1, 2. Eaa ta tetai aronga e manako ra no runga i te Atua?

E MAATA te irinaki nei kare te Atua e manamanata ra i ta ratou e rave ra. Te manako ra ratou e kare te Atua e manako tikai maira eaa tei tupu kia ratou. Ei akaraanga, i muri ake i tetai uriia kino tei takore i tetai tuanga maata o te Philippines i roto ia Noema 2013, kua karanga te akaaere oire maata e: “Tei tetai ngai ke paʼa te Atua.”

² Te manako ra tetai pae e kare te Atua e kite mai ana i ta ratou e rave ra. (Isaia 26:10, 11; 3 Ioane 11) Kua manako akapera rai tetai aronga i te tuatau o te apotetoro ko Paulo. Kua tuatua aia no runga ia ratou e: “Kare [ratou] i anoano i te tāpu i te Atua ma te kite.” E aronga tuatua tika kore ratou, kino, e te noinoi.​—Roma 1:28, 29

3. (a) Eaa te au uianga ta tatou ka ui kia tatou uaorai? (e) Eaa te taiku putuputuia ra no runga i te “rima” o te Atua i roto i te Pipiria?

³ Akapeea ra tatou? Kua kite tatou e te kite maira a Iehova i te au mea ravarai ta tatou e rave ra. Inara te irinaki ra ainei tatou e te manako maira a Iehova ia tatou? Te kite ra ainei tatou i tona  rima tauturu i roto i to tatou oraanga? I roto i te Pipiria, te taiku putuputu ra te “rima” o te Atua i tona mana. E taangaanga ana aia i tona mana kia tauturu i tona au tavini e kia autu atu i tona au enemi. (E tatau ia Deuteronomi 26:8.) Kua karanga a Iesu e ka ‘kite tetai pae i te Atua.’ (Mataio 5:8) Ko tatou ainei tetai i roto i taua aronga ra? Akapeea tatou e ‘kite ei i te Atua’? Ka uriuri tatou i te au akaraanga Pipiria no te aronga tei kite i te rima tauturu o te Atua i roto i to ratou oraanga, e te aronga kare i kite ana i te reira. Ka apii katoa tatou akapeea te akarongo me tauturu ia tatou kia kite i to te Atua rima tauturu.

4. No teaa ra te au enemi o Iseraela i kore ei i āriki e kua kite ratou i to te Atua mana?

⁴ I te tuatau taito, e maata te au tangata kua kite e kua akarongo ana ratou e akapeea te Atua i te tauturu anga i to Iseraela. Na roto i te au temeio, kua akamatara a Iehova i tona iti tangata mei Aiphiti e kua autu atu i te tamaki i te au ariki i roto i te Enua Taputouia. (Iosua 9:3, 9, 10) Noatu e kua akarongo ana e kua kite ana tetai au ariki akapeea a Iehova te akaora anga i tona iti tangata, inara “kua uipa akera ratou ravarai e tamaki ia Iosua, e Iseraela katoa, i te kapiti anga okotai.” (Iosua 9:1, 2) I te tamaki anga ratou i to Iseraela, kua kite mai te au ariki i to te Atua mana. No to Iehova mana maata, “kua noo ua iora te rā, vai ua iora oki te marama, e oti ua akera ta ratou akaoko anga atu i to ratou au enemi.” (Iosua 10:13) Inara kua akatika a Iehova i te ngakau o te au enemi o Iseraela kia “māro” e kia tamaki atu ratou i to Iseraela. (Iosua 11:20) Kare te au enemi o Iseraela i autu no te mea kare ratou i āriki e te tamaki ra a Iehova no tona iti tangata.

5. Eaa ta te Ariki kino ko Ahaba kare i irinaki ana?

⁵ I muri mai, kua kite te Ariki kino ko Ahaba i te mana o te Atua i roto i tetai au atianga. Kua akakite atu a Elia kiaia e: “Kare e au ïa, kare oki e ua, i eia nei puke mataiti, mari ra kia tuatuaia e au ra.” (1 Ariki 17:1) No te mana o te Atua i rauka ai teia, inara kare a Ahaba i inangaro i te irinaki i te reira. I muri mai, kua pure a Elia kia Iehova e kua pau mai te Atua i tana pure na te tuku anga mai i te ai mei runga i te rangi. Kua kite a Ahaba i te reira. E oti, kua akakite a Elia kia Ahaba e ka tuku mai a Iehova i te ua maata e ka kore te tuatau marō. (1 Ariki 18:22-45) Kua kite a Ahaba i teia au temeio ravarai e kare rai aia i āriki ana e kua kite aia i to Iehova mana. Eaa ta tatou i tamou mai mei teia au akaraanga? Ka anoanoia tatou kia kimi i to te Atua rima tauturu i roto i to tatou oraanga.

