaruke i te tuatua mou, te aviri, te takinokino, te au arairaianga, e te tā i tetai pae kia mate. Inara, kua totou te Pipiria e: “Te taoonga ra noou i angaiaʼi ra, kare ïa e manuia.” (Isa. 54:17) Kare tatou e mataku i te aronga e taangaanga ra Satani no te mea te tauturu maira a Iesu ia tatou mei tana rai i taputou mai. (Mata. 28:20) Irinaki tikai tatou no te mea, noatu eaa ta te au enemi ka rave, kare roa ratou e rauka i te tāpu ia tatou!

16, 17. (a) Akapeea te tuakaouanga o Iesu i te akapapu anga i te au mea pouroa tana i apii mai? (e) Kia tau kia Ioane 11:25, eaa te mana ta te Atua i oronga kia Iesu?

¹⁶ Te akapapu maira te tuakaouanga o Iesu i te au mea pouroa tana i apii mai. Kua tata tetai tangata kimi kite e naringa kare a Iesu i akatuakaouia mai, ka riro te au Kerititiano ei aronga neneva tei vare i tetai pikikaa maata. Tata katoa a Paulo e naringa kare a Iesu i akatuakaouia mai, kua puapinga kore ua te angaanga tutuanga e te akarongo o te au Kerititiano. Ka riro i reira te au Evangeria ei tua ua no runga i tetai tangata meitaki e te pakari tei tamateia e tona au enemi. Inara, kua akatuakaouia mai a Iesu ei akapapu e kua tika te au mea pouroa tana i apii mai.—E tatau ia 1 Korinetia 15:14, 15, 20.

¹⁷ Karanga a Iesu e: “Ko au te tuakaouanga, e te ora; ko te akarongo mai iaku ra, mate ua atu rai, ka ora ra ïa.” (Ioa. 11:25) E mea papu e ka tupu teia taputou a Iesu. Kua oronga a Iehova i te mana kia Iesu kia akatuakaou mai i te aronga te ka tutara i runga i te rangi e te pirioni ua atu te ka noo i te enua nei. Te akapapu maira te atinga oko o Iesu e tona tuakaouanga e ka kore rava te mate. No reira ka rauka ia tatou te maroiroi kia akakoromaki i tetai ua atu timataanga e kia aro atu i te mate ma te tu ngakau toa!

18. Eaa ta te tuakaouanga o Iesu e akapapu maira?

¹⁸ Te akapapu maira te tuakaouanga o Iesu e ka akavaia te tangata kia tau ki te au turanga aroa o Iehova. Kua akakite a  Paulo ki tetai pupu tangata i Atene e “kua akonoia e [te Atua] te ra e akava mai ei aia i to te ao katoa nei ma te tuatua-tika, na te tangata i akonoia e ia ra; ko tana i akakite ua mai ki te tangata katoatoa nei, koia i akatu akaou mai iaia mei te mate maira.” (Anga. 17:31) Kua akataoonga te Atua ia Iesu ei Akava no tatou e ka rauka ia tatou i te irinaki papu e ka rave aia i te akavaanga ma te tu tau e te aroa.—E tatau ia Isaia 11:2-4.

19. Akapeea te irinakianga ki roto i te tuakaouanga o Iesu i te akakeuanga ia tatou?

¹⁹ Ka inangaro tatou i te rave i to te Atua anoano no to tatou irinaki ki roto i te tuakaouanga o Iesu. Naringa kare a Iesu i mate e i akatuakaouia mai, ka vai rai tatou i raro ake i te ara e te mate. (Roma 5:12; 6:23) Kare i reira o tatou manakonakoanga e ka karanga tatou e: “E kai tatou, e e inu oki; apopo oki tatou e mate ei.” (1 Kori. 15:32) Inara kare tatou e akamou i to tatou oraanga ki runga i te au mea navenave o teianei ao. Mari ra, ka akaperepere tatou i te manakonakoanga no te tuakaouanga e ka inangaro ua rai i te akarongo kia Iehova.

20. Akapeea te tuakaouanga o Iesu te akapapuanga i to te Atua mana maata?

²⁰ Riro te tuakaouanga o Iesu ei akapapu mai i to Iehova mana maata e “koia tei tutaki mai i te aronga i kimi tikai iaia.” (Ebe. 11:6) Kua taangaanga a Iehova i tona mana maata e tona pakari kia akatuakaou ia Iesu ki te oraanga i runga i te rangi. Akaari katoa te Atua e ka rauka iaia i te akatupu i tana au taputou. Kua taputou mai a Iehova e na tetai “uanga” e akatikatika i te akaaoanga no runga i te tikaanga ngateitei kia tutara i te ao katoa nei. Kia rauka i teia taputou kia akatupuia, kua anoanoia te “uanga” ko Iesu kia mate e kia akatuakaouia mai.—Gene. 3:15.

21. Eaa te puapinga o te manakonakoanga o te tuakaouanga kia koe?

²¹ Te akameitaki nei tatou ia Iehova no te manakonakoanga o te tuakaouanga. Te taputou maira te Pipiria e: “I na, tei ko te tangata ra te puakapa o te Atua e e noo aia ki rotopu ia ratou, e riro ratou ei tangata nona, e e noo te Atua ki rotopu ia ratou, ei Atua no ratou. E nana e orei i te roi-mata katoatoa; e e kore rava te mate, e te aue, e te mii; e te mamae oki, e kore katoa ïa; no te mea kua kore te au mea taito.” Kua orongaia teia taputou ki te apotetoro ko Ioane, tei akakiteia kiaia e: “Ka tata ana: e tuatua-mou oki teianei au tuatua e te pikikaa kore.” Naai i oronga i teia au tuatua kia Ioane? Na Iesu Mesia, tei akatuakaouia mai!—Apo. 1:1; 21:3-5.