6, 7. Eaa ta te ngati Gibeona e ta Rahaba i kite mai?

⁶ E tuke rai te ngati Gibeona mei te au iti tangata takapini ia ratou. Kua kite ratou i to Iehova mana. Kare te ngati Gibeona i tamaki atu i to Iseraela mari ra, kua inangaro ratou i te akatupu i te au ki to Iseraela. No teaa ra? Kua karanga ratou e no te mea kua rongo ana ratou no runga ia Iehova e te au mea tana i rave. (Iosua 9:3, 9, 10) E mea meitaki e kua  āriki ratou e te tamaki ra a Iehova no to Iseraela.

⁷ Kua kite katoa a Rahaba i te rima tauturu o Iehova. Kare aia i te vaine Iseraela, inara kua rongo ana aia e akapeea a Iehova i te akamatara anga i tona iti tangata mei Aiphiti mai. Te aere anga te nga tangata tutaka no Iseraela kiaia, kua akakite aia kia raua e: “Kua kite au e, kua orongaia e Iehova te enua no kotou.” Kua irinaki a Rahaba e ka rauka ia Iehova i te akaora mai iaia e tona kopu tangata. Kua akaari aia i tona tu akarongo ki roto ia Iehova noatu e kua kite aia e ka rokoia aia e te kino no te rave anga i te reira.​—Iosua 2:9-13; 4:23, 24

8. Akapeea tetai au tangata Iseraela te kite anga i to te Atua mana?

⁸ Kua kite tetai pae o te ngati Iseraela e na te Atua i tuku mai i te ai no runga mai i te rangi i te pure anga a Elia, kare ra te Ariki kino ko Ahaba i āriki ana. Kua tuatua ratou e: “Ko Iehova, koia te Atua.” (1 Ariki 18:39) Te taka meitaki ua ra ia ratou e kua kite ratou i te mana o te Atua.

9. Akapeea tatou e kite ei ia Iehova e tona rima tauturu i teia tuatau?

⁹ Kua uriuri ana tatou i te au akaraanga meitaki e te kino tei tauturu ia tatou kia mārama i te aiteanga i te ‘kite i te Atua’ me kore i te kite i te rima tauturu o te Atua. Ia tatou e kite maira ia Iehova e tona au tu, ka kite tatou i tona rima tauturu ma ‘te mata o to tatou ngakau.’ (Ephesia 1:18) Te akakeu ra teia ia tatou kia inangaro i te aru i te au tangata akarongo mou i te tuatau mua e teia tuatau tei kite ana akapeea a Iehova te tauturu anga i tona iti tangata. Inara, e akapapuanga ainei ta tatou e te tauturu ra te Atua i tona iti tangata i teia tuatau?

10. Eaa te akapapuanga e te tauturu maira a Iehova i tona iti tangata i teia tuatau? (Akara i te tutu mua o teia atikara.)

¹⁰ Maata te au akapapuanga e te tauturu ra rai a Iehova i tona iti tangata i teia tuatau. E akarongo ua ana tatou i te au tupuanga o te aronga tei pure ana ki te Atua no te tauturu i roto i to ratou oraanga e kua pauia mai ta ratou pure. (Salamo 53:2) Ei akaraanga, ia Allan e tutu aere ra i tetai enua meangiti i te Philippines, kua aravei aia i tetai vaine e aue ra. Karanga a Allan e, “I taua popongi ra, kua pure ana teia vaine kia Iehova kia atoro mai te Au Kite iaia.” I tona mapu anga, kua apii aia i te Pipiria ma te Au Kite, inara i tona akaipoipo anga kua neke aia ki tetai enua e kua akamutu i tana apii. Kua pau viviki mai te Atua i tana pure e kua tukia tikai tona ngakau. I raro ake i te okotai mataiti, kua akatapu aia i tona oraanga kia Iehova.

11, 12 (a) Akapeea a Iehova te tauturu anga i tona au tavini? (e) Akamārama mai akapeea a Iehova te tauturu anga i tetai tuaine.

¹¹ E maata te au tavini o Iehova tei kite i tona rima tauturu i te akamutu anga ratou i te au peu viivii mei te kai avaava, te kai apinga akakona, e te akarakara i te au ainga viivii. Kua karanga tetai pae e kua tauta ratou i te akamutu, kare ra i rauka ana. Inara, te pati anga ratou kia Iehova no te tauturu, kua oronga mai aia i “te mana maata” kia ratou e kua akamutu ratou i teia au peu tau kore.​—2 Korinetia 4:7; Salamo 37:23, 24

¹² E tauturu katoa ana a Iehova i tona au tavini kia akakoromaki i te au turanga ngata. Ko te reira tei tupu kia Amy. Kua patiia aia kia tauturu i te akatu i tetai Are Uipaanga Patireia e te are mitinari i tetai enua meangiti i te Moana Patipika. E tuke rai te au peu i reira, e maata te taime kare e uira me kore e vai, kua puke te vai i runga i te mataara, kua mii aia i tona ngutuare tangata, e te noo ra aia i roto i tetai rumu meangiti o tetai otera. Tetai rā, kua karo aia i tetai tuaine e angaanga kapiti ra raua. Kua kinokino tona ngakau i tana i rave. I tona oki anga ki tona rumu popoiri, kua pure aia kia Iehova kia tauturu mai iaia. E oti te kā mai anga te mori, kua tatau aia i tetai atikara i roto i te Punanga Tiaki no te au taeake tei aere ki te apii Gileada. Te uriuri ra teia atikara i te au turanga ngata tana e akakoromaki ra. Karanga aia e: “Mei te mea rai e te tuatua maira a Iehova kiaku i taua po ra. Kua akakeu te reira iaku kia rave ua atu i taku tuanga angaanga.”​—Salamo 44:25, 26; Isaia 41:10, 13

13. Eaa te akapapuanga e kua tauturu ana a Iehova i tona iti tangata kia paruru i to ratou tikaanga kia tutu aere?

¹³ Kua tauturu katoa a Iehova i tona iti tangata kia paruru e kia akamou i te tuatua meitaki i roto i te au akavaanga. (Philipi 1:7) Ei akaraanga, te tauta anga tetai au kavamani i te arai i te angaanga tutuanga, kua paruru matou i te reira i roto i te akavaanga. Mei te mataiti 2000 mai, kua autu matou e 268 oro anga akavaanga i roto i te au akavaanga teitei takapini i teianei ao, e 24 i roto i te European Court of Human Rights. Te taka meitaki ra e kare e rauka i tetai ua atu tangata i te tāpu i te rima tauturu o te Atua!​—Isaia 54:17; e tatau ia Isaia 59:1.

14. Eaa tetai atu akapapuanga e tei rotopu te Atua i tona iti tangata?

 ¹⁴ Te riro katoa ra te tutu anga i te tuatua meitaki i te ao katoa ei akapapuanga i to te Atua rima tauturu. (Mataio 24:14; Angaanga 1:8) Pera katoa, no ta Iehova tauturu i rauka ai te tu taokotai i rotopu i te au tavini o Iehova i roto i te au pa enua. E mea umere tikai teia tu taokotai! Te āriki katoa ra te aronga kare e akamori ana ia Iehova e: “Tei rotopu tikai te Atua ia kotou.” (1 Korinetia 14:25) E maata ta tatou akapapuanga e tei rotopu te Atua i tona iti tangata. (E tatau ia Isaia 66:14.) Akapeea ra koe? Te kite ra ainei koe i to Iehova rima tauturu i roto i toou oraanga?

15. I tetai au taime, eaa ra tatou kare e kite ana i to Iehova rima tauturu i roto i to tatou oraanga?

¹⁵ I tetai au taime, penei kare tatou e kite ana i to te Atua rima tauturu i roto i to tatou oraanga? No teaa ra? Me maata te au manamanata, penei ka ngaropoina ia tatou e kua tauturu putuputu mai ana a Iehova ia tatou i mua ana. Kua tupu teia kia Elia. E tu mataku kore tona, inara kua inangaro te Ariki Vaine ko Iezebela i te tamate iaia e kua mataku aia. No tetai tuatau poto ua, kua ngaropoina iaia akapeea a Iehova te tauturu anga iaia i mua ana. Akakite te Pipiria e kua inangaro a Elia kia mate aia. (1 Ariki 19:1-4) Noea mai te ngai e rauka ai iaia te tauturu e te tu mataku kore? Ka anoanoia aia kia akara kia Iehova!​—1 Ariki 19:14-18.

16. Akapeea tatou e kite ei i te Atua me e au manamanata to tatou?

¹⁶ Kua akamou ua a Iobu i tona manako ki runga i tona au manamanata e kare aia i kite ana i tona turanga mei ta Iehova e kite maira. (Iobu 42:3-6) I tetai au taime, penei ka ngata rai ia tatou i te kite i te Atua no to tatou au manamanata. Eaa te ka tauturu ia tatou kia  kite i ta te Atua e rave ra no tatou? Kia akamanako oonu tatou i ta te Pipiria e akakite maira no runga i to tatou au manamanata. Ka riro i reira a Iehova ei mea tika tikai kia tatou, e ka rauka ia tatou i te karanga e: “Kua rongo ana toku taringa ia koe, i teianei ra, te kite nei au ia koe ma toku nga mata.”

17, 18 (a) Akapeea koe e kite ei i to Iehova rima tauturu i roto i toou oraanga? (e) Akakite mai i tetai tupuanga te akaari maira akapeea te Atua te tauturu anga ia tatou i teia tuatau.

¹⁷ Akapeea koe e kite ei i to Iehova rima tauturu i roto i toou oraanga? Ka akamanako ana tatou e rima au takainga. Mea mua, penei ka manako koe e kua tauturu a Iehova ia koe kia kite i te tuatua mou. Te rua, penei ka maara ia koe e kua aere ana koe ki tetai uipaanga Kerititiano, kua akarongo ana ki tetai akoanga, e kua tuatua koe e, “Ko tera tikai taku e anoano ra!” Te toru, penei i kite ana koe akapeea a Iehova te pau mai anga i taau pure. Te a, penei kua inangaro koe kia maata atu taau ka rave no Iehova e kua kite koe akapeea aia te tauturu anga ia koe kia itae i taua akakoroanga ra. Te rima, penei kua akaruke koe i taau ngai angaanga no te mea te akapou ra te reira i toou taime mei te tavini anga ia Iehova e kua kite mai koe i te akatupu anga te Atua i tana i taputou mai e: “Kare rava au e akaruke atu ia koe.” (Ebera 13:5) Me e pirianga ketaketa to tatou kia Iehova, ka māmā ua ia tatou i te kite i tona rima tauturu i roto i to tatou oraanga.

¹⁸ Karanga tetai tuaine ko Sarah i Kenya e: “Kua pure ana au no runga i tetai vaine taku i manako e kare aia e āriki meitaki ana i tana apii Pipiria. Kua ui au kia Iehova me ka akamutu rai au i tana apii. I muri ua ake i te tuatua anga au e ‘Amene,’ kua tangi mai te terepaoni. Kua ringi mai taua vaine ra e ka aru mai aia iaku ki te uipaanga! Poitirere tikai au!” Me akamanako tatou i ta te Atua e rave ra no tatou, ka kite i reira tatou i tona rima tauturu. Kua karanga a Rhonna, e tuaine i Asia e ka pou te tuatau kia kite akapeea a Iehova te tauturu anga ia tatou i roto i to tatou oraanga. Akakite katoa aia e: “Me akapera koe, ka umere tikai koe i te kite e te manako maata maira aia ia koe!”

19. Eaa atu ta tatou ka rave kia kite i te Atua?

¹⁹ Kua akakite mai a Iesu e ko te aronga ka ‘kite i te Atua,’ ka anoanoia kia “mā te ngakau.” (Mataio 5:8) Eaa te aiteanga o te reira? Kia mā ua rai to tatou au manako e kia akamutu tatou i te rave i tetai ua atu mea tarevake. (E tatau ia 2 Korinetia 4:2.) I roto i teia atikara, kua apii mai tatou e e kite ei tatou i te Atua, kia akaketaketa ua rai i to tatou pirianga kiaia. I roto i te atikara ka aru mai, ka uriuri tatou akapeea te akarongo te tauturu anga ia tatou kia kite meitaki i to Iehova rima tauturu i roto i to tatou oraanga